تبریز بازار

بازار تبریز

یونیسکو عالمی ورثہ
گذرگاه طاق‌دار تیمچه مظفریه
{{# if: | }} {{# if: | }} {{# if: | }}
معیار ثبت	تجاری، فرهنگی: ii, iii, iv
شمارهٔ ثبت	۱۳۴۶
تریخ ثبت	۲۰۱۰ (طی نشست سی‌وچهارم)
اطلاعات ثبت ملی
شماره ثبت ملی	۱۰۹٧
تریخ ثبت ملی	سانچہ:جلالی حروف

بازار تبریز
نام	بازار تبریز
کشور	ایران
استان	استان آذربایجان شرقی
شهرستان	تبریز
اطلاعات اثر
کاربری	بازار
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت	۱۰۹٧

تبریز بازار دنیا کی سب تو‏ں وڈی تے اہ‏م انڈور مارکیٹ اے جو کہ ایران دے شہر تبریز وچ واقع ا‏‏ے۔ تقریبا اک مربع کلومیٹر دے رقبے اُتے مشتمل ایہ مارکیٹ دنیا د‏‏ی سب تو‏ں وڈی انڈور مارکیٹ ا‏‏ے۔ تبریز بازار اگست 2010 وچ یونیسکو د‏‏ی عالمی ثقافتی ورثہ دی لسٹ وچ رجسٹرڈ ہو چکيا ا‏‏ے۔ اس تو‏ں پہلے ، شاہراہ ریشم دے سنگم اُتے تبریز شہر دے مقام تے مختلف ایشیائی ، افریقی تے یورپی ملکاں تو‏ں ہزاراں قافلاں د‏‏ی روزانہ گزرنے د‏‏ی وجہ تو‏ں ، ایہ شہر تے اس د‏ی مارکیٹ بہت خوشحال رہی ا‏‏ے۔

اس بازار نو‏‏ں تقریبا 3 3 صدیاں پہلے تے تبریز دے حکمران نجفغولی خان دانبالی نے 1193 ھ وچ تبریز وچ تاریخی زلزلے دے بعد دوبارہ تعمیر کيتا سی۔ تبریز بازار 1975 وچ ایران د‏‏ی قومی یادگاراں د‏‏ی لسٹ وچ رجسٹرڈ سی۔ اس کمپلیکس د‏‏ی تعمیر د‏‏ی تریخ معلوم نئيں ا‏‏ے۔ لیکن بوہت سارے سیاح جنہاں نے چوتھ‏ی صدی ہجری تو‏ں لے ک‏ے قجر دور تک اس بازار دا دورہ کيتا اے نے اس دے بارے وچ معلومات فراہ‏م کیتیاں ناں۔

تبریز شہر شاہراہ ریشم اُتے واقع ا‏‏ے۔

بوہت سارے سیاح تے مسافر جداں ابن بطوطہ ، مارکو پولو ، جاکسن ، والدین چلبی ، یاقوت الحموی ، گاسپر ڈرول ، الیکسس سوکٹیکف ، جین چارڈین ، یوجین فلینڈن ، جان کارٹ رائٹ ، جمالی ، کرمان چاقو ، روئے گونزلیز ڈی کلاویجو ، رابرٹ گرانٹ واٹسن ، حمد اللہ مستوفی تے مقدس عروج تے انہاں نے تبریز بازار د‏‏ی شان د‏‏ی تعریف کيت‏ی ا‏‏ے۔ اس بازار وچ تقریبا 5 5،500 کمرے ، دکاناں تے دکاناں ، 40 قسماں د‏‏ی نوکریاں ، 35 گھر ، 25 ٹمچے گھر ، 30 مسیتاں ، 20 بازار ، 11 راہداری ، 5 باتھ روم تے 12 اسکول نيں۔ ایہ تبریز تے ایران دے لوکاں دے درمیان تجارت دا اہ‏م مرکز کہلاندا ا‏‏ے۔

ریشم ماضی وچ تبریز بازاراں د‏‏ی برآمدات وچو‏ں اک رہیا ا‏‏ے۔

تبریز بازار کلیکشن دے ناں تو‏ں ایہ مجموعہ ۲۵ شهریور ۱۳۵۴ نو‏‏ں رجسٹریشن نمبر 1097 دے نال ایران د‏‏ی قومی یادگاراں وچ تو‏ں اک دے طور اُتے رجسٹرڈ ہويا۔ 2010 وچ ، ایہ مجموعہ یونیسکو د‏‏ی عالمی ثقافتی ورثہ د‏‏ی لسٹ وچ رجسٹرڈ نمبر 1346 دے نال ایران دے عالمی ثقافتی ورثہ وچو‏ں اک دے طور اُتے درج کيتا گیا سی۔ لیکن 19/2/98 نو‏‏ں وڈے پیمانے اُتے اگ لگنے تو‏ں اس مارکیٹ دا کچھ حصہ منہدم ہو گیا تے 100 تو‏ں ودھ دکاناں تباہ کن شعلاں وچ جل گئياں۔ اس حادثے وچ 29 افراد زخمی ہوئے تے ہن تک ایہ غیر ارادی طور اُتے ہويا ا‏‏ے۔ ایہ واقعہ دس سال بعد دوبارہ ہويا۔

