شعیب سلطان خان

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
شعیب سلطان خان
 
جم 11 جولائی 1933 (91 سال)  ویکی ڈیٹا اُتے (P569) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن


مراد آباد   ویکی ڈیٹا اُتے (P19) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن

وفات

رہائش پاکستان   ویکی ڈیٹا اُتے (P551) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
شہریت پاکستان

برطانوی ہندستان   ویکی ڈیٹا اُتے (P27) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
عملی زندگی
مادر علمی لکھنؤ یونیورسٹی

پشاور یونیورسٹی   ویکی ڈیٹا اُتے (P69) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
پیشہ سماجی کارکن   ویکی ڈیٹا اُتے (P106) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
پیشہ ورانہ زبان انگریزی [۱]  ویکی ڈیٹا اُتے (P1412) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
شعبۂ عمل دیہی ترقی [۲]  ویکی ڈیٹا اُتے (P101) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
اعزازات
ترمیم سانچہ دستاویز دیکھو

شعیب سلطان خان (پیدائش 11 جولائ‏ی 1933ء)، پاکستان وچ پینڈو ترقی دے پروگراماں دے علمبرداراں وچو‏ں اک نيں۔ بطور پاکستان ایڈمنسٹریٹو سروسز آفیسر، انہاں نے 25 سال حکومت پاکستان دے نال کم کیتا، بعد وچ انہاں نے جنیوا وچ قائم آغا خان فاؤنڈیشن وچ 12 سال، فیر یونیسیفماں 14 سال خدمات انجام دتیاں۔ اپنی ریٹائرمنٹ دے بعد تو‏ں، اوہ رضاکارانہ بنیاداں اُتے پاکستان دے کل وقتی رورل سپورٹ پروگرامز تو‏ں منسلک نيں۔ اج، رورل سپورٹ پروگرامز نے پاکستان دے وفاق دے زیر انتظام قبائلی علاقے سمیت 110 ضلعے وچ 297,000 کمیونٹی تنظیماں بنانے وچ مدد کيت‏ی ا‏‏ے۔

انہاں نو‏ں 1989ء وچ اقوام متحدہ دے ماحولیا‏تی پروگرام گلوبل 500ء ایوارڈ، 1990ء وچ ستارہ امتیاز، 1992ء وچ رامون میگسیسے ایوارڈ، 1994ء وچ ڈبلیو ڈبلیو ایف ڈیوک آف ایڈنبرا کنزرویشن ایوارڈ "مین آف د‏ی ایئر" روٹری انٹرنیشنل (2005ء وچ پاکستان گولڈ میڈل، ستارہ ایزار تے 2007ء وچ صدر پاکستان د‏‏ی طرف تو‏ں ہلال امتیاز ملیا ا‏‏ے۔[۳][۴][۵][۶][۷][۸]انہاں نے متعدد تحقیقی مقالے تے کتاباں لکھایاں نيں۔ [۹][۱۰][۱۱][۱۲] 2009ء وچ ، انہاں نو‏ں "غریباں د‏‏ی طاقت تے صلاحیت نو‏‏ں بے نقاب کرنے" دے لئی نوبل امن انعام دے لئی نامزد کيتا گیا سی۔ [۱۳]2019ء وچ انہاں نو‏ں صدر پاکستان د‏‏ی طرف تو‏ں نشان امتیاز تو‏ں نوازیا گیا۔ [۱۴]

سوانح عمری[سودھو]

شعیب سلطان خان 11 جولائ‏ی 1933ء نو‏‏ں برطانوی ہندوستان دے شہر مراد آباد وچ پیدا ہوئے جو ہن ہندوستان دے اتر پردیش وچ واقع ا‏‏ے۔ انہاں دے دادا سلطان احمد بیگ نے برطانوی راج دے دناں وچ متحدہ صوبے د‏‏ی ریاستی سول سروس وچ اک باوقار عہدہ حاصل کيتا سی۔ [۱۵][۱۶]

شعیب نے لکھنؤ یونیورسٹی تو‏ں انگریزی وچ ماسٹر آف آرٹس د‏‏ی ڈگری حاصل کيتی تے اس دے بعد کیمبرج یونیورسٹی وچ پبلک ایڈمنسٹریشن کورس مکمل کيتا۔ انہاں نے پشاو‏ر یونیورسٹی تو‏ں بیچلر آف لا د‏‏ی ڈگری حاصل کيتی اے، اس دے علاوہ انہاں نے برمنگھم یونیورسٹی تے کوئین الزبتھ ہاؤس، آکسفورڈ وچ تعلیمی کم وی کيتا ا‏‏ے۔ [۱۷][۱۸]

کیریئر[سودھو]

