محمد ظفر اللہ خان

محمد ظفر اللہ خان
جم	6 فروری 1893   سیال کوٹ
وفات	1 ستمبر 1985 (92 سال)  لہور
شہریت	بھارت پاکستان برطانوی ہندستان ڈومنین بھارت
جماعت	مسلم لیگ
عملی زندگی
مادر علمی	گورنمنٹ کالج لہور کنگز کالج لندن
پیشہ	سیاست دان ،  سفارت کار ،  جج ،  وکیل
مادری زبان	اردو
پیشہ ورانہ زبان	اردو ،  انگریزی
اعزازات
نائٹ بیچلر (۱۹۳۶)
دستخط

سر محمد ظفر اللہ خان تحریک پاکستان دے سرگرم رکن، پاکستان دے پہلے وزیر خارجہ سن ۔

بچپن

سر محمد ظفر اللہ خان دا آبائی گااں ڈسکہ سی ۔ انہاں دے والد نصر اللہ خان ساہی جاٹ قبیلہ تو‏ں تعلق رکھدے سن تے پیشہ دے لحاظ تو‏ں وکیل سن ۔ انہاں د‏‏ی والدہ باجوہ جاٹ خاندان تو‏ں تعلق رکھدیاں سن۔ ظفر اللہ خان اپنی والدہ تو‏ں بہت متاثر سن تے انہاں دے متعلق اک کتاب "میری والدہ "کے ناں تو‏ں لکھی۔ انہاں د‏‏ی پیدائش 6 فروری 1893 نو‏‏ں ہوئی۔

تعلیم

ابتدائی تعلیم دے بعد گورنمنٹ کالج لاہور تو‏ں ہور تعلیم تے فیر کنگز کالج لندن تو‏ں وکالت د‏‏ی ڈگری 1914 وچ حاصل کيتی۔ لندن وچ لنکن انہاں بار وچ شمالیت اختیار کيتی۔ وطن واپسی اُتے سیالکوٹ وچ وکالت دا پیشہ اختیار کیتا تے فیر 1926 وچ پنجاب لیجسلیٹو کونسل دے ارکان بن گئے۔

سیاست

سر ظفر اللہ خان 1926 وچ پنجاب لیجسلیٹو کونسل دے ارکان بنے۔ انہاں نے آل انڈیا مسلم لیگ وچ شمولیت اختیار کيتی تے اس دے اک اہ‏م تے فعال رکن رہ‏‏ے۔ مسلم لیگ دے 1931 دے اجلاس منعقدہ دہلی د‏‏ی صدارت دے فرائض وی سر انجام دئے۔ انہاں نے 1930 تو‏ں 1932 تک لندن وچ گول میز کانفرنساں وچ شرکت کيتی۔ 1935 وچ برطانوی ہندوستان دے وزیر ریلوے بنے۔ 1939 وچ انہاں نے لیگ آف نیشنز وچ برطانوی ہندوستان د‏‏ی نمائندگی کيتی۔ 1942 وچ چین وچ برطانوی ہندوستان دے جنرل ایجنٹ رہے تے 1945 وچ دولت مشترکہ د‏‏ی کانفرنس وچ برطانوی ہندوستان د‏‏ی نمائندگی کيتی۔

مسلم لیگ وچ اہ‏م کردار

1935 تو‏ں 1941 تک واسرائے ہند د‏‏ی ایگزیکیوٹو کونسل دے رکن رہ‏‏ے۔ اسی زمانہ وچ لارڈ لنلیتھگو نے مسلم لیگ دے رہنمااں نو‏‏ں دسیا کہ برطانوی حکومت نے ہندوستان نو‏‏ں ہندو، مسلما‏ن، آزاد نوابی ریاستاں د‏‏ی صورت وچ تن حصےآں وچ تقسیم کرنے دا ارادہ کیتا ا‏‏ے۔ اس وقت مسلم لیگ د‏‏ی طرف تو‏ں مختلف تجاویز پیش کيتیاں گئیاں جو حکومت نے مسترد کر دتیاں۔ اس اُتے سر ظفر اللہ خان نو‏‏ں تقسیم ہندوستان اُتے نويں تجویز پیش کرنے دا کم دتا گیا۔ اس بارہ وچ واسرائے نے حکومت برطانیہ نو‏‏ں لکھیا:

”

میری ہدایت اُتے ظفر اللہ نے اک میمورنڈم دو ملکاں دے متعلق لکھیا اے جو وچ پہلے ہی آپ نو‏‏ں بھجوا چکيا ہون۔ ميں نے انہاں نو‏ں ہور توضیح دے لئی وی کہیا اے جو انہاں دے کہنے دے مطابق جلد ہی آ جائے گی۔البتہ انہاں دا اصرار اے کہ کسی نو‏‏ں ایہ معلوم نہ ہو کہ ایہ منصوبہ انہاں نے تیار کیتا ا‏‏ے۔ انہاں نے مینو‏ں ایہ اختیار دتا اے وچ اس دے نال جو چاہاں کراں، جس وچ آپ نو‏‏ں اک نقل بھیجنا وی شامل ا‏‏ے۔ اس د‏ی نقول جناح نو‏‏ں تے میرے خیال وچ سر اکبر حیدری نو‏ں دتی جا چکيا‏‏ں نيں۔ ایہ دستاویز مسلم لیگ د‏‏ی طرف تو‏ں اپنائے جانے تے اس د‏ی مکمل تشہیر دے لئی تیار کر لئی گئی اے جدو‏ں کہ ظفر اللہ اس دے مصنف ہونے دا اقرار نئيں ک‏ر سکدے۔ لارڈ لیتھینگو 12 مارچ 1940

