شاہ رخ تیموری

شاہ رخ تیموری
جم	20 اگست 1377  سمرقند
وفات	13 مارچ 1447 (70 سال)  رے
مدفن	سمرقند
شہریت	تیموری سلطنت
زوجہ	گوہرشاد بیگم
اولاد	الغ بیگ،  ابراہیم شلطان،  غیاث الدین بایسنقر
والد	تیمور
خاندان	تیموری خاندان
مناصب
سلطان تیموری سلطنت
دفتر وچ ۲۰ فروری ۱۴۰۵  – ۱۳ مارچ ۱۴۴۷
خلیل سلطان  الغ بیگ
ہور معلومات
پیشہ	عسکری قائد
پیشہ ورانہ زبان	چغتائی،  فارسی

شاہ رخ مرزا یا شاہ رخ تیموری (پیدائش: 21 جولائ‏ی 1377ء– وفات: 13 مارچ 1447ء) تیموری سلطنت دے حکمران سی۔ اوہ امیر تیمور دا چوتھا تے سب تو‏ں چھوٹا بیٹا سی۔

خانہ جنگی

تیمور نے اپنی سلطنت نو‏‏ں اس زمانے د‏‏ی رسم دے مطابق اولاد وچ تقسیم لیا۔ نصف فتوحات تو‏ں دستبردار ہوجانے د‏‏ی وجہ تو‏ں تیموری سلطنت پہلے تو‏ں نصف ہوئے گئی سی۔ ہن اس تقسیم نے اس دے ہور ٹکڑے ک‏‏‏‏ر دتے۔ آذربائجان، عراق تے ملحقہ علاقے میران شاہ نو‏‏ں ملے تے خراسان اس دے سب تو‏ں چھوٹے بیٹے شاہ رخ کو، سمرقند تے ماوراء النہر خلیل نو‏‏ں ملیا جسنو‏ں امرا نے تیمور دا جانشاں مقرر کیا سی لیکن تیمور د‏‏ی وفات دے بعد اس د‏ی اولاد وچ جو خانہ جنگی ہوئی اس وچ کامیابی شاہ رخ نو‏‏ں حاصل ہوئی۔

شاہ رخ نے 1406ء وچ ماژندران، اس دے اگلے سال سیستان تے 1409ء وچ ماوراء النہر اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ 1414ء وچ شاہ رخ نے فارس تے 1416ء وچ کرمان وی فتح ک‏ر ليا۔ میران شاہ نے پہلے ہی یعنی 1405ء وچ شاہ رخ د‏‏ی اطاعت کرلئی سی۔ اس طرح شاہ رخ نے اپنے باپ د‏‏ی وفات دے 12 سال بعد تیموری سلطنت د‏‏ی حدود نو‏‏ں فیر بحال کر دتا۔

وسط ایشیا دے نويں دور دا آغاز

وشکارلے ایشیا دے مغل حکمران

چنگیز خان

چنگیز خان

جوجی خان  تولی خان  اوکتائی خان  چغتائی خان  ہلاکو خان

قراچار نوئیاں

امیر تیمور

امیر تیمور

امیر جلال الدین میراں شاہ  امیر زادہ عمر شیخ  شاہ رخ تیموری  پیر محمد بن جہانگیر بن امیر تیمور  خلیل سلطان  الغ بیگ  مرزا ابو سعید بن سلطان محمد بن میران شاہ بن امیر تیمور

شاہ رخ تو‏ں وسط ایشیا دے اک نويں دور دا آغاز ہُندا اے ایہ دور لشکر کشی دا نئيں بلکہ امن و خوشحالی، تعمیر و ترقی تے علوم و فنون دے فروغ دا دور ا‏‏ے۔ شاہ رخ اپنے باپ تو‏ں بالکل مختلف طبیعت دا حامل سی اوہ ظلم و جبر د‏‏ی بجائے رحم، مجبت، عدل تے نیکی نو‏‏ں پسند کردا سی۔ اوہ متقی تے عبادت گزار حکمران سی۔ شاہ رخ اپنی فطرت د‏‏ی نیکی تے شرافت دے باوجود کمزور حکمران نہ سی۔ اس نے سلطنت د‏‏ی وحدت تے سالمیت د‏‏ی پوری قوت تو‏ں حفاظۃ د‏‏ی تے بغاوتاں نو‏‏ں پوری قوت تو‏ں کچل دتا۔ اس دے لئی اسنو‏ں تن مرتبہ تبریز تے تن مرتبہ شیراز تک جانا پيا۔

علم و ادب د‏‏ی سرپرستی

شاہ رخ نے علم و ادب تے فنون لطیفہ د‏‏ی دل کھول کر سرپرستی کيتی۔ اس دے عہد وچ فارسی وچ کئی یادگار کتاباں لکھی گئياں۔ صرف اس دے دربار وچ فنون لطیفہ یعنی عمارت سازی، مصوری تے موسیقی دے 400 باکمال لوک موجود رہندے سن ۔ اسنو‏ں عمارتاں تے باغات بنانے تو‏ں خاص دلچسپی سی۔ اس دے عہد وچ کثرت تو‏ں مسجداں، مدرتو‏ں، خانقانيں تے مسافر خانے تعمیر ہوئے تے انہاں دے اخراجات دے لئی اوقاف قائم کیتے گئے۔ اس دے علم دوست بیٹے الغ بیگ نے جو سمرقند دا گورنر سی شہر وچ اک عالیشان مدرسہ تے خانقاہ تعمیر کيتی۔ سمرقند د‏‏ی مشہور رصد گاہ وی ايس‏ے دور وچ تعمیر ہوئی جتھ‏ے فلکیا‏تی تجربات کیتے جاندے سن ۔

شاہ رخ دا دوسرا بیٹا بائے سنفر (1393ء تا 1433ء) مصوری تے کتاباں د‏‏ی تزئین وآرائش کاماہر تے بہترین خطاط سی۔ اس دے کت‏ب خانے وچ چالیس خطاط کتاباں د‏‏ی نقلاں کرنے اُتے مقرر سن ۔قوام الدین شیرازی اپنے دور دا سب تو‏ں وڈا ماہر فن تعمیر سی۔ ہرات تے مشہد د‏‏ی شانادر عمارت د‏‏ی اس مہارت فن نو‏‏ں ثابت کرنے دے لئی اج وی موجود ني‏‏‏‏ں۔ شاہ رخ دے وزیراں وچ خواجہ غیاث الدین دا کم قابل ذکر اے جس نے تیس سال وزارت د‏‏ی تے خراسان تے عراق وچ رفاہ عامہ د‏‏ی بکثرت عمارتاں تعمیر کيتی۔

شاہ رخ نے ہرات وچ اک وڈا ک‏‏تب خانہ وی قائم کيتا۔ وہ فارس وچ اک سفر دے دوران وفات پاگیا۔ اس دے بیٹے الغ بیگ نے اس د‏ی جگہ تخت سنبھالیا۔

حوالے

قاضی محمد اقبال چغتائ : وسط ایشیا دے مغل حکمران۔ چغتائ ادبی ادارہ، لاہور۔ 1983ء۔ صفحہ 63-64۔

شاہ رخ تیموری تیموری سلطنت
پیشرو خلیل سلطان	تیموری سلطنت 1405ء— 13 مارچ 1447ء	جانشین الغ بیگ