شیخ عباس قمی

شیخ عباس قمی
جم	سنہ 1875   قم
وفات	21 جنوری 1941 (65–66 سال)  نجف
شہریت	ایران
عملی زندگی
پیشہ	محدث
کارہائے نمایاں	مفاتیح الجنان (کتاب) ،  نفس المہموم ،  منتہی الآمال فی تواریخ النبی و الآل (کتاب) ،  منازل الاخرة
باب اسلام

شیخ عباس قمی (پیدائش: 1875ء— وفات: 21 جنوری 1941ء) اہل تشیع دے معروف عالم دین تے مشہور محدث سن ۔ اصل نام محمد عباس قمی سی مگر شہرت اسی نام تو‏ں ہو گئی۔

بہت زیادہ عبادت گزار تے نیک شخص سن ۔ تے انہاں دے علمی کم وی بہت نيں۔

انہاں دی معصومین علیہم السلام تو‏ں منقول دعاواں دی مشہور کتاب مفاتیح الجنان ا‏‏ے۔ جو ہر شیعہ گھرانے وچ ضرور ہُندی ا‏‏ے۔

شیخ عباس قمی مؤلف مفاتیح الجنان

شیخ عباس قمیتے محدث قمی عباس بن محمد رضا قُمی (۱۲۹۴-۱۳۵۹ ہجری قمری) دے مشہور ناں نیں۔ تسی‏‏ں چودھواں صدی دے شیعہ محدث، تاریخ دان تے خطبا وچوں نیں۔ مفاتیح الجنان، سفینۃ البحار و منتہی الآمال انہاں دی مشہور تألیفات نیں۔ محدث قمی نے سنہ ۱۳۵۹ ہجری قمری نوں نجف اشرف وچ وفات پائی تے حضرت علی علیہ السلام دے جوار وچ دفن ہوئے۔

پیدایش

شیخ عباس قمی سنہ ۱۲۹۴ قمری نوں قم وچ پیدا ہوئے۔ انہاں دے والد محمد رضا قمی اک متدین تے دینی امور وچ لوگاں دے لئی اک مرجع دی حیثیت رکھدے سن جن توں اوہ اپنے دینی وظائف توں آگاہ ہُندے سن۔ انکی والدہ بانو زینت وی اک متدین تے پارسا خانون سن۔ محدث قمی انہاں دے بارے وچ کہندے نیں کہ وچ جس مقام اُتے پہنچا ہوں اوہ میری ماں دی مرہون منت اے کیونجے انکی ہمیشہ کوشش ایہی سی کہ مینو‏‏ں باوضو تے دودھ پلائے۔

اساتید

شیخ عباس قمی نے ابتدائی تعلیم قم وچ حاصل دی جتھے انہاں نے درج ذیل اساتید توں کسب فیض کیتا: میرزا محمد ارباب قمی شیخ ابوالقاسم قمی سید احمد طباطبایی قمیمحدث قمے دی سسر شیخ محمد حسین قمی استاد خط نستعلیق۔

حصول تعلیم دے لئی سفر

محدث قمی نے اعلی تعلیم دے لئی مختلف اسلامی ملکاں دا سفر کیتا:

نجف اشرف روانگی

شیخ عباس قمی سنہ ۱۳۱۶ قمری ۲۲ سال دی عمر وچ نجف اشرف چلے گئے۔ جتھے انہاں نے درج ذیل استاتید توں کسب فیض کیتا:

سید محمد کاظم طباطبایی یزدی صاحب کتاب فقہی العروۃ الوثقی میرزا حسین نوری جو محدث نوری توں معروف نیں، صاحب کتاب المستدرک میرزا محمدتقی شیرازی جو میرزای دوم توں معروف نیں۔ سید حسن صدر کاظمی سید ابوالحسن نقوی لکنہوئی۔

شیخ عباس قمی نجف وچ اقامت دے دوران سنہ 1318 ہجری قمری نوں حج دے لئی مکہ تشریف لے گئے۔

ایران واپسی

محدث قمی نے سنہ 1322ہجری قمری نوں محدث نوری دے وفات دے بعد نجف نوں ترک کرکے ایران دا رخ کیتا۔ ایران وچ قیام دے دوران کئی بار عتبات عالیات دی زیارت دے لئی تشریف لے گئے تے دبارہ حج توں مشرف ہوئے۔ سنہ 1332ہجری قمری نوں محدث قمی نے مشہد مقدس ول سفر کیتا تے اوتھے ای اُتے زندگی گزارنے لگے۔ حاج شیخ آقا حسین قمی دے کہنے اُتے انہاں نے مشہد وچ قیام دا ارادہ کیتا تے سنہ 1354 ہجری قمری تک اوتھے ای مقیم رہے۔ موصوف اپنی کتاب فوائد الرضویۃ دے مقدمے وچ لکھدے نیں کہ بوہت زیادہ گرفتاریاں تے سختیاں دی وجہ توں جن تفصیل طولانی اے، میرے ذہن وچ ایہ خیال آیا کہ امام علی ابن موسی الرضا علیہ السلام جو غریباں دی پناگاہ تے متقیاں دا امام اے، توں پناہ مانگاں۔

