شاہ رخ تیموری
| |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
جم | 20 اگست 1377 [۱] | ||||||
وفات | 13 مارچ 1447 (70 سال) | ||||||
مدفن | سمرقند | ||||||
شہریت | تیموری سلطنت | ||||||
شریک حیات | گوہرشاد بیگم | ||||||
اولاد | الغ بیگ ، ابراہیم شلطان ، غیاث الدین بایسنقر ، قطب الدین محمد جوقی | ||||||
والد | تیمور | ||||||
خاندان | تیموری خاندان | ||||||
مناصب | |||||||
سلطان تیموری سلطنت | |||||||
دفتر وچ ۲۰ فروری ۱۴۰۵ – ۱۳ مارچ ۱۴۴۷ |
|||||||
| |||||||
ہور معلومات | |||||||
پیشہ | عسکری قائد | ||||||
پیشہ ورانہ زبان | چغتائی ، فارسی | ||||||
ترمیم |
شاہ رخ مرزا یا شاہ رخ تیموری (پیدائش: 21 جولائی 1377ء– وفات: 13 مارچ 1447ء) تیموری سلطنت دے حکمران سی۔ اوہ امیر تیمور دا چوتھا تے سب توں چھوٹا بیٹا سی۔
خانہ جنگی
[سودھو]تیمور نے اپنی سلطنت نوں اس زمانے دی رسم دے مطابق اولاد وچ تقسیم لیا۔ نصف فتوحات توں دستبردار ہوجانے دی وجہ توں تیموری سلطنت پہلے توں نصف ہوئے گئی سی۔ ہن اس تقسیم نے اس دے ہور ٹکڑے کر دتے۔ آذربائجان، عراق تے ملحقہ علاقے میران شاہ نوں ملے تے خراسان اس دے سب توں چھوٹے بیٹے شاہ رخ کو، سمرقند تے ماوراء النہر خلیل نوں ملیا جسنوں امرا نے تیمور دا جانشاں مقرر کیا سی لیکن تیمور دی وفات دے بعد اس دی اولاد وچ جو خانہ جنگی ہوئی اس وچ کامیابی شاہ رخ نوں حاصل ہوئی۔
شاہ رخ نے 1406ء وچ ماژندران، اس دے اگلے سال سیستان تے 1409ء وچ ماوراء النہر اُتے قبضہ کر ليا۔ 1414ء وچ شاہ رخ نے فارس تے 1416ء وچ کرمان وی فتح کر ليا۔ میران شاہ نے پہلے ہی یعنی 1405ء وچ شاہ رخ دی اطاعت کرلئی سی۔ اس طرح شاہ رخ نے اپنے باپ دی وفات دے 12 سال بعد تیموری سلطنت دی حدود نوں فیر بحال کر دتا۔
وسط ایشیا دے نويں دور دا آغاز
[سودھو]وشکارلے ایشیا دے مغل حکمران | |
چنگیز خان | |
چنگیز خان | |
جوجی خان تولی خان اوکتائی خان چغتائی خان ہلاکو خان | |
قراچار نوئیاں | |
امیر تیمور | |
امیر تیمور | |
امیر جلال الدین میراں شاہ امیر زادہ عمر شیخ شاہ رخ تیموری پیر محمد بن جہانگیر بن امیر تیمور خلیل سلطان الغ بیگ مرزا ابو سعید بن سلطان محمد بن میران شاہ بن امیر تیمور |
شاہ رخ توں وسط ایشیا دے اک نويں دور دا آغاز ہُندا اے ایہ دور لشکر کشی دا نئيں بلکہ امن و خوشحالی، تعمیر و ترقی تے علوم و فنون دے فروغ دا دور اے۔ شاہ رخ اپنے باپ توں بالکل مختلف طبیعت دا حامل سی اوہ ظلم و جبر دی بجائے رحم، مجبت، عدل تے نیکی نوں پسند کردا سی۔ اوہ متقی تے عبادت گزار حکمران سی۔ شاہ رخ اپنی فطرت دی نیکی تے شرافت دے باوجود کمزور حکمران نہ سی۔ اس نے سلطنت دی وحدت تے سالمیت دی پوری قوت توں حفاظۃ دی تے بغاوتاں نوں پوری قوت توں کچل دتا۔ اس دے لئی اسنوں تن مرتبہ تبریز تے تن مرتبہ شیراز تک جانا پيا۔
علم و ادب دی سرپرستی
[سودھو]شاہ رخ نے علم و ادب تے فنون لطیفہ دی دل کھول کر سرپرستی کيتی۔ اس دے عہد وچ فارسی وچ کئی یادگار کتاباں لکھی گئياں۔ صرف اس دے دربار وچ فنون لطیفہ یعنی عمارت سازی، مصوری تے موسیقی دے 400 باکمال لوک موجود رہندے سن ۔ اسنوں عمارتاں تے باغات بنانے توں خاص دلچسپی سی۔ اس دے عہد وچ کثرت توں مسجداں، مدرتوں، خانقانيں تے مسافر خانے تعمیر ہوئے تے انہاں دے اخراجات دے لئی اوقاف قائم کیتے گئے۔ اس دے علم دوست بیٹے الغ بیگ نے جو سمرقند دا گورنر سی شہر وچ اک عالیشان مدرسہ تے خانقاہ تعمیر کيتی۔ سمرقند دی مشہور رصد گاہ وی ايسے دور وچ تعمیر ہوئی جتھے فلکیاتی تجربات کیتے جاندے سن ۔
شاہ رخ دا دوسرا بیٹا بائے سنفر (1393ء تا 1433ء) مصوری تے کتاباں دی تزئین وآرائش کاماہر تے بہترین خطاط سی۔ اس دے کتب خانے وچ چالیس خطاط کتاباں دی نقلاں کرنے اُتے مقرر سن ۔قوام الدین شیرازی اپنے دور دا سب توں وڈا ماہر فن تعمیر سی۔ ہرات تے مشہد دی شانادر عمارت دی اس مہارت فن نوں ثابت کرنے دے لئی اج وی موجود نيں۔ شاہ رخ دے وزیراں وچ خواجہ غیاث الدین دا کم قابل ذکر اے جس نے تیس سال وزارت دی تے خراسان تے عراق وچ رفاہ عامہ دی بکثرت عمارتاں تعمیر کيتی۔
شاہ رخ نے ہرات وچ اک وڈا کتب خانہ وی قائم کيتا۔ وہ فارس وچ اک سفر دے دوران وفات پاگیا۔ اس دے بیٹے الغ بیگ نے اس دی جگہ تخت سنبھالیا۔
حوالے
[سودھو]قاضی محمد اقبال چغتائ : وسط ایشیا دے مغل حکمران۔ چغتائ ادبی ادارہ، لاہور۔ 1983ء۔ صفحہ 63-64۔
شاہ رخ تیموری
| ||
پیشرو خلیل سلطان |
تیموری سلطنت 1405ء— 13 مارچ 1447ء |
جانشین الغ بیگ |