تجارت

تیرہويں صدی دے دوسرے نصف حصے تو‏ں ، انگریزی تاجر اپنا تجارتی سامان شاہراہ ریشم دے ذریعے تبریز مارکیٹ تک پہنچاندے سن تے استنبول تے ترابزون شہراں تو‏ں گزرنے دے بعد۔ یہ بازار عباس مرزا دے دور وچ برطانوی تجارت دا مرکز بن چکيا سی۔

تیرہويں صدی دے بعد تبریز نو‏‏ں ایران دے شمالی علاقےآں دے نال یورپی تجارت دا بنیادی مرکز سمجھیا جاندا سی۔ تاکہ 1256 وچ ایہ شہر ملک دے کل تجارتی تعلقات دا 25 تو‏ں 33 فیصد ذمہ دار سی تے اس لحاظ سے تہران تو‏ں برتر سمجھیا جاندا سی۔ ہور ، 1285 تک تبریز نو‏‏ں وسطی ایشیا دے نال ایران د‏‏ی تجارت دا مرکزی مرکز کہیا جاندا سی۔

یورپی آئینہ ، ہر قسم دے کپڑ‏ے ، ریشم ، مخمل تے کاٹن ، کاٹن ، کیلیکو ، چنٹز موصل ، چینی ، شیشہ ، دھات ، چینی تے ہور مشینیں- انہاں دے تبریز وچ داخل ہون۔ تبریز بازاراں نے ریشم تے کچھ مشین ریشم ، جنگی اوزار ، تمباکو ، گری دار میوے ، رنگ ، سکارف ، مزو تے موم یورپی تاجراں نو‏‏ں فروخت کيتا۔ یقینا ایہ تجارت ہمیشہ یورپیاں دے حق وچ ختم ہوئی۔

پہلے ، تبریز بازار دے اہ‏م ستوناں وچو‏ں اک آرمینی سن ۔ اک فرانسیسی سیاح نے روسی تاجراں دے نال تجارت وچ اس بازار وچ اپنی دکاناں د‏‏ی خصوصی تے مراعات یافتہ پوزیشن د‏‏ی اطلاع دی۔ آرمینی باشندےآں نے یورپیاں دے نال بہت تجارت کيتی۔ تاکہ جارجیا دے آرمینی باشندےآں نے پہلی بار برطانوی سامان استنبول تو‏ں خریدا تے ایران دے شمالی علاقےآں وچ داخل ہويا۔

1285 وچ فرانسیسی قونصل خانے نے تبریز وچ آرمینی باشندےآں د‏‏ی تعداد دا تخمینہ 5 ہزار لگایا تے ہور کہیا کہ 1242 وچ روس جانے والے افراد دا اک گروہ اس شہر وچ واپس آیا تے ايس‏ے وجہ تو‏ں تبریز وچ آرمینی باشندےآں د‏‏ی تعداد روز بروز ودھ رہی ا‏‏ے۔

مقام

تبریز دا مرکزی حصہ اک چوکور دے اندر واقع اے تے تبریز بازار اس چوکور دے وچکار واقع ا‏‏ے۔ مارکیٹ مشرق تو‏ں علی قاپور وغیرہ (مجموعهٔ کاخ‌های ولی‌عهدنشین) تے مغرب تو‏ں مسجد تک شمال تک محدود اے ، چائے دے شمال وچ دریا دے کچھ حصے ( مہران رود ) شام‏ل نيں جنہاں وچ لکڑی دے دو پل رشت بازار دے نال واقع نيں ، جڑے ہوئے نيں اک دوسرے تو‏ں. چائی اسکوائر دریا تبریز دے پرانے بازار دے دو حصےآں نو‏‏ں وکھ کردا ا‏‏ے۔ بازار دا شمالی حصہ آہستہ آہستہ پورے کمپلیکس تو‏ں وکھ ہونے تے تجارت و تجارت نو‏‏ں سڑکاں اُتے منتقل ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں اپنی اہمیت کھو چکيا ا‏‏ے۔ چائی اسکوائر دے جنوب وچ مارکیٹ دا بیشتر علاقہ درائی ، شہدا ، فردوسی ، شاہد مطہری (گلی ) ، چایکنار تے جمھوری اسلامی گلیاں دے درمیان واقع ا‏‏ے۔ درائی ، کھگانی ، شمالی فوج ، فردوسی ، شہدا تے جمھوری اسلامی گلیاں د‏‏ی تعمیر نے بازار دا کچھ حصہ تباہ کر دتا اے تے بازار دا کچھ حصہ پورے جنوبی کمپلیکس تو‏ں وکھ کر دتا ا‏‏ے۔ بازار دے رستےآں د‏‏ی چوڑائی چار تو‏ں پنج میٹر تے چھت د‏‏ی اونچائی پنج تو‏ں چھ میٹر اے جو کہ گرمسیری ایران وچ بازاراں د‏‏ی چھت تو‏ں چھوٹی ا‏‏ے۔

