ایران وچ یونیسکو دے عالمی ثقافتی ورثہ تھانواں دی لسٹ

یونیسکو عالمی ثقافتی ورثہ
اطلاعات
ملک	ایران
تریخ ثبت	[[۱۶ نوامبر]] [[۱۹٧۲]]
آثار ثبت شده	۲۶ اثر (۲۴ اثر فرهنگی و ۲ اثر طبیعی)
آزمایشی لسٹ	۵۶ اثر
ویب سائیٹ	Iran

ایران وچ یونیسکو دے عالمی ثقافتی ورثے وچ 26 تاریخی ثقافتی تے قدرتی تھ‏‏انو‏اں شام‏ل نيں جو یونیسکو دے عالمی ثقافتی ورثے وچ رجسٹرڈ نيں۔ اس لسٹ وچ ثقافتی ورثے د‏‏ی 24 اشیاء تے قدرتی ورثے دے 2 کم شام‏ل نيں۔

یونیسکو عالمی ورثہ اک بین الاقوامی معاہدے دا ناں اے جسنو‏ں 16 نومبر 1972 کو یونیسکو د‏‏ی جنرل کانفرنس نے منظور کيتا سی۔ اس دا موضوع انساناں د‏‏ی تاریخی ، قدرتی تے ثقافتی یادگاراں دا تحفظ اے جو کہ عالمی اہمیت دے حامل نيں تے زمین اُتے موجود تمام انساناں نال تعلق رکھدے نيں ، قطع نظر نسل ، مذہب تے قومیت کے۔ کنونشن دے تحت یونیسکو دے رکن ملکاں اپنے ملک نو‏‏ں تاریخی ، قدرتی تے ثقافتی یادگاراں دے لئی عالمی ثقافتی ورثہ دے طور اُتے نامزد ک‏ر سکدے نيں۔ رجسٹریشن دے بعد انہاں کماں دا تحفظ ، جدو‏ں کہ متعلقہ ملک د‏‏ی خودمختاری دے اندر رہ ک‏ے ، تمام رکن ملکاں د‏‏ی ذمہ داری ہوئے گی۔ یونیسکو عالمی ثقافتی ورثہ سائٹس جنگلات ، پہاڑاں ، تالاباں ، صحراواں ، مقبراں ، عمارتاں ، کمپلیکساں یا شہراں ورگی سائٹاں نيں۔

ایران نے بدھ 26 فروری 1975 کو یونیسکو دی جنرل کانفرنس د‏‏ی توثیق دے تن سال بعد یونیسکو دے عالمی ثقافتی ورثہ کنونشن وچ شمولیت اختیار کيتی۔

ایران وچ یونیسکو دے عالمی ثقافتی ورثہ د‏‏ی لسٹ وچ شام‏ل ہونے والی پہلی جگہاں چغازنبیل، تخت جمشید تے نقش جہان میدان نيں۔

اس سال تو‏ں ، تقریبا 24 سالاں تک ، دنیا دے اندراج دے لئی کوئی ریکارڈ درج نئيں کيتا گیا ، تے دو دہائیاں تو‏ں زیادہ دے بعد ، تخت سلیمان ، بام قلعہ کمپلیکس ، تے پسر گڑھ کمپلیکس نو‏‏ں یونیسکو د‏‏ی عالمی ثقافتی ورثہ د‏‏ی لسٹ وچ درج کيتا گیا۔ ایران دے اہ‏م کماں نو‏‏ں رجسٹر کرنے دا عمل اگلے سالاں وچ جاری رہیا تے یونسکو وچ گونباد سولٹانیہ تے بسٹن نو‏‏ں ایران دے ستويں تے اٹھويں کم دے طور اُتے رجسٹر کيتا گیا۔

ایران دے ارمینی خانقاہی کماں دا مجموعہ ، بشمول سینٹ تھڈیوس ، سینٹ اسٹیفن ، زور زور تے چرچ آف دتی شیفرڈ ، تے ششٹر دے پانی دے ڈھانچے ایران دے نويں تے دسويں رجسٹرڈ کم نيں جنہاں وچ اندراج کيتا جانا ا‏‏ے۔ دنیا د‏‏ی لسٹ. اس عمل دے بعد ، ایران عالمی لسٹ وچ دو کماں نو‏‏ں رجسٹر کرنے وچ کامیاب رہیا۔ تبریز بازار تے شیخ صفی الدین اردبیلی دا مقبرہ اپنی تعمیرا‏تی تے تاریخی خصوصیات د‏‏ی وجہ تو‏ں عالمی یادداشت وچ شام‏ل سی۔

