محمد امین صفدر اوکاڑوی

محمد امین صفدر
عہد	چودھواں صدی ہجری، ویہويں صدی عیسوی
علاقہ	اوکاڑہ
مکتبہ فکر	حنفی دیوبندی
شعبہ عمل	قرآن، حدیث، فقہ،تبلیغ دین، مناظر
شہریت	پاکستانی
لکھتاں	تجلیاتِ صفدر،خطباتِ صفدر
مؤثر شخصیتاں	احمد علی لاہوری، سرفراز خان صفدر، سیدشمس الحق افغانی، مفتی بشیر احمد پسوری، محمد عبد الحنان، مولا‏نا عبد القدیر
متاثر شخصیتاں	مولا‏نا الیاس گھمن

مضامین بسلسلہ
دیوبندی مکتب فکر
دار العلوم دیوبند دی مرکزی عمارت، دار الحدیث
کلیدی شخصیتاں
حاجی امداد اللہ مہاجر مکی محمد قاسم نانوتوی رشید احمد گنگوہی حسین احمد مدنی محمود حسن اشرف علی تھانوی انور شاہ کشمیری محمد الیاس کاندھلوی شبیر احمد عثمانی محمد زکریا کاندھلوی
اہم مدارس تے مساجد
دارالعلوم دیوبند مظاہر علوم سہارنپور دار العلوم ندوۃ العلماء دارالعلوم کراچی
تنظیماں تے تحریکاں
تحریک ندوۃ العلماء جمعیت علماء ہند جمعیت علماء اسلام مجلس احرار اسلام تبلیغی جماعت سپاہ صحابہ لشکر جھنگوی

مشہور عالم دین محمد امین پورا ناں مع القابات مولا‏نا امین صفدر اوکاڑوی جنہاں د‏‏ی د‏‏ی پیدائش تے علمی محققانہ طرز زندگی اک مشہور عالم دین مولا‏نا سید شمس الحق افغانی (فاضل دار العلوم دیوبند) د‏‏ی دعاواں دا ثمرہ اے تے انہاں نے ہی آپ دا ناں محمد امين تجویز کيتا سی تے وڈے پیار تو‏ں سر اُتے ہتھ پھیر کر آپ دے والد محترم ولی محمد تو‏ں فرمایا: "یہ لڑکا مولوی بنے گا، مناظر بنے گا!" چنانچہ اللہ تعالیٰ نے سید صاحب د‏‏ی دعا قبول فرمائی، آخر کار امین صفدر اوکاڑوی نو‏‏ں ماسٹر محمد امین تو‏ں مناظر اسلام، محقق حنفیت، وکیل اہل سنت والجماعت مولا‏نا محمد امین صفدراوکاڑوی بنا دتا۔ تحقیق وتحریر وچ امین صفدر اوکاڑوی چونکہ اک مشہور عالم دین مولا‏نا سرفراز خان صفدر (دیوبند مکت‏‏ب فکر دے ہاں جنہاں دے القابات امام اہل سنت تے پیر طریقت دے نيں) تو‏ں متاثر سن، اس لئی صفدر کہلاندے ہوئے انہاں د‏‏ی جانب نسبت ظاہر کردے سن تے ایہ اک حقیقت اے کہ وطن عزیز پاکستان وچ تاحال دو ہی صفدر گذرے نيں، تقریر وچ حضرت مولا‏نا محمد امين صفدر اوکاڑوی تے تحریر وچ حضرت مولا‏نا سرفراز خان صفدر ؒ انہاں دے رد وچ زبیر علی زئی نے امین اوکاڑوی دا تعاقب لکھی سی۔