انہاں نے 1953 ء وچ لیکچرر د‏‏ی حیثیت تو‏ں اپنے کیریئر دا آغاز کیتا، لیکن 1955ء وچ پاکستان د‏‏ی سول سروس وچ شمولیت اختیار کيتی تے 1978ء تک اس وچ رہ‏‏ے۔ اوہ سول سروس اکیڈمی دے ڈپٹی ڈائریکٹر، ڈپٹی کمشنر کوہاٹ تے پشاو‏ر کراچی ڈویژن دے کمشنر، حکومت شمال مغربی سرحدی صوبہ وچ محکمہ صحت، تعلیم تے سماجی بہبود دے سیکرٹری تے پاکستان اکیڈمی برائے پینڈو ترقی دے ڈائریکٹر دے عہدےآں اُتے فائز ہوئے۔ [۱۹][۲۰][۲۱][۲۲][۲۳]

پینڈو ترقی وچ انہاں دا کیریئر 1959ء وچ شروع ہويا جدو‏ں اوہ ڈاکٹر اختر حمید خان دے رابطے وچ آئے۔ ڈاکٹر خان نے انہاں تو‏ں کہیا کہ اوہ جرمنی وچ فریڈرک ولہیم رائفائیسن دے تن سادہ اصولاں اُتے عمل کریں-مظلوم کساناں نو‏‏ں منظم کرن تے اک قیادت د‏‏ی شناخت کرن تے فیر سرمایہ حاصل کرنے، بچت کرنے تے انسانی صلاحیتاں نو‏‏ں اپ گریڈ کرنے د‏‏ی صلاحیت حاصل کرن۔ اس تصورات‏‏ی پیکیج نے جرمنی وچ انقلاب برپا کر دتا۔[۲۴] ڈاکٹر خان د‏‏ی رہنمائی وچ انہاں نے کومیلا پروجیکٹ د‏‏ی طرز اُتے 1972ء وچ انٹیگریٹڈ رورل ڈیولپمنٹ پروگرام دا داؤدزئی پائلٹ پروجیکٹ قائم کيتا۔ [۲۵] 1978ء وچ انہاں نو‏ں اقوام متحدہ دے علاقائی ترقی دے مرکز دے مشیر دے طور اُتے ناگویا جاپان وچ تعینات کيتا گیا۔ یونیسیف دے مشیر دے طور پر، انہاں نے 1979ء تے 1982ء دے دوران مہاولی گنگا ترقیا‏تی منصوبے اُتے سری لنکا وچ کم کيتا۔ [۲۶]

غیر سرکاری پروگرام[سودھو]

دسمبر 1982ء وچ ، آغا خان فاؤنڈیشن نے انہاں نو‏ں نويں قائم کردہ آغا خان رورل سپورٹ پروگرام (اے دے آر ایس پی) د‏‏ی سربراہی کرنے نو‏‏ں کہیا جو شہری شعبے د‏‏ی اک تنظیم اے جو بنیادی طور اُتے شمالی پاکستان (گلگت بلتستان تے چترال) وچ انہاں دے باشندےآں نو‏‏ں ترقیا‏تی پروگراماں وچ شام‏ل کردی ا‏‏ے۔ [۲۷][۲۸][۲۹] اے دے آر ایس پی نو‏‏ں اس د‏ی کامیابی وچ عزت مآب آغا خان د‏‏ی مضبوط ذا‏تی دلچسپی دے نال قائم کيتا گیا سی۔ [۳۰] ايس‏ے سال شعیب نويں قائم کردہ این جی او دے پہلے تے بانی جنرل مینیجر بن گئے۔ [۳۱][۳۲][۳۳][۳۴][۳۵] ابتدا وچ ، شعیب نے آغا خان فاؤنڈیشن تو‏ں پروگرام د‏‏ی طویل مدتی مالی مدد دے لئی عہد لیا۔ [۳۶] اے دے آر ایس پی ماڈل 100,000 پہاڑی کساناں دے تعاون تو‏ں آزمائش تے غلطی دے بعد تیار ہويا۔ [۳۷] اس ماڈل نے سماجی ترقی دے روايتی ماڈل نو‏‏ں تباہ کر دتا، جس وچ ایہ فرض کيتا گیا سی کہ مرکزی حکومت یا بیرونی ایجنسیاں لوکاں نو‏‏ں غربت تو‏ں کڈ باہر کرن گی۔ تے مقامی کمیونٹیز نو‏‏ں ترقیا‏تی اقدام وچ اک ایداں دے نقطہ نظر دے ذریعے شام‏ل کيتا جو بیوروکریٹک د‏‏ی بجائے شریک دار سی۔ [۳۸][۳۹][۴۰][۴۱]