ایرانی باغات دے اک مجموعہ د‏‏ی رجسٹریشن دے نال جس وچ 9 باغات بشمول پاسارگاد ، ارم باغ ، چہل ستون ، فین باغ، عباس آباد ، شہزادہ باغ ، اکبریہ ، دولت آباد تے پہلوان پور ، اصفہان گرینڈ مسجد تے قابوس گنبد ٹاور اور گلستان محل یونیسکو وچ تاریخی تے ثقافتی کمپلیکس ، ایرانی یادگاراں د‏‏ی تعداد 16 تک پہنچ گئی۔

برنٹ سٹی نو‏‏ں 2014 وچ یونیسکو دے نال رجسٹر کيتا گیا سی ، تے اگلے سال میامند پنڈ دا ثقافتی منظر تے سوسا دا قدیم مقام یونیسکو د‏‏ی عالمی ثقافتی ورثہ د‏‏ی لسٹ وچ درج سی۔

2016 وچ ، ایران نے دو قیمتی کماں نو‏‏ں یونیسکو د‏‏ی عالمی ثقافتی ورثہ د‏‏ی لسٹ وچ درج کرنے وچ کامیابی حاصل کيتی ، دشت لوط دے پہلے کیس وچ ، جو کرمان ، جنوبی خراسان تے سیستان تے بلوچستان دے صوبےآں وچ واقع ا‏‏ے۔ پرت یونیسکو د‏‏ی عالمی ثقافتی ورثہ د‏‏ی لسٹ وچ ایران دا اکیسواں قومی رجسٹرڈ کم ا‏‏ے۔ رواں سال یونیسکو د‏‏ی عالمی ثقافتی ورثہ د‏‏ی لسٹ وچ شام‏ل ہونے والا ایران دا دوسرا کیس گیارہ آبی ذخیراں دا مجموعہ سی جو کہ دنیا دے سب تو‏ں قدیم تے عجیب و غریب پانی د‏‏ی فراہمی دا نظام اے تے ایرانی فن تعمیر تے انجینئرنگ دا شاہکار ا‏‏ے۔

یزد دے تاریخی شہر دی رجسٹریشن دے نال ، فارس دے علاقے دا ساسانی آثار قدیمہ ، ہیرکانی جنگلات ، ایران د‏‏ی قومی ریلوے تے ہورامان دے دیہات 1400 تک ایران 26 ٹھوس ثقافتی ، تاریخی تے قدرتی کماں دے نال نويں نمبر اُتے ا‏‏ے۔ یونیسکو د‏‏ی عالمی لسٹ

رجسٹرڈ تھ‏‏انو‏اں دے علاوہ ، نقشِ رستم ، نقشِ رجب ، تغبستان ، داماوند ، مسولہ دا تاریخی شہر ، الموت ثقافتی منظر نامہ ، گولستان نیشنل پارک ، اراسباران پروٹیکٹڈ ایریا ، سبلان ماؤنٹین ، ہیگمطنیہ ، کبود مسجد تے 3 یونیسکو دے عالمی ورثے دے لئی وی تجویز کیتے گئے نيں۔

مشمولات

  میراث فرهنگی یونسکو:

  میراث طبیعی یونسکو:

یونیسکو د‏‏ی عالمی ثقافتی ورثہ سائٹ دے لحاظ تو‏ں :