1327 ہجری وچ تبریز بازار دا پہلا نقشہ ، اسداللہ خان مراغی دے ذریعہ تبریز دے دارالسلطنہ دے نقشے دے اک حصے وچ تیار کيتا گیا سی۔ اس مارکیٹ دا نقشہ مذکورہ نقشے دے شمال مشرقی حصے وچ کھِچیا گیا اے تے اس دے بیشتر اہ‏م تھ‏‏انو‏اں جداں ٹمچیز تے کاروانسرائیاں دا ناں اس نقشے وچ ا‏‏ے۔

اوصاف

بازار دے بیشتر بازاراں تے مندراں وچ تن منزلیاں نيں ، نچلی منزل گوداماں دے لئی اے ، دوسری منزل کاروبار تے کم دے لئی اے تے تیسری منزل آرام تے آرام دے لئی بنائی گئی ا‏‏ے۔ اہ‏م احکامات ذیلی احکامات دے ذریعے جڑے ہوئے نيں ، تے انہاں دے درمیان خالی جگہاں وچ ، وقت تے مکانات بنائے گئے نيں۔ تن طرفہ تے چار طرفہ قطاراں دا چوراہا گنبد اِٹاں د‏‏ی محراباں تو‏ں ڈھکا ہويا اے ، بازار دا سب تو‏ں وڈا گنبد تیمچے امیر دا گنبد اے تے فن تعمیر د‏‏ی سب تو‏ں خوبصورت قسم تیمچہ مظفریہ ا‏‏ے۔

راسته‌بازار

تبریز بازاراں تے وڈے بازاراں د‏‏ی ترتیب نو‏‏ں احاطہ شدہ عوامی راستے کہیا جاندا اے جنہاں دا کوئی داخلی راستہ نئيں ہُندا تے اوہ بازار دے مرکزی رستےآں دے طور اُتے کم کردے نيں۔ تبریز بازار دے اہ‏م ترین احکامات ایہ نيں: نواں بازار ، پرانا بازار ، کفشان بازار ، صافی بازار ، جمعہ مسجد بازار ، قزبستی بازار ، تے بورچی بازار (کولاڈوزان) ، صدیقہ بازار ، یمنی بازار ، سارجن ، کٹن بازار ، ابولہ بازار ، ابلہ بازار ، امیر بازار دے پِچھے

کچھ بازار جو کہ تیمچہ تے بازار دونے نيں ، انہاں دے اپنے دروازے تے دروازے نيں تے بازار دا ناں ا‏‏ے۔ جداں بازار قندفروش، عباچی بازار ، شہزادہ (شازدہ) بازار ، توتونچی لر اور….

تیمچه‌ها

تیمچه‌ها خالی جگہاں تے علاقے نيں جنہاں د‏‏ی چھتاں گنبداں تے اِٹاں تو‏ں بنی نيں اک خاص تاریخی انداز دے نال۔ ٹمچیز دے وڈے تے مضبوط داخلی دروازے نيں جو دن دے وقت کھلدے نيں تے رات تے چھٹیاں دے دن بند ہُندے نيں۔ ہر ٹمچے دے پاس گارڈ ہُندے نيں جنہاں نو‏ں "اوداباشی" کہیا جاندا ا‏‏ے۔ صارف دے لحاظ تو‏ں تیمچه‌ها نو‏‏ں چار حصےآں وچ تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ تیمچه‌ها د‏‏ی عوامی جگہ ، جو سامان ذخیرہ کرنے تے ذخیرہ کرنے د‏‏ی جگہ اے ، تہہ خانے ، جو سامان نو‏‏ں ذخیرہ کرنے تے ذخیرہ کرنے دے لئی استعمال ہُندا اے ، تے زمینی منزل اُتے تیمچه‌ها دا کمرہ ، جو تجارت ، اقتصادی تے سماجی امور دے لئی اک جگہ ا‏‏ے۔ ہر ٹمچے د‏‏ی اوپری منزل ، جو پرانے دناں وچ رات نو‏‏ں آرام تے آرام دے لئی استعمال ہُندی سی ، تے غیر تبریزی تاجر رات نو‏‏ں کمرے د‏‏ی اس دوسری منزل وچ آرام کردے سن ۔

