سویٹزرلینڈ
| سویٹزرلینڈ | ||
| Switzerland | ||
| Schweizerische Eidgenossenschaft | ||
.svg) |
.svg)
| |
| راجگڑھ: | برن | |
| تھاں: | 41,284 مربع کلومیٹر | |
| لوک گنتی: | 7،952،600 | |
| سرکاری بولیاں : | جرمن (63.7%) فرانسیسی (20.4%) اطالوی (6.5%) رومانش بولی(0.5%) | |
| کرنسی: | سوئس فرانک | |
| ||
سویٹزرلینڈ خشکی نال کریا وشکارلے یورپ دا اک پہاڑی دیس اے۔ ایدی لوک گنتی 7.7 ملین تے تھاں 41285 مربع کلومیٹر اے۔ ایہ اک لوکراج اے۔ ایہ 26 انگاں نال جناں نوں کینٹن کیندے نے رلا کے بنیا اے۔ برن ایدا راجگڑھ تے باسل زیورچ تے جنیوا وڈے نگر نے۔ سویٹزرلینڈ دنیا دا اک امیر دیس اے۔
سویٹزرلینڈ دے اتلے پاسے جرمنی لیندے فرانس, دکھن چ اٹلی تے چڑدے پاسے آسٹریا تے لیختنشٹاین نیں۔ جغرافیۓ نال ایہنوں تن پاسیاں وچ ونڈیاں جاسکدا اے: سوئس الپس، سوئس اچی تھاں تے جورا پہاڑ۔ سویٹزرلینڈ چ 4 بولیاں جرمن فرانسیسی اطالوی تے رومینس بولیاں جاندیاں نیں۔ سویٹزرلینڈ 1815 توں کسے نال نئیں لڑیا تے نیوٹرل اے تے 2002 وچ آکے یونائیٹڈ نیشنز دا سنگی بنیا۔ ایہدی پالیسی دنیا وج امن رکھن وج ہتھ ونڈائی کرنا اے تے ایس دے رلدے کماں وچ ایہ پیا ریا اے۔ ایہ یورپی یونین دا سنگی نئیں پر شنجن دیس ہے۔ سویٹزرلینڈ رتہ کراس دی جمن تھاں تے کئی دنیا دے وڈے اداریاں دے ایتھے دفتر نیں۔
سویٹزرلینڈ چار بولیاں تے رہتلی تھانواں جرمن، فرنچ، اطالوی تے رومانش نال رل کے بندا اے۔ سوئس پانویں لامت جرمن ہوون پر اوہ اپنا ویس اک بولی یا اک نسل دے مڈھ تے نہیں۔ پرانی سانجھی تریخ، لوکراج تے الپائنی نشان ایہدا مڈھ نیں۔ سوئس جٹ دا مڈھ اک اگست 1291 نوں رکھیا گیا تے ایہ تریخ ہر سال منایا جاندا اے۔ سویٹزرلینڈ دے چاکلیٹ، پنیر, بنکنگ، سیاسی پربندھ ، کعڑیاں, وکٹورینوکس چاقو تے پعاڑاں لئی مشہور اے۔
ناں
[سودھو]پنجابی وچ سویٹزرلینڈ دا ناں انگریزی وچوں آیا اے۔ انگریزی سویٹزر سوئس لئی 16ویں توں 19ویں صدی ے وشکار بولیا جاندا سی پر ہن نئیں۔ سویٹزر المانی جرمن شوائزر توں بنیا جیہڑا اک مڈھلی کینٹن شوائز دا واسی سی۔ ایس کینٹن دا سوئس تریخ وچ بڑا ناں اے تے ایس کینٹن توں فیر پورے دیس دا ایہ ناں 16ویں صدی دے مڈ وچ پیا۔
نواں لاطینی ناں ہیلویٹی جٹ اک پرانے گال قبیلے ہیلویٹی توں پیا جیہڑا سوئس اچی نیویں تھاں وچ وسدا سی۔
تریخ
[سودھو]سویٹزرلینڈ وچ انساناں دے وسن دے نشان 1،50،000 ورے پرانے نیں۔ سب توں پرانی وائي بیجی والی بستی گاشلنگن دی تھاں تے 5300 م پ ورے پرانی اے۔ ایتھوں دے پہلے رہتلی قبیلے لویا ویلہ دے انت تے 450 م پ دے دوالے جھیل نواں شیٹل دے اتلے کنڈیاں تے پونگرے۔ ہیلوٹی قبیلہ سوئس قبیلیاں وچوں اگے ورواں سی، 58 م پ وچ جولیس سیزر دیاں فوجاں نے ایس نوں ہرایا۔ 15 م پ وچ الپس نوں رومی سلطنت وچ رلا لیا گیا۔
چوتھی صدی توں لیندا سویٹزرلینڈ برگنڈی راج وچ سی۔ المنی جرمن قبیلہ 5ویں صدی وچ سوئس اچی نیویں تھاں وچ تے 8ویں صدی وچ سوئس وادیاں وچ وس جاندا اے۔ اینج اجدا سویٹزرلینڈ المانیہ تے برگنڈی وچ ونڈیا جاندا اے۔ 504 وچ المنی دی فرینک قبیلے ہتھوں ہار باجوں ایہ سارا تھاں فرینک سلطنت وچ آجاندا اے۔ اگلیاں صدیاں وچ ایہ فرینکاں تھلے ای لگیا ریندا اے۔ 1000 دے دوالے ایہنوں مقدس رومی سلطنت نال جوڑ دتا جاندا اے۔