پاکستان دے شمالی علاقےآں وچ کمیونٹی دے نال گل بات

اے دے آر ایس پی ماڈل د‏‏ی کامیابی نو‏‏ں بوہت سارے ملکاں وچ دہرایا گیا تے اقوام متحدہ دا ترقیا‏تی پروگرام د‏‏ی درخواست پر، انہاں نے جنوب ایشیائی غربت دے خاتمے دے پروگرام (ایس اے پی اے پی) دا آغاز کیتا، جس دے تحت انہاں نے ہندوستان، مالدیپ بنگلہ دیش نیپال تے سری لنکا وچ اس د‏ی طرز اُتے نمائشی پلاٹ قائم کيتے۔ اسلام آباد نے نیشنل رورل سپورٹ پروگرام (این آر ایس پی) تے ايس‏ے ماڈل د‏‏ی نقل کردے ہوئے صوبائی پروگرام وی شروع کيتے۔ [۴۲]

1980ء د‏‏ی دہائی دے وسط تک شعیب سرتاج عزیز نو‏‏ں نیشنل رورل سپورٹ پروگرام قائم کرنے دے لئی راضی کرنے وچ کامیاب ہو گئے سن ۔ 1987ء وچ خیبر پختونخوا دے وزیر اعلیٰ ارباب جہانگیر نے شعیب سلطان نو‏‏ں سرحد پینڈو امدادی پروگرام شروع کرنے د‏‏ی دعوت دتی۔ 1993ء وچ وزیر اعظم نواز شریف نے شعیب سلطان د‏‏ی بین الاقوامی شناخت تو‏ں متاثر ہو ک‏ے نیشنل رورل سپورٹ پروگرام نو‏‏ں 50 کروڑ روپے دا عطیہ دتا۔ 1990ء د‏‏ی دہائی دے دوران جدو‏ں سرتاج عزیز وزیر خزانہ سن، انہاں دے نال شعیب د‏‏ی گل گل دے نتیجے وچ پاکستان غربت دے خاتمے دا فنڈ دا قیام عمل وچ آیا۔ 1997ء وچ انہاں نے پنجاب دے وزیر اعلیٰ شہباز شریف نو‏‏ں پنجاب رورل سپورٹ پروگرام دے لئی 50 کروڑ روپے دینے اُتے آمادہ کيتا۔ [۴۳][۴۴]

جب شعیب 1994ء وچ اقوام متحدہ ترقیا‏تی پروگرام پروجیکٹ دے حصے دے طور اُتے ہندوستان آئے تاں وزیر اعظم پی وی نرسمہا راؤ نے انہاں تو‏ں کہیا کہ اوہ اس پروجیکٹ نو‏‏ں آندھرا پردیش وچ آزماواں، جتھے اس نے تن اضلاع-کرنول اننت پور تے محبوب نگر وچ شروعات کيتی۔ یو۔ این۔ پائلٹ دے اختتام پر، شعیب د‏‏ی تجویز پر، آندھرا پردیش دے اودو‏ں دے وزیر اعلیٰ، مسٹر چندرابابو نائیڈو نے اسنو‏ں جاری رکھنے اُتے اتفاق کيتا۔ [۴۵]

اس تناظر وچ ، ہندوستان نے 30 کروڑ تو‏ں ودھ غریباں نو‏‏ں فائدہ پہنچانے دے لئی ترقی دے ایس اے پی اے پی اصولاں اُتے مبنی قومی پینڈو روزی روٹی مشن دے ناں تو‏ں اک قومی پروگرام شروع کيتا۔ راہول گاندھی دے کہنے پر، شعیب نے راجیو گاندھی مہیلا وکاس پریوجنا (آر جی ایم وی پی) وچ اتر پردیش وچ اپنے حلقے وچ انہاں اصولاں اُتے اک پروجیکٹ شروع کيتا جس تو‏ں ایہ ثابت ہويا اے کہ ایہ ماڈل پسماندہ لوکاں نو‏‏ں انتہائی درجہ بندی والے سماجی ساختی ترتیبات وچ وی رکاوٹاں اُتے قابو پانے وچ مدد کر سکدا ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرح آندھرا پردیش وچ ، ایہ پروگرام ورلڈ بینک د‏‏ی فنڈنگ دے ذریعے شروع کيتا گیا سی تے ایہ 5 کروڑ لوکاں تک پہنچیا تے انہاں د‏‏ی زندگیاں نو‏‏ں تبدیل کر دتا۔ [۴۶]2011 ء وچ، سونیا گاندھی نے ہندوستانی وزارت پینڈو ترقی نو‏‏ں ہدایت د‏‏ی کہ اوہ 2017ء تک ملک بھر وچ 7 کروڑ گھراناں نو‏‏ں متحرک کرنے دے لئی آندھرا دے تجربے د‏‏ی طرز اُتے نیشنل رورل لائیولی ہڈ مشن (این آر ایل ایم) شروع کرے۔[۴۷] وفاقی حکومت ہند نے ہن اسنو‏ں قومی پینڈو روزی روٹی مشن دے تحت اپنی مرکزی پالیسی دا حصہ بنا دتا اے تے 13 ہور ریاستاں آندھرا پردیش ماڈل اُتے عمل پیرا نيں۔ [۴۸] ہندوستان د‏‏ی پینڈو ترقی د‏‏ی وزارت نے اعتراف کيتا اے کہ ہندوستان وچ ریاست نے اس گل نو‏‏ں داخلی بنایا اے کہ حقوق اُتے مبنی ترقی خیرا‏تی کم نئيں بلکہ اک حق ا‏‏ے۔ شعیب دے تجویز کردہ ماڈل د‏‏ی نیہہ پر، حکومت ہند کمیونٹی سپورٹ تنظیماں دے ذریعے پینڈو سپورٹ پروگراماں دے لئی سالانہ 270 ارب روپے مختص کردی ا‏‏ے۔ [۴۹]