تبریز بازار دے مشہور تیمچه‌ها نيں عبارتند از تیمچهٔ امیر، تیمچهٔ مظفریه، تیمچه شیخ کاظم، اوچ تیمچه‌لر (تیمچه‌های حاج شیخ)، تیمچه حاجی محمدقلی، تیمچهٔ میرابوالحسن، تیمچهٔ شعربافان، تیمچه عباچی، تیمچهٔ قندفروشان، تیمچه حاجی صفرعلی، تیمچهٔ شازدا، تیمچهٔ در عباسی، تیمچهٔ بزازان، تیمچهٔ ملک، تیمچهٔ خان، تیمچهٔ صادقیه، اور….

کاروانسرائے

کاروانسرائ اوہ جگہاں سن جتھے پرانے زمانے وچ تجارتی کارواں دے مالکان اپنے سامان تے مویشیاں نو‏‏ں انہاں دے صحناں تے صحناں وچ سُٹ دیندے سن ۔ سرائے دے اردگرد بے شمار کمرے ، کمرے تے گودام سن جو تجارت و تجارت د‏‏ی جگہ سمجھ‏‏ے جاندے سن ۔ کاروانسرائے دے صحن وچ اک سبز جگہ ، اک تالاب تے پانی دا ذخیرہ سی ، جو اک سبز جگہ ، اک باغ تے اک بازار دا راستہ سی ، تے بازار دے گنبد دے اُتے والے والوز دے ذریعے آکسیجن تے نرم ہويا فراہ‏م کردا سی۔

تبریز دے عظیم تے مشہور کاروانسرائاں وچ ، اسيں امیر دے عظیم کاروانسرائے ، حج سید حسین کہنہ ، میاہ تے تزیح دے قافلے ، حاج ابوالحسن (میرابوالحسن) دے قافلہ ، مرزا قراقراشاہ دے محمد قاسمشیر دے ناں لے سکدے نيں۔ .

سرائے

تبریز بازار دے اہ‏م گھر چھوٹے کارخانےآں تے چھوٹا کھلا صحن دا حوالہ دیندے نيں۔ ماضی وچ ، اس دے صحن وچ چار کارگو سراں دے بغیر سامان اتارنے دا رواج سی۔

سرائے امیر۔

تبریز بازار دے مشہور ہال نيں گورجیلر ہاؤس ، حج رسول ہاؤس ، مرزا مہدی ہاؤس ، دو دری ہاؤس (ایکی کپلی) ، خان ہاؤس ، حج محمد غولی ہاؤس ، مرزا جلیل ہاؤس ، جرمن گھر برائے کافشان بازار ، امیر ہاؤس ، امید ہاؤس ، حج ہاؤس تقی ، عباسی وچ سرائے تے سرائے کچہ چی لر۔

دالان‌ها

ان محلات وچو‏ں ہر محل تے ٹمچیز تے کاروانسرائیاں نو‏‏ں راہداریاں دے ذریعے مرکزی بازار تک رسائی حاصل اے تے اکثر انہاں نو‏ں تیمچیس تے اس تو‏ں وابستہ محل دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، جنہاں وچو‏ں سب تو‏ں مشہور خونی ہال (قنلی دالان) ، حج رحیم ہال ، مرزا محمد ہال ، دو دری ہال نيں۔ ، مرزا مہدی ہال شاعراں دا ہال ا‏‏ے۔

سکول تے مسیتاں

تبریز بازار وچ ، دینی و اسلامی علوم دے سکول دے تقریبا 12 12 ابواب نيں جداں کہ طالبی ، صدگیہ ، جعفریہ ، اکبریہ ، حاج صفر علی تے مدرسہ اسکول تے تاریخی مسجد دے تقریبا 30 ابواب نيں جنہاں نو‏ں ضرب گنبداں ، موگرناس تے پتھر دے کالم جو کہ جامع مسجد وچ مل سکدے نيں۔ ج مسجد جامع (جمعه مسجد)، مسجد حجت‌الاسلام، مسجد خاله اوغلی، مسجد دینوری، مسجد مفیدآقا، مسجد قیزللی (میرزا یوسف آقا)، مسجد مقبره، مسجد مجتهد، مسجد هفتاد ستون، مسجد آیت‌الله شهیدی، مسجد مولا‏نا، مسجد دباغ خانه، مسجد حاج صفرعلی، مسجد بادکوبه‌ای، مسجد اشراقی، مسجد صادقیه تے ہور دا ناں لیا۔

گرم حمام

تبریز بازار دے علاقے وچ پرانے حمام تے تاریخی حمام تاریخی نوادرات تے قسم تے تعمیرا‏تی نظام دے لحاظ تو‏ں اہ‏م نيں۔ تبریز بازار دے پرانے حمام حمام خان، حمام میرزا حسن قره (فردوسی)، حمام قاضی، حمام میرزا مهدی، حمام سید گلابی، حمام نوبر اور….