1291 ج اری شوائز تے انٹروالڈن دیاں کینٹناں نے اپن آپ نوں ازاد رکھن تے آسٹریا توں اپنے آپ نوں وکھرا کرن لئی اک جٹ بنایا۔ ایدے وچ کاروبار دی ازادی تے راہواں نوں کھلا رکھنا وی سی۔ ایہ اج دے سویٹزرلینڈ دا مڈ سی۔ 1315 چ ایس جث دی آسٹریا نال لڑائی ہوئی تے ایس جث نوں جت ہوئی۔ 1353 تک ایس جٹ نال گلارس, زوگ, لوسرن, زیورچ تے برن کینٹن رل چکے سن۔ ایس وادے نال جٹ دی طاقت تے دولت وچ وی وادا ہویا۔ 1460 تک سوئس جٹ رائن دے دکھن تے لیندے ول توں الپس تے جورا پہاڑاں تک دے تھاں دے مالک سن۔ سوئس جٹ تے سوئس کراے دے فوجی آسٹریا، برگنڈی تے سوابیا دے خلاف جتاں نے اوہناں نوں مقدس رومی سلطنت اندر کماں وچ ازاد کردتا سی۔ سوئس فوجیاں دی یورپ وچ مانتا سی۔ سوئس جٹ دی فوجی مانتا تے تھاں وچ وادے نوں روک 1515 وچ اٹلی وچ فرانس نال ماریگنانو دی لڑائی وچ ہار باجوں ہویا۔ الرخ زونگلی دی کج کینٹناں وچ اصلاح دے کم وچ اگے ودن نال 1529 تے 1531 وچ کینٹناں دی آپس وچ مذہبی لڑائیاں ہویاں۔ ایہناں اندر دیاں لڑائیاں دے سو سال مگروں 1648 دے لیندا فالیہ امن چ یورپ دے سارے دیساں نیں سوئٹزر لینڈ دی ازادی تے نیوٹرل ہون نوں منیا۔ 1653 وچ سوئس پینڈو شہراں دے خلاف اپنے حقاں لئی اٹھ کھلوندے نیں پر اوہناں نوں دبا دتا جاند اے۔ پر ایدے نال شہراں نوں وی پنڈاں دی حالت سمج وچ اندی اے۔ پروٹسٹنٹ تے کیتھولک کینٹناں وچ رپھر پیا ریندا اے۔ جیہڑا 1652 وج تے 1712 وچ لڑائی پھردا اے۔
1798 چ انقلابی فرانسیسی سرکار نے سویٹزر لینڈ تے ہلہ بول دتا تے ایدے تے اپنا قنون لاگو کردتا۔ کینٹن راج مک گیا۔ سوٹزر لینڈ دی نویں سرکار جینوں ہیلویٹی لوکراج دا ناں دتا گیاسوئس لوکاں نوں چنگی ناں لگی پر اوہناں دی بغاوت نوں ملو زوری دبا دتا گیا سوئس لوکاں نے فرانس نال رل کے فرانس دے ویریاں نال لڑن توں وی ناں کردتی۔ نیپولین نے ایتھے اک نواں ٹانچہ کھڑا کرن دی کوشش کیتی۔ 1815 سوٹزر لینڈ فیر ازاد ہوگیا ویانا کانگرس نے سوٹزر لینڈ نوں ازاد تے نیوٹرل من لیا۔ سوٹزر لینڈ نال ویلائس، نواں شیٹل تے جینوا دے کینٹن آرلے تے ایس دے مگروں سوٹزر لینڈ دے بارڈر وچ کوئی تبدیلی نئیں ہوئی۔
1847 چ ایتھے اک نکی سول وار ہوئی جینے سوئس لوکاں نوں اک جٹ ہون ول موڈدتا۔ سویٹزرلینڈ والیاں نے امریکی ادھارن تے اک وفاقی آئین بنایا جیدے وچ کینٹنان نوں چوکھے حق ملے سن۔ سوئس پارلیمنٹ دو انکاں نال رل کے بندی اے۔سوئس قنون نوں پلٹن لئی لوکاں دی پچھ ضروری اے۔ ناپ تول دا اک پربندھ لاگو ہویا تے 1850 وچ سوئس فرانک نوں سویٹزرلینڈ دی اکو کرنسی بنا دتا گیا۔
پہلی تے دوجی وڈی لڑائی توں سوٹزر لینڈ وکھرا ریا تے کسے دیس نے سویٹزرلینڈ تے ہلہ ناں بولیا۔ پہلی وڈی لڑائی وچ ولادیمیر لینن جینے روسی انقلاب دا مڈ رکھیا اوہ سویٹزرلینڈ وچ وے ریا سی۔ 1920 وچ سویٹزرلینڈ لیگ آف نیشنز دا سنگی تے بنیا پر ایس شرط تے جے اوہ کسے لڑائی چ نیں جاؤگا۔ دوجی وڈی لڑائی سویٹزرلینڈ چارے پاسیوں کیرے وچ سی۔ اوہدے تے کاروباری روکاں سن۔ جرمنی نے اوہدے تے ہلہ بولن دا سوچیا وی سی۔ ایتھے 300،000 دے نیڑے مہاجر آۓ جناں لئی رتہ کراس نے بڑا کم کیتا۔ سوئس ہوائی فوج نے مئی، جون، 1940 وچ لفتوفا دے 11 جہاز سٹے۔ 100 دے نیڑے اتحادی بمبار جہازاں دے چلان والیاں نوں بندی بنایا۔ 1944–45 وچ کج اتحادی جہازاں نے غلطی نال کج سوئس شہراں تے بمب سٹے۔لڑائی مگروں سویٹزرلینڈ نے تباہ ہوۓ یورپ نوں فیر اپنے پیراں تے کھڑا ہون لئی ہتھ ونڈائی کیتی۔ سوئس زنانیاں نوں ووٹ دا حق کینٹن وچ 1959 ج تے جٹ پدھر تے 1971 چ لبیا۔ 1963 چ سویٹزرلینڈ کونسل آف یورپ دا سنگی بنیا۔ 1979 وچ جورا دی کینٹن برن کولوں وکھری ہوئی۔ 1999 وچ رتھ ڈرائیفس پہلی سوئس سوانی سی جیہڑی صدر بنی۔ 2002 چ سویٹزرلینڈ یونائیٹڈ نیشنز دا سنگی بنیا۔ 2005 چ سویٹزرلینڈ شنجن دیس بنیا۔ سویٹزرلینڈ ایس کم وچ لگیا اے جے اوہدے تے یورپی یونین دے وشکار رپھڑ پان والے فرق ناں ہون۔
