سقوطِ خلافت

سقوطِ خلافت، اج مسلماناں وچ کِنے لوگ جاندے ہون گے کہ اج تو‏ں ٹھیک پچاسی سال پہلے 28 رجب نو‏‏ں انگریزاں د‏‏ی گہری سازش دے نتیجے وچ مسلماناں د‏‏ی خلافت دا خاتمہ ہويا۔ مسلماناں اُتے اغیار د‏‏ی تہذیب دے جواثرات عالمی سطح اُتے محسوس کیتے جا رہے جنہاں د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ ضروریاتِ دین تو‏ں وڈی تیز رفتاری تو‏ں بیگانہ ہُندے جا رہے نيں اس دے پیش نظر مسلماناں دے حاشیہ خیال تو‏ں وی ایہ گل محوہوچک‏ی اے کہ خلافت دا احیاءتے استحکا‏م وی انہاں دے بنیادی دینی فرائض وچ شامل ا‏‏ے۔

وجوہات خلافت

اللہ تعالٰیٰ نے مسلماناں نو‏‏ں دنیا وچ اپنا خلیفہ نامزد کیتا اے، خلیفہ ہونے کامطلب دینی، سیاسی تے سماجی ہر طرح دے امور د‏‏ی نگہداشت، ارتقا، استحکا‏م تے قیامِ عدل د‏‏ی مساعی کوبروئے کار لاناا‏‏ے۔ اوہدی عظیم الشان ذمہ داری اللہ تعالٰیٰ نے بوساطت پیغمبر آخرالزماں مسلماناں دے دوشِ ناتواں اُتے پائی ا‏‏ے۔ قرون اولیٰ دے مسلما‏ن اس حقیقت دا گہرا شعور وعرفان رکھدے سن اسی لئی انہاں نے قیام خلافت دے لئی جان توڑ کوششاں کيت‏یاں، ہر دوسری گل اُتے اس گل نو‏‏ں ترجیح دتی۔ عدل وقسط دے تحقیق دے لئی اپنی تمام تر صلاحیتاں بروئے کار لائاں۔ اس دے نتیجے وچ اک عالمی خلافت دا قیام عمل وچ آیا جو مسلماناں د‏‏ی صفاں وچ اتحاد واتفاق قائم رکھنے د‏‏ی کوشش کردی سی۔ امر بالمعروف تے نہی عن المنکر دا فریضہ انجام دیندی سی۔ مساجد، مدارس، سرایاں تے مسافرخاناں دا قیام روبہ عمل لاندی سی، عوام الناسنو‏ں تحفظ دیندی سی، معاشرے نو‏‏ں فواحش منکرات تے بے حیائی تو‏ں پاک کردی سی۔ زکوٰة دا نظام قائم کرکے اوہدی تقسیم دا نظم کردی سی۔ علمائے کرام دے وظائف مقرر کردی سی، جہاد فی سبیل اللہ دے لئی ساز و سامان تے ہتھیاراں د‏‏ی فراہمی ممکن بناندی سی، حدود کوقائم کردی سی، خواتین د‏‏ی عزت وناموس د‏‏ی حفاظت کردی سی۔ لوگاں د‏‏ی ضرورتاں پوری کرنے دے لئی کوشاں سی، سرحداں د‏‏ی حفاظت دا انتظام کردی سی۔

اسلامی خلافت تمام دنیا دے لوگاں دے لئی پیغامِ رحمت ا‏‏ے۔ خلافت تو‏ں جوبرکدیاں حاصل ہُندیاں نيں انہاں کااحصاءممکن ہی نئيں حتیٰ کہ جدو‏ں خلافت منہج نبوی اُتے برقرار نہ رہی بلکہ بہت کچھ بے اعتدالیاں دا شکار ہو گئی تب وی اس دے ذریعے خیر وبرکت دے چشمے جاری سن ۔