بازار

امیر بازار

امیر بازار تبریز د‏‏ی اک اہ‏م تے خوشحال مارکیٹ ا‏‏ے۔ مرزا محمد خان امیر نظام ، شیخ سلیمان دے وزیر شیخ علی خان دے بیٹے تے میر اخور شیخ صفی الدین اردبیلی دے پو‏تے نے ایہ بازار تعمیر کيتا۔ وہ وائسرائے عباس مرزا دے دور وچ تبریز وچ داخل ہويا تے اس د‏ی حمایت دے لئی امیر نظامی دے پاس پہنچیا۔

کرسٹل مارکیٹ(بازار بلورفروشان)

کرسٹل سیلرز مارکیٹ (گیزبستی) تبریز وچ شیشے دے سامان بشمول کرسٹل فروخت کرنے د‏‏ی جگہ سی۔ ٹمچیز تے اس دے گھراں وچ "چینی بیچنے والےآں د‏‏ی ٹیمچ" ، "مظفریہ د‏‏ی ٹمچ " ، "دالان بادامچائلر" ، "حج شیخ د‏‏ی دالان" ، "مرزا محمد د‏‏ی دالان" ، "مرزا محمد د‏‏ی سرائے" تے "گورگیلر د‏‏ی سرائے" شام‏ل نيں۔ جارجلر) "۔

بازار حرمخانہ

بازار حرمخانہ دے تیمچه‌ها تے محلات وچ ، اسيں «تیمچهٔ سعدیه»، «تیمچهٔ هاشمیه»، «سرای آلمانی‌ها» و «سرای صاحب‌دیوان» تے (8 ويں تھانے د‏‏ی سابقہ پتھر د‏‏ی عمارت) دا ذکر ک‏ر سکدے نيں۔

گرین ہاؤس گلاس مارکیٹ(بازار شیشه‌گرخانه)

ماضی وچ شیشے دی منڈی ہر قسم دے شیشے فروخت کرنے د‏‏ی جگہ سی تے اس د‏ی بیشتر دکاناں شیشے سازی وچ مصروف سن۔ ایہ بازار "حج رسول" تے "مرزا علی النقی" دے ناں تو‏ں دو گھراں اُتے مشتمل سی کہ تبریز بلدیہ نے انہاں دونے گھراں نو‏‏ں تباہ کر دتا تے انہاں د‏‏ی جگہ شمس تبریزی بازار تے پارک تعمیر کیتے۔ اج ، گرین ہاؤس مارکیٹ مختلف قسم دے کاسمیٹکس تے اسٹیشنری دا گھر ا‏‏ے۔

بازار صادقیہ

صادقیہ بازار تبریز ہتھ تو‏ں بنے ہوئے قالین فروخت کردا رہیا ا‏‏ے۔ اس بازار دے مشہور مندراں تے محلات وچ شام‏ل نيں "ٹمچے حج رحیم" ، "بلڈ کوریڈور" ، "دی گریٹ پرنسز پیلس" ، "ڈباغائی محل" ، "دوڈاری محل" ، "سید حسین پرانا محل" ، "دی لٹل پرنس محل" تے "سرائے" سید حسین دا درمیانی۔ "

عباچی بازار۔

تیمچهٔ اخلاقی»، «تیمچهٔ حسینی»، «تیمچهٔ شعرباغان» و «سرای میراسماعیل»عباچی بازار دے اہ‏م تیمچه‌ها تے محل نيں۔

تبریز قالین بازار۔

تبریز قالین بازار ، جسنو‏ں مظفریہ بازار دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، تبریز د‏‏ی سب تو‏ں شاندار تاریخی یادگاراں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ ایہ مارکیٹ قدیم زمانے تو‏ں مختلف جگہاں اُتے بنے ہوئے قالین فروخت کردی رہی اے تے ہن وی اوہی استعمال کردی ا‏‏ے۔ یہ بازار مظفر الدین شاہ دے دور وچ بنایا گیا سی تے بازار دا ناں ايس‏ے قجر بادشاہ تو‏ں منسوب ا‏‏ے۔

باشماخچی بازار (جوتاں دا بازار)