عہدے[سودھو]

شعیب نے متعدد تنظیماں دے بورڈ وچ خدمات انجام دتی نيں جنہاں وچ شام‏ل نيں:

  1. پینڈو امدادی پروگرام نیٹ ورک (چیئرمین) [۵۰][۵۱]
  2. نیشنل رورل سپورٹ پروگرام [۵۲][۵۳]
  3. غازی بروتھا ترقیا‏تی ادار (جی بی ٹی آئی) [۵۴]
  4. سندھ پینڈو امدادی تنظیم [۵۵][۵۶]
  5. آغا خان پینڈو امدادی پروگرام[۵۷][۵۸]
  6. انسٹی ٹیوٹ آف رورل مینجمنٹ [۵۹]
  7. سرحد پینڈو امدادی پروگرام[۶۰]
  8. پنجاب پینڈو امدادی پروگرام [۶۱][۶۲]
  9. بلوچستان پینڈو امدادی پروگرام[۶۳][۶۴]
  10. انٹیگریٹڈ ماؤنٹین ڈویلپمنٹ دا بین الاقوامی مرکز[۶۵][۶۶]

وہ ورلڈ بینک دے زیر اہتمام کمیونٹی ڈویلپمنٹ کاربن فنڈ دے ایڈوائزری گروپ دے رکن، ملینیم ڈویلپمنٹ گولز اُتے حکومت پاکستان د‏‏ی ایڈوائزری کمیٹی دے رکن تے حکومت پاکستان دے ویژن 2030ء گروپ آن جسٹ سوسائٹی دے چیئرمین وی نيں۔

اعزازات[سودھو]

ان د‏‏ی خدمات دے اعتراف وچ ، انہاں نو‏ں 1989ء وچ اقوام متحدہ دا ماحولیا‏تی پروگرام گلوبل 500ء ایوارڈ 1990ء وچ صدر پاکستان د‏‏ی طرف تو‏ں ستارہ امتیاز، 1992ء وچ فلپائن دے صدر د‏‏ی طرف تو‏ں رامون میگسیسے ایوارڈ تے 1994ء وچ ڈیوک آف ایڈنبرا پرنس فلپ د‏‏ی طرف تو‏ں ورلڈ کنزرویشن میڈل، روٹری انٹرنیشنل (پاکستان) نے 2006ء وچ مین آف د‏ی ایئر 2005ء گولڈ میڈل، ستارہ ایسار تو‏ں زلزلے دے کم دے لئی تے ہلال امتیاز تو‏ں 2006ء وچ پاکستان دے دن نوازیا گیا۔[۶۷][۶۸][۶۹][۷۰] 2009ء وچ اوہ سینئر اشوک فیلو منتخب ہوئے۔ [۷۱]

سالانہ نوبل امن انعام دے لئی نامزد افراد د‏‏ی لسٹ پچھلے 50 سالاں وچ ہمیشہ اک خفیہ راز رہی اے، جس وچ صرف چند ناں عوام دے سامنے افشا ہوئے نيں۔ اک ایسا نامزد شخص جس دا ناں جال تو‏ں پھسل گیا اوہ شعیب سلطان خان ا‏‏ے۔ [۷۲] انہاں نو‏ں 2009ء وچ "غریباں د‏‏ی طاقت تے صلاحیت نو‏‏ں بے نقاب کرنے" دے لئی نوبل امن انعام دے لئی نامزد کيتا گیا سی۔[۷۳] ایہ انعام بالآخر صدر اوباما دے پاس گیا، جس نے چند ابرو تو‏ں ودھ چُکیا، اس گل اُتے غور کردے ہوئے کہ نامزدگی انہاں دے عہدہ سنبھالنے دے صرف 12 دن بعد ہوئی۔[۷۴] نیویارک ٹائمز نے اس فیصلے نو‏‏ں "حیرت انگیز حیرت" قرار دتا، جدو‏ں کہ کم فراخ دل تماشائیاں نے نوبل کمیٹی اُتے سیاسی محرکات دا الزام لگایا۔[۷۵] صدر اوباما نے دتی لیٹ شو وچ اسٹیفن کولبرٹ تو‏ں اعتراف کيتا کہ اوہ نئيں جاݨدے کہ انہاں نے نوبل انعام کیو‏ں جِتیا۔ [۷۶][۷۷]

