مائیکل فراڈے
| مائیکل فراڈے | |
| |
| جمیا: | 22 ستمبر 1791 سرے برطانیہ |
| مریا : | 25 اگست 1867 سرے برطانیہ |
| گن: | فزکس تے کیمسٹری |
| انعام: | کوپلے میڈل |
| دسخط: | 
|
مائیکل فراڈے (22 ستمبر 1791 - 25 اگست 1867) اک انگریز سینسدان سی جس نیں الیکٹرومیگنیٹزم تے الیکٹروکیمسٹری دی کھوج چ بہت کم کیتا۔ اوہ اک انگریز سینسدان ہمفری ڈیوی دا شگرد سی۔ اونے بجلی دی تار چوں ڈی سی بجلی لنگا کے تے ایدے دوالے بنن والے مقناطیسی ویڑے نوں سمجیا تے اینج ایس پڑھائی دی نیو رکھی جینوں فیر جیمز کلارک میکسویل نے اگے ودایا۔ اونے الکٹرومیگنیٹک انڈکشن، ڈائمیگنیٹزم تے الیکٹرولائسس دے قنون بناۓ۔ اونے اے گل کرکے دسی جے مقناطیس چانن ڈنڈی نوں ٹیڈا کرسکدا اے۔ فراڈے نیں بجلی دی موٹر ایجاد کیتی تے اودے کماں نے بجلی دی ورتن عام کیتا تے لوکاں دے جیون چ سکھ لیایا۔
کیمسٹری چ کم کردیاں ہویاں اونے بینزین لبی، کلورین دے کالتھریٹ ہائیڈریٹ کھوج کیتے، بنسن چلے دی پہلی مورت بنائی، آکسیڈیشmن نمبر دے پربندھ بناۓ، اینوڈ, کیتھوڈ, الیکٹروڈ تے آئن ورگے بولاں نوں مشہور کیتا۔
مائیکل فراڈے غریبی توں کوئی زیادہ ناں پڑھ سکیا تے اونوں میتھمیٹکس نیں آندی سی پر سائینس دے تریخ لکھاری اے کیندے نیں جے اوہ سائینس دی تریخ دا سب توں وڈا تربے کرن والا سی۔ کییسیٹنس دا ناپ فیراڈ اودے ناں تے اے۔ اینج ای فراڈے کانسٹنٹ، تے فراڈے دا قنون اودے ناں تے نیں۔
فراڈے رائل انسٹیٹیوٹ دا پہلا فلرین کیمسٹری پروفیسر سی تے ایس کرسی تے اوہ سارا جیون ریا۔ ایلبرٹ آئینسٹائن دی میز تے نیوٹن دے جیمز کلارک میکسویل دی مورتاں نال مائیکل فراڈے دی مورت وی پئی ہوندی سی۔
جم پل
[سودھو]
مائیکل فراڈے نیونگٹن بٹس، سرے، انگلینڈ، برطانیہ چ 22 ستمبر 1791 نوں جمیا۔ اوہدے پیو داناں جیمز فراڈے (1761–1810) تے ماں دا ناں مارگریٹ فراڈے (1764–1838) سی۔ اودا پیو جیمز فراڈے ویسٹورلینڈ، کمبریا اتلے انگلینڈ دا اکواسی سی تے اک لوہار کول کم سکھدا سی۔ نپولین لڑائیاں باجوں اوتھے کم کاج ناں ریا تے اوہ لندن اپنے ٹبر نوں لے آیا۔ مائیکل چار جواکاں چوں تیجے نمبر تے سی تے 12 ورے دی عمر تک سکول گیا جتھے اوہنے لکھنا پڑھنا تے مڈھلی میتھمیٹکس سکھی۔ اوہ 1804 وچ جدوں اوہ جارج رائیبو اک جلد بنان والے تے کتاباں ویچن والے کول 7 ورے تک کم کرن لگ گیا۔ ایتھے اونے کئی کتاباں جیہڑیاں جلد ہون لئی آئیاں سن، پڑھیاں۔ اوہ سائینس اچیچا بجلی ول تعیان دین لگ گیا۔ جین مارسٹ دی کتاب (Conversations on Chemistry) توں اودے شوق ہور ودے۔ اوہ 19 ورے دا سی تے اوہدا پیو مرجاندا اے تے ٹبر نوں پالن دی زمیواری وی اوہدے تے آجاندی اے۔ اوہدی دکان دا اک پکا گاہک ولیم ڈانس سی جیہڑا رائل انسٹیٹیوشن دا وی سنگی سی اوہنون فراڈے دے سائینس نال شوق دا پتہ سی تے اکدن اوہنے 1812 چ، جدوں فراڈے 20 وریاں دا سی، رائل سوسائٹی دے کیمیا گرو ہمفری ڈیوی تے سٹی فلاسفیکل سوسائٹی دی نیو رکھن والے جان ٹاٹم دے لیکچر سنن دے ٹکٹ لیا کے دتے۔ فراڈے نے ہمفری ڈیوی دیاں ایناں لیکچراں نوں 300 صفیاں تے لکھیا تے نال ڈرینگاں بنایاں۔ ڈیوی بڑا خوش ہویا تے اوہنے فراڈے اونوں اک چنگا جواب کلیا۔ اک تجربے چ ڈیوی دی اکھ مک گئی تے اونے فراڈے نوں اپنا سیکٹری رکھن بارے سوچیا۔ کم ٹھیک ناں کرن تے رائل اننسٹیٹیوشن دے اک سیکٹری جاں پائن نوں کڈیا گیا تے 1 مارچ 1813 نوں فراڈے نوں ہمفری ڈیوی نے کیمیکل سیکرٹری رکھ لیاگیا۔
یورپ دا پھیرا
[سودھو]1813-15 چ فراڈے، ڈیوی نال اوہدا سیکٹری بن کے یورپ دے پھیرے تے گیا۔ ایس سفر وچ فراڈے نوں یورپ دے وڈے سائینسی لوکاں تے سوچاں نال جانکاری دا موقعہ ملیا۔ فراڈے ڈیوی دا سیکٹری تے کاما سی۔ 27 اکتوبر دی شام نوں 5 بندیاں دی ای ٹولی پیرس اپڑی۔ فرانس دے شہنشاہ نے ڈیوی نوں اوہدے کماں تے تمغہ دین لئی سدیا سی۔ ڈیوی تے فراڈے نے لوور ویکھیا تے پیرس اوہناں نوں سوہنا لگیا۔ اک فرانسیسی کیمسٹ لوئی نکولس واکلن دی لباٹری وچ ڈیوی تے فراڈے پوٹاشیم کلورائیڈ دا بننا ویکھدے نیں تے جس ول نال ایہ بن ریا سی اوہ انگلینڈ وچ ورتے جان والے ول توں وکھرا سی۔ 23 نومبر نوں اوہ آندرے میری ایمپیر نوں ملدے نیں۔ اوتھے ای کورٹوئی، گے لساک تے ڈیوی اک کیمیائی مادے تے کوج کردے نیں تے ایس گل تے اپڑدے نیں جے اوہناں اک نواں عنصر لبیا اے تے ایدا ناں آئیوڈین رکھیا جاندا اے۔ ڈیوی دی ٹبری نوں فراڈے جنگا ناں لگیا تے اوہنے پورے سفر وچ فراڈے نوں اوکھا کیتی رکھیا۔ 29 دسمبر 1813 نوں اوہ پیرس توں ٹردے نیں تے جنوآ اپڑدے نیں تے ایتھے پالیاں ہوئیآن بجلی مچھیاں تے ایہ کرکے ویکھدے نیں جے ایہناں دی بجلی نال پانی نوں توڑیا جاسکدا اے کے نئیں۔ 16 مارچ نوں اوہ فلورنس، اٹلی اپڑدے نیں تے میوزیم وچ گلیلیو دے ورتے گۓ اوزار تے شیواں ویکھدے نیں۔ ایتھے اوہ ہیرے نوں سورج دی چانن ڈنڈ ی نال ساڑ کے ایہ دسدے نیں جے ایہ اک کاربن اے فلورنس توں ایہ ٹولی روم تے نیپلز آئی جون 1814 وچ ایہ میلان آندے نیں ایتھے اوہناں دی ملنی الساندرو وولٹا نال ہوندی اے۔ میلان توں اوہ جینیوا آندے نیں تے اوتھوں میونخ تے انزبرک راہ فیر اٹلی آندے نیں اوہناں دل تے یونان تے قسطنطنیہ آند دا وی سی پر نپولین دے ایلبا توں نسن باجوں اوہ انگلینڈ مڑدے نیں تے 23 اپریل 1815 نوں لندن اپڑدے نیں۔
ویاہ