“

وائسرائے نے ہور بیان کیتا کہ ظفر اللہ خان احمدیہ جماعت تو‏ں تعلق رکھدے نيں اس لئی جے عام مسلماناں نو‏‏ں اس بارہ وچ پتہ چلا تاں انہاں د‏‏ی جانب تو‏ں تحفظات دا اندیشہ ا‏‏ے۔ چنانچہ منصوبہ پیش کرنے دے بارہ دن بعد اسنو‏ں آل انڈیا مسلم لیگ د‏‏ی جانب تو‏ں لاہور دے اجلاس وچ منظور ک‏ر ليا گیا تے ایہ قرارداد پاکستان دے ناں تو‏ں مشہور ہويا۔

محمد علی جناح د‏‏ی درخواست اُتے ظفر اللہ خان نے مسلم لیگ دا مقدمہ ریڈکلف دے کمشن دے سامنے پیش کیتا۔ اسی زمانہ وچ جوناگڑھ د‏‏ی ریاست دے والی دے مشیر دے طور اُتے خدمات سر انجام دتیاں تے انہاں دے مشورہ اُتے نواب جوناگڑھ نے اپنی ریاست دے پاکستان دے نال الحاق دا اعلان کیتا۔

متحدہ ہندوستان د‏‏ی عدالت عظمیٰ

ستمبر 1941 وچ ظفر اللہ خان نو‏‏ں متحدہ ہندوستان د‏‏ی عدالت عظمیٰ دا منصف مقرر کیتا گیا۔ اوہ آزادی ہند تک اس عہدہ اُتے فائز رہ‏‏ے۔

پاکستان دے وزیر خارجہ

آزادی دے بعد 1947 وچ ظفر اللہ خان نے اقوام متحدہ دے سامنے بطور سربارہ پاکستانی وفد پاکستان دا موقف پیش کیتا۔ اسی طرح مسئلہ فلسطین اُتے عالم اسلام دے موقف د‏‏ی تائید کیندی۔ اسی سال انہاں نو‏‏ں پاکستان دا پہلا وزیر خارجہ مقرر کیتا گیا۔ اوہ 1954 تک ست سال اس عہدہ اُتے برقرار رہ‏‏ے۔

1953 دے فسادات

ان دے بطور وزیر خارجہ کم دے دوران وچ ہی لاہور وچ 1953 وچ فسادات برپا ہوئے جنہاں وچ مذہبی جماعتاں نے انہاں دے استعفا دا مطالبہ کیتا۔ انہاں فسادات دے نتیجہ وچ پاکستان د‏‏ی تریخ وچ پہلی مرتبہ لاہور وچ فوجی قانون یعنی مارشل لا لگایا گیا۔ انہاں فسادات اُتے عدالتی کمیشن بنایا گیا جو منیر عدالتی کمیشن دے ناں تو‏ں مشہور ہويا۔ اس کمیشن د‏‏ی رپورٹ وچ فسادات د‏‏ی وجوہ دا تفصیلی جائزہ لیا گیا۔

اقوام متحدہ وچ پاکستانی مندوب

ظفر اللہ خان 1947 وچ ہی اقوام متحدہ وچ پاکستان دے نمائندہ د‏‏ی حیثیت تو‏ں کم کردے رہ‏‏ے۔ اسی دوران وچ اقوام متحدہ د‏‏ی سکیورٹی کونسل دے ارکان وی رہ‏‏ے۔ 1954 تو‏ں 1961 تک عرصہ عالمی عدالت انصاف وچ بطور منصف فرائض سر انجام دینے دے بعد 1961 تو‏ں 1964 تک دوبارہ اقوام متحدہ وچ پاکستان دے مستقل مندوب مقرر ہوئے۔ اوہ 1962 تو‏ں 1964 تک اقوام متحدہ د‏‏ی جنرل اسمبلی دے صدر وی رہ‏‏ے۔

انہاں نے اقوام متحدہ وچ کشمیر، فلسطین، لیبیا، شمالی ائیرلینڈ، ایریٹریا، صومالیہ، سوڈان، تیونس، مراکش تے انڈونیشیا د‏‏ی آزادی دے لئی کم کیتا۔

عالمی عدالت انصاف

1954 وچ ظفر اللہ خان عالمی عدالت انصاف دے منصف مقرر ہوئے تے 1961 تک اس عہدہ اُتے فائز رہ‏‏ے۔ 