سویٹزرلینڈ دیاں 4 سرکاری بولیاں نیں: جرمن، فرانسیسی، اطالوی تے رومانش۔ 63.7%، (4.6 ملین) لوکاں دی پہلی بولی جرمن اے۔ جرمن بولن والے، دیس دے اتلے تے وشکارلے پاسیاں چ ریندے نیں۔20.4%، (1.5 ملین) لوکاں دی بولی فرانسیسی اے حیڑے دیس دے لیندے پاسے ریندے نیں۔ 6.5%،(5 لکھ) لوک اطالوی بولدے نیں تے اے دیس دے دکھن چ وسدے نیں۔0.5% لوک (35,000) رومانش بولی بولدے نیں جیڑے دیس دے دکھن چڑھدے ول اک کینٹن گراوبندن وچ ریندے نیں۔
بدیسی بولیاں وچ سرب کروشیائی بولن والیاں دی گنتی 2000 وچ 103,000 سی۔ البانوی بولن والے 95000 نیں۔ پرتگیزی 89,500 ، ہسپانوی 77,500 انگریزی 73,000 تے مقدونی بولن والے 61,300 نیں۔ 173,000 ہور بولیاں بولدے نیں۔ اینج 10٪ لوک اوہ بولیاں بولدے نین جیہڑیاں سرکاری منیاں نیں۔
سائینس تے پڑھائی
[سودھو]
سویٹزرلیند دے سارے لوک پڑھے ہوے نیں۔ پڑھائی کینٹن دی زمےواری اے۔ 9 سال تک دی پڑھائی لازمی اے۔ پہلی یونیورسٹی 1460 وج باسل وچ بنی۔ سویٹزرلینڈ وج 12 یونیورسٹیاں نیں تے ایہ دنیا دیاں ودیا یونیورسٹیاں وچ گنیاں جاندیاں نیں۔ پیراسیلسس ایس کم وچ موڈی سی تے اوہدے باہجوں ای ایتھے دوائیاں تے کیمیا تے کم دی تکڑی نیو رکھی گئی۔ سائینس سویٹزرلینڈ دی مجبوری اے کیوں جے ایتھے لویا کولہ تے ہور دھااں ہے نہیں۔ سویٹزرلینڈ دے 27 لوکاں تے 9 اداریاں نوں نوبل انعام مل جکے نیں۔ البرٹ آئینسٹائن ایتھے ای کم کردا ریا اے۔
سویٹزرلینڈ نال جوڑ رکھن والے 113 لوکاں نون نوبل انعام دتا گیا اے۔ سویٹزرلینڈ وچ دفتر رکھن والے 9 اداریاں نوں وی نوبل انعام لبے نیں۔ جنیوا وچ فزکس دی سب توں وڈی لباٹری سرن وی ہے۔
سویٹزرلینڈ یورپ دے وشکار ایدیاں وڈیاں رہتلاں وچ وسریا اے جنہاں نے سوئس بولیاں تے رہتل تے رنگ پایا اے۔ ایتھے 7،952،600 لوک وسدے نیں[۱] جنہاں وچوں 1،81400 یا 22٪ لوک بدیسی نیں تے ایتھے او کم کاج لئی آۓ نیں۔ سوئس لوکاں وچ جرمن سب توں چوکھے فیر فرانسیسی تے فیر اطالوی آندے نیں۔ بدیسی لوکاں وچ اطالوی سب توں وڈی ٹولی (17.3%) نال نیں۔ سویٹزرلینڈ دے بعوتے لوک سعائی نیں تے 43٪ لوک کیتھولک نیں۔ 35٪ پروٹسٹنٹ نیں۔ 4.5٪ مسلمان نیں تے 2٪ ارتھوڈکس نیں۔ سوئس سوانیاں دی اوسط عمر 84.6 تے جنیاں دی 80.2 اے۔
| نمبر | ناں | لوک گنتی |
|---|---|---|
| 1 | زیورچ | 372,047 |
| 2 | جنیوا | 191,803 |
| 3 | باسل | 169,536 |
| 4 | برن | 133,920 |
| 5 | لوزان | 127,821 |
| 6 | ونٹرتھر | 101,203 |
| 7 | لوسرن | 77,491 |
| 8 | سینٹ گالن | 72,959 |
| 9 | لوگانو | 54,667 |
| 10 | بائل/بائنے | 51,203 |
جغرافیہ
[سودھو]
سویٹزرلینڈ یورپ دے وشکار تے الپس دے اتر وچ 41,284 مربع کلومیٹر (15,940 مربع کلومیٹر) تھاں تے پھیلیا ہویا اے جتھے 79 لکھ لوک وسدے نیں۔ اینج ایتھے اوسطن 190 لوک اک مربع کلومیٹر وچ وسدے نیں۔ تھلویں پہاڑی انگ وج تھوڑے لوک تے اتلے ادھ وچ چوکھے لوک وسدے نیں۔ سب توں وڈے کینٹن گراوبندن وچ جیہڑا الپس وچ اے 27 بندھ/مربع کلومیٹر نال لوک گنتی اے۔
سویٹزرلینڈ نوں تن وکھرے تھانواں وچ ونڈیا جاسکدا اے۔ سوئس الپس، سوئس اچا نیواں تھاں جورا پہاڑ۔ الپس اک اچا پہاڑی سلسہ اے جیہڑا دیس دے دکھن وشکار وچ اے تے دیس 60٪ حصہ ملیا ہویا اے۔ سوئس الپس دیاں اچیاں وادیاں وچ گلیشیر نیں جناں 1,063 مربع کلو میٹر تھاں ملیا ہویا اے۔ ایہناں وچوں کئی دریا نکلدے نیں جناں وچ دریائے رائن، ان دریائے رون تے ٹیسینو آندے نیں جیہڑے چار وکھریاں پاسے وکدے نیں۔ پانی دے ایہناں پربندھاں وچ وشکارلے تے لیندے یورپ دے پانی دے وڈے انگ نیں جناں وچ جھیل کونسٹانس جھیل جنیوا تے جھیل مگیوری آندیاں نیں۔ سویٹزرلینڈ وچ 1500 توں ود جھیلاں نیں جناں وچ یورپ دا 6% سجرا پانی اے۔ جھیلاں تے گلیشیر دیس دے 6% تھاں تے پھیلے ہوۓ نیں۔
