دکھن بھارتی رہتل

دکھن بھارتی رہتل تاملناڈو، کرناٹک، کیرلا، آندھرا پردیش، اتے تیلنگانا دے دکھن بھارتی راجاں دی رہتل نوں درساؤندی اے۔ دکھنی بھارتی رہتل، حالانکہ اس دے ڈریکٹ انتراں دے نال، بھارتی رہتل دا اکّ اہم حصہ اے۔ دکھن بھارتی رہتل ضروری طور اُتے سریر دی خوبصورتی اتے نسائیت دے جشن ولوں سدیوی کائنات دا جشن اے۔ اس نوں اس دے ناچ، کپڑیاں اتے مورتیاں راہیں درسایا گیا اے۔

روائتی کپڑے

سینٹیمیٹر سکیل دے خلاف دکھائے گئے خریدداری؉ بیگ توں کیلیکو دے نمونے دی بنائی۔

دکھنی بھارتی عورتاں روائتی طور اُتے ساڑی پاؤندیاں ہن جدوں کہ مرد اکّ قسم دا سارنگ پہندے ہن، جو کہ جاں تاں چٹی دھوتی جاں عام باٹک پیٹرن والی رنگین لنگی ہو سکدی اے۔ ساڑھی، اکّ سلائی رہت ڈریپ ہون دے ناطے، پہنن والے دی شکل نوں ودھاؤندی اے جدوں کہ صرف ادھے حصے نوں ڈھکدی اے۔ بھارتی فلسفہ وچ، پرم پرکھ دی نابھی نوں جیون اتے رچناتمکتا دا سروت منیا جاندا اے۔ اس لئی روایت ولوں، پیٹ اتے نابھی نوں چھپایا جانا چاہیدا اے، حالانکہ پہراوے دے پچھے دا فلسفہ زیادہ تر بھلّ گیا اے ایہہ شریرا-منڈلا دا احساس کرواؤندا اے، جتھے انگکم بھونم یسی (سریر تہاڈا دنیا اے) وچ شریرا-منڈلا (پورے کائنات) نال اکجٹّ ہو جاندا اے، جویں کہ ناٹیاشاستر وچ درسایا گیا اے۔ ساڑھی دے ایہہ اصول، مرداں ولوں پہنی جاندی لنگی جاں منڈو جاں پنچی (کنڑ وچ رنگین ریشمی کناریاں والی اکّ چٹی لنگی) ورگے پردے دے ہور روپاں لئی وی لاگوُ ہندے ہن۔ لنگی نوں گھڑی دی سمت جاں الٹ سمت وچ بنھیا جاندا اے اتے پچھلے پاسے بنھیا جاندا اے جاں کمر دے نال ٹھیک کیتا جاندا اے۔ اسنوں کئی وار گوڈے تک چکیا جاندا اے اتے آرام نال کمر اُتے بنھیا جاندا اے جاں ترن نوں تیز کرن لئی ہتھ وچ پھڑیا جاندا اے۔

روائتی طور اُتے، دکھنی بھارتی مرد اپنے سریر دے اپرلے حصے نوں نہیں ڈھکدے ہن۔ کئی وار، اکّ رسمی حالت وچ، کپڑے دا اکّ ٹکڑا سریر دے اپرلے حصے نوں ڈھکّ سکدا اے۔ دکھنی بھارت دے کجھ مندراں نے مندر دے اندر مرداں نوں سریر دے اپرلے کپڑے پہنن توں وی روکیا اے۔ آندھرا اتے اتری کرناٹک دے کجھ حصیاں وچ، مرد کچے پانچے پہندے ہن جتھے اس نوں لتاں وچکار لے کے پچھے بنھیا جاندا اے۔ عورتاں وچ وی اجیہا ہی نمونہ دیکھن نوں ملدا اے۔ سارے جزیرہ نما دے ساحلی کھیتر وچ، مرد رنگ دار؉ لنگی پہندے ہن اتے عورتاں اوہناں نوں پچھلے پاسے بنھن دے ڈھنگ نال ساڑیاں پہندیاں ہن۔