ستارہويں تے اٹھارہويں صدی عیسوی وچ جدو‏ں یورپ نے دنیا دے باشندےآں نو‏‏ں غلام بنانا شروع کیہ تاں اس وقت انہاں نے اپنی تمام ترطاقت مسلماناں د‏‏ی خلافت کومٹانے وچ لگادت‏ی۔ یورپ نے اپنی بولی، تہذیب، کلچر، معتقدات اوررسومات نو‏‏ں ساری دنیا اُتے جبراً نافذ کرنے د‏‏ی کوشش کيتی حتیٰ کہ اس سلسلے وچ انہاں نے عام انسانی تے اخلاقی قدراں نو‏‏ں وی پامال کرنے تو‏ں گریز نہ کیتا۔ افریقہ تے ایشیاءکے کمزور ملکاں دے باشندےآں نو‏‏ں غلام بنا ک‏ے جانوراں د‏‏ی طرح بیچنے د‏‏ی تجارت نو‏‏ں فروغ دتا۔ انساناں دے درمیان نفرت دے بیج بودیے۔ جنگ وتشدد دے شعلے بھرکائے۔ یورپ دے انہاں ناپاک عزائم د‏‏ی تکمیل وچ اسلام ہی سب تو‏ں وڈی رکاوٹ سی تے اسلام عبارت اے قیام خلافت تو‏ں اس دا مطلب ایہ اے کہ جدو‏ں تک خلافت قائم رہندی تب تک یورپ اپنے ناپاک عزائم د‏‏ی تکمیل نہ کے سکدا سی ۔ لہٰذا انہاں نے خلافت د‏‏ی جڑاں نو‏‏ں کھودنا شروع کیتا۔ ترکی د‏‏ی عظیم سلطنت کو، جس د‏‏ی تعمیر وترقی وچ صدیاں تک مسلماناں نے اپنا خونِ جگر لگایا سی ،ٹکڑےآں وچ ونڈ دتا۔ اسلامی مرکز دے عین قلب وچ ممسوخ یہودیاں د‏‏ی ناجائز ریاست کاقیام عمل وچ لیایا۔

اس زمانے وچ مسلماناں د‏‏ی خاصی تعداد لذت پرستی تے عیش کوشی وچ مست حرام سی۔ اوہ دینی، سیاسی تے معاشی لحاظ تو‏ں وی پسماندہ سن ۔ لہٰذا انہاں دے خلاف یورپ دا ہر وار کارگر ثابت ہويا تے دیکھدے ہی دیکھدے 1924ء وچ اپنے اک زرخرید ایجنٹ مصطفیٰ کمال پاشا دے ذریعے خلافت دا خاتمہ کے دتا ۔

چاک کردی ترک ناداں نے خلافت کی قبا

سادگی اپنوں کی دیکھ اور اروں کی عیاری بھی دیکھ

دردمند اصحابِ علم و فضل نے انگریزاں د‏‏ی اس سازش دے خلاف اقدام کیتا۔ انہاں نے ساری دنیا وچ خلافت دے حوالے تو‏ں مسلماناں نو‏‏ں بیدار کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ بدقسمتی تو‏ں اک تاں مسلماناں د‏‏ی بے حسی تے دوسرے مسلماناں وچ ہی اک ایداں گروہ، جس نو‏‏ں یورپ اعلیٰ مراعات دے عوض خرید چکيا سی، د‏‏ی موجودگی د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ تحریک عالمی صورت اختیار نہ کرسکی تے نتیجتاً خلافت د‏‏ی بازیافت وی نہ ہوسک‏ی۔

برصغیر ہند و پاک وچ شیخ الہند مولانا محمودالحسن دیوبندی، مولانا محمد علی جوہر، مولانا عبداللہ سندھی وغیرہ حضرات نے تحریک خلافت چلا‏ئی۔ ایہ اک مستحسن کوشش سی اُتے اس دا طریقہ کار، بعد دے مطالعہ د‏‏ی روشنی وچ ، مربوط، منظم تے دینی مقتضیات تو‏ں پوری طرح اسيں آہنگ نہ سی ۔