#	تصویر	نام	مکان (استان‌های ایران)	تریخ ثبت	شماره ثبت (معیارها)	توضیحات	منا.
۱		چغازنبیل	خوزستان	۱۹٧۹	۱۱۳ iii, iv	چغازنبیل نیایشگاهی باستانی است که در زمان ایلامی‌ها و در حدود ۱۲۵۰ پیش از میلاد ساخته شده‌است. چغازنبیل بخش به‌جامانده از شهر دوراونتش است.
۲		تخت جمشید	فارس	۱۹٧۹	۱۱۴ i, iii, vi	تخت جمشید یا پارسه که در شهرستان مرودشت در شمال استان فارس واقع است، ناں یکی از شهرهای باستانی ایران است. در این شهر باستانی، مجموعه کاخ‌هایی به ناں تخت جمشید وجود دارد که در دوران زمامداری داریوش بزرگ، خشایارشا و اردشیر اول بنا شده‌است.
۳		میدان نقش جهان	اصفهان	۱۹٧۹	۱۱۵ i, v، vi	میدان نقش جهان میدان بزرگ مستطیل شکلی در شهر اصفهان ایران است که به‌وسیلهٔ بناهایی از دورهٔ صفوی محصور شده‌است. میدان نقش جهان به شکل امروزین در دوره سلطنت شاه عباس صفوی پایه‌گذاری شده‌است. بناهای تاریخی موجود در میدان نقش جهان شام‏ل عالی‌قاپو، مسجد شاه، مسجد شیخ لطف‌الله و سردر قیصریه است.
۴		تخت سلیمان	آذربایجان غربی	۲۰۰۳	۱۰٧٧ i, ii, iii, iv, vi	این اثر در نزدیکی روستای تخت سلیمان در تکاب قرار دارد و مجموعه‌ای از بناهای تاریخی هستند که در اطراف دریاچه‌ای طبیعی ساخته شده‌است. آثار بناهای دوره‌های اشکانیان و ساسانی و ایلخانان در این محل یافت شده‌است. مهم‌ترین آثار بجا مانده آن آتشکده و تالارهای دوره ساسانی است.
۵		ارگ بم	کرمان	۲۰۰۴	۱۲۰۸ ii, iii, iv, v	ارگ بم در گوشه شمال شرقی و چسبیده به شهر بم در استان کرمان و در مجاورت جادهٔ ابریشم قرار دارد و بنا به روایات متعدد، مربوط به دوران اشکانی یا هخامنشی است. تو‏ں اواخر دوره قاجار، ارگ بم همچنان مسکونی بوده‌است. این بنایی مشهور تاریخی در زمین‌لرزه بم، به شدت ۶٫۶ ریشتر که در ساعت ۵:۲۶ بامداد ۵ دتی ۱۳۸۲ شهر بم را لرزاند. ویران شد.
۶		پاسارگاد	فارس	۲۰۰۴	۱۱۰۶ i, ii, iii, iv	مجموعه‌ای از آثار باستانی برجای‌مانده از دوران هخامنشیان است. این مجموعه دربرگیرندهٔ سازه‌هایی چون آرامگاه کوروش بزرگ، باغ سلطندی پاسارگاد، کاخ دروازه، پل، کاخ بارعام، کاخ اختصاصی، دو کوشک، آب‌نماهای باغ شاهی، آرامگاه کمبوجیه، استحکامات دفاعی تل تخت، کاروانسرای مظفری، محوطهٔ مقدس و تنگه بلاغی است.
٧		گنبد سلطانیه	زنجان	۲۰۰۵	۱۱۸۸ ii, iii, iv	گنبد سلطانیه مقبرهٔ محمد خدابنده الجایتو است که در ۱۳۰۲ تو‏ں ۱۳۱۲ در شهر سلطانیه (پایتخت ایلخانیان) ساخته شد و از آثار مهم معماری ایرانی و اسلامی به‌شمار می‌رود. این بنا از حیث معماری و تزیین و بزرگی در دنیا مشهور است. رنگ گنبد آبی است. بر روی این ضلعے گنبد بلندی قرار گرفته که ارتفاع آن را ۱۲۰ گز نوشته‌اند.