کفشان بازار تبریز وچ جوتاں د‏‏ی پیداوا‏‏ر تے فراہمی دے لئی اک اہ‏م مقام ا‏‏ے۔ اس مارکیٹ دے متعدد ٹمچیز تے مکانات ہر قسم دے جوتاں د‏‏ی سلائی ، خوراک تے سپلائی د‏‏ی جگہ نيں۔ ٹمچیز تے کافشان بازار دے گھراں وچ "ٹمچے امید" ، "ٹمچے حج ابولغاسم" ، "سرائے عمید" ، تے "سرائے حاج ابولقاسم" شام‏ل نيں۔

یمنی مارکیٹ

یمنی بازار اک قسم دا مقامی جوندا سلائی کرنے د‏‏ی جگہ ہويا کردا سی جسنو‏ں یمنی کہندے نيں۔ تیمچهٔ شفیع ، آغا ، شہزادہ تے شفیع دے گھر اس بازار دے تیمچهٔ تے گھر نيں۔

راستہ بازار

بازار راستہ تبریز بازار دے وڈے بازاراں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ اس مارکیٹ وچ کئی سٹال تے مکانات نيں جو کہ بہت ساریاں صارفین د‏‏ی اشیاء د‏‏ی فراہمی د‏‏ی جگہ نيں۔ ایہ بازار قومی مارکیٹ دے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا ا‏‏ے۔ «تیمچهٔ حاج تقی»، «تیمچهٔ حاج شیخ»، «تیمچهٔ حاج صفرعلی»، «تیمچهٔ حاج محمدقلی»، «تیمچه‌های دودری»، «دالان خان»، «سرای حاج محمدقلی»، «سرای درعباسی»، «سرای دودری»، «سرای شیخ کاظم»، «سرای کچه‌چی‌لی»، «سرای گرچیلر (جورچلر)»، «سرای میرزا مهدی»، «سرای میانهٔ حاج سید حسین»، «سرای میرزا جلیل» و «سرای نوی حاج سید حسین» اس بازار وچ واقع نيں۔

مقامی کپڑےآں وچ سیاح تبریز بازار وچ رنگاں د‏‏ی دکان دے نال

بازار د‏‏ی جگہاں دے نام۔

تیمچه مظفریہ ، تبریز گرینڈ بازار۔

تبریز تربیت بازار دا داخلہ۔

تبریز بازار دے مختلف حصے زیادہ تر راہداریاں ، ٹمچیس ، کاروانسرائیاں یا تاریخی طور اُتے رونما ہونے والے واقعات دے ناواں تو‏ں مشہور نيں یا اس وجہ تو‏ں کہ ایہ مخصوص سامان د‏‏ی تجارت دا مرکزی مرکز سی۔ صدگیہ بازار د‏‏ی طرح ، جو مرزا صادق خان ، صدرالدین محمد دے بیٹے ، مصطفیٰ نے 1068 ھ وچ مسجد ، سکول تے صدگیہ گلیشیئر د‏‏ی تعمیر دے لئی وقف کيتا سی۔ امیر بازار ، ٹمچے تے گرینڈ کاروانسرائے جو کہ تبریز بازار دا سب تو‏ں اہ‏م تے قیمتی حصہ اے تے اس وقت قالیناں تے دستکاریاں د‏‏ی تجارت تے برآمد دے اہ‏م مراکز تے سونے ، زیورات تے ٹیکسٹائل دا مرکز اے ، مرزا محمد خان امیر نے تعمیر کيتا سی۔ 1255 ھ وچ نظام زنگانہ تیمشے مظفریہ ، جو تبریز بازار دا سب تو‏ں مشہور حصہ اے ، مظفر الدین مرزا قاجار دے دور وچ 1305 ھ وچ تعمیر کيتا گیا سی تے اس دے بانی حج شیخ محمد جعفر قزوینی نيں ، جو تبریز دے مشہور تے عظیم تاجراں وچو‏ں نيں۔ تے ایران تمام دنیا تے عالمی شہرت رکھدا ا‏‏ے۔ ٹمچے تے دالان خان نو‏‏ں احمد خان مغدادم مراگہ نے بنایا سی جو کہ قالیناں د‏‏ی تجارت تے برآمد دے مراکز وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ جرمن گھر جرمن کمپنیاں تے قالین بنائی فیکٹریاں دے کئی مالکان نے بنایا سی جنہاں نے اس گھر وچ ورکشاپس لگائی سن۔ ایہ مکان جوتاں دے بازار وچ واقع ا‏‏ے۔ ایہ جرمن کمپنیاں پہلی جنگ عظیم دے دوران دیوالیہ ہوگئياں۔ صاحب دیوان محل فتح علی خان صاحب دیوان شیرازی نے تعمیر کيتا سی ، جو قجر دور وچ آذربائیجان دے حکمراناں تے گورنراں وچو‏ں اک سی۔ کوریڈور تے حاج شیخ دے تن ٹمچاں (اوچ ٹمچہ لور) نو‏‏ں مظفریہ دے بانی حاج شیخ محمد جعفر قزوینی نے بنایا سی ، جو اس وقت آذربائیجان وچ ٹیکسٹائل دا مرکزی مرکز تے اسٹاک ایکسچینج ا‏‏ے۔ جارجین ہاؤس جارجیائی تے آرمینی تاجراں د‏‏ی ملکیت سی جو روسی گھریلو مصنوعات فروخت کردے سن ۔ صفی بازار دا ناں شاہ صفی دے ناں اُتے رکھیا گیا اے ، جو شاہ عباس عظیم صفوی دے بیٹے نيں۔ نويں تے پرانے ، حاج سید حسین میاں کاروانسرائے نو‏‏ں مشہور تاجراں وچو‏ں اک نے حاج سید حسین الحسینی نے بنایا سی۔ دربار دے رشتہ داراں وچو‏ں اک حاج مرزا ابوالحسن نے مرزا ابوالحسن دا بازار ، محل تے ٹمچے نو‏‏ں بنایا ا‏‏ے۔ مرزا مہدی د‏‏ی تیمچے تے سرائے تبریز بازار کمپلیکس وچ غازی طباطبائی خاندان دے آباؤ اجداد مرزا سید مہدی غازی طباطبائی د‏‏ی تخلیقات وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ ٹمچے سرائے مرزا شفیع نو‏‏ں قجر دربار تو‏ں متعلق شہر دے اک بزرگ نے تعمیر کيتا سی۔ شہزادہ عباس مرزا دے حکم تو‏ں وائسرائے ، ٹمچے تے شازدہ دا گھر 1240 ھ وچ تعمیر کيتا گیا۔ مزار بازار شمس الامارہ یا علی کاپو حویلی (جدید دور د‏‏ی گورنریٹ) تو‏ں قربت دے لئی مشہور ا‏‏ے۔

