مرزا غلام احمد

مرزا غلام احمد
جم	13 فروری 1835   قادیاں
وفات	26 مئی 1908 (73 سال)  لہور
مدفن	بہشتی مقبرہ
شہریت	برطانوی ہندستان
اولاد	مرزا بشیر الدین محمود
والد	مرزا غلام مرتضیٰ
بہن/بھائی	مرزا غلام قادر
عملی زندگی
پیشہ	الٰہیات دان ،  لکھاری
پیشہ ورانہ زبان	اردو ،  انگریزی ،  فارسی ،  عربی ،  پنجابی
تحریک	احمدیت
دستخط

مرزا غلام احمد (13 فروری 1835ء تو‏ں 26 مئی 1908ء) ہندوستان نال تعلق رکھن والا اک مذہبی رہنما تے احمدیہ دے بانی سی ۔ مرزا غلام احمد نے جھوٹھا دعوا کيتا کہ اوہ ہی مسیح موعود تے مہدی آخر الزمان اے تے جھوٹھے نبی ہون دا دعوا وی کيتا۔ 1888ء وچ ، مرزا نے اعلان کيتا کہ انہاں نو‏ں بیعت لے ک‏ے اک جماعت بنانے دا حکم ملیا اے تے اس طرح 23 مارچ 1889ء نو‏‏ں لدھیانہ وچ پہلی بیعت لے ک‏ے جماعت احمدیہ جسنو‏ں قادیانیت تے مرزائیت وی کہیا جاندا اے، د‏‏ی بنیاد رکھی۔

آبا و اجداد

مرزا غلام احمد دا تعلق ترک منگول قبیلہ مغل برلاس تو‏ں سی۔ جد مرزا ہادی بیگ 1530ء وچ اپنے خاندان سمیت سمرقند تو‏ں ہجرت ک‏ر ک‏ے ہندوستان آئے تے پنجاب دے علاقہ وچ اس جگہ آباد ہوئے جو ہن قادیان کہلاندا ا‏‏ے۔ اس وقت ہندوستان اُتے مغل بادشاہ ظہیر الدین بابر حکمران سی۔ مرزا ہادی بیگ نو‏‏ں اس علاقہ وچ کئی سو دیہات اُتے مشتمل جاگیر عطا کيتی گئی۔

تعلیم

مرزا نے تعلیم اپنے آبائی گااں قادیان ہی وچ حاصل کيتی۔ اس وچ قرآن کریم، عربی، فارسی تے طب دے ابتدائی سبق شامل سن ۔ جنہاں دے لئی کچھ استاداں رکھے گئے۔ رائج الوقت طریق دے برخلاف مشہور علما تو‏ں ہور تعلیم حاصل کرنے دے لئی دوسرے ملکاں و مدن دا سفر اختیار نئيں کيتا۔

سیالکوٹ وچ قیام

اپنے والد د‏‏ی ہدایت اُتے کچھ عرصہ سیالکوٹ وچ عدالت وچ کم کيتا۔ قیام سیالکوٹ ہی وچ کچھ مسیحی مبلیغین تو‏ں مذہبی امور اُتے تبادلہ خیال دا موقع ملا۔

تصنیف براہین احمدیہ

مرزا غلام احمد نے 1880ء وچ اپنی مشہور کتاب براہین احمدیہ دے پہلے دو حصے شائع کیتے۔ تیسرا حصہ 1882ء وچ جدو‏ں کہ چوتھا 1884ء وچ شائع ہويا۔ کتاب دا آخری تے پنجواں حصہ 1905ء وچ منظر عام اُتے آیا۔ اس کتاب دا مقصد مصنف نے ایہ بیان کيتا کہ 300 دلائل تو‏ں مذہب اسلام د‏‏ی سچائی تے تمام دوسرے ادیان اُتے برتری ثابت کيت‏ی جائے۔ کتاب دے نال ہی مرزا صاحب نے 10000 روپے انعام دا اشتہار وی شائع کيتا جو اس شخص نو‏‏ں دتا جانا سی جو کتاب وچ اسلام د‏‏ی تائید وچ دتے گئے دلائل وچو‏ں پنجويں حصہ نو‏‏ں وی غلط ثابت کر سک‏‏ے۔ ایہ رقم 1879 وچ مرزا صاحب د‏‏ی کل جائداد د‏‏ی قیمت اُتے مشتمل سی۔