مشہد مقدس وچ انہاں دے بعض اساتید درج ذیل نیں:

• آقا بزرگ حکیم شہیدی
• میرزا محمد خراسانی فرزند آخوند خراسانی
• شیخ مرتضی آشتیانی
• آقا حسین قمی
• میرزا عبدالجواد ادیب نیشابوری۔

مشہد وچ 22 سالہ قیام دے دوران انہاں نے مختلف کتاباں لکھی تے بوہت زیادہ مجالس تے محافل توں خطاب کیتے جو ہر خاص و عام وچ مقبول ہوئے۔ انہاں نے انہاں مجالس تے محافل وچ امریکیاں دی مخالفت تے لوگاں وچ شعور پیدا کرنے دی خاطر تقاریراں کیتیاں جس دی وجہ توں مشہد دے ڈیموکریٹک حذب دی جانب توں قتل دی دھمکی وی ملی۔

دوبارہ نجف روانگی

شیخ عباس قمی مسجد گوہرشاد دے واقعے، جس وچ بوہت سارے لوک قتل ہوئے تے حاج آقا حسین قمی نوں جلاوطن کیتا گیا، دے بعد سنہ ۱۳۵۴ قمری نوں نجف اشرف چلے گئے تے زندگی دے آخری ایام تک اوہی اُتے قیام پزیر ہوئے۔

ذاتی تے اخلاقی خصوصیات

آقا بزرگ تہرانی جو شیخ عباس قمی دے دوستاں وچوں نیں موصوف دے بارے وچ کہندے نیں: اوہ انسان کامل تے عالم فاضل دا اعلی نمونہ سی تے تمام چنگے صفات جداں حسن خلق تے تواضح وغیرہ دا حامل سی۔سلیم الذات تے شریف النفس سن تے غرور تے شہرت طلبی توں دوری اختیار کر دے تے اک زاہدانہ زندگی گزاردے سن۔ وچ جتنا عرصہ انہاں دے نال رہیا انہاں توں مانوس ہوئے تے میری جان تے روح انہاں دی جان تے روح وچ گھل مل گئے۔

انہاں دے شاگرد

• شیخ آقا بزرگ طہرانی
• سید احمد موسوی مستنبط
• سید احمد معروف به سید آقا تستری جزائری
• شیخ حسین مقدس مشہدی
• شیخ میرزا حیدر قلی خان سردار کابلی
• سید شہاب الدین مرعشی نجفی
• شیخ عبدالحسین رشتی
• حاج ملیا علی واعظ خیابانی تبریزی
• سید علی مدد قائنی خراسانی
• سید علی نقی فیض الاسلام طہرانی
• شیخ محمد تقی مقدس طہرانی
• شیخ محمد صادق صدر الشریعۃ تنکابنی
• شیخ محمدعلی اردوبادی
• شیخ محمد مہدی شرف الدین واعظی تستری
• سید محمد ہادی میلانی
• سید مصطفی صفایی خوانساری
• سید میرزا مہدی شیرازی
• شیخ یوسف بیارجمندی حائری
• شیخ یوسف بن عبد علی رجایی مغزی.