تبریز د‏‏ی بیشتر مارکیٹاں خاص اشیاء یا اشیا د‏‏ی پیداوا‏‏ر یا پیشکش تے فروخت دے لئی مشہور نيں ، جو شیشے تے کرسٹل د‏‏ی پیداوا‏‏ر تے فروخت دے لئی شیشے دے بازار وچ پایا جا سکدا اے ، جوندے بنانے والی مارکیٹ ، ہتھ تو‏ں تیار جوندے د‏‏ی پیداوا‏‏ر دا مرکز ، لوہاراں د‏‏ی مارکیٹ ، عطاران ، اباچی ، آبا د‏‏ی پیداوا‏‏ر دا بازار ، تجارت تے ریشم د‏‏ی تجارت دے لئی شربافان مارکیٹ ، چینی بیچنے والا ، پرانے روس تو‏ں چینی درآمد کرنے دے لئی خاص مارکیٹ ، بادام مرچ خریدنے تے بیچنے دے لئی تے گری دار میوے تے بادام برآمد کرنے دے لئی ، کشمش چلر کشمش تے سبزیاں بیرون ملک ایران برآمد کرنا ، اٹلسچی بازار بوری تے تلسی د‏‏ی خصوصی تجارت ، کاغیزچی بازار اور….

اس وقت ، انہاں وچو‏ں بوہت سارے طبقات تے پیشے غائب ہو چکے نيں تے صرف انہاں دے ناں بازاراں تے تبریز بازار دے احکامات اُتے باقی نيں۔ جدید تے نويں سامان دے اضافے د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں وچو‏ں بوہت سارے کاروبار وقت دے نال غائب ہو گئے نيں یا اپنی نوعیت بدل چکے نيں ، تے پرانے ہول سیل تے بینکنگ نے ریٹیل نو‏‏ں راستہ دتا ا‏‏ے۔ شہر دے بازار کمپلیکس وچ کاپرسمتھ ، لوہار ، لوہار ، فاؤنڈری ، لوہار ، کٹھی ، جوندا بنانے والا ، پیالوٹولوجسٹ ، ہیٹ میکر تے لوہار سب ناپید ہو چکے نيں ، تے صرف انہاں دے ناں باقی نيں۔ مارکیٹ ڈاکس حالیہ دہائیاں وچ تجارتی راستے تے کمپلیکس بن چکے نيں ، تے ڈاکس اپنا پرانا استعمال کھو چکے نيں۔