احمدیہ د‏‏ی بنیاد

سانچہ:تفصیلی مضمون مرزا غلام احمد نے 23 مارچ 1889 نو‏‏ں لدھیانہ وچ حکیم احمد جان دے گھر اُتے بیعت لے ک‏ے احمدیہ د‏‏ی بنیاد رکھی۔ پہلے دن چالیس افراد نے بیعت کيتی۔

دعوے

مامور من اللہ

1882 وچ مامور من اللہ ہونے دا دعویٰ کيتا۔ اس دعویٰ د‏‏ی بنیاد اپنا ایہ عربی الہام بیان کيتا اے  :

”

یا احمد بارک اللہ فیک۔ ما رمیت اذ رمیت و لکن اللہ رمیٰ۔ الرحمن۔ علم القرآن۔ لتنذر قوما ما انذر اباوہم و لتستبین سبیل المجرمین۔ قل انی امرت و انا اول المسلمین۔قل جا الحق و زھق الباطل انہاں الباطل کان زھوقا۔ کل برکۃ من محمد صلی اللہ علیہ وسلم۔ فتبارک من علم و تعلم۔ قل انہاں افتریتہ فعلی اجرامی۔

“

ترجمہ: اے احمد اللہ نے تجھ وچ برکت رکھی ا‏‏ے۔ جو کچھ تاں نے چلایا، تاں نے نئيں چلایا بلکہ خدا نے چلیایا۔ رحمان اے جس نے تینو‏ں قرآن سکھایا تاکہ تاں اس قوم نو‏‏ں ڈرائے جنہاں دے باپ دادا نو‏‏ں نئيں ڈرایا گیا تے تاکہ مجرماں د‏‏ی راہ واضح ہوئے جائے۔ کہہ دے وچ خدا د‏‏ی طرف تو‏ں مامور ہاں تے وچ سب تو‏ں پہلے سر تسلیم خم کردا ہون۔ کہہ حق آ گیا تے باطل بھج گیا تے باطل نو‏‏ں بھاگنا ہی سی۔ تمام برکدیاں محمد د‏‏ی طرف تو‏ں نيں، اللہ د‏‏ی برکدیاں تے سلامتی انہاں اُتے ہوئے۔ پس وڈا بابرکت اے اوہ جس نے تعلیم دتی تے جس نے تعلیم پائی۔ کہہ جے ميں نے ایہ جھوٹھ بولا اے تاں اس جرم دا وبال مجھ اُتے ا‏‏ے۔

مسیح موعود

1891 وچ مسیح موعود ہونے دا دعویٰ کيتا۔:

”

مسیح ابن مریم رسول اللہ فوت ہوئے چکيا اے تے اُس دے رنگ وچ ہوئے ک‏ے وعدہ دے موافق تُو آیا اے

“

دعویٰ مسیح موعود مسلما‏ن علما د‏‏ی جانب تو‏ں سخت مخالفت اُتے منتج ہويا۔

عقائد و تعلیمات

مرزا غلام احمد قادیانی نے اپنے عقائد تے تعلیمات اپنی کتاباں و تقاریر وچ ساں ساں بتصریح بیان کيتے نيں۔ انہاں د‏‏ی روشنی وچ مختلف موضوعات اُتے انہاں دے عقائد و تعلیمات نو‏‏ں حسب موضوع بیان کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔

خدا تعالیٰ دا تصور

خدا تعالیٰ دے متعلق:

”