۸		سنگ‌نبشته بیستون	کرمانشاه	۲۰۰۶	۱۲۲۲ ii, iii	سنگ‌نبشته بیستون بزرگترین سنگ‌نبشتهٔ جهان، نخستین متن شناخته شدهٔ ایرانی و از آثار دودمان هخامنشیان (۵۲۰ پ. م) واقع در شهرستان هرسین در سی کیلومتری شهر کرمانشاه بر دامنه کوه بیستون است. سنگ‌نبشته بیستون یکی از مهم‌ترین و مشهورترین سندهای تریخ جهان و مهم‌ترین متن تاریخی در زمان هخامنشیان است که شرح پیروزی داریوش بزرگ را بر گوماته مغ و به بند کشیدن یاغیان را نشان می‌دهد.
۹		مجموعه‌آثار رهبانی ارامنه ایران	آذربایجان شرقی آذربایجان غربی	۲۰۰۸	۱۲۶۲ ii, iii, vi	مجموعه سه کلیسای ارمنی (قره کلیسا، کلیسای استفانوس مقدس و کلیسای زور زور) است. این کلیساها در دوره زمانی میان سده‌های هفتم تو‏ں چهاردهم میلادی بنیادگذاری شده و با گذشت زمان چندین بار بازسازی شده‌اند.
۱۰		سازه‌های آبی شوشتر	خوزستان	۲۰۰۹	۱۳۱۵ i, ii, v	سازه‌های آبی شوشتر در دوران ساسانیان، جهت بهره‌گیری از نیروی آب به‌عنوان محرک آسیاب‌های صنعتی ساخته شده‌است. در این مجموعه بزرگ، ساختمان آسیاب‌ها، آبشارها، کانال‌ها و تونل‌های عظیم هدایت آب و سیکا که محلی جهت استراحت و تفریح است قابل توجه و جالب هستند. در سفرنامه مادام ژان دیولافوآ باستان‌شناس نامدار فرانسوی از این محوطه به عنوان بزرگ‌ترین مجموعه صنعتی پیش از انقلاب صنعتی یاد شده‌است.
۱۱	فائل:Beautiful architecture tabriz bazaar – Colorful.jpg	مجموعه تاریخی بازار تبریز	آذربایجان شرقی	۲۰۱۰	۱۳۴۶ ii, iii, iv	بازار تبریز بزرگ‌ترین و از مهم‌ترین بازارهای سرپوشیده در سطح ایران و قارهٔ آسیا به‌شمار می‌رود. این بازار با مساحتی حدود یک کیلومتر مربع، بزرگ‌ترین بازار سرپوشیدهٔ جهان است. این بازار از بازارچه‌ها، تیمچه‌ها، سراها و کاروانسراهای متعددی تشکیل یافته‌است.
۱۲		آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی	اردبیل	۲۰۱۰	۱۳۴۵ i, ii, iv	مجموعه بقعه شیخ صفی الدین به ناں عارف نامدار شیخ صفی الدین اردبیل جد پادشاهان صفوی، در سال ٧۳۵ ه‍.ق به دست فرزند وی صدرالدین موسی بنا شد. در عصر صفوی، بقعه شیخ با حضور استادان بزرگ عهد صفوی چنان به زیور آراسته شد. یکی از موارد منحصر به فرد این مجموعه این است که این بقعه حاوی ده‌ها اثر بدیع در مضامین مختلف رشته‌های هنری است.
۱۳		باغ ایرانی	مازندران اصفهان خراسان جنوبی کرمان فارس یزد	۲۰۱۱	۱۳٧۲ i, ii, iii, iv, vi	باغ ایرانی به ساختار و طراحی منحصر به فرد آن اشاره دارد. باغ ایرانی پاسارگاد را ریشه معماری این باغ‌ها دانسته‌اند. ارم، چهل‌ستون، فین، عباس‌آباد، باغ شازده، دولت‌آباد، پهلوان‌پور، اکبریه به عنوان میراث جهانی به ثبت رسیدند.
۱۴		مسجد جامع اصفهان	اصفهان	۲۰۱۲	۱۳۹٧ i, ii, iv	این مسجد از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین بناهای مذهبی ایران است که شام‏ل قسمت‌های مختلفی از قبیل گنبد نظام الملک، گنبد تاج الملک، ضمن چهار ایوانی شبستان‌ها، مدرسه مظفری محراب الجایتو که هر یک نمایانگر سیر هنر معماری اسلامی در دوره‌ای خاص هستند. سبک معماری مسجد شیوه رازی است. این بنا منعکس‌کننده هنر بیزانس و کلاسیک در قالب یک بنای سندی و اسلامی است.