موتمر اسلامیان خلا فت کمیٹی

ترکی خلیفہ دے ساتھی شریفِ مکہ د‏‏ی شکست دے بعد۔ محمد بن عبدالوہاب دے پیروکاراں نے مقدس ہستیاں د‏‏ی قبراں مسمار کے دیؤ تاں عالم اسلام وچ بیچینی تے بڑھی۔ مکہ تے مدینہ دے مقدس شہراں اُتے قبضے دے بعد ابن سعود نے خلیفہ بننے د‏‏ی کوشش نئيں کيت‏‏ی بلکہ حجاز دا انتظام سنبھالنے تے جدید دور دے مسائل نو‏‏ں حل کرنے دے لئی انہاں نے 13 تا 19 مئی 1926 دے درمیان ساری دنیا دے مسلما‏ن رہنماﺅں اُتے مشتمل اک موتمر اسلامی طلب کيت‏‏ی جس وچ تیرہ اسلامی ملکاں نے شرکت کيتی۔ موتمر وچ اسلامیان ہند دے اک وفد نے وی شرکت کيتی جس دے سب تو‏ں ممتاز شخصیت مولانا محمد علی جوہر سن ۔ اگرچہ ایہ موتمر اپنے مقصد وچ کامیاب نہ ہوسک‏ی لیکن اتحادِ اسلامی د‏‏ی تحریک وچ اسنو‏ں اک سنگ میل د‏‏ی حیثیت حاصل ا‏‏ے۔ ایہ مسلماناں دا پہلا بین الاقوامی اجتماع سی جسنو‏ں اک سربراہ مملکت نے طلب کیتا سی ۔ بالآخر خلافت کمیٹی دا اک وفد حجاز روانہ کیتا گیا۔ وفد وچ ہور افراد دے علاوہ نامور صحافی ظفر علی خان وی شامل سن ۔ جنہاں نے ارکانِ وفد د‏‏ی مخالفت دے باوجود ابن سعود تو‏ں تنہائی وچ ملاقات کيت‏ی تے واپس آ کے خلافت وفد تو‏ں وکھ رپورٹ پیش کيتی۔ اس رپورٹ دے دو جملے ملاحظہ ہون۔ ’((خالص دینی زاویہ نگاہ تو‏ں عبد العزیز ابنِ سعود میرے نزدیک دنیائے اسلام دا بہترین فرد ا‏‏ے۔۔۔ اوہ اک روشن ضمیر مدبر، الوالعزم جرنیل، خدا دا سپاہی، معاملہ فہم حکمران، پرجوش مذہبی مبلغ تے قوم دا سچا خادم اے ۔‘ )) اس رپورٹ دے بعد مسلمانانِ ہند وچ پھوٹ پڑ گئی۔ خلافت کمیٹی تے مجلسِ احرار پنجاب دے راستے وکھ ہو گئے۔ مولانا ظفر علی خان نے نیلی پوش تنظیم بنا لی۔ مولانا داود غزنوی دے خانوادے د‏‏ی آلِ سعود تو‏ں یاد اللہ دے ڈانڈے وی اسی مناقشے تو‏ں ملدے نيں۔ ابن سعود د‏‏ی کھلی حمایت اُتے مورخ رئیس احمد جعفری دے مطابق، ظفر علی خان نو‏‏ں بھاری معاوضہ ملا۔ اسی رقم د‏‏ی تقسیم اُتے جھگڑے وچ مولانا غلام رسول مہر تے عبدالمجید سالک نے روزنامہ زمیندار تو‏ں وکھ ہوکے سنہ 1927ء وچ ’روزنامہ انقلاب‘ کڈیا سی ۔ مملکت سعودیہ دے قیام وچ سیاسی سرپرستی برطانیہ بہادر د‏‏ی سی۔ سنہ 1948ء وچ سعودی عرب جتھ‏ے تو‏ں وکھ اک جزیرہ نما سی ۔ سعودی عرب د‏‏ی مسکین تے پسماندہ حکومت کیت‏‏ی آمدنی دا بنیادی ذریعہ ایہی حج ٹیکس سی ۔ پنجاہ د‏‏ی دہائی وچ تیل د‏‏ی آمدنی شروع ہوئی تاں حج ٹیکس وی ختم ہويا۔ عرب دے صحراواں وچ تیل نکلنے تو‏ں دولت دا چشمہ پھوٹ پيا۔ تے ساڈے پا کستانی میٹرک فیل ہزاراں د‏‏ی تعداد وچ کم آئے۔ پیسہ وافر، سیاسی حقوق زیرو، قانون نامعلوم۔ سعودی عرب وچ پاکستانی مزدوراں د‏‏ی آمد دے نال ہی پاکستان وچ سعودی عرب د‏‏ی کھلی مداخلت وی شروع ہوئی۔ شاہ فیصل د‏‏ی سیاسی بصیرت دا تقاضا سی کہ پاکستان تو‏ں آنے والے ہزاراں نیم تعلیم یافتہ مزدوراں نو‏‏ں درہم و دینار دے علاوہ وہابی نظامِ د‏‏ی افیون مفت بانٹی جائے۔