کیلیکو، اکّ سادہ-بنیا ہویا ٹیکسٹائیل جو بناں بلیچ کیتے، اتے اکثر پوری طرحاں پروسیسڈ، کپاہ توں بنایا گیا سی، دی شروعات کالیکٹ (کوزیکوڈ) وچ ہوئی سی، جس توں ٹیکسٹائیل دا نام دکھنی بھارت وچ، ہن کیرل وچ، ۱۱ویں صدی دوران آیا سی۔ جتھے کپڑے نوں چالییان وجوں جانیا جاندا سی۔ کچے پھیبرک نوں رنگیا گیا اتے چمک دار؉ رنگاں وچ چھاپیا گیا، اتے کیلیکو پرنٹ بعد وچ یورپ وچ مشہور ہو گئے۔

پکوان

کیلے دے پتیاں اُتے غذا پروسن دی روایت دکھنی بھارت وچ، خاص کرکے رسمی سماگماں وچ قائم اے۔

کھان-پین دیاں عادتاں علاقائی طور اُتے وی وکھ وکھ ہن اتے زیادہ تر پرمپراواں اُتے مشتمل ہن۔ چول مکھ خوراک اے۔ ناریل کیرلا اتے دکھنی بھارت دے کرناٹک دے ساحلی حصے وچ اکّ اہم سامان اے، حیدرآبادی بریانی تیلنگانا اتے ہور گوانڈھی راجاں وچ وی بہت خاص اے جدوں کہ آندھرا پردیش وچ پکوان اچار، مسالےدار خوشبودار کریاں اتے مرچ پاؤڈر دی کھل عام ورتوں ولوں خاصیت اے۔ ڈوسا، اڈلی، اتپم آدی سارے کھیتر وچ مشہور ہن۔ کیرل راج اتے منگلور شہر ورگے ساحلی کھیتر اپنے سمندری غذا لئی جانے جاندے ہن۔ دکھنی بھارتی کوفی عام طور اُتے کافی مضبوط ہندی اے، اتے کوفی پورے مالابار کھیتر وچ اکّ ترجیحی ڈرنک اے۔ تاملناڈو اپنی اڈلی، ڈوسا، پونگل، سمبھر، وڑا، پوری لئی جانیا جاندا اے، جو تامل پریواراں وچ عام ناشتہ ہن۔ ملیالی لوکاں وچ، ایپم، پٹو، اپماو، مالابار بریانی کجھ عام پکوان ہن۔ کرناٹک وچ، بسیبیلے اشنان، کڑا اشنان، کیسری اشنان، راگی مڈا، ادین وڑا، بینے مسالہ ڈوسا، پیپر ڈوسا کجھ عام پکوان ہن۔

اکّ تھیلسیری پکوان جو مالابار مسالیاں دی ورتوں کردا اے

ناریل دکھنی بھارت دا مول نواسی اے اتے صدیاں توں دکھنی بھارت دے دکھن-مغربی مالابار ساحل راہیں یورپ، عرب اتے پرشیا تک پھیلیا اے۔ بھارتی مول دے ناریل نوں پرتگالی وپاریاں ولوں امریکہ لیاندا گیا سی۔ کالی مرچ وی بھارت دے مالابار ساحل دی جدی اے، اتے اتھے مالابار مرچ دی وڈے پدھر اُتے کاشت کیتی جاندی اے۔ کلاسیکل یگ دے دوران، پھونیشیئن، یونانی، مصری، رومن، اتے چینی بھارت دے دکھن-مغربی ساحل وچ مزیرس دی پرانے بندرگاہ توں دالچینی اتے کالی مرچ سمیت مسالیاں ولوں آکرشت ہوئے سن۔