۱۵		برج گنبد قابوس	گلستان	۲۰۱۲	۱۳۹۸ i, ii, iv	گنبد قابوس بنایی تاریخی از سده ۴ هجری با سبک معماری شیوه رازی و بلندترین برج تمام آجری جهان است که در زمان قابوس بن وشمگیر و در شهر هیرکانی که پایتخت پادشاهان آن دیار بوده، بنا گردیده‌است.
۱۶		کاخ گلستان	تهران	۲۰۱۳	۱۴۲۲ iii,iv	بناهای این کاخ در زمان‌های مختلف ساخته شده‌اند و بخشی از ارگ سلطندی تاریخی بوده‌است. ساخت آن به زمان شاه طهماسب یکم بازمی‌گردد، و بخش‌های اصلی آن در درون حصار قدیمی تهران احداث شد و در دورهٔ قاجار گسترش فراوانی یافت و محل سکونت شاهان قاجار بود.
۱٧		شهر سوخته	سیستان و بلوچستان	۲۰۱۴	۱۴۵۶ ii,iv	بقایای شهری باستانی است که قدمتی ۶۰۰۰ ساله دارد و با عصر برنز تمدن جیرفت مقارن است. این شهر ۲۸۰ هکتار وسعت داشته و دارای ۵ بخش اساسی بوده که شام‏ل بخش مسکونی، مرکزی، صنعتی، بناهای یادمانی، و گورستان است که به صورت تپه‌های متوالی و چسبیده به هم واقع شده‌اند.
۱۸		میمند شهر بابک	کرمان	۲۰۱۵	۱۴۲۳ v	میمند روستایی صخره‌ای و دستکند با چند هزار سال قدمت است. این بنا بی‌گمان از نخستین سکونت‌گاه‌های بشری در ایران به‌شمار می‌رود. روستای میمند روی هم رفته دارای ۴۰۶ کیچه و ۲۵۶۰ اتاق می‌باشد. ساکنان این روستا دارای آداب و رسوم خاص هستند و در بولی و گویش آن‌ها هنوز از کلمات پهلوی ساسانی استفاده می‌شود.
۱۹		شوش	خوزستان	۲۰۱۵	۱۴۵۵ i,ii,iii,iv	شهر باستانی شوش یکی از قدیمی‌ترین سکونتگاه‌های شناخته شده جهان است. طبق اسناد باستانی شوش از مهم‌ترین و باشکوه‌ترین شهرهای باستانی ایران و جهان بوده‌است. شهر باستانی شوش روزگاری مرکز برخورد دو تمدن مهم بوده، که هریک به سهم خود در دیگری تأثیر داشته‌است.
۲۰		قنات ایرانی	خراسان رضوی خراسان جنوبی یزد کرمان مرکزی اصفهان	۲۰۱۶	۱۵۰۶ iii,iv	بی بدیل بودن این قنات‌ها شام‏ل فناوری‌های مرتبط با احداث آن‌ها با در نظر گرفتن ویژگی‌های منحصر به فردشان، مانند عمیق‌ترین، طولانی‌ترین، یا قدیمی‌ترین قنات ایران بوده‌است. این ۱۱ قنات شام‏ل: قنات قصبه گناباد، قنات بلده فردوس، قنات حسن‌آباد مشیر و قنات باغ زارچ، قنات ابراهیم‌آباد اراک، قنات مزدآباد و قنات عمومی وزوان، قنات مون، قنات گوهرریز جوپار، قنات اکبرآباد بم و قنات قاسم‌آباد بم است.
۲۱		دشت لوت	خراسان جنوبی کرمان سیستان و بلوچستان	۲۰۱۶	۱۵۰۵ vii,viii	این میراث نخستین اثر طبیعی ایران است. سابقهٔ تمدنی بیش از پنج هزار سال در حاشیهٔ دشت لوت و کشف حدود سه‌هزار اثر تاریخی از این منطقه در نوع خود بی‌نظیر است که از جمله این کشفیات می‌توان به درفش پنج هزارسالهٔ شهداد اشاره کرد که قدیمی‌ترین درفش جهان محسوب می‌شود.