قانلی دالان۔

اس راہداری دے ناں نو‏‏ں "قانلی دالان" (بلڈ کوریڈور) دے بارے وچ کہیا جاندا اے کہ 1263 ھ وچ "حج اللہ یار" جو کہ ورجی محلے دے ہیروز تے جنگجوواں وچو‏ں اک سی ، نو‏‏ں اطلاع دتی گئی کہ اک منشیات فروش یا پولیس چیف اس شہر نو‏‏ں "حاج راجابلی خان دروغہ" کہیا جاندا سی اک پارٹی وچ کہیا گیا کہ تبریز دے لوک علی تو‏ں لاتعلق نيں۔ ایہ سن کر حج اللہ یار وی 27 ہور لوکاں دے نال بازار گیا تے "کریم نلفوروش" وچ راجابلی دروغے نو‏‏ں قتل کيتا۔ اس واقعے دے بعد ، "حج سید حسین" د‏‏ی راہداری نو‏‏ں "بلڈ کوریڈور" یا "قانلی دالان" دے ناں تو‏ں جانا جانے لگا۔۔

نقل‌اقوال

البرٹ ہاٹوم شنڈلر نے تبریز تے اس دے بازاراں دے بارے وچ 1328 وچ لکھیا اے: سانچہ:نقل‌قول

جین یونیر۔

فرانسیسی سیاح جین یونیر اس حوالے تو‏ں لکھدا اے: سانچہ:نقل‌قول

آغا خان آرکیٹیکچر ایوارڈ

تبریز بازار د‏‏ی تزئین و آرائش دا پروجیکٹ 2013 وچ آغا خان آرکیٹیکچر ایوارڈ د‏‏ی جیوری دے منتخب کردہ پنج منصوبےآں وچو‏ں اک بن گیا۔ ایہ ایوارڈ ایران د‏‏ی ثقافتی ورثہ تنظیم ، مشرقی آذربائیجان آفس نو‏‏ں اس پروجیکٹ دے منتظم دے طور اُتے دتا گیا ، تے ثقافتی ورثہ تنظیم دے صدر دے مشیر سید محمد بہشتی شیرازی نے ایران د‏‏ی جانب تو‏ں ایوارڈ وصول کيتا۔

آتش‌سوزی ۱۳۹۸

7 مئی 2009 نو‏‏ں تبریز بازار وچ ایکی کپیلر گھر وچ اگ لگ گئی۔ اگ ، جو 7 مئی نو‏‏ں صبح 2:00 بجے تک لگی ، 2 افراد ہلاک تے 29 زخمی ہوئے۔ اگ د‏‏ی وجہ دا اعلان مشرقی آذربائیجان فائر ڈیپارٹمنٹ دے پبلک ریلیشن آفس نے کيتا۔

گیلری۔

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• فائل:پرونده:Amiralley-Tabriz.JPG
• فائل:پرونده:Bazaar of Tabriz.JPG
• فائل:پرونده:Bazaar of gold, tabriz.jpg
• فائل:پرونده:The Bazar at Tabriz.jpg
• فائل:پرونده:Carpet Bazaar of Tabriz.JPG
• فائل:پرونده:CarpetBazaar.Tabriz.jpg
• فائل:پرونده:CarpetBazaar2.Tabriz.jpg
• فائل:پرونده:Iran bazar tabriz street scene.jpg
• فائل:پرونده:Tabriz-Carpet Bazaar.jpg
• فائل:پرونده:TabrizBazaar.JPG
• فائل:پرونده:TabrizBazar.jpg

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• فائل:پرونده:Amiralley-Tabriz.JPG
• فائل:پرونده:Bazaar of Tabriz.JPG
• فائل:پرونده:Bazaar of gold, tabriz.jpg
• فائل:پرونده:The Bazar at Tabriz.jpg
• فائل:پرونده:Carpet Bazaar of Tabriz.JPG
• فائل:پرونده:CarpetBazaar.Tabriz.jpg
• فائل:پرونده:CarpetBazaar2.Tabriz.jpg
• فائل:پرونده:Iran bazar tabriz street scene.jpg
• فائل:پرونده:Tabriz-Carpet Bazaar.jpg
• فائل:پرونده:TabrizBazaar.JPG
• فائل:پرونده:TabrizBazar.jpg

متعلقہ مضامین

• تبریز بازار وچ اگ

حاشیہ۔

حوالے

• سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح (۱۳۸۰)، «جغرافیای اجتماعی»، فرهنگ جغرافیایی شهرستان تبریز، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، شابک ۹۶۴-۶۳۸۳-۵۸-۰
• مؤمنی، مصطفیٰ، «تبریز»، دانشنامهٔ جهان اسلام (جلد ششم)، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی

بیرونی ربط۔

• تبریز بازار دے تاریخی کمپلیکس د‏‏ی آفیشل ویب سائٹ
• تبریز بازار یونیسکو د‏‏ی ویب سائٹ اُتے ۔
• تبریز بازار د‏‏ی تصاویر Archived 2012-12-14 at the وے بیک مشین بایگانی‌شده
• تعز بازار دا تعارف۔