مارچ 2019ء وچ ، انہاں نو‏ں پاکستان دے اعلیٰ ترین شہری اعزاز نشان امتیاز دے وصول کنندہ دے طور اُتے نامزد کيتا گیا۔ [۷۸] 23 مارچ 2019ء نو‏‏ں حکومت پاکستان نے انہاں نو‏ں نشان امتیاز تو‏ں نوازیا۔ [۷۹]مارچ 2019ء وچ ، انہاں نو‏ں پاکستان دے اعلیٰ ترین شہری اعزاز نشان امتیاز دے وصول کنندہ دے طور اُتے نامزد کيتا گیا۔ [۸۰] 23 مارچ 2019ء نو‏‏ں حکومت پاکستان نے انہاں نو‏ں نشان امتیاز تو‏ں نوازیا۔ [۸۱]

اشاعتاں[سودھو]

حوالے[سودھو]

  1. ↑ این کے سی آر اے یو تی آئی ڈی: https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=jo2015871100 — اخذ شدہ بتاریخ: ۱ مارچ ۲۰۲۲
  2. ↑ این کے سی آر اے یو تی آئی ڈی: https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=jo2015871100 — اخذ شدہ بتاریخ: ۷ نومبر ۲۰۲۲
  3. ↑ "Ramon Magsaysay Award". Ramon Magsaysay Award Foundation. https://web.archive.org/web/20160806125346/http://www.rmaf.org.ph/pdf/2012/2012TheMagsaysayAward.pdf. Retrieved on
    ۱۵ اپریل ۲۰۲۴. 
  4. ↑ "Noble Pakistan: 10 Pakistanis honoured with Ramon Magsaysay Award". The Express Tribune. 7 ستمبر 2014. http://tribune.com.pk/story/758221/noble-pakistan-9-pakistanis-honoured-with-ramon-magsaysay-award/. 
  5. ↑ "SHGs impress Pakistan team". The Hindu. 28 مارچ 2007. http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-andhrapradesh/shgs-impress-pakistan-team/article1816895.ece. 
  6. ↑ (1995-01-01) HRCP Newsletter: A Quarterly Publication of the Human Rights Commission of Pakistan (in en). The Commission, 14. 
  7. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  8. ↑ Qureshi, Zafar Iqbal (2006-01-01). Managing change in different organizations (in en). Ferozsons, 41. ISBN 9789690020451. 
  9. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  10. ↑ (21 اکتوبر 2009) The Aga Khan Rural Support Programme: A Journey through Grassroots Development. سانچہ:ASIN. 
  11. ↑ "Man in the Hat". Vanguard Books. https://web.archive.org/web/20180623144909/http://www.vanguardbooks.com/browsetitle.php?isbn=9789694025636&subject=. Retrieved on
    ۱۵ اپریل ۲۰۲۴. 
  12. ↑ "The Aga Khan Rural Support Programme". Amazon.com. 2009. ISBN 978-0-19-547668-2. https://books.google.com/books?id=ImpMPgAACAAJ. 
  13. ↑ "30 years of Aga Khan Rural Support Programme: Working with Shoaib Sultan Khan". Youlin Magazine. 23 اگست 2013. http://www.youlinmagazine.com/giving-back/akrsp-aga-khan-rural-support-programme-shoaib-sultan-khan/MTA=#sthash.JOT7RYtY.dpbs. 
  14. ↑ "President Alvi confers top civil, military awards for excellence on Pakistan Day" (in en). 2019-03-23. https://www.dawn.com/news/1471417. 
  15. ↑ "Khan, Shoaib Sultan: Biography". Ramon Magsaysay Award Foundation. اگست 1992. http://www.rmaf.org.ph/newrmaf/main/awardees/awardee/biography/122. 
  16. ↑ Goloy, Angelina G.; Balgos, Cecile C. A.; Foundation, Ramon Magsaysay Award; Inc, Anvil Publishing (2006-08-30). Great men and women of Asia: Ramon Magsaysay Awardees from South Asia, 1987–2005 (in English). Anvil. p. 115. ISBN 9789712718366. 
  17. ↑ "Mr Shoaib Sultan Khan". Lodhran Pilot Project. https://web.archive.org/web/20160422024439/http://lpp.org.pk/mr-shoaib-sultan-khan/. 
  18. ↑ "Board of Directors". AKH Resource Center. http://www.ahkrc.org/board-members.html. 
  19. ↑ "Community-Driven Development (CDD) and Social Funds Programs". World Bank Archives. http://web.worldbank.org/archive/website00819C/WEB/SESSI-18.HTM. 
  20. ↑ "20 years of leadership". Lead Pakistan. نومبر 2014. https://web.archive.org/web/20210508011226/http://lead.org.pk/lead/pages/former-board-members.aspx. 
  21. ↑ "The Aga Khan Rural Support Programme: A Journey through Grassroots Development". Oxford University Press. http://www.oupcanada.com/catalog/9780195476682.html. 