کھوج دے یگ توں پہلاں دے مدھ یگ دوران جو کہ ۱۵ویں صدی عیسوی دے انت وچ شروع ہویا سی، مالابار ساحل اتے کالیکٹ (کوزیکوڈ) دا راج اس ویلے لال ساگر اتے یورپ نوں بھارتی مرچاں دی برآمد دا مرکز سی مصری اتے عرب وپاری خاص طور اُتے سرگرم ہن۔ تھلاسیری پکوان، صدیاں توں اتری کیرلا وچ اتپن ہوئے پکواناں دی اکّ سٹائل، اجیہے مسالیاں دی ورتوں کردی اے۔

سنگیت

دکھنی بھارتی ڈانس

پرانے سنسکرت ناٹک روایت کوڑیاتم ناٹیاچاریا پدم شری معنی مادھوَ چاکیار راون دے روپ وچ۔ تھریٹم، کیرل دا اکّ نسلی نرت روپ اے۔

سنگیت دی اکّ قسم اے۔ ایہہ پینڈو لوک سنگیت توں لے کے دکھنی بھارت دے جدید بھارتی کلاسیکل سنگیت تک اے، نوں کارناٹک سنگیت وجوں جانیا جاندا اے ( کرناٹک دے بعد، جس نام نال دکھنی بھارت نوں پہلے بستیوادی دناں وچ جانیا جاندا سی۔ سارنگ دیوَ نے دکھن بھارتی کلاسیکل سنگیت نوں کرناٹک سنگیت کیہا۔ اس وچ پرندرا داسا، کنک داسرو، تیاگراجا، دیکشاتھر، شیاما ساستری، اتے سواتی ترنال ورگے سنگیتکاراں ولوں سریلا، زیادہتر بھگتی، تالبدھ اتے ڈھانچاگت سنگیت شامل اے۔ دکھنی بھارت دے چار راجاں دے سبھیاچار اتے سنگیت دی اکّ ساہ وچ چرچہ کرنی اوکھی اے۔ تاملناڈو وچ، تامل پنّ اے، جس نوں مندراں وچ اوڈوراں ولوں گایا جاندا اے۔ اوہ وکھ-وکھ پناں (راگاں لئی اکّ ہور شبد) وچ مشہور تامل شاعراں جویں کہ سمبندر آدی دیاں رچناواں گاؤندے ہن۔

ہندو مندر سنگیت

دکھن بھارتی ہندو مندراں وچ ورتیا جان والا مکھ زریعہ ( نادسورم ) اے، کیہا جاندا اے کہ ایہہ ادوں بنایا گیا سی جدوں دکھنی بھارت وچ سبھ توں پہلاں مندر دا قیام کیتا گئی سی۔ نادسورم اتے (تھویل) نوں دکھنی بھارتی مندراں وچ اکّ پیریا میلم دی جوڑی بناؤن لئی اکٹھے کھیڈیا جاندا سی۔ اس دے کٹھور دھن کارن، پیریا میلام بہت سارے یورپیئن لوکاں ولوں پسند نہیں کیتا جاندا، پر دکھنی بھارت لئی، ایہہ مان اتے شان دی آواز اے۔ بہت ساریاں مندر پرمپراواں لئی، اپاسکاں لئی روحانی موجودگی محسوس کرن لئی پیریا میلم ضروری اے۔ پیریا میلام دی ورتوں مندراں دے اندر روزانہ دیاں رسماں اتے مندراں دے باہر اتے آلے دوآلے سالانہ رسماں لئی کھیڈن لئی کیتی جاندی اے۔ ٹیردا، یوشتکا۔ "ہندو دکھنی بھارت وچ مندر سنگیت پرمپراواں: "پیریا میلم" اتے اسدا کارکردگی مشق۔