سویٹزرلینڈ دیاں 100 دے نیڑے چوٹیاں 4000 میٹر (13,000 فٹ) کول نیں یا ایس توں اچیاں نیں۔ 4,634 میٹر/15203 فٹ اچائی نال مونٹے روزا دیس دی سب توں اچی چوٹی اے پر میٹرہارن (4,478 میٹر/14,692 فٹ) پر مشہور زیاد اے۔ دونویں پنائن الپس وچ ویلائس کینٹن وج نیں۔ لاؤتربرونن دی وادی توں اتے برنی الپس وچ 72 چھمبراں دے نال نال ینگفراؤ (4,158 میٹر، 13,642 فٹ) تے آیگر (3,970 میٹر، 13,025 فٹ) دیاں چوٹیاں دسدیاں نیں۔ ایناں دے دوالے دل کھچویاں وادیاں نیں۔ چڑھدے دکھن ول کینٹن گراوبندن وچ برنینا الپس وچ پز برنینا (4,049 میٹر، 13,284 فٹ) دی چوٹی دے نال کر کے انگاڈن دی سوہنی وادی اے۔ دیس دا اتلا انگ جینوں وشکارلا دیس وی کیندے نے دیس دے 60٪ لوک وسدے نیں۔ ایہ کھلا نیواں پہاڑی تھان اے جتھے کتے کتے جنگل، چراگاہواں، وائی بیجی والیاں پیلیاں تے آجڑیاں دے اجڑ دسدے نیں۔ ایسے تھاں وچ دیس دیاں وڈیاں جھیلاں تے وڈے شہر نیں۔ دیس دی سب تون وڈی جھیل، جھیل جنیوا ایتھے اے۔ دریائے رون ایدے وچ پانی کلدا وی اے تے کڈدا وی اے۔
سوئس نیشنل پارک سویٹزرلینڈ دا اکو نیشنل پارک اے۔ ایڈلوائیز، الپس دے پہاڑاں وچ اگن والا پھل اے۔ ایہ سویٹزرلینڈ دے قومی نشاناں وچوں اک اے۔
جیالوجی
[سودھو]سویٹزرلینڈ دی زمینی بنتر پجھلے لکھاں وریاں توں چلدے یورپی تے افریقی پلیٹاں باہجون بنی اے۔ ایہ کم گلارس تریڑ تے ودھیا دسدا اے جیہڑی ہن دنیا دی اک ویکھن تھاں اے۔ جیالوجی دے حساب نال ایس دیس 5 انگاں وج ونڈیا ہویا اے: گرینائٹ نال بنیا ہویا الپس، لائم پتھر ول کھاندا جورا پہاڑ، جورا پہاڑ تے الپس دے وشکار کج پدرا تے کج پہاڑی ماجھی دیس، دکھن ول پو دریا دی وادی تے اتر ول رہائن دریا دی باسل ول وادی۔ سویٹزرلینڈ زلزلیاں لئی بھیڑا اے۔ ایتھے 6 رختر ناپ دا زلزلہ ہر 60 یا 100 ورے مگروں آسکدا اے۔ آخری 1946 وج آیا سی۔
جیندے
[سودھو]سویٹزرلینڈ وج جیوندیاں دیاں 40،000 ونڈاں نیں تے جنہاں وچوں 30،000 کیڑے نیں۔ ایہناں 40،000 وچوں صرف 9،500 ای لکھتاں وچ نیں۔ ایتھے 83 ددپلانے نیں۔
سویٹزرلینڈ دا 30٪ تھاں تے جنگل نے تے فر جیڑ دے رکھ ملدے نیں۔ جنگلاں دا کم برف دے طوفان نوں روکنا تے ہر توں بچانا اے۔ ایتھے دے 83 ددپلانویاں وجوں لامت جمگادڑ تے نکے جانور نیں۔ سارے وڈے شکاری جانور پجھے 100 وریاں وچ ایتھوں مک گۓ نیں۔ اک تکڑے جیون پربندھ لئی شکاریاں دی لوڑ ہوندی اے۔ ایس لئی لنکس نوں باہر توں لیا کے چھوڑیا گیا اے۔ بگیاڑ ایتھے اپنے آپ اٹلی تے فرانس توں آیا اے۔ کالا لومڑ چوکھا ویکھیا جاندا اے۔ لنکس نال ایتھے جنگلی بلیاں وی کتے کتے ہے نیں۔ لدھڑ 1990 وچ ایتھوں مک گۓ۔ آخری واری جھیل نیوجتال دے کنڈے تے ویکھیا گیا سی۔ وڈی وجہ ایتھوں پانی دا کندا ہونا تے جیدے باہجوں ایتھے مجھی گھٹ گئی تے فیر اوس تے پلن والے جانور وی مک گۓ۔ وسیاں تھانواں تے پتھری مارٹن ملدے نیں۔ اوہدا ساک چیڑ مارٹن وی کتے کتے دسدا اے پر او جندیاں توں دور ای ریندا اے۔ دو کھریاں وچوں کئی جیوں بائسن تے ایلک نیں مک گۓ نیں۔ کچھ مکیاں ونڈاں وچوں الپائنی آئبیکس نوں دوبارہ وسایا گیا اے تے ہن اتلے الپس دے پہاڑاں تے ملدا اے۔ تھلویں ولیس وچ. الپس دیاں اتلیاں تھانواں وچ کیوئس عام دسدا اے، لال ہرن ایس ویلے جورا دا سب توں وڈا ہرن اے۔ رو ہرن سب توں عام دسنوالا ہرن اے تے ایہ وشکارلے اتے تھلے تھاں تے جورا وج ملدا اے۔ سیکا ہرن وی ویکھیا جاسکدا اے۔ جنگلی سور وی اتلے سویٹزرلینڈ وچ کتے کتے ملدا اے۔ کتریاں وچوں بیور نوں دوبارہ وسایا گیا اے۔