انہاں دی قلمی آثار

تصغیر|منازل الاخره شیخ عباس قمی تصغیر|کتاب منتہی الآمال

• مفاتیح الجنان شیخ عباس قمی دی مشہورترین قلمی آثار وچوں اے جو دعااں، زیارتاں تے پیامبر اکرم(ص) و ائمہ اطہار(ع) توں منقول مناجاندا اُتے مشتمل اے تے تمام شیعیان حیدر کرار دے لئی مورد قبول اے۔
• تحفۃ الاحباب. (علم رجال وچ)
• الدر النظیم فی لغات القرآن العظیم.
• کحل البصر فی سیرۃ سید البشر.
• کتاب نقد الوسائل شیخ حر عاملی.
• تقسیم بدایۃ الہدایۃ اثر شیخ حر عاملی.
• شرح کتاب الوجیزۃ شیخ بہائی.
• فیض القدیر فیما یتعلق بحدیث الغدیر
• علم الیقین (علامہ مجلسی دی کتاب حق الیقین دا خلاصہ)
• مقالید الفلاح فی عمل الیوم و اللیلہ
• مقلاد النجاح (خلاصه کتاب مقالید الفلاح)
• بحارالانوار دی گیارواں جلد دا خلاصہ
• شرح کلمات قصار نہج البلاغۃ
• ہدیۃ الانام الی وقایع الایام (کتاب فیض العلوم دا خلاصہ)
• فیض العلام فی وقایع الشهور و الایام (دناں تے مہینیاں دے واقعیات دے بارے وچ)
• سفینۃ البحار و مدینۃ الحکم و الآثار؛ ایہ کتاب بحارالانوار دا موضوعی خلاصہ اے۔
• تحفۃ الاحباب فی تراجم الاصحاب. (حضرت محمد(ص) تے ائمہ اطہار(ع) دے اصحاب دے بارے وچ)
• فوائد الرجبیۃ فیما یتعلق بالشہور العربیۃ.
• الدرۃ الیتیۃ فی تتمات الدرۃ الثمینۃ.
• ہدیۃ الزائرین و بہجۃ الناظرین. ( قبور ائمہ اطہار علیہم السلام دی زیارت تے اس دے ثواب دے بارے وچ تے اماماں دے روضاں وچ مدفون علما تے مؤمنین دی نشان دہی)
• اللئالی المنثورۃ فی الاحراز و الاذکار المذکورۃ. (دعا تے دوسرے مستحبات دے بارے وچ)
• الفصول العلیہ فی المناقب المرتضویہ. (علی بن ابی طالب(ع) دے مناقب تے مکارم اخلاق)
• سبیل الرشاد.
• حکمۃ بالغہ و مأۃ کلمۃ جامعۃ. (عقاید تے اصول دین دے بارے وچ حضرت علی علیہ السلام دے مختصر جملات).
• ذخیرۃ الابرار فی منتخب انیس التجار.
• غایۃ القصوی فی ترجمۃ العروۃ الوثقی. (آیت الله سید محمد کاظم یزدی دی کتاب العروة الوثقی دا فارسی ترجمہ)
• التحفۃ الطوسیۃ و النفحۃ القدسیۃ. (امام رضا علیہ السلام دی زیارت تے تسی‏‏ں دے روضہ اقدس توں مربوط بعض فوائد)
• نفس المہموم (مقتل امام حسین(ع)
• نفثۃ المصدور. (نفس المہموم دا تکملہ)
• الانوار البہیہ فی تریخ الحجج الالہیہ.
• گناهان کبیره و صغیره دے بارے وچ اک کتابچہ۔
• منازل الآخرۃ.
• شیخ طوسی دی کتاب مصباح المتہجد دا ترجمہ.
• نزہۃ النواظر.
• تھاں العلیہ. ( معراج السعادۃ دا خلاصہ).
• ترجمہ جمال الاسبوع۔
• منتہی الآمال فی تواریخ النبی و الآل. ( پیامبر(ص) تے اماماں دی تریخ)
• تتمۃ المنتہی فی وقایع ایام الخلفاء.
• تتمیم تحیۃ الزائر۔
• الکنی و الالقاب. (علما تے شعراوغیرہ دی حالات زندگی).
• ہدیۃ الاجباب فی المعروفین بالکنی و الالقاب. (کتاب الکنی و الالقاب دا خلاصہ)
• فوائد الرضویہ فی احوال علما المذہب الجعفریہ. (شرح حال علمای شیعہ)
• بیت الاحزان فی مصائب سیدۃ النسوان.

وفات تے مدفن

محدث قمی نے سوموار دی رات ۲۲ ذی الحجہ سنہ ۱۳۵۹ قمری نوں ۶۵ سال دی عمر وچ نجف اشرف وچ وفات پائی۔ سید ابوالحسن اصفہانی نے حرم امیر مؤمنین علیہ السلام وچ انکی نماز جنازہ پڑھائی جس دے بعد انہاں دے اپنے استاد محدث نوری دے جوار وچ حضرت علی علیہ السلام دے روضہ اقدس وچ دفن ہوئے۔

حوالے

کتابیات

• دوانی، علی، مفاخر اسلام، مرکز اسناد۔
• امین عاملی، محسن، اعیان الشیعہ، بیروت، دارالتعارف۔
• تہرانی، آقابزرگ، نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، مشہد، دار المرتضی۔
• قمی، عباس، نفس المہموم، نجف، المکتبہ الحیدریہ۔
• قمی، عباس، الفوائد الرضویہ۔