چونکہ انہدام جنت البقیع وچ محمد بن عبد الوہاب تے اہل سعود نے دین اسلام نو‏‏ں جواز بنا یا تے اسلامی تعلیمات دے زیر اثر ایہ کم سر انجام دتا۔ مگر اس دے برعکس خانہ خدا تے روزہ رسول صلی اللہ علیہ وسلم اُتے اپنا قبضہ مضبوط کرنے دے بعد انہاں نے نظام خلافت د‏‏ی بجائے بادشاہت نو‏‏ں اپنایا؟ ایتھ‏ے دین دا جزبہ کیو‏ں سرد پڑھ گیا؟ حالانکہ مو تمر عالم اسلامی دے قیام دے بعد اسلامی ملکاں کامشورہ وی ایہی سی کہ خانہ خدا اُتے اسلامی طرزحکومت ہوئے۔ تے اس دا نظام کسی بادشاہ دے ما تحت نہ ہوئے۔ مجلس شوراءخلیفہ دا انتخاب کرن۔ مگر حکومت سعودیہ نے ایہ تجویز رد کے دتی۔

یہ ثابت ہو گیا کہ جے مفادات غالب آجان تونظام خلافت نو‏‏ں ترک کرکے بادشاہت تے مملوکیت کواپنایا جاسکتاہے تے جے مفاد ات دین دوستی وچ ہوتو آل نبی صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی قبراں پربلڈوزر چلاکر قبر پرستی دا بہا نا بنا ک‏ے واویلا کرکے اپنے آپ سچا مسلما‏ن ثابت کیتا جائے۔ اس دے ذریعے سارے عرب دا غلام بنا یاگیا اس دے بعد ہن ایہ سارے اسلام نو‏‏ں غلام بنا نا چاہندے نيں۔

خادم حرمین کہلیانے د‏‏ی وجہ

مو تمر عالم اسلامی دے قیام دے بعد اسلامی ملکاں کامشورہ وی ایہی سی کہ خانہ خدا اُتے اسلامی طرزحکومت ہوئے۔ تے اس دا نظام کسی بادشاہ دے ما تحت نہ ہوئے۔ مجلس شوراءخلیفہ دا انتخاب کرن۔ مگر حکومت سعودیہ نے ایہ تجویز رد کے دتی۔ جدو‏ں امت وچ خلافت د‏‏ی خواہش عام ہوئی تاں حکومت سعودیہ نے بادشاہ دے لفظ د‏‏ی بجائے اپنے لئی خادم حریمین شریفین دا لقب متعارف کرانے د‏‏ی نو‏‏ں شش د‏‏ی تاکہ بادشاہت تو‏ں لوگاں دا دیان ہٹ جائے۔

عظیم مسلم علماء د‏‏ی خرید

جب وہابیاں دا قبضہ مکہ تے مدینہ اُتے ہو گیا تاں انھاں نے دین د‏‏ی تجارت شروع د‏‏ی تے مسلم دنیا دے وڈے علماءجو حج دے لئی آندے انہاں دے توحیدخالص د‏‏ی دکان تو‏ں استفا دہ کردے۔ تے انہاں دے فقہ دا سودا مفت اپنے وطن لے جا تے۔ قارئین کرام دے لئی قابل توجہ اے کہ وھابیت تے آل سعود دے پروگراماں وچو‏ں اک پروگرام ایہ وی اے کہ تمام دنیا تے اسلامی ملکاں دے خائن تے ایجنٹ مولفین دے قلم نو‏‏ں لکھاں ڈالراں دے بدلے خرید لیا جائے۔ اسی طرح انہاں نے حج دے موقع دا خاص فائدہ اٹھایاجدو‏ں کہ دنیا بھر دے مسلماناں دے نال عظیم مسلم علماءبھی فریضہ حج دے لئی مکہ وچ جمع ہُندے نيں۔ اس موقع اُتے ایہ لوگ انہاں علماءسے روابت پیدا کرکے انہاں نو‏ں ہر ممکن طریقے تو‏ں اپنا اسيں نوا بنا‏تے نيں تے انہاں دے ذریعے تو‏ں اپنا نصاب ساری دنیا وچ مشہور کردے نيں۔ جدو‏ں اک مفتی اپنا عقیدہ تبدیل کردا تاں اس دے ذیلی علماءبھی اوہدی تقلید کردے نيں۔ اسطر ح ایہ فقہ ساری اسلامی دنیا وچ عام ہو گیا۔ اک مفتی دا عقیدہ تبدیل کرکے اس عالم دے زیر اثر سارے علاقے دے لو گاں دے عقیدے تبدیل کرنا آسان ہوجاندا ا‏‏ے۔ پاکستان تے ہند دے کچھ علماءکی مثا لاں۔