سویٹزرلینڈ وچ کئی پنچھیاں دیاں ونڈاں نیں۔ سویٹزرلینڈ دیاں جھیلاں تے دریا پانی پنجھیاں دیاں ودھیا تھانواں نیں۔ ہر ورے سیال وچ بگلے کونجاں تے بطخاں ایتھے آندیان نیں۔ شکاری پنچھی جیویں لا تے باز ریندے نیں نیں تے سنہری شاہین نے پورے الپس وج اپنا ڈیرہ لایا اے۔ داڑھی والا گدھ 2007 وج ایتھے سوئس نیشنل پارک وچ ہے سی۔ سویٹزرلینڈ وچ الوواں دیاں 6 ونڈاں نیں۔ پرانے پہاڑی جنگلاں وچ چڑی ترکھان تے رس پنچھی ملدے نیں۔ شہراں دے پھیلن نال، اتلے پدھر دی وائی بیجی کرن تے چوکھا پھرن ٹرن ہون باہجوں پنجھیاں دیاں کئی ونڈاں مکن دے نیڑے نیں۔
کرلیاں وچوں کئی سپ وی ایتھے دھپ ے علاقیاں وچ ملدے نیں۔ اتلے پہاڑاں تے جورا وج وائپر وی جیندا اے۔ سب توں عام تے انزریلے سپ گھآ سپ تے ڈائس سپ نیں۔
دو پاسی جندڑیاں وی سویٹزرلینڈ وچ ملدیاں نیں۔ ڈڈو، مینڈک تے الپائنی نیوٹ عام نیں۔ پر رکھ ڈڈو، مڈوائف ٹوڈ تے کتے کتے ملدے نیں۔ الپائنی سلامنڈر سوئس الپس وچ عام دسدا اے۔
سویٹزرلینڈ وچ نیچر نوں بچانے دی پوری کوشش کیتی جا رئی اے۔ سوئس تھانواں، شہراں، پنڈاں، تریخی، رہتلی تے فطری تھانواں نوں بچان دی پوری کوشش کیتی جا رئی اے۔ سوئس قنون ایہناں کماں لئی بناۓ گۓ نیں۔ سرکار دے نال نال پرائیویٹ پربندھ وی ایس کم وچ ہتھ ونڈا رۓ نیں۔ بچان وج فطری ویہڑے، جانور، پنچھی تے بوٹے آندے نیں۔
فوج
[سودھو]سوئس فوج وچ زمینی فوج تے ہوائی فوج آندیاں نیں۔ ہر سوئس نوں فوجی سکھلائی کرنی پیندی اے۔ پکے فوجی سارے فوجیاں دا 5٪ ہوندے نیں۔ 20 توں 34 ورے دے سوئس لازمی فوجی سکھلائی وچوں لنکے ہوندے نیں۔ سویٹزرلینڈ دے لاگے سمندر ناں ہون باجوں ایدی کوئی سمندری فوج نئیں۔ لاگے دے دیساں نال جڑدیاں جھیلاں وچ فوجی کشتیاں پھردیاں نیں۔ سوئس لوک کسے ہور دیس دی فوج وچ نئیں جاسکدے، صرف ویٹیکن وچ سوئس فوج راکھی دا کم کردے نیں۔
سوئس فوجی پربندھ وچ ہر سوئس گھر وچ اسلحہ رکھدا اے۔ سویٹزرلینڈ دے نیوٹرل ہون باجوں ایہ کسے ہور دیس نال چگڑے وچ نئیں پیندا ناں ای کسے فوجی جٹ نال رلدا اے۔ کئی واری لوکاں کولوں ایہ پجھیا گیا جے فوج رکھی جاۓ یا ناں یا خرچہ تھوڑا کیتا جاۓ پر لوکاں نے برواری فوج رکھن تے ہندا خرچہ چلن تے ووٹ دتا۔
مذہب
[سودھو]سویٹزرلینڈ دا کوئی سرکاری مذہب نیں پر زیادہ تر کینٹناں دے گرچے ہے نیں (سواۓ جینوا تے نواں شیٹل دے) جیہڑے یا پروٹسٹنٹ نین یا کیتھولک۔ ایہ گرجے تے یہودی عبادت تھانواں دا خرچہ سرکار دیندی اے جیہڑا ایہنے دے منن والیاں کولوں ٹیکساں راہین پورا کیتا جاندا اے۔
2010 دی گنتی دسدی اے جے ایتھے سائی سب توں چوکھے نیں جیہڑے دو وڈے فرقیاں کیتھولک (38.8%) تے پروٹسٹنٹ (30.9%) وشکار ونڈے ہوے نیں۔ 1536 وج جان کیلون دے آن توں پہلان جنیوا پروٹسٹنٹ ہوگیا۔ بدیسی لوک اسلام(4.5%) تے لیندا آرتھوڈکس چرچ (2%) ایتھے لیاۓ۔ ہندو (0.38%)، بدھ مت والے (0.29%), یہودی (0.25%) ، تے ہور (0.11%) نیں۔ 4.3% دا کوئی مذہب نئیں۔
سیاست
[سودھو]
1848 دا قنون نویں سویٹزرلینڈ دی نیو اے۔ ایہ دنیا دے پرانے فنوناں وجوں اک اے۔ سویٹزرلینڈ دی سب توں اتلی پدھر تے راج کرن والس تن انگ نیں: دو انگاں والی پارلیمنٹ (قنون بنانوالی)، فیڈرل کونسل (قنون نوں جلان والی)، تے فیڈرل کورٹ (قنون دسن والی)۔