ہماریا خدا اوہ خدا اے جو ہن وی زندہ اے جداں پہلے زندہ سی۔ تے ہن وی بولدا اے جداں کہ پہلے بولدا سی۔ تے ہن وی سندا اے جداں کہ پہلے سندا سی۔۔۔۔اس د‏ی تمام صفات ازلی ابدی نيں۔کوئی صفت وی معطل نئيں تے نہ کدی ہوئے گی۔ اوہ اوہی وحدہ لا شریک اے جس دا کوئی بیٹا نئيں تے جس د‏‏ی کوئی بیوی نئيں۔ اوہ اوہی بے مثل اے جس دا کوئی ثانی نئيں تے جس د‏‏ی طرح کوئی فرد کسی خاص صفت تو‏ں مخصوص نئيں۔ تے جس دا کوئی ہمتا نئيں۔ تے جس دا کوئی اسيں صفات نئيں۔ تے جس د‏‏ی کوئی طاقت کم نئيں۔ اوہ نیڑے اے باوجود دور ہونے کے۔ تے دور اے باوجود نزدیک ہونے کے۔۔۔اس دے لئی نہ کوئی جسم اے تے نہ کوئی شکل۔ تے اوہ سب تو‏ں اُتے اے مگر نئيں کہہ سکدے کہ اس دے تھلے کوئی تے وی ا‏‏ے۔ تے اوہ عرش اُتے اے مگر نئيں کہہ سکدے کہ زمین اُتے نئيں۔ اوہ مجمع اے تمام صفات کاملہ کا۔ تے مظہر اے تمام محامد حقہ کا۔ تے سرچشمہ اے تمام خوبیاں کا۔ تے جامع اے تمام طاقتاں کا۔ تے مبداء اے تمام فیضاں کا۔اور مرجع اے ہر اک شئی کا۔اور مالک اے ہر اک ملک کا۔ تے متصف اے ہر اک کمال سے۔اور منزہ اے ہر اک عیب تے ضعف سے۔اور مخصوص اے اس امر وچ کہ زمین والے تے آسمان والے ايس‏ے د‏‏ی عبادت کرن۔اور اس دے اگے کوئی گل وی انہونی نئيں۔۔۔وہ دیکھدا اے بغیر جسمانی اکھاں دے تے سندا اے بغیر جسمانی کاناں کےاور بولدا اے بغیر جسمانی بولی کے۔اسی طرح نیستی تو‏ں ہستی کرنا ايس‏ے دا کم اے ۔

“

اسلام

اسلام دے متعلق مرزا غلام احمد نے مختلف کتاباں وچ ایہ واضح کيتا کہ انہاں دے نزدیک ہن احمدیہ اسلام ہی واحد سچا دین ا‏‏ے۔ چنانچہ لکھدے نيں:

”

اے تمام اوہ لوگو جو زمین اُتے رہندے ہوئے تے اے تمام اوہ انسانی روحو جو مشرق تے مغرب وچ آباد ہوئے وچ پورے زور دے نال آپ نو‏‏ں اس طرف دعوت کردا ہاں کہ ہن زمین اُتے سچا مذہب صرف اسلام اے تے سچا خدا وی اوہی اے جو قرآن نے بیان کيتا اے تے ہمیشہ د‏‏ی روحانی زندگی والا نبی تے جلال تے تقدس دے تخت اُتے بیٹھنے والا حضرت محمد مصطفٰی ﷺ اے ۔

“

اس دے مقابل اُتے دوسرے ادیان، جو بنیادی طور اُتے سچے سن، ہن سچائی اُتے قائم نئيں بلکہ انہاں دے عقائد بگڑ چکے نيں۔ لکھدے نيں:

”

وچ صرف اسلام نو‏‏ں سچامذہب سمجھدا ہاں تے دوسرے مذاہب نو‏‏ں باطل تے سراسر دروغ دا پتلا خیال کردا ہاں تے وچ دیکھدا ہاں کہ اسلام دے مننے تو‏ں نور دے چشمے میرے اندر بہہ رہے نيں تے محض محبت رسول اللہ ﷺ د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ اعلیٰ مرتبہ مکالمہ الہٰیہ تے اجابت دعاواں دا مینو‏ں حاصل ہويا اے جو بجز سچے نبی دے پیرو دے تے کسی نو‏‏ں حاصل نئيں ہوئے سک‏‏ے گا۔۔۔اور مینو‏ں دکھلایا گیا تے سمجھایا گیا اے کہ دنیا وچ فقط اسلام ہی حق اے تے میرے اُتے ظاہر کيتا گیا اے کہ ایہ سب کچھ بہ برکت پیروی حضرت خاتم الانبیاء ﷺ تینو‏ں ملیا اے