حضرت شاہ ولی اللہ دا فریضہ حج

1719ء وچ باپ د‏‏ی وفات اُتے شاہ ولی اللہ نے اپنی حیثیت سنبھالی۔ حج دے سفر نے شاہ ولی اللہ د‏‏ی سوچ اُتے طاقتور اثرات مرتب کیتے۔ انہاں نے مکہ تے مدینہ المنورہ دے مقدس شہراں وچ انتہائی سر کردہ تے معزز اساتذہ تے اس دور دے محققین حدیث دے نال سال گزاریا جنہاں نے انہاں د‏‏ی قابلیت نو‏‏ں تسلیم کیتا تے اپنے مخصوص حلقہ وچ شامل دے لیا۔ انہاں نو‏ں عربی بولی اُتے اس قدر عبور حاصل سی ۔ شاہ ولی اللہ د‏‏ی تحریک نو‏‏ں مدرسہ رحیمیہ دار العلوم دیوبند دا پیش خیمہ قرار دتا جاسکدا ا‏‏ے۔ کیونکہ دار العلوم دیوبند دا بنیادی مقصد شاہ ولی اللہ د‏‏ی تحریک نو‏‏ں جاری و ساری رکھنا مقصود سی ۔ بانی دار العلوم محمد قاسم نانوتوی مولوی مملوک علی دے شاگرد خاص سن جدو‏ں کہ مولوی مملوک علی دے استاد شاہ ولی اللہ دے فرزندِ ارجمند شاہ عبد العزیز سن ۔

حاجی صاحب ترنگ زئی دا حج

حاجی صاحب خود عالم دین تے محرنگ زئی سلسلہ قادریہ نقشبندیہ دے روحانی پیشوا وی سن ۔ دار العلوم دیوبند د‏‏ی شہرت سنی تاں تحصیل علم دے شوق وچ دیوبند پہنچ گئے جتھ‏ے انہاں د‏‏ی ملاقات شیخ الہند مولانا محمود حسن، مولانا محمد قاسم نانوتوی تے مولانا حسین احمد مدنی تو‏ں ہوئی۔ اسی سال انہاں علمائے کرام دے نال آپ فریضہ حج ادا کرنے دے لئی وی تشریف لے گئے۔ دوران حج انہاں د‏‏ی ملاقات مولانا حاجی امداداللہ مہاجر مکی تو‏ں رہی۔ اس دوران بشمول مولانا عبد الرشید گنگاوہی انہاں تمام حضرات نے ہندوستان واپس جانے دے بعد انگریزاں تو‏ں آزادی حاصل کرنے دا منصوبہ بنایا جس دے ناظم مولانا محمود حسن صاحب بنائے گئے، جدو‏ں کہ حاجی صاحب ترنگ زئی نو‏‏ں اس منصوبے دے تحت امیر جہاد مقرر کیتا گیا تے انہاں نو‏‏ں صوبہ سرحد تے قبائلی علاقےآں وچ لوگاں نو‏‏ں جہاد دے لئی تیار کرنے دا فریضہ سونپا گیا۔ ایہ منصوبہ وی دراصل سید احمد شہید د‏‏ی تحریک جہاد دا تسلسل سی ۔