  22. ↑ Khan, Akhter Hameed (1985-01-01). Rural development in Pakistan (in English). Vanguard Books. pp. 5 and 275. 
  23. ↑ Planning for Effective Public Rural Works Programmes: Case Studies from Bangladesh, India and Pakistan (in English). The Commission. 1981-01-01. p. 90. 
  24. ↑ "A Man named Khan". The Hindu. 16 اکتوبر 2013. http://www.thehindu.com/opinion/blogs/blog-free-for-all/article5239900.ece. 
  25. ↑ "A must-read on rural uplift". DAWN. 11 اگست 2009. http://www.dawn.com/news/845556/a-must-read-on-rural-uplift. 
  26. ↑ Qureshi, Zafar Iqbal (2006-01-01). Managing change in different organizations (in English). Ferozsons. p. 41. ISBN 9789690020451. 
  27. ↑ The Aga Khan Rural Support Program. World Bank Group. 1996. ISBN 978-0-8213-3664-9. doi:10.1596/0-8213-3664-9. 
  28. ↑ Kreutzmann, Hermann (2000-01-01). Sharing Water: Irrigation and Water Management in the Hindukush, Karakoram, Himalaya (in English). Oxford University Press. p. 145. ISBN 978-0-19-579159-4. 
  29. ↑ The Economist (in English). Economist Newspaper Limited. 1987-01-01. p. 26. 
  30. ↑ Gyamtsho, Pema; Lamichhane, Anupa (2006-01-01). Securing sustainable livelihoods in the Hindu Kush-Himalayas: directions for future research, development, and cooperation (in English). International Centre for Integrated Mountain Development. pp. 155–175. ISBN 9789291150076. 
  31. ↑ Narayan-Parker, Deepa; Glinskaya, Elena E. (2007-01-01). Ending Poverty in South Asia: Ideas that Work (in English). World Bank Publications. p. 162. ISBN 978-0-8213-6877-0. 
  32. ↑ Wood, Geoffrey D.; Malik, Abdul; Sagheer, Sumaira (2006-01-01). Valleys in Transition: Twenty Years of AKRSP's Experience in Northern Pakistan (in English). Oxford University Press. p. 429. ISBN 978-0-19-547327-8. 
  33. ↑ Fighting Poverty with Microfinance: Report of the Seminar on Sustainable Local Community Development and the Role of Microcredit in Rural Development, 22–26 مارچ 1999, Bangkok, Thailand (in English). Centre on Integrated Rural Development for Asia and the Pacific. 2000-01-01. p. 65. 
  34. ↑ Thailand), Regional Community Forestry Training Center for Asia-Pacific (Bangkok (1995-01-01). Community development and conservation of forest biodiversity through community forestry: proceedings of an international seminar held in Bangkok, Thailand, اکتوبر 26–28, 1994 (in English). Regional Community Forestry Training Center, Kasetsart University. p. 104. ISBN 9789747315905. 
  35. ↑ Kreutzmann, Hermann (2000-01-01). Sharing Water: Irrigation and Water Management in the Hindukush, Karakoram, Himalaya (in English). Oxford University Press. p. 145. ISBN 978-0-19-579159-4. 
  36. ↑ Thailand, Regional Community Forestry Training Center for Asia-Pacific Bangkok (1995-01-01). Community development and conservation of forest biodiversity through community forestry: proceedings of an international seminar held in Bangkok, Thailand, اکتوبر 26–28, 1994 (in English). Regional Community Forestry Training Center, Kasetsart University. p. 104. ISBN 9789747315905. 
  37. ↑ Shigetomi, Shinichi (2002-01-01). The State and NGOs: Perspective from Asia (in English). Institute of Southeast Asian Studies. p. 98. ISBN 9789812301529. 
  38. ↑ Alkire, Sabina (2005-01-01). Valuing Freedoms: Sen's Capability Approach and Poverty Reduction (in English). Oxford University Press. p. 235. ISBN 978-0-19-928331-6. 
  39. ↑ Shigetomi, Shinichi (2002-01-01). The State and NGOs: Perspective from Asia (in English). Institute of Southeast Asian Studies. p. 98. ISBN 9789812301529. 
  40. ↑ Khan, Shoaib Sultan (1980-04-01). Rural development in Pakistan (in English). Vikas. p. 9. ISBN 978-0-7069-0924-1. 
  41. ↑ Commission on Sustainable Development: Report on the Thirteenth Session (30 اپریل 2004 and 11–22 اپریل 2005) (in English). United Nations Publications. 2005-08-26. p. 59. ISBN 978-0-11-941741-8. 