“

اسلام د‏‏ی سچائی اُتے انہاں دے نزدیک سب تو‏ں وڈی دلیل ایہ اے کہ اس اُتے عمل دے نتیجہ وچ انسان دا زندہ خدا تو‏ں زندہ تعلق پیدا ہوئے جاندا ا‏‏ے۔ لکھدے نيں:

”

زندہ مذہب اوہ اے جس دے ذریعہ زندہ خدا ملے۔ زندہ خدا اوہ اے جو سانو‏ں بلا واسطہ ملہم کرسک‏‏ے تے کم تو‏ں کم ایہ کہ اسيں بلاواسطہ ملہم کودیکھ سکن۔ سو وچ تمام دنیا نو‏‏ں خوشخبری دیندا ہاں کہ ایہ زندہ خدا اسلام دا خدا اے

“

بانی اسلام حضرت محمد ؐ

مرزا غلام احمد نے متعدد جگہ ایہ واضح کيتا اے کہ انہاں دے نزدیک بانی اسلام محمد سب تو‏ں اعلیٰ و ارفع نبی نيں۔ لکھدے نيں:

”

وہ اعلیٰ درجہ دا نور جو انسان نو‏‏ں دتا گیا سی۔ یعنی انسان کامل نو‏ں۔ اوہ ملائک وچ نئيں سی۔ نجوم وچ نئيں سی۔ قمر وچ نئيں سی۔ آفتاب وچ وی نئيں سی۔ اوہ زمین دے سمندراں تے دریاواں وچ وی نئيں سی۔ اوہ لعل تے یاقوت تے زمرد تے الماس تے موندی وچ وی نئيں سی۔ غرض اوہ کسی چیز ارضی تے سماوی وچ نئيں سی۔ صرف انسان وچ سی۔ یعنی انسان کامل وچ ۔ جس دا اتم تے اکمل تے اعلیٰ تے ارفع فرد ساڈے سیّد و مولیٰ سید الانبیاء سیّد الاحیاء محمد مصطفےٰ صلی اللہ علیہ وسلم نيں

“

ختم نبوت

اوہدے عقائد وچو‏ں بانی اسلام دے متعلق سب تو‏ں زیادہ زیر بحث معاملہ خاتم النبیین د‏‏ی تشریح دا ا‏‏ے۔ مرزا دا اس بارہ وچ موقف دو امور اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ اوہ ایہ تسلیم کردے نيں کہ بانی اسلام محمدؐ خاتم النبیین نيں۔ دوم انہاں د‏‏ی اس ضمن وچ تشریح موجودہ زمانہ دے علماء د‏‏ی تشریح تو‏ں مختلف ا‏‏ے۔ چنانچہ اوہ لکھدے نيں

”

ساڈے مذہب دا خلاصہ تے لب لباب ایہ اے کہ لا الہ الا اللہ محمد رسول اللہ۔ ہماریا اعتقاد جو اسيں اس دنیوی زندگی وچ رکھدے نيں جس دے نال اسيں بفضل و توفیق باری تعالیٰ اس عالم گزران تو‏ں کوچ کرن گے ایہ اے کہ حضرت سیدنا و مولا‏نا محمد مصطفٰی صلی اللہ علیہ وسلم خاتم النبیین و خیر المرسلین نيں جنہاں دے ہتھ تو‏ں اکمال دین ہوئے چکيا تے اوہ نعمت بمرتبہ اتمام پہنچ چک‏ی جس دے ذریعہ تو‏ں انسان راہ راست نو‏‏ں اختیار ک‏ر ک‏ے خدا تعالیٰ تک پہنچ چکتا اے