ناچ

دکھن بھارتی رہتل نوں دکھنی بھارت دے وسترت ناچ روپاں وچ منایا جاندا اے: کڑیاٹم، بھرتناٹئم، اوئلٹم، کراکٹم، کچیپڑی، کتھاکلی، تھریٹم، تھییم، بھوٹا کولا، اوٹامتھلال، اوپپانا، کیرلا نشاٹنم، یاہنٹاتم । تھریٹم کیرل راج وچ دکھنی مالابار کھیتر دی اکّ رسمی کارکردگی کلا اے۔ بھرتناٹئم سریر دی خوبصورتی دے جشن ولوں سدیوی کائنات دا جشن اے۔ ایہہ اکّ پوری طرحاں کھڑی مدرا، اکّ سدھا اتے پاؤٹ کرونگ پیٹ، سریر دی بنتر دے نال اکّ چنگی طرحاں گول اتے انپاتک سریر دا پنج، بہت لمبے والاں اتے کروسیس کلھے ہون دے اس دے نظریات ولوں کیتا جاندا اے۔ ایہہ اصول ناٹیا شاستر دے فلسفے نوں زندہ کردے ہن، 'انگکم بھونم یسی' (سریر تہاڈا دنیا اے)۔ ایہہ ارائیمنڈی آسن وچ وسترت کیتا گیا اے، جس وچ کلاکار اکّ بہت ہی کھڑی مدرا دے نال، گوڈیاں نوں پاسے ول موڑ کے ادھی بیٹھن دی حالت نوں مندا اے۔ بھرتناٹئم نرت دے اس بنیادی آسن وچ، سر اتے نابھی وچکار دوری دھرتی اتے نابھی دے وچکار دے برابر ہو جاندی اے۔ اسے طرحاں پھیلی ہوئی سجی بانہہ توں لے کے پھیلی ہوئی کھبی بانہہ دے وچکار دی دوری سر اتے پیراں وچکار دوری دے برابر ہو جاندی اے، اس طرحاں جیون اتے سرشٹی دے مورت "ناٹیمرد" نوں درساؤندا اے۔

آرکیٹیکچر اتے مصوری

دکھنی بھارتی آرکیٹیکچر اتے مصوری

ہمپی دے کھنڈر وجینگر آرکیٹیکچر دی امیری دی تائید کردے ہن۔ راجا روی ورما دیاں پینٹنگاں نے یورپیئن تکنیکاں نوں اکّ وکھری دکھنی بھارتی حساسیت نال جوڑیا اے۔

دکھن بھارت وچ چٹان آرکیٹیکچر دیاں دو منموہک سٹائلاں ہون دا مان حاصل اے، تاملناڈو دی خالص دروڑ سٹائل اتے کرناٹک وچ موجود ویسارا سٹائل (جسنوں کرناٹک دروڑ سٹائل وی کیہا جاندا اے)۔ غیر-راک آرکیٹیکچر دی ہور سٹائل وچ کیرل آرکیٹیکچر شامل اے۔ ایہہ بھارتی ویدک آرکیٹیکچرل سائنس ( اصل شاستر ) دے مطابق کیتا گیا/مطابق کیتا گیا اے۔ مہابلیپرم، تنجور، ہمپی، بادامی، پٹاداکل، آئیہول، بیلور، ہلیبیڈو، لککنڈی، شراونبیلگولا، مدرائی دے پریرنادائک مندر دیاں مورتیاں اتے تراونکور اتے لیپاکشی مندراں دیاں مورتی چتر وی دکھنی بھارتی سبھیاچار دی امتحان وجوں کھڑے ہن۔ راجا روی ورما دیاں پینٹنگاں نوں دکھن بھارتی جیون اتے اساطیر دے بہت سارے موضوعاں دی کلاسک پیشکاری منیا جاندا اے۔ متنچیری پیلیس اتے ایٹامنور وکھے شو کھیترم وچ کیرل دے مورل چتراں دیاں کئی اداہرناں ہن۔ دکھنی بھارت، اپریل ۲۰۰۶ تک، بھارت وچ ۲۶ عالمی وراثت-سوچیبدھ سائیٹاں وچوں ۵ دا گھر اے۔