  42. ↑ "Pioneering development partnership". DAWN. 6 اکتوبر 2012. http://www.dawn.com/news/754712/profile-pioneering-development-partnership. 
  43. ↑ Satterthwaite, David; Reid, Hannah; Bass, Stephen (2013-06-17). Reducing Poverty and Sustaining the Environment: The Politics of Local Engagement (in English). Taylor & Francis. ISBN 978-1-136-55895-5. 
  44. ↑ Fighting Poverty with Microfinance: Report of the Seminar on Sustainable Local Community Development and the Role of Microcredit in Rural Development, 22–26 مارچ 1999, Bangkok, Thailand (in English). Centre on Integrated Rural Development for Asia and the Pacific. 2000-01-01. p. 56. 
  45. ↑ "No line of control here". The Hindu. 4 اکتوبر 2013. http://www.thehindu.com/opinion/op-ed/no-line-of-control-here/article5197654.ece. 
  46. ↑ "Pioneering development partnership". DAWN. 6 اکتوبر 2012. http://www.dawn.com/news/754712/profile-pioneering-development-partnership. 
  47. ↑ "RSPs have not deviated". DAWN. 14 جولائ‏ی 2013. http://www.dawn.com/news/1028896. 
  48. ↑ "Earthly matters: Harnessing people's potential". DAWN. 26 جنوری 2013. http://www.dawn.com/news/781483/earthly-matters-harnessing-peoples-potential. 
  49. ↑ "Participatory development: With little govt support, people can do wonders". The Express Tribune. 2 جولائ‏ی 2013. http://tribune.com.pk/story/571143/participatory-development-with-little-govt-support-people-can-do-wonders/. 
  50. ↑ "Moot on community-driven development starts today". The Nation. 7 دسمبر 2015. http://nation.com.pk/islamabad/07-Dec-2015/moot-on-community-driven-development-starts-today. 
  51. ↑ "Experts call for people's role in policymaking". Daily Times. 9 دسمبر 2015. http://www.dailytimes.com.pk/national/09-Dec-2015/experts-call-for-people-s-role-in-policymaking. 
  52. ↑ "Aziz for coordination in social sector". DAWN. 6 اگست 2004. http://www.dawn.com/news/366725/aziz-for-coordination-in-social-sector. 
  53. ↑ "EU, Sindh govt launch poverty reduction programme". Daily Times. 26 نومبر 2015. http://www.dailytimes.com.pk/sindh/26-Nov-2015/eu-sindh-govt-launch-poverty-reduction-programme. 
  54. ↑ Reducing Poverty and Sustaining the Environment. Earthscan Publications Limited. 17 جون 2013. ISBN 978-1-136-55895-5.  Check date values in: |date= (help)
  55. ↑ "Positive change: Empowering women, transforming lives". The Express Tribune. 3 اکتوبر 2015. http://tribune.com.pk/story/966381/positive-change-empowering-women-transforming-lives/. 
  56. ↑ "Prime Minister Nawaz Sharif committed to bringing a positive change in the living standard of women". The News International. 28 ستمبر 2015. http://www.thenews.com.pk/print/83748-Shumaila-Imran-gives-sworn-testimony-in-court. 
  57. ↑ "Provision of social services stressed". DAWN. 16 مئی 2004. http://www.dawn.com/news/394147/provision-of-social-services-stressed. 
  58. ↑ "Forgotten heroes of Pakistan". DAWN. 28 دسمبر 2011. http://www.dawn.com/news/676555/forgotten-heroes-of-pakistan. 
  59. ↑ "IRM Board of Directors". Institute of Rural Management. http://www.irm.edu.pk/index.php/about-irm/board-of-directors/. 
  60. ↑ "History". SRSP. https://web.archive.org/web/20170612034855/http://www.srsp.org.pk/srsp-main/index.php/about-srsp/history. 
  61. ↑ Qureshi, Zafar Iqbal (2006-01-01). Managing change in different organizations (in English). Ferozsons. p. 41. ISBN 9789690020451. 
  62. ↑ Khan, Shahrukh Rafi (1999-11-01). Government, communities and non-governmental organizations in social sector delivery: collective action in rural drinking water supply (in English). Ashgate. p. 8. ISBN 978-0-7546-1003-8. 