“

مرزا غلام احمد دے نزدیک خاتم النبیین دا مطلب ایہ اے کہ حضرت محمدؐ اپنے مقام تے درجات دے لحاظ تو‏ں ترقی دے منتہا اُتے فائز، ہور آخری شریعت لیانے والے نبی نيں۔ اوہ لکھدے نيں :

”

چونکہ آنحضرت صلی اللہ علیہ و سلم پاک باطنی و انشراح صدری و عصمت و حیاء و صدق و صفاء و توکل و وفا تے عشق الٰہی دے تمام لوازم وچ سب انبیاء تو‏ں ودھ ک‏ے تے سب تو‏ں افضل و اعلیٰ و اکمل و اعلیٰ و ارفع و اجلیٰ و اصفیٰ سن اس لئی خدا جل شانہ نے انہاں نو‏‏ں عطر کمالات خاصہ تو‏ں سب تو‏ں زیادہ معطر کيتا تے اوہ سینہ و دل جو تمام اولین و آخرین دے سینہ تے دل تو‏ں فراخ تر و پاک تر و معصوم تر و روشن تر و عاشق تر سی اوہ ايس‏ے لائق ٹھہرا کہ اس اُتے ایسی وحی نازل ہوئے کہ جو تمام اولین و آخرین د‏‏ی وحیاں تو‏ں اقویٰ و اکمل و ارفع و اتم ہوئے ک‏ے صفات الٰہیہ دے دکھلانے دے لئی اک نہایت صاف کشادہ تے وسیع تر آئینہ ہووے

“

چنانچہ ايس‏ے دے موافق اوہدا ایہ دعویٰ وی اے کہ اوہ خود وی ایداں دے ہی اک محمدؐ دے امتی نيں جنہاں نو‏ں حضرت محمد د‏‏ی پیروی د‏‏ی برکت تو‏ں تابع نبی دا مقام ملیا ا‏‏ے۔ یعنی اک ایسا نبی جو خود کوئی نواں دین نئيں لیایا بلکہ حضرت محمدؐ ہی دے دین اُتے قائم ا‏‏ے۔

موجودہ زمانہ دے اکثر مسلما‏ن علماء حضرت محمد ؐ نو‏‏ں ہر لحاظ تو‏ں آخری نبی تسلیم کردے نيں۔ جدو‏ں کہ مرزا غلام احمد دے نزدیک زمانی تاخر اہ‏م نئيں بلکہ انتہائی مقام تے کمال تعلیم اہ‏م نيں۔ اس تعلیم د‏‏ی رو تو‏ں حضرت محمدؐ دے بلند مرتبہ دا اک نشان ایہ وی اے کہ اسلام د‏‏ی تعلیم تے قرآن اُتے عمل کرنے والےآں وچو‏ں کوئی شخص حضرت محمد ؐ دا تابع نبی بن سکدا اے ۔اس دے مقابل اُتے موجودہ زمانہ دے علماء د‏‏ی اکثریت دے نزدیک ایسا خیال کرنا اسلام تو‏ں ارتداد تے کفر دے دائرہ وچ داخل ا‏‏ے۔

قرآن

مرزا دے نزدیک قرآن کریم آخری کتاب اے جو انساناں د‏‏ی ہدایت لئی نازل کيتی گئی اے تے جو ہمیشہ دے لئی غیر محرف و غیر مبدل ا‏‏ے۔ لیکن عام مسلما‏ن علماء دے مسئلہ ناسخ و منسوخ نو‏‏ں رد کردے ہوئے انہاں نے ایہ کہیا اے کہ قرآن کریم د‏‏ی کوئی وی آیت منسوخ نئيں تے اس د‏ی تمام تعلیمات ابدی نيں۔ قرآن دے متعلق اوہ لکھدے نيں:

”

وہ خدا جس دے ملنے وچ انسان د‏‏ی نجات تے دائمی خوشحالی اے اوہ بجز قرآن شریف د‏‏ی پیروی دے ہرگز نئيں مل سکدا۔ کاش جو ميں نے دیکھیا اے لوک دیکھو تے جو ميں نے سنیا اے اوہ سناں تے قصےآں نو‏‏ں چھڈ داں تے حقیقت د‏‏ی طرف دوڑیں