مورتیاں اتے مورتیاں

ہمپی وکھے انسانی مساوات، کرناٹک وچ مورتیاں ।

نرت دے انسانی روپ توں بعد مورتیاں دکھنی بھارتی پرگٹاوے دا سبھ توں اتم زریعہ بن گیا۔ اس زریعہ وچ ویلے وچ تنّ-ایامی روپ نوں نقاشی کرنا ممکن سی۔ روایتی دکھن بھارتی مورتیکار اپنی نابھی توں دیوتیاں دی مورتی دی شروعات کردا اے جس نوں ہمیشہ ساڑی ولوں درسایا جاندا اے۔ مورتی دا کوشٹا جاں گرڈّ نابھی نوں مورتی دے مرکز وچ صحیح ہون لئی دکھائیگا، محدود سریر اتے اننت کائنات دے ملاپ دے سروت نوں درساؤندا اے۔ مورتیاں کمپلیکساں دے آلے-دوآلے اتے اوہناں دے اندر وی بہت سارے مندراں نوں شنگاردیاں ہن۔ اوہ وکھ-وکھ سٹائیلائجیشناں دے ڈانس سٹیپس دا چترن وی ہن اتے ناچ دے روپاں نوں سرکھیت رکھن اتے اس نوں مڑ سرجیت کرن لئی کم کردے ہن۔

ساہت اتے فلسفہ

تروولوور، ترکرل دا لکھاری۔

دکھنی بھارت دی ساہتی روایت دو ہزار سال پرانی اے۔ دکھن بھارت دا پہلا جانیا جان والا ساہت شعری سنگم اے، جو لگبھگ دو توں ڈیڈھ ہزار سال پہلاں تامل وچ لکھیا گیا سی۔ کنڑ کلاسک کویراجرستہ، ۸۵۰ وچ لکھیا گیا راجا اموگھورش I ولوں سیئی، چھیویں صدی دے شروع وچ راجا درونیتا دے کنڑ ساہت دا حوالہ دندا اے۔ دسویں صدی عیسوی دے تامل بودھی ٹپنیکار، نیمریناتھم نے چوتھی صدی عیسوی دے کنڑ ساہت دا حوالہ دتا اے۔ وکھریاں ملیالم اتے تیلگو ساہتی پرمپراواں اگلیاں صدیاں وچ ترقی یافتہ ہوئیاں۔ دکھنی بھارتی لوکاں دے فنی پرگٹاوے قدرت دی مہما اتے اس دیاں تالاں دی تعریف نوں درساؤندے ہن۔ کجھ رچناواں وچ الانگو ادگل ولوں سلپپادھکارم، تھولکپئر ولوں لکھی تھولکپئم، تروولوور دی تروکرل، کمارویاس دی کرناٹ بھرت کٹمنجری، پمپا دی وکرمارجن وجیا، آندھرا مہابھارتمو، تن شاعراں ولوں، ٹکانانا اتے شرناناو اکاناناو اتے شواناناو مہابھارتمو، تن شاعراں ولوں شامل ہن۔ دکھن بھارتی ساہت اتے فلسفہ وچ عورتاں نوں بہت طاقتور منیا جاندا اے۔ اکّ ویاہتا عورت نوں شبھ منیا جاندا اے، اسدی طاقت جاں عورت طاقت، اس دے شوہر اتے اوہناں دے بچیاں دی رکھیا اتے طاقت حاصل کردی اے۔ ہم عصر کنڑ لکھاریاں نوں اٹھ گیانپیٹھ انعام ملے ہن جو کسے وی بھارتی بولی لئی سبھ توں اچے ہن اتے ملیالم ساہت نوں ۶ گیانپیٹھ انعام دتے گئے ہن، جو کہ کنڑ ساہت توں بعد دوجے نمبر اُتے اے۔