سوئس پاریمنٹ دو انگاں نال جڑ کے بندی اے: کونسل آف سٹیٹس جیدے 46 سنگی ہوندے نیں دو ہر کینٹن وچوں تے اک ہر ادھی کینٹن وچوں۔ نیشنل کونسل جیدے 200 سنگی ہوندے نیں جیہڑے ہر کینٹن توں لوک کنتی دے ناّپ نال جنے جاندے نیں۔ دوناں انگاں دے سنگی 4 ورے لئی چنے جاندے نیں۔ سوئس قنون وچ ایہ گل وی رکھی گئی جے اگر لوڑ پوے تے پورے سوئس قنون نوں پلٹیا جاسکدا اے۔ 1874 وچ ایدے وچ تبدیلی کیتی گئی تے کاروبار، بچاؤ تے فنون سوئس سرکار دے ڈمے لاۓ گۓ۔ 1891 وچ تبدیلی کرکے سدے لوکراج دا نقطہ رلایا گیا۔
فیڈرل کونسل سوئس سرکار نوں چلان والی 7 بندیاں دی اک ٹولی اے. ایہناں 7اں وجون ای اک سال لئی صدر چنیا جاندا اے پر اوہدے کول کوئی خاص اختیار نئیں ہوندا۔ 1959 توں چار سیاسی پارٹیاں رل کے راج کر ریاں نیں۔
دوجے دیساں نال ساک
[سودھو]سویٹزرلینڈ 1515 توں اک نیوٹرل دیس اے۔ ایہ دوجے دیساں نال فوجی سیاسی تے کاروباری جٹ نئیں بناندا ۔ ایدی نیوٹرل ہون دی سوچ نوں 1815 وچ ویانا کانگرس وچ وی منیا گیا۔ 2002 وچ سویٹزرلینڈ یونائیٹڈ نیشنز دا سنگی بنیا۔ سویٹزرلینڈ دے سارے دیساں نال سفارتی ساک نیں. سویٹزرلینڈ دے نیوٹرل ہون باجوں دوجے دیساں دے وشکار ایہ جور دی وی راہ اے۔ سویٹزرلینڈ یورپی یونین دا سنگی نئین تے 1990 سوئس لوک لکاتار ایدے برخلاف نیں۔
سویٹزرلینڈ دے نیوٹرل ہون باجوں دنیا دے کئی اداریاں دے دفتر ایتھے نیں۔ رتہ کراس دا دفتر ایتھے اے تے یونائیثڈ نیشنز دا نیویارک مکرون دوجا وڈا دفتر ایتھے اے۔ ورلڈ ہیلتھ آرگنائزیشن (WHO) انٹرنیشنل لیبر آرگنائزیشن (ILO)، انٹرنیشنل ٹیلیکمیونیکیشن یونین (ITU)، یونائیٹڈ نیشنز ہائی کممشنر فار ریفیوجیز (UNHCR)، ورلڈ ٹریڈ آرکنائزیشن تے 200 توں ود ہور اداریاں دے دفتر ایتھے نیں۔
انرجی، ٹانچہ تے محول
[سودھو]
پانی توں سویٹزرلینڈ دی 56% بجلی بندی اے۔ 39% نیوکلیائی طاقت نال تے 5٪ ہور ولاں نال تے ایدا ایہ فیدا جے ایتھوں دا بجلی پربندھ کاربن ڈائاکسائیڈ توں پاک اے۔ 25 مئی 2011 نون سوئس سرکار نے ایہ دس دتی جے اوہ اگدے دو تن دھاکیاں وچ نیوکلیائی لانٹ بند کردیویگی۔ پہلا نیوکلیائی 2019 تک بند ہوجاویگا۔
سوئس ریل 5,063 کلومیٹر (3,146 میل) لمی اے تے سلانہ 35 کروڑ مسافراں نوں چکدی اے۔ 2007 وچ ہر سوئس نے 2,103 کلومیٹر (1,307 میل) سفر کیتا۔ ریل پربندھ فیڈرل ریلوے چلاندی اے سواۓ گراؤبندن وچ جتھے رہیٹین ریلوے تنگ پثڑی تے 366 کلومیٹر (227 میل) تک ریل چلاندی اے۔
سوئس سڑکاں 1,638 کلومیٹر (1,018 میل) لمیاں نیں۔ زیورچ ہوائی اڈھ سب توں وڈہ اے تے ایتھے 2010 وچ ایتھے 2 کروڑ 28 لکھ مسافر چڑھے اترے۔
محول نوں صاف رکھن وچ سویٹزرلینڈ اگے ودے دیساں وچ سب توں اگے اے۔ ایہ کیوٹو پروٹوکول تے 1998 تے 2003 وچ دسخط کرن والے دیساں وچوں اک اے۔ ایتھے باہر کوڑا سٹن تے چیزاں نوں فیر کم وچ لیان دے قنون بڑے سخت نیں۔
کم کاج
[سودھو]| باہر گیا(٪) | آیا (٪) | ||
|---|---|---|---|
|
20,1 |
|
33,6 |
|
10,1 | 
|
10,9 |
|
|
8,0 | 
|
8,9 |
|
|
7,3 |
|
4,7 |
.svg){kind=small}
|
4,2 | 
|
4,6 |
|
3,7 | 
|
4,5 |
|
3,3 |
|
4,5 |
|
|
3,0 |
|
3,3 |
| دوجے دیس | 40,3 | دوجے دیس | 25,0 |
| سارے یورپی یونینی دیس | 56,9 | سارے یورپی یونینی دیس | 79,9 |