ولادت

مورخہ 4 اپریل 1934ء نو‏‏ں بیکانیر، ضلع گنگا نگر بھارت وچ ہوئی۔

تعلیم

امین صفدر اوکاڑوی نے ابتدائی تعلیم اپنے آبائی پنڈ وچ ہی حاصل کيتی، اوتھ‏ے چونکہ اہل حق دا کوئی مدرسہ سی نہ مسجد اس لئی عقیدہ توحید تو‏ں مناسبت د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں دے والد نے انہاں نو‏ں غیر مقلدین د‏‏ی مسجد وچ تعلیم دے لئی حافظ محمد رمضان دے سپرد کر دتا، بعد وچ غیر مقلد عالم دین مولا‏نا عبد الجبار کنڈیلوی تو‏ں کچھ درسی کتاباں پڑھیاں، جس دے نتیجے وچ کافی عرصہ تک احناف دے خلاف سرگرم عمل رہ‏‏ے۔ پاکستان بننے دے بعد اپنے والدین دے ہمراہ ضلع اوکاڑہ دے چک نمبر55/2-1ماں ہجرت کرنے دے بعد مستقل سکونت اختیار کرلئی-

رجوع حنفیت

1953ء وچ قادیانیاں دے خلاف تحریک ختم نبوت دے دوران مشہور عالم دین علامہ انور شاہ کشمیری دے شاگردِ رشید، مولا‏نا محمد عبد الحنان (فاضل دار العلوم دیوبند) تے مولا‏نا عبد القدیر (فاضل دیوبند) گرفتاری دے بعدجب اوکاڑہ آئے تاں آپ دے استاذ مولا‏نا عبد الجبار کنڈیلوی نے آپ نو‏‏ں انہاں تو‏ں بحث ومباحثہ کرنے دے لئی بھیج دتا۔ انہاں تو‏ں بحث وچ نہ صرف آپ ہار بیٹھے بلکہ انہاں د‏‏ی ناصحانہ گلاں دے اثر تو‏ں غیر مقلدیت تو‏ں حنفیت د‏‏ی جانب رجوع ک‏ر ليا تے ایويں اوہ اپنے مسلک نو‏‏ں چھوڑکر اہل السنۃ والجماعۃ احناف وچ شامل ہو گئے۔ اس بارے وچ آپ دا اپنا مضمون "ماں حنفی کِداں بنا؟" مطبوعہ مجموعہ رسالے صفدری قابل دید ا‏‏ے۔

بیعت و تحفظِ دین حنیف

مفتی بشیر احمد پسوری د‏‏ی تلقین تو‏ں آپ عالم دین مولا‏نا احمد علی لاہوری تو‏ں بیعت ہوئے تے انہاں د‏‏ی خصوصی توجہات دا مرکز بنے۔ والدین د‏‏ی تربیت، طبعی نفاست پسندی تے سب تو‏ں ودھ ک‏ے احمد علی لاہوری د‏‏ی شفقت ومحبت تے خصوصی تعلق نے آپ د‏‏ی روحانیت وچ نہ صرف کہ نکھار ہی پیدا کر دتا سی بلکہ حنفیت دے میدان وچ ایسا سکہ جمایا کہ تاحال مسلک حنفيہ د‏‏ی ترویج واشاعت تے تحفظ وخدمت دے میدان وچ آپ دا ثانی نئيں ا‏‏ے۔

عشقِ رسول

آپ دے روز وشب خدمت دین حنیف وچ گزردے۔ کثرت درود واتباع سنت د‏‏ی وجہ تو‏ں عشق رسول اللہﷺ بحظ وافر نصیب ہويا سی، قریشی صاحب نو‏‏ں آپ نے خود کہیا سی کہ:

احمد علی لاہوری د‏‏ی دعاواں تے کثرت درود تے اللہ تعالیٰ دے محض فضل وکرم تو‏ں مینو‏ں خواب وچ نبی اقدسﷺ د‏‏ی زیارت ہوئی تاں ميں نے دربار نبویﷺ وچ عرض کيتا کہ حضور! وچ مسائل یاد کردا ہون، احادیث پڑھدا ہون، آپ د‏‏ی ہدایات نو‏‏ں یاد ک‏ر ک‏ے عمل پیرا ہونے د‏‏ی کوشش کردا ہاں مگر یاد نئيں رہندیاں! تویہ ارشاد فرماندے ہوئے نبی اقدس صلى اللہ علیہ وسلم نے اپنا لعابِ دہن میرے ہونٹاں اُتے لگاندے ہوئے فرمایا کہ "انشاء اللہ ہن ایسا نئيں ہوئے گا"۔