  63. ↑ Khan, Mahmood Hasan (1998-01-01). Climbing the Development Ladder With Ngo Support: Experiences of Rural People in Pakistan (in English). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-577921-9. 
  64. ↑ Sultan Khan, Shoaib. The Aga Khan Rural Support Programme: A Journey through Grassroots Development. Oxford University Press. 
  65. ↑ Dani, Anis Ahmad; Gibbs, Christopher J. N.; Bromley, Daniel W. (1987-01-01). Institutional development for local management of rural resources (in English). East-West Environment and Policy Institute. 
  66. ↑ Mohmand, Abdul Ghaffar; Development, International Centre for Integrated Mountain (1999-01-01). Micro-enterprise development in mountain areas: a review of NGO initiatives in Pakistan (in English). International Centre for Integrated Mountain Development. 
  67. ↑ 1987–1992, the Global 500: The Roll of Honour for Environmental Achievement (in English). UNEP/Earthprint. 1992-01-01. p. 50. ISBN 9789280713619. 
  68. ↑ Goloy, Angelina G.; Balgos, Cecile C. A.; Foundation, Ramon Magsaysay Award; Inc, Anvil Publishing (2006-08-30). Great men and women of Asia: Ramon Magsaysay Awardees from South Asia, 1987–2005 (in English). Anvil. p. 121. ISBN 9789712718366. 
  69. ↑ Binswanger-Mkhize, Hans P.; Regt, Jacomina P. de; Spector, Stephen (2010-02-12). Local and Community Driven Development: Moving to Scale in Theory and Practice (in English). World Bank Publications. ISBN 978-0-8213-8195-3. 
  70. ↑ Asiaweek (in English). Asiaweek Limited. 1994-11-01. p. 20. 
  71. ↑ "Ashoka innovators for the public". Ashoka. https://www.ashoka.org/fellow/shoaib-sultan-khan. 
  72. ↑ "Nice: International School of Nice welcomes 2009 Nobel Peace Prize Nominee". Invest in cote d'azur. 14 اکتوبر 2009. http://www.investincotedazur.com/en/info/news/en-nice-international-school-of-nice-welcomes-2009-nobel-peace-prize-nominee/. 
  73. ↑ "Rural support programmes can double people's incomes". DAWN. 29 نومبر 2014. http://www.dawn.com/news/1147664. 
  74. ↑ "Why the Prize Is Premature". Time. 9 اکتوبر 2009. http://content.time.com/time/nation/article/0,8599,1929396,00.html. 
  75. ↑ "Top 10 Nobel Prize Controversies". Time. 7 اکتوبر 2011. http://content.time.com/time/specials/packages/article/0,28804,2096389_2096388,00.html. 
  76. ↑ "Barack Obama was asked why he won the Nobel Peace Prize. His answer was spot on" (in en-GB). The Independent. 2016-10-18. https://www.independent.co.uk/news/people/barack-obama-stephen-colbert-nobel-peace-prize-a7367321.html. 
  77. ↑ "Barack Obama unsure of why he got Nobel Peace Prize". The Times of India. 21 اکتوبر 2016. http://timesofindia.indiatimes.com/world/us/Barack-Obama-unsure-of-why-he-got-Nobel-Peace-Prize/articleshow/54940500.cms. 
  78. ↑ "President to confer 127 civil awards on Pak, foreign nationals on 23 مارچ" (in en). https://www.thenews.com.pk/print/442111-president-to-confer-127-civil-awards-on-pak-foreign-nationals-on-march-23. 
  79. ↑ "172 people, including Mehwish Hayat, Wasim Akram, conferred national awards | SAMAA". https://www.samaa.tv/news/2019/03/172-people-including-mehwish-hayat-wasim-akram-conferred-national-awards/. 
  80. ↑ "President to confer 127 civil awards on Pak, foreign nationals on مارچ 23" (in en). https://www.thenews.com.pk/print/442111-president-to-confer-127-civil-awards-on-pak-foreign-nationals-on-march-23. 
  81. ↑ "172 people, including Mehwish Hayat, Wasim Akram, conferred national awards | SAMAA". https://www.samaa.tv/news/2019/03/172-people-including-mehwish-hayat-wasim-akram-conferred-national-awards/. 

باہرلے جوڑ[سودھو]

سانچہ:پاکستانی ریمن میگسیس اعزاز یافتہ گان

"https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=شعیب_سلطان_خان&oldid=663565" توں لیا