سویٹزرلینڈ دی پدھری ہوئی، امیر تے اگے ودویں ایکانومی اے۔ 2011 وچ ایدھی گنتی امیر دیساں وچ اتلی پدھر تے سی۔ جی ڈی پی ناپ نال ایہ دنیا دی 19ویں وڈی ایکانومی اے۔ ایہ دنیا وچ سمان باہر پیجن وچ 20ویں نمبر تے تے دیس وچ لیان وچ 18ویں نمبر تے ایہ۔ سوئس باہر جان والے سمان دا کیمیکلز (34%)، مشیناں/الیکٹروکس (20.9%), تے کڑیاں/اوزار (16.9%) نیں۔ بینک، انشورنس، پھرن ٹرن تے بدیسی ادارے سویٹزرلینڈ دی آمدنی دی راہواں نیں۔
آن جان
[سودھو]سویٹزرلینڈ وچ ریلاں دا اک گھنا پربندھ اے۔ عام ناپ دی پٹڑی 3778 کلومیٹر لمی اے تے ساری بجلی تے چلدی اے۔ تنگ پٹڑی 1766 کلومیٹر لمی اے تے ایہدوں چوں 30 کلومیٹر (1.7 ٪) بجلی توں بغیر اے۔ 80٪ اے سی بجلی ت اے تے 20٪ ڈی سی بجلی تے اے۔ 3007 کلومیٹر لمی پٹڑی تے سوئس فیڈرل ریلوے ریل چلاندی اے۔ ایہ 30 کروڑ پاندھیاں نوں لیاندی لجاندی اے۔ ایہدے نال 49 کمپنیاں دیاں ریلاں وی ایتھے اپنیاں ٹریناں چلا ریآں نیں۔
2007 وچ ہر سوئس نے 47 ٹریناں تے سفر کیتا تے 2103 کلومیٹر دا پینڈا کیتا تے سوئس لوکاں نوں دنیا وچ ریل سفر دے آگو پاندھی بنا دتا۔
ٹرین دے نال بس وی جلدی اے تے ہر تھاں تک سڑک وی جاندی اے۔ ایہھے دیاں سڑکاں دی لمبائی 71298 کلومیٹر اے تے 1758 کلومیٹر لمی موٹروے اے۔ سڑکاں تے ریلان دے ودھیا جال باہجوں 20٪ سوئس لوکاں نیں کوئی کار نہن رکھی تے شہر وچ 43٪ تک لوکاں کول کار نہیں۔ گراوبندن دی کینٹن وچ 1926 تک کار رکھن تے روک سی۔
سویٹزرلینڈ وچ تن وڈے ہوائی اڈے، 11 نکے ہوائی اڈے، 44 سادے اڈے نیں۔ زیورچ ہوائی اڈہ سب توں وڈا اے۔ سوئس ائیر وڈی ہوائی کمپنی اے جیہڑی دیس نوں باہر نال جوڑدی اے۔
سویٹزرلینڈ دریاۓ رلہائن تے بنے باسل دے نیڑے سمندری اڈے نال سمندر نال وی جڑیا ہویا اے۔ سوئس سمندری جھیلاں تے وی کشتیاں چلدیاں نیں۔
سویٹزرلینڈ وچ 62441 کلومیٹر لمے ہائیکنگ لئی پیدل رستے نیں۔ ایہناں وچوں 13880 پدھرے نیں تے 23090 پہاڑی رستے نیں۔
میوزیم
[سودھو]سوئس نیشنل میوزیم زیورچ وج اے اے تے دیس دا سب توں وڈا میوزیم اے۔ ایتھے دیس دی تریخ پرانے ویلے توں لے کے 21ویں صدی تک ودھیا ول نال دسی گئی اے۔ تریخی میوزیم برن دیس دا دوجا میوزیم اے جتھے 250,000 شیواں نمیش لئی رکھیاں ہویاں نیں۔ کنست میوزیم باسل دنیا دا اک پرانا تے سویٹزرلینڈ دا وڈا آرٹ میوزیم اے۔ 16ویں صدی وج امرباخ ٹبر کولوں ایہدی نیو پئی۔ کنستہاؤس زیورچ وچ البرٹو گیاکومیٹی تے ایڈورڈ منچ دے کماں دا وڈا کٹھ اے۔ فائن ارٹس میوزیم برن ایتھے دا سب توں پرانا میوزیم اے جتھے 8 صدیاں دا آرٹ پیا ہویا اے۔
باسل وچ ٹانچہ میزیم سائینس تے اک پرانا میوزیم اے۔ لوسرن وچ ٹرانسپورٹ میوزیم سب توں چوکھا ویکھیا جانوالا میوزیم اے۔ ایتھے کاراں بساں، ٹریناں، حہازاں دا اک وڈا اکٹھ اے۔ ونٹرتھر وچ ٹیکنوراما سویٹزرلینڈ دا سب توں وڈا سائینس دا گڑھ اے۔ جنیوا وچ کچ میوزیم دنیا بارے نیں۔
سوئس کینٹن
[سودھو]سویٹزرلینڈ نوں 26 کینٹناں وچ ونڈیا گیا جے تے سوئس قنون وچ سارے برابر نیں۔ ہر کینٹن دا اپنا قنون اے تے بہت سارے دیساں نالوں اوہ زیادہ ازاد نیں۔ ہر کینٹن دی اپنی سرکار، اپنا قنون، اپنی پارلیمنٹ، تے اپنی عدالت اے۔ کینٹناں دے آپس وج تھاں تے لوک گنتی باجوں فرق وی نیں۔ لوک گنتی دا فرق 15,000 اپنزلانرہوڈن تے 1,253,500 زیورچ تے تھاں دا فرق 37 مربع کلومیٹر باسل توں 7,105 مربع کلومیٹر گراوبندن تک دا اے۔
| کینٹن |
تھاں |
لوک گنتی |
راجگڑھ |
بنی |
بولی |
|---|---|---|---|---|---|
 · آرگاو
|
413 | 581,562 | آراؤ | 1803 | جرمن |
 · اپنزل انرہوڈن
|
173 | 15'688 | اپنسیل | 1513 | جرمن |
 · اپنزل آسررہوڈن
|
243 | 53,017 | ہیریزاؤ | 1513 | جرمن |
 · باسل
|
37 | 192,581 | باسل | 1513 | جرمن |
 · باسل دیس
|