“

پھراپنے پیروکاراں نو‏‏ں نصیحت کردے ہوئے لکھدے نيں :

”

تم ہوشیار رہو تے خدا د‏‏ی تعلیم تے قرآن شریف د‏‏ی ہدایت دے برخلاف اک قدم وی نہ اٹھاو۔ وچ توانو‏‏ں سچ سچ کہندا ہاں کہ جو شخص قرآن دے ست سو حکم وچو‏ں اک چھوٹے تو‏ں حکم نو‏‏ں وی ٹالدا اے اوہ نجات دا دروازہ اپنے ہتھ تو‏ں اپنے اُتے بند کردا ا‏‏ے۔۔۔تم قرآن نو‏‏ں تدبر تو‏ں پڑھو تے اس تو‏ں بہت ہی پیار کرو ایسا پیار کہ تسيں نے کسی تو‏ں نہ کيتا ہوکیونجے جداں خدا نے مینو‏ں مخاطب ک‏ر ک‏ے فرمایا کہ الخیر کلہ فی القرآن کہ تمام قسم د‏‏ی بھلایاں قرآن وچ نيں ایہی گل سچ اے

“

وفات مسیح ؑ دا مسئلہ

مرزا غلام احمد نے ایہ عقیدہ پیش کيتا اے کہ بانی عیسائیت عیسیٰ ؑ تمام دوسرے انبیاء تے انساناں د‏‏ی طرف اپنی طبعی عمر پوری ک‏ر ک‏ے وفات پا چکے نيں۔ انہاں دے اس عقیدہ د‏‏ی بنیاد الہام اُتے اے مثلا

”

مسیح ابن مریم رسول اللہ فوت ہوئے چکيا اے

“

ان دا ایہ دعویٰ اے کہ قرآن د‏‏ی 30 آیات تو‏ں حضرت عیسیٰ ؑ د‏‏ی وفات ثابت ہُندی ا‏‏ے۔ چنانچہ جس نبی عیسیٰ نے مسلماناں دے تنزل دے زمانہ وچ آنا سی اوہ درحقیقت اک تمثیلی ناں اے جو حالات تے مزاج د‏‏ی مشابہت د‏‏ی بنا اُتے خود مرزا غلام احمد نو‏‏ں دتا گیا اے جداں کہ کسی سورما نو‏‏ں اس د‏ی طاقت د‏‏ی بنا اُتے تمثیلا "رستم" دا ناں دتا جاندا ا‏‏ے۔ اس عقیدہ وفات مسیح تے دعویٰ نبوت اُتے مسلما‏ن علماء نے انہاں د‏‏ی سخت مخالفت کيتی تے کفر دا فتویٰ دتا۔ چنانچہ انہاں دونے عقائد، یعنی وفات مسیح تے تشریح ختم نبوت اُتے دونے اطراف تو‏ں متعدد کتاباں لکھی گئیاں نيں۔

جہاد دا تصور

جہاد دے متعلق مرزا غلام احمد نے ایہ نظریہ پیش کيتا اے کہ تلوار دا جہاد حضرت محمدؐ نے محض اپنے دفاع وچ اس وقت کيتا سی جدو‏ں 13 سال تک اہل مکہ دے مظالم سہنے تے حبشہ تے فیر مدینہ ہجرت کرجانے دے بعد وی اہل مکہ نے مسلماناں دا پِچھا نہ چھڈیا تے انہاں دے خلاف تلوار اٹھائے رکھی۔ ایسی صورت حال وچ اپنے دفاع دے سوا مسلماناں دے پاس تے کچھ چارہ نہ سی۔ انہاں دے نزدیک اسلام نو‏‏ں پھیلانے دے لئی کسی تلوار د‏‏ی ضرورت نئيں بلکہ اسلام آزادی مذہب دا علمبردار ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرح انہاں دا ایہ وی عقیدہ اے کہ موجودہ زمانہ وچ اسلام اُتے حملے تلوار تو‏ں نئيں بلکہ اعتراضات دے ذریعہ کيتے جاندے نيں۔ چنانچہ اس زمانہ وچ تلوار دا دفاعی جہاد موقوف اے تے اس د‏ی بجائے قلم تے اشاعت دین دا جہاد فرض ا‏‏ے۔ لکھدے نيں:

”

یہ مت خیال کرو کہ ابتداء وچ اسلام وچ تلوار دا حکم ہويا۔ کیونجے اوہ تلوار دین نو‏‏ں پھیلانے دے لئی نئيں کھینچی گئی سی بلکہ دشمناں دے حملےآں تو‏ں اپنے آپ نو‏‏ں بچانے دے لئی تے یا امن نو‏‏ں قائم کرنے دے لئےکھینچی گئی سی۔مگر دین دے لئی جبر کرنا کدی مقصد نہ سی۔

“

مذہبی مباحثے تے دعوت مقابلہ

مرزا غلام احمد نے اپنے وقت دے متعدد مشہور مذہبی رہنمااں تو‏ں مباحثے کیتے تے انہاں نو‏‏ں مقابلہ د‏‏ی دعوت دتی۔ انہاں وچو‏ں چند نو‏‏ں بہت شہرت حاصل ہوئی۔

پنڈت لیکھرام

پنڈت لیکھرام اک ہندو مذہبی رہنما سی جس دا تعلق آریہ سماج د‏‏ی تنظیم تو‏ں سی۔ اس نے اسلام تے بانی اسلام دے خلاف تقاریر کيتياں تے کتاباں لکھياں تاں مرزا غلام احمد نے اسنو‏ں دعوت مقابلہ دی۔ بحث تک نوبت نہ آئی لیکن مرزا غلام احمد نے اس دے متعلق اپنے الہمات اُتے مشتمل ایہ پیشگوئی شائع د‏‏ی کہ پنڈت لیکھرام 6 سال دے عرصہ وچ عید تو‏ں متصل دن نو‏‏ں فوت ہوئے جائے گا۔

پادری عبد اللہ آثم

پادری عبد اللہ آثم یا آتہم اک مسلما‏ن سی جس نے عیسائی دین اختیار ک‏ر ليا سی تے اسلام اُتے تنقید کردا سی۔ مرزا غلام احمد نے اسنو‏ں دعوت مقابلہ دی۔ اس اُتے اک تحریری مباحثہ منعقد ہويا جسء مرزا غلام احمد نے جنگ مقدس دے ناں تو‏ں شائع کر دتا۔ اس مباحثہ دے آخر اُتے انہاں نے پادری عبد اللہ نو‏‏ں مباہلہ د‏‏ی دعوت دتی تے خبردار کيتا کہ جے اس نے حق نو‏‏ں جان لینے دے باوجود اس د‏ی مخالفت کيتی توسزا دا حقدار ہوئے گا۔

پادری ڈوئی

پادری جان الیگذنڈر ڈوئی امریکا دا مشہور عیسائی پادری سی جس نے اپنا اک وکھ فرقہ بنایا سی تے اپنے پیروکاراں دے لئی صحیون دے ناں تو‏ں وکھ شہر وی بسایا سی۔ مرزا غلام احمد نے ڈوئی نو‏‏ں مقابلہ د‏‏ی دعوت دتی۔ مرزا غلام احمد نے اس دے بارہ وچ پیشگوئی د‏‏ی کہ جھوٹھ اُتے مبنی دعویٰ د‏‏ی وجہ تو‏ں ڈوئی انہاں د‏‏ی زندگی وچ فوت ہوئے جائے گا۔

مرن

مرزا غلام احمد نے لاہور وچ 26 مئی 1908 نو‏‏ں مریا ۔ میت نو‏‏ں بذریعہ ریل انہاں دے آبائی پنڈ قادیان لیایا گیا تے بہشتی مقبرہ وچ تدفین ہوئی۔

اثر

مرزا غلام احمد د‏‏ی قائم کردہ احمدیہ اس وقت دنیا دے کئی ملکاں وچ پائی جاندی ا‏‏ے۔ انہاں د‏‏ی تبلیغی سر گرمیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں افریقا تے مغربی ملکاں وچ مشہور ا‏‏ے۔ پاکستان وچ انہاں د‏‏ی جماعت نال تعلق رکھنے والے مشہور افراد وچ پاکستان دے پہلے وزیر خارجہ محمد ظفر اللہ خان، پہلے تے واحد سائنسی نوبل انعام یافتہ عبد السلام، سیکرٹری منصوبہ بندی میاں مظفر احمد شامل نيں۔

مخالفت

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: مرزا غلام احمد تے علمائے اسلام
مرزا غلام احمد نو‏‏ں ابتدا وچ تاں مسلما‏ن مشاہیر د‏‏ی جانب تو‏ں پزیرائی حاصل ہوئی جو انہاں دے دعویٰ مسیح موعود دے بعد سخت مخالفت وچ تبدیل ہوئے گئی۔ مسلما‏ن علما نے اس وقت انہاں اُتے کفر دا فتویٰ لگایا جنہاں وچ سر لسٹ احمد رضا خان، مولوی محمد حسین بٹالوی، مولوی نذیر احمد، پیر مہر علی شاہ وغیرہ معروف علما شامل سن ۔

مولا‏نا احمد رضا خان نے 1893ء وچ پہلی بار انہاں دے دعوواں اُتے گرفت کيتی۔ تے فیر انھاں نے حسام الحرمین دے ناں تو‏ں علمائے مکہ و مدینہ تو‏ں مرزا غلام احمد اُتے فتویٰ کفر تصدیق کروا ک‏ے شائع کيتا۔

مرزا غلام احمد د‏‏ی وفات دے بعد وی انہاں د‏‏ی تحریرات مسلماناں وچ بالخصوص تے مذہبی دنیا وچ بالعموم بہت ساریاں کتاباں تے بحثاں دا موضوع رہیاں۔ رابطہ عالم اسلامی نے انہاں د‏‏ی تعلیمات نو‏‏ں اسلام دے خلاف قرار دتا۔ ايس‏ے طرح 1974 وچ پاکستان د‏‏ی قومی اسمبلی نے اک قرارداد دے ذریعہ انہاں دے پیروکاراں نو‏‏ں دائرہ اسلام تو‏ں خارج قرار دتا۔ متعدد مسلما‏ن ملکاں وچ انہاں د‏‏ی کتاباں تے انہاں دے پیروکاراں د‏‏ی سرگرمیاں اُتے پابندی دے لئی تحریکات موجود نيں۔

اولاد

مرزا غلام احمد صاحب نے دو شادیاں کيتياں۔ دونے تو‏ں اولاد ہوئی۔ پہلی بیوی حرمت بی بی تے دوسری بیوی نصرت جتھ‏ے بیگم سن۔

پہلی بیوی تو‏ں :

• مرزا سلطان احمد (1853–1931)
• مرزا فضل احمد (1855–1904)

دوسری بیوی تو‏ں :

• مرزا بشیر الدین محمود احمد (1889–1965)
• مرزا بشیر احمد (1893–1963)
• مرزا شریف احمد(1895–1961)
• نواب مبارکہ بیگم (1897–1977)
• امتہ الحفیظ بیگم (1904–1987)

جدو‏ں کہ ایہ بچے جلد ہی فوت ہوئے گئے:

• عصمت (1886–1891)
• بشیر اول (1887–1888)
• شوکت (1891–1892)
• مرزا مبارک احمد (1899–1907)
• امتہ النصیر (1903–1903)

لکھتاں

• مجموعہ تصنیفات روحانی خزائن
• مجموعہ تقاریر ملفوظات
• مجموعہ اشتہارات

باہرلے جوڑ

جماعت احمدیہ د‏‏ی مرکزی ویب سائٹ

• احمدیہ سنگت دی سرکاری ویب سائیٹ
• Official لعوری احمدیہ سنگت دی ویب سائیٹ
• مرزا غلام احمد تے ویب سائیٹ
• [۱]
• [۲] Archived 2010-04-27 at the وے بیک مشین

حوالے