بھائیچارے اتے پرمپراواں

دکھنی بھارت دیاں مکھ روحانی پرمپراواں وچ ہندو دھرم دیاں شیو اتے ویشنو دوویں شاکھاواں شامل ہن، حالانکہ بودھی اتے جین فلسفہ کئی صدیاں پہلاں بااثر رہے سن (حالیہ ادھئیناں توں پتہ لگدا اے کہ گھٹ توں گھٹ ہندو دھرم دی شیو شاخاں بدھ اتے جین دھرم دے آؤن توں پہلاں دکھنی بھارت وچ موجود سی۔ ایلالن دے روپ وچ اکّ تامل راجا جسنے سال ۲۰۵ عیسوی مشرق وچ سری لنکا اتے حملہ کیتا سی۔ کرناٹک وچ شرونبیلگولا جینیاں لئی اکّ مشہور تیرتھ تھاں اے۔ عیسائی دھرم ساحلی دکھنی بھارت وچ سینٹ تھامس رسول دے ویلے توں ودھیا اے جو ۵۲ عیسوی وچ کیرلا آیا سی اتے شام دی عیسائی روایت دا قیام کیتا سی جسنوں اج سینٹ تھامس عیسائی جاں نسرانی کیہا جاندا اے۔ دکھنی بھارت وچ اکّ وڈا مسلم بھائی چارا اے، خاص طور اُتے مالابار ساحل وچ، جو کیرلا اتے اومانی اتے ہور عرباں وچکار پرانے سمندری وپار، مکھ طور اُتے ہدراموت اتے نال لگدے دکھنی عرب کھیتراں توں اپنیاں جڑھاں نوں لبھّ سکدا اے۔ اوہ ماپلا مسلماناں وجوں جانے جاندے ہن اتے مکھ طور اُتے کیرلا وچ اتری مالابار اتے دکھنی مالابار دے کھیتراں وچ، عرب ساگر وچ لکشدیپ دے آباد جزیرےآں دے نال-نال کھنڈے ہوئے ہن۔ کجھ مفکراں دے مطابق، میپلا دکھنی ایشیا وچ سبھ توں پرانا وسے ہوئے مول مسلم بھائی چارا اے۔ مدراس اتے کوچین دنیا دے سبھ توں پرانے کوچین یہودیاں اتے پردیسی یہودیاں دے گھر ہن جو راجا سلیمان دے ویلے دوران مالابار ساحل اُتے آئے سن۔ کامنویلتھ آف نیشنز وچ سبھ توں پرانا بچیا ہویا یہودی سناگوگ کداومبھاگم سنیگوگ اتے کوچی، کیرل وچ پردیسی سناگوگ اے۔

ایہہ وی ویکھو

• بھارت دی رہتل
• تاملناڈو دی رہتل
• کیرل دیاں قلعواں
• آندھرا پردیش دی رہتل
• کیرل دی رہتل
• کرناٹک دی رہتل
• تیلنگانا دی رہتل
• بھارتی غذا دے ششٹاچار

نوٹس

حوالے اتے کتاب لسٹ

• بیک، برینڈا۔ 1976 "ہندو تاملناڈو وچ سریر، سپیس اتے کائنات دا پرتیک ولین۔" بھارتی سماجیات وچ یوگدان 10(2): 213–43।
• بھرت (1967)। ناٹی شاستر [ڈرامیٹرجی]، ۲ حصہ، دوجا۔ ایڈ ٹرانس۔ منوموہن گھوش ولوں کلکتہ: منیشا گرنتھلیا۔
• بولینجر، چینٹل؛ (۱۹۹۷) سرس: انڈین آرٹ آف ڈریپنگ لئی اک السٹریٹڈ گائیڈ، طاقت پریس انٹرنیشنل، نیویارک۔