[سودھو]فراڈے دا جوڑ چرچ آف سکاٹ لینڈ دی اک ٹولی گلاسی یا سینڈمینی نال سی۔ سینڈمینی گرجے وچ ایس ٹولی دے ٹبر کٹھے ہوندے سن تے ایتھے اوہ سارہ برنارڈ (1800–1879) نال ملیا جیدے نال اوہدا ویاہ 12 جون 1821 نوں ہویا۔ اوناں دے کوئی نیانے ناں ہوۓ۔ سینڈیمینی گرجے نال اوہدا گوڑا ساک ریا تے ایس گرجے دا اوہ ایلڈرمین لگا ریا۔ فراڈے دیاں سوچاں تے خدا تے فطرت دا آپسی گوڑا رشتہ چھایا ریا۔
سائینسی کم
[سودھو]
کیمسٹری
[سودھو]فراڈے پہلے تے کیمسٹری دے کماں چ ہمفری ڈیوی دا کاما سی۔ فراڈے نیں کلورین دی اچیچا پڑھائی کیتی تے کاربن دے دو کلورائیڈ وی لبے۔ گیساں دے آپس چ رلن دے اونے پہلے تجربے کیتے ایناں بارے جانکاری جان ڈالٹن دے چکیا سی۔ اونوں کافی گیساں نوں پانی سار بنان چ کامیابی وی ہوئی۔ اونے بنسن چلا دا اک پہلا ڈیزائن بنایا جیہڑا کج تبدیلیاں مگروں ہلے وی ساری دنیا دیاں لیباٹریاں چ ورتیا جاندا اے۔ 1825 چ اونے بینزین لبی۔ کلورین نوں پانی سار بنایا۔ گیساں نوں پانی سار بنان تے اے نتارا سامنے آیا جے گیساں تے پانی سار دے بخارات نیں تے ایناں دا گرمی ناپ تھوڑا ہوندا اے۔ فراڈے پہلا بندا سی جینے نینو سائینس تے کم دی نیو رکھی۔
بجلی تے مقناطیس
[سودھو]
مائیکل فراڈے دی بعوتی مشہوری اودے بجلی تے مقناطیس دے کماں تے اے۔ پہلا تجربہ جیہڑا اونے کیتا اوہ وولٹائی ٹعیر بنان دا سی۔ ایدے ج ست پینیاں کٹھیاں رکھیاں گیاں سن جناں دے وشکار ست زنک دیاں شیٹاں سن تے چھے نون چ گلیاں کیتیاں کاغز دیاں شیٹاں سن۔ ایناں دے نال اونے میگنیشیم سلفیٹ نوں وکھریاں کرکے رکھ دتا۔ 1821 چ ڈینش فزکس تے کیمسٹری گرو ہانز کرسچن اورسٹڈ نے الیکٹرومیگنیثزم لبیا، ڈیوی تے ولیم ءائیڈ وولسٹان نے کوشش تے کیتی جے بجلی دی موٹر بنا لین پر نا بنا سکے۔ مائیکل فراڈے دو ولاں دیاں موٹراں بنان چ کامیاب ہوگیا: اک چ تارے دے دوالے مقناطیس رکھے گۓ تے دوجی اکسری موٹر سی۔ اودے اے تجربے تے ایجاداں نوين الیکٹرومیگنیٹک ٹیکنالوجی دی نیو نیں۔ اونے اپنے اے تجربے چھاپے پر ایدے ج ڈیوی تے وولسٹان دا کوئی ذکر نیں سی تے ایس گل تے رائل سوسائٹی چ رپھڑ پے گیا اودا نتارا اے ہویا جے فراڈے نے کئی ورے الیکٹومیگنیثزم تے کوئی کم ناں کیتا۔ 1824 چ اونے اک سرکٹ بنایا اے ویکھن لئی جے اک مقناطیسی ویڑہ کسے لاگے دی تار چ بجلی نوں ریگولیٹ کرسکدا اے کے نیں۔ پر اونوں کوئی جوڑ ناں دسیا۔ اگلے ست ورے تک اوہ پعارے گلاس دی اک ونڈ نوں ودیا کرن تے لگا ریا۔ اگے اونے اینون اپنے چانن تے الیکٹرومیگنیٹزم دے تجربیاں تے ورتیا۔ شیشے دے کم توں جیہڑی ویل لبدی سی اودے ج اوہ اپنے کمان نوں چھاپن تے بدیساں چ بیلیاں نوں خٹھیان لکھدا سی۔ ڈیوی دے مرن دے دو وریاں باجوں اونے الیکٹومیگنیٹزم تے اپنے کم ٹورے تے الیکٹومیگنیٹزم انڈکشن لبیا۔ حبرے ہنری وی کج معینے پہلے اے لب چکیا پر دوویں فرانسسکو زنتدچی دے کم نوں آگے ودا رۓ سنجیہڑا اونے 1829 تے 1830 چ اٹلی ج کیتا سی۔