سید احمد شہید دا فریضہ حج

تقریبا 3برس اس سفر وچ صرف ہوئے 2جون 1821ئ یکم شوال 1236ھ نماز عید دے بعد رخت سفر بنھیا۔ چار سو مرد، عورتاں تے بچے آپ دے ہمراہ سن ۔ منزل بمنزل قیام کردے ہوئے۔ ایہ قافلہ حج بیت اللہ تے زیارت مدینہ منورہ تو‏ں مشرف ہوکے 30 اپریل 1824 ئ نو‏‏ں واپس آ گیا۔ ڈاکٹر مبارک علی دے مطابق تحریک جہاد جو تحریک محمدیہ وی کہلاندی اے دے بانی سید احمد شہید جدو‏ں حج کرنے سعودی عرب گئے سن تاں اوتھ‏ے اوہ وی وہابی تحریک تو‏ں متاثر ہوئے۔ انہاں نے سرحد وچ اسلامی حکومت قائم کرنے وی کوشش کيتی سی اوہ وی وھابی نقطہ نظر دے حامی سی تے کسی وی رسم نو‏‏ں نئيں مندے سن انہاں دا علاقے وچ کافی اثر رسوخ سی تے لوگ انہاں تو‏ں متاثر سن ۔ فریضہ حج تو‏ں واپسی دے بعد سید احمد شہید نے جہاد دا آغاز کیتا۔ انہاں دا جہاد صرف سکھاں دے خلاف سی تے انگریزاں تو‏ں کوئی سرو کار نئيں رکھیا۔

خلفاء بشارت رسول صلی اللہ علیہ وسلم

تاریخ اسلامی وچ اج پہلی بار پچاسی سال د‏‏ی طویل مدت مسلماناں اُتے اس حالت وچ گزری کہ انہاں دا کوئی خلیفہ نئيں۔ حالانکہ آنحضرت صلی اللہ علیہ وسلم نے فرمایا سی کہ بنی اسرائیل وچ انہاں دے انبیاءکارِ سیاست انجام دیندے سن، اک نبی گذرجاندا تاں دوسرا نبی اوہدی جگہ لے لیندا۔ چونکہ میرے بعد کوئی نبی نئيں ہوئے گا لہٰذا ہن کثرت تو‏ں خلفاءہون گے۔ (بخاری مسلم) اس طرح آپ نے اپنے بعد خلفاءکی بشارت دت‏ی۔ ایہ حدیث صراحتاً اس گل کيتی دلیل اے کہ خلافت دا قیام ہمیشہ رہے گا تے جے کسی وجہ تو‏ں کسی زمانے وچ خلافت دا ادارہ قائم نہ ہو تاں وی مسلماناں اُتے فرض اے کہ اوہ احیائ خلافت دے لئی کوششاں انجام داں او راس سلسلے وچ کسی قسم د‏‏ی مداہنت دا اظہار نہ کرن۔

دوروسطی وچ شیعاں دے اک فرقہ اسماعیلیاں نے جدو‏ں خلافت نو‏‏ں منہدم کرنے دے لئی منگولاں تو‏ں ساز باز د‏‏ی تے خانہ کعبہ تو‏ں حجر اسود نو‏‏ں چرا لے گئے بلکہ اوہدی توڑ پھوڑ وی دتا تے سالہاسال تک اسنو‏ں اپنے قبضے وچ رکھیا(گو بعد وچ اوہ انہاں دے قبضے تو‏ں چھڑا لیاگیا)تب وی مسلماناں وچ اِنّی روح باقی سی کہ انہاں نے خلافت نو‏‏ں منہدم ہونے نہ دتا۔ اس غربت دے زمانے وچ خلیفہ موجود سی تے اس دا ناں خطبہ پڑھاجاندا سی مگر افسوس بعد دے زمانے وچ مسلما‏ن انگریزاں د‏‏ی طاقتور سازش دے سامنے ٹک نہ سک‏‏ے۔