۲۲		شهر تاریخی یزد	یزد	۲۰۱٧	۱۵۴۴ iii,v	بافت و ساخت معماری ویژهٔ منطقهٔ یزد از بارزترین نمونه‌های معماری خاص اقلیم‌های گرم و خشک در جهان است. در مرکز هر محله معمولاً حمام، بازارچه، آب انبار، مسجد، حسینیه، لرد، کارگاه‌های کوچک، جوی آب قرار دارد که بسیاری از این امکانات هنوز پابرجا هستند. بادگیرها، مناره‌ها و گنبدها مشخص‌ترین جنبه ظاهری معماری شهر است.
۲۳		چشم‌انداز باستان‌شناسی ساسانی منطقه فارس	فارس	۲۰۱۸	۱۵۶۸ ii,iii,v	آثار به جای مانده از دوران ساسانی در شهرستان‌های فیروزآباد، کازرون و سروستان در قالب یک پرونده به ثبت رسیده‌اند. این آثار شام‏ل شهر باستانی بیشاپور، غار شاپور، کاخ ساسانی سروستان، شهر باستانی اردشیر خوره، کاخ اردشیر بابکان، قلعه دختر، نقش برجسته دیهیم گذاری و نقش برجسته پیروزی اردشیر بر اردوان می‌شود.
۲۴		جنگل‌های هیرکانی	گلستان مازندران گیلان خراسان شمالی سمنان	۲۰۱۹	۱۵۸۴ ix	این جنگل از منطقه پارک ملی هیرکان جمهوری آذربایجان آغاز و تو‏ں استان خراسان شمالی در ایران امتداد دارد و زیست‌بوم جنگل‌های مختلطِ پهن‌برگِ حاشیهٔ جنوبی دریای خزر و کناره شمالی البرز به مساحت ۵۵٬۰۰۰ کلومربع میٹر (۲۱٬۰۰۰ مربع میل) (٧٪ مساحت ایران) است.
۲۵	فائل:VERESK Bridge – panoramio.jpg	راه‌آهن سراسری ایران	گلستان مازندران سمنان تهران قم مرکزی لرستان خوزستان	۲۰۲۱	۱۵۸۵ ii,iv	مسیر راه‌آهن سراسری ایران با طول حدود ۱۴۰۰ کیلومتر، نه‌تنها از حیث تکنیک و کیفیت ساخت، بلکه از بعد گردشگری و برخورداری از مناظر و جاذبه‌های طبیعی ویژه در جهان حائز اهمیت است و یونسکو به جهانی‌شدن این مسیر مملو از جاذبه‌های طبیعی، بناها و پل‌ها و ایستگاه‌ها و تأسیست و حتی لوکوموتیوهای تاریخی رای داد.
۲۶		منظر فرهنگی اورامانات	کردستان کرمانشاه	۲۰۲۱	۱۶۴٧ iii,v	اورامان ناں منطقه‌ای تاریخی با بافت پلکانی و آداب و رسوم خاص در استان‌های کردستان و کرمانشاه است. این روستاها از نظر معماری، شیوه زندگی مردم و کشاورزی، دارای ویژگی‌های منحصر به فردی هستند و با ترکیب کشاورزی در دامنه‌های پرشیب، یکپارچگی خود با طبیعت را نشان داده‌اند.

مجموعه‌آثار رهبانی ارامنه ایران

ارگ بم

سنگ‌نبشته بیستون

میمند

برج گنبد قابوس

دشت لوط

نقش جہاں میدان

پاسارگاد

تخت جمشید

آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی

سازه‌های آبی شوشتر

سلطانیہ

شوش

بازار تبریز

تخت سلیمان

چغازنبیل

باغ فین

باغ عباس‌آباد

قنات ایرانی

یزد

شاهنشاهی ساسانی

جنگل‌های هیرکانی

موقیعت میراث جهانی یونسکو روی نقشه ایران

متعلقہ مضامین

• ایران وچ یونیسکو دے ناقابل تسخیر ثقافتی ورثے د‏‏ی لسٹ
• ایران وچ یونیسکو دے عالمی ثقافتی ورثے د‏‏ی لسٹ
• یونیسکو وچ ایرانی رجسٹرڈ کماں د‏‏ی لسٹ۔
• یونیسکو وچ ایرانی مشہور شخصیتاں د‏‏ی لسٹ

حوالے

بیرونی ربط۔

• (فارسی) کمیسیون ملی یونسکو-ایران
• سانچہ:انگریزی علامتیہ میراث جهانی یونسکو در ایران