518 | 269,145 | لیزٹال | 1513 | جرمن |
 · برن
|
5959 | 962,982 | برن | 1553 | جرمن/فرانسیسی |
 · فرائبورگ
|
1671 | 278,493 | فرائبورگ | 1481 | جرمن/فرانسیسی |
 · جینوا
|
282 | 187,697 | جنیوا | 1815 | فرانسیسی |
 · گلارس
|
685 | 38,608 | گلارس | 1352 | جرمن |
 · گراوبندن
|
7105 | 188,762 | چر | 1803 | جرمن |
 · جورا
|
838 | 69,555 | دیلیمونت | 1979 | فرانسیسی |
 · لوسرن
|
1493 | 363,475 | لوسرن | 1332 | جرمن |
 · نواں شیٹل
|
803 | 169,782 | نواں شیٹل | 1815 | فرانسیسی |
 · نیدوالڈن
|
276 | 40,287 | سٹانز | 1291 | جرمن |
 · اوبوالڈن
|
491 | 33,997 | سرنین | 1291 | جرمن |
 · شافہاوزن
|
298 | 74,527 | شافہاوزن | 1501 | جرمن |
 · شوائز
|
908 | 74,527 | شوائز شہر | 1291 | جرمن |
 · سولوتھرن
|
791 | 250,240 | سولوتھرن | 1481 | جرمن |
 · سینٹ گالن
|
2026 | 465,937 | سولوتھرن | 1803 | جرمن |
 · تھرگاو
|
991 | 238,316 | فراؤئنفیلڈ | 1803 | جرمن |
 · ٹیسینو
|
991 | 328,580 | بیلنزونا | 1803 | اطالوی |
 · اری
|
1077 | 34,989 | الٹڈورف | 1291 | جرمن |
 · ویلائس
|
5224 | 298,580 | سیؤن | 1815 | جرمن/فرانسیسی |
 · واود
|
3212 | 672,039 | لوزان | 1803 | فرانسیسی |
 · زوگ
|
239 | 109,141 | زوگ | 1352 | جرمن |
 · زیورچ
|
1729 | 1,307,567 | زیورچ | 1351 | جرمن |
سوئس لکھتاں
[سودھو]1291 وچ جدوں سویٹزرلینڈ دا مڈ رکھیا گیا تے ساریاں موڈی کینٹاں جرمن بولن والیان سن تے لکھتاں وچ ایہ بولی ای ورتی گئی۔ 18ویں صدی وچ فرانسیسی دا فیشن ہوگیا۔ روسو،جرمین ڈی سٹائل، چارلس فردیننڈ راموز تے بلائٹس سنڈرارس فرانسیسی دے وڈے لکھاری نیں۔
یرمیاز گوتھیلف، گوٹفرائیڈ کیلر، میکس فرش، فریڈرش ڈرنمارٹ تے جوہانا سپائری وڈے جرمن لکھاری نیں۔ جوہانا سپائری دی ہائیڈی جواکآں لئی اک مشہور کتاب اے۔
کھیڈاں
[سودھو]
پہاڑاں تے برف تے کھیڈیاں جان والیاں کھیڈاں سویٹزرلینڈ وچ زیادہ کھیڈی دیاں نیں۔ برف تے تلکن دے پہلے جگ دے کھیڈ 1931 وـ مرین تے فیر سینث مورٹز وچ 1934 نوں ہوۓ۔ سینث مورٹز وچ ای پالے دے دوجے اولمپک کھیڈ 1928 وچ ہوۓ۔ فٹ بال تے برف ہاکی سویٹزرلینڈ وچ پسند کیتے جاندے نیں۔ سوئس جھیلاں ہوائی کشتیاں لئی ودیا تھانواں نے تے سوئس کھڈاری امریکہ کپ وی جت چکے نیں۔ ٹینس وچ مارٹینا ہنگس تے راجر فیڈرر وڈے ناں نیں۔
شونگن تے ہورنسن دیسی تے مشہور کھیڈاں نیں۔
مورت نگری
[سودھو]
ہور پڑہو
[سودھو]بارلے بوڑ
[سودھو] |
وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: سویٹزرلینڈ |
اتہ پتہ
[سودھو]- ↑ Pressemitteilung: Provisorische Ergebnisse zur Bevölkerungsentwicklung der Schweiz im Jahr 2011, Bundesamt für Statistik, abgerufen am 26. April 2012à
- ↑ Wirtschaftsdaten kompakt: Schweiz Archived 2014-01-02 at the وے بیک مشین (PDF; 125 kB), November 2011. Abgerufen am 29. Januar 2011.
· سویٹزرلینڈ دے شہر
آئس لینڈ · جرمنی · البانیا · اندورہ · آرمینیا · آسٹریا · آذربائیجان · بیلارس · بیلجیم · بوسنیا تے ہرزیگوونا · بلغاریہ · کروشیا · قبرص · چیک · ڈنمارک · اسٹونیا · فنلینڈ · فرانس · یونان · ھنگری · اٹلی · آئرلینڈ · قازقستان · کوسوو · لیٹویا · لیختنشٹاین · لیتھوینیا · لکسمبرگ · مقدونیہ · مالٹا · مولڈوا · موناکو · مونٹی نیگرو · نیدرلینڈز · ناروے · پولینڈ · پرتگال · رومانیہ · روس · سان مرینو · سربیا · سلویکیا · سلوینیا · سپین · سویڈن · ترکی · سویٹزرلینڈ · برطانیہ · یوکرین · ویٹیکن · جارجیا