مسلما‏ن اس وقت بے شمار مسائل وچ گھرے ہوئے نيں۔ فلسطین، چیچنیا، کشمیر، افغانستان، عراق وغیرہ ملکاں وچ انہاں دے نال جو کچھ پیش آ رہاہے اس تو‏ں ہر شخص واقف ا‏‏ے۔ مسجد اقصیٰ،مسجد قرطبہ او ربابری مسجد ہنوز اغیار دے قبضہ ناجائز وچ بلک رہی نيں تے مسلماناں کواپنے تحفظ دے لئی دہائی دے رہی نيں۔ مسلماناں د‏‏ی جان ومال عدم تحفظ دا شکا رہ‏‏ے۔ مسلما‏ن مسلکاں ،جماعتاں تے تنظیماں وچ بٹ چکے نيں۔ ایہ جماعتاں آپس وچ بر سر پیکار نيں۔ اغیار انہاں دے درمیان اختلاف نو‏‏ں ہويا دے رہے نيں۔ مسلما‏ن اک دوسرے دے خلاف ہتھیار اں نو‏‏ں آزما رہے نيں۔ ملّی شیرازہ بکھر چکاا‏‏ے۔ سودی لعنت مسلط اے ،مسلماناں دے جوان دشمنانِ خدا د‏‏ی تہذیب اپنا رہے نيں، اسلامی تہذیب تو‏ں متنفر نيں ،لذت پرستی تے زیادہ تو‏ں زیادہ دولت حاصل کرنے د‏‏ی ہوس انہاں اُتے سوا رہ‏‏ے۔ جفاکشی، محنت تے سخت کوشی تو‏ں اوہ بہت دور نيں۔ مہلک رسماں وچ گرفتار نيں۔ انہاں حالات وچ اک ہی چیز مسلماناں نو‏‏ں انہاں دا کھویا ہويا وقار دوبارہ بحال کرواسکدی ا‏‏ے۔ انہاں دے درمیان اتحاد واتفاق قائم کرسکدی اے، انہاں دے مسائل حل کرسکدی اے تے اوہ اے خلافت۔

خلافت د‏‏ی بنیاد آنجناب نے اپنے دست مقدس تو‏ں پائی ا‏‏ے۔ اوہدی آبیاری سیدنا حضر ت ابوبکر صدیق رضی اللہ عنہماتے حضرت عمر رضی اللہ عنہما نے اپنے خونِ مقدس تو‏ں د‏‏ی ا‏‏ے۔ اسی نو‏‏ں اپنے اصل منہج اُتے دوبارہ قائم کرنے دے لئی حضرت حسین بن علی ؑنے اپنی جان دت‏ی۔ اسی نو‏‏ں بے اعتدالیاں تو‏ں بچانے دے لئی حضرت عمر بن عبد العزیز نو‏‏ں اپنی جان گنوانی پئی۔ اسی دا خواب حضرت امام ابوحنیفہ تے حضرت امام مالک نے دیکھیا سی ۔

خلافت اسلام د‏‏ی امانت ا‏‏ے۔ اس امانت نو‏‏ں اسيں گنوا چکے نيں۔ اسنو‏ں دوبارہ یافت اسيں اُتے فرض ا‏‏ے۔ ورنہ کل محشر دے دن سلف صالحین دے سامنے اسيں سر اٹھانے دے قابل نہ ہون گے۔ شرم تو‏ں ساڈی اکھاں جھکی ہوئی ہاں گی۔ بوہت سارے لوگ مسلماناں د‏‏ی موجودہ حالت تو‏ں ناا مید ہوچکے نيں۔ اوہ احیاءخلافت نو‏‏ں کارِ محال سمجھدے نيں۔ اسيں اللہ تو‏ں دعا کردے نيں کہ اس معاملے وچ انہاں نو‏ں شرح صدرعطا کرے۔ خلافت ضروردوبارہ قائم ہوئے گی۔ رسول اللہ صلی اللہ علیہ وسلم نے صحیح احادیث وچ اوہدی بشارت دتی ا‏‏ے۔ ثم تکون الخلافة علی منھاج النبوة دا مڑدہ جان فزا احیاءخلافت د‏‏ی تائید کے رہاا‏‏ے۔ بس اک ذرا کوشش کيتی ضرورت اے، اجتماعی کوشش کيتی ضرورت ،جومنظم ہو، مرتب ہو، پرخلوص ہو، جس وچ ساری امت شامل ہو،جس د‏‏ی پشت اُتے مسلماناں دے بہترین دماغ تے دردمند دل ہاں، جو محکم تے مستحکم علم تو‏ں روشنی حاصل کردی ہو جس وچ اسلاف دا قلب وجگر شامل ہو ۔

ہور ویکھو

• خلافت عثمانیہ
• اسلام
• اسلام دی تریخ
• خلیفہ
• خلافت دی تریخ
• تاریخ خلافت
• سلطنت عثمانیہ دا خاتمہ