فراڈے اودوں جتیا جدوں اونے دو ٹکیاں ہویاں کوائیلاں نوں دو لوۓ دے چھلیاں گرد لپیٹیا تے جدوں اک چوں کرنٹ گزاری تے نال والی چوں وی کرنٹ لنگی۔ ایس کم نوں میوچل انڈکشن کیندے نیں۔ ایس تجربے چ ورتیا جان والا سماں لوۓ دا چھلا تے کوائل ہجے وی رائل انسٹیٹیوشن چ ویکھے جاسکدے نیں۔ اونے اک اگلے تجربے چ اے گل ویھکی جے تاراں دے اک جھلے چ مقناطیس پھیریا جاۓ تے ایدے نال تار چ بجلی بندی اے۔ بجلی تاں وی بندی اے جے اگر مقناصیس ناں ہلے پر تار دا چھلا ہلایا جاوے۔ اودے کماں نیں اے دسیا جے ہلدا ہویا مقناطیسی ویہڑا اک بجلی ویڑا بناندا اے۔ ایس گل نون میتھمیٹکس دی بولی چ جیمز کلارک میکسویل نے فراڈے دا قنون چ دسیا۔ اے مگروں اے میکسول دی ایکوایشنز دا اک بنیا تے اے سارے رل کے ہن فیلڈ تھیوری اخواندے نیں۔
فراڈے نے ایس ول نوں فیر ڈائینمو بنان چ ورتیاجیدے تون اگے فیر وڈے جنریٹر بنے۔
1839 چ اونے بجلی تے تجربیاں دا اک سلسلہ ٹوریا مقصد اے سی جے بجلی دی فطرت دا پتہ چلایا جاسکے۔ اونے اے کل لبی جے اصل چ بجلی اک اے ہوندی اے پر ایدی شدت یا ہور وصفاں باجوں ایدیاں سانوں وکھریاں ونڈاں دسدیاں نیں۔
فراڈے پنجرہ
[سودھو]
فراڈے نے اے کرکے دسیا جے جدون بجلی کسے چیز نال ٹکراندی اے تے اودے بارلے پاسے تے ای کم کردی اے تے اندر دا پنڈا بچیا رینددا اے۔ جیوین کار یا جعاز تے بجلی پیندی اے پر اندر دے لوک بچے ریندے نیں۔
آخری جیون
[سودھو]جون 1832 چ آکسفورڈ یونیورسٹی نے فراڈے نوں ڈاکٹر آف لا دی اعزازی ڈگری دتی۔ فراڈے نے سردا خطاب وی ناں لیا۔ دو واری اونوں رائل سوسائٹی دا صدر بنان دا کیا گیا پر اوہ ناں بنیا۔ فراڈے سویڈن دی سائنس دی شاہی سویڈنی اکیڈمی دا بدیسی سنگی 1838 نوں چنیا گیا۔ 1844 چ اونوں فرانس دی سائینس اکیڈمی دا سنگی چنیا گیا۔ ہیمپٹن کورٹ لندن چ فراڈے نوں رین لئی برطانوی سرکار ولوں اک کعر دتا گیا۔ کریمیا دی لڑائی چ ورتن لئی جدوں برطانوی سرکار نیں اونوں کیمیائی ہتھیا بنان بارے کیا تے اونے اے کے انکار کر دتا جے اے گل ٹھیک نیں۔ 25 اگست 1867 نوں فراڈے ہیمپٹن کورٹ چ مرگیا برطانوی سرکار تے اونوں ویسٹ منسٹر ایبی چ دبنا چاندی سے پر اوہ پہلے اے انکار کرچکیا سی۔ اودے ناں دی تختی آئزک نیوٹن دی قبر کول لگی ہوئی اے۔
نشانیاں
[سودھو]ہور ویکھو
[سودھو]بارلے جوڑ
[سودھو] |
وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: مائیکل فراڈے |
جیمز کک · ہمفری ڈیوی · جارج اوہم · روڈلف کلاسیس · جوزف لسٹر · دمتری مندلیف · میچنیکوف · تھامسن · لورینٹز · ارنسٹ ردرفورڈ · ایلبرٹ آئینسٹائن · نیلز بوہر · جیمز چیڈوک · ہوورڈ فلورے · الساندرو وولٹا · میکس پلانک · رابرٹ براؤن · روڈلف ورچو · سٹیفن ہاکنگ