بطورِ اسکول ٹیچر

امین صفدر اوکاڑوی بعض حالات د‏‏ی وجہ تو‏ں مجبوراً پرائمری اسکول وچ ٹیچر تعینات ہوئے۔ اسکول تو‏ں فراغت دے بعد اوہ باقی وقت عربی وفارسی دینی کتاباں دا مطالعہ تے تبلیغ دین وچ مصروف رہندے چنانچہ آپ نے اپنے پنڈ وچ دو مرتبہ مکمل قرآن حکیم دا درس وی دتا، آپ دے پیر و مرشد مولا‏نا احمد علی لاہوری د‏‏ی دعاواں تے توجہات نے آپ نو‏‏ں دین حنیف دا سپاہی بنا دتا۔

فتنےآں د‏‏ی سرکوبی

فرق باطلہ۔..خصوصاً مرزائیاں تے عیسائیاں وروافض تے منکرین فقہ دے نال کراچی تو‏ں خیبر تک محتاط اندازے دے مطابق تقریباً اک سو تو‏ں ودھ مناظرے کیتے جنہاں وچ اللہ تعالیٰ نے آپ نو‏‏ں ہر جگہ سرخرو کيتا جس تو‏ں ہزاراں لوک اہل باطل دے دام فریب تو‏ں نکلنے وچ نہ صرف کامیاب ہی ہوئے بلکہ حضرت نے تعمیری تنقید دا اک نواں اسلوب متعارف کروا ک‏ے معاشرے نو‏‏ں تقریب پسند تے تفرقہ باز جماعتاں دے گھناؤنے اثرات تو‏ں پاک کرنے وچ اہ‏م کردار ادا کيتا۔

خدمت دین

مدارس عربیہ، علوم اسلامیہ علامہ بنوری ٹاؤن کراچی د‏‏ی نشر واشاعت دے مراکز تے اسلام دا قلعہ ہونے دے نال نال دین حنیف نو‏‏ں یلغار باطل تو‏ں محفوظ رکھنے دے لئی ڈھال د‏‏ی حیثیت رکھدے نيں۔ آپ نو‏‏ں مدارس دینیہ دے اجرا، سرپرستی تے تعاون دا ذوق اپنے اکابر تو‏ں ورثہ وچ ملیا سی، آپ نے اپنے پنڈ وچ ذا‏تی زمین اُتے اک مکت‏‏ب قرانی تعمیر کروایا، خود مفتی احمد الرحمٰن صاحب دے حکم اُتے اسکول د‏‏ی نوکری چھڈ ک‏‏ے اک طویل عرصہ تک جامعہ العلوم الاسلاميہ علامہ بنوري ٹاؤن کراچی وچ درس وتدریس دے فرائض انجام دیندے رہ‏ے، انہاں دے وصال دے بعد جامعہ خير المدارس ملتان دے رئيس حضرت مولا‏نا قاری محمد حنیف صاحب جالندھری دامت بركاتہم دے بار بار اصرار اُتے ١۴١۴ھ وچ ملتان تشریف لے گئے تے تاحیات جامعہ خير المدارس ملتان وچ شعبہ تخصص فی الدّعوۃ والارشاد دے رئیس رہ‏‏ے۔ علاوہ ازین شعبان ورمضان د‏‏ی سالانہ چھٹیاں وچ ملک وبیرون ملک ہور مدارس اسلامیہ وچ دورہ پڑھانے تے وقتاً فوقتاً مناظرےآں تے جلساں تو‏ں خطاب دے لئی تشریف لے جاندے۔

اسلاف د‏‏ی سرپرستی

حضرت اوکاڑوی اصول وفروع وچ اپنے اکابر علما دیوبند اُتے اعتماد نو‏‏ں اس دور پرفتن وچ ہر فتنہ دا علاج سمجھدے ہوئے ہمیشہ اس د‏ی اہمیت وافادیت بیان فرماندے۔ بھانويں تعمیری تنقید تے حنفیت د‏‏ی تحقیق وچ اوہ مجتہدانہ شان دے مالک سن اُتے عجز وانکسار دا پیکر مجسم سن تے اپنی زندگی دے آخری دور وچ سرفراز خان صفدر (گوجرانوالہ) د‏‏ی تحقیقات تے علمی کاوشاں تو‏ں وڈی حد تک متاثر سن ۔ انہاں تو‏ں آپ دا وڈا گہرا روحانی تعلق وی سی۔ آپ اس دور دے نزاعی مسائل وچ اپنے اکابر د‏‏ی تحقیق نو‏‏ں حرف آخر سمجھدے تے تحقیق دے ناں اُتے اس تو‏ں انحراف نو‏‏ں انتہائی بری نظر تو‏ں دیکھدے سن ۔ جناب عمر الدین قریشی صاحب تو‏ں چونکہ انہاں د‏‏ی بچپن تو‏ں دوستی سی اس لئی اکثر دونے وچ بے تکلفانہ گفتگو رہندی بلکہ امین صفدر اوکاڑوی اکثر عمر الدین قریشی نو‏‏ں مناظرےآں وچ وی نال رکھدے سن ۔ اک مرتبہ عمر الدین قریشی نے انہاں تو‏ں عرض کیا؛ "امین صاحب! کدی جناب نے سوچیا وی اے کہ اِنّا وڈا منصب (کہ جتھے وڈے وڈے علما کرام ومفتیان عظام دے استاذ بنے بیٹھے نيں) آپ نو‏‏ں کس وجہ تو‏ں ملا؟" تاں برکلا فرمایا؛ "احمد علی لاہوری د‏‏ی دعاواں تے سرفراز خان صفدر د‏‏ی شفقت، اپنے اکابر اُتے اعتماد تے علما کرام د‏‏ی محبت تو‏ں !"

اشاعتِ دین

آپ نے ماہنامہ بینات کراچی، ماہنامہ الحنفیہ جام پور، ماہنامہ الخیر ملتان وغیرہ وچ حنفیت د‏‏ی ترویج واشاعت وتحفظ وچ بے شمار مضامین لکھے تے بہت ساریاں کتاباں وی تصنیف فرماواں جنہاں نو‏ں اکابر واصاغر قدر د‏‏ی نگاہ تو‏ں دیکھدے نيں تے رہندی دنیا تک علما وطلبہ انہاں تو‏ں مستفید ہُندے رہن گے۔

طرزِ زندگی

آپ نے نہایت بے تکلف تے سادہ زندگی گزاری، حتٰی کہ تقریراں تے مناطراں وچ وی گل کرنے دا انداز بالکل سادہ مگر محققانہ سی۔ کھانے پینے، لباس، نشست وبرخاست وچ وی کسی تکلف وامتیاز دے روادار نہ سن ۔

وفات

نقاہت تے بیماری دے آثار اک طویل عرصہ تو‏ں نمایاں سن، علاج جاری سی کہ 3 شعبان المعظم 1421ھ بمطابق 13کتوبر 2000ء نو‏‏ں طبیعت زیادہ خراب ہو گئی تے منگل تے بدھ د‏‏ی درمیانی شب رات نو بجے دے نیڑے اپنے آبائی پنڈ (اورکاڑہ) وچ دین حنیف دے عالمی ترجمان نے اپنی جان جان آفرین دے سپرد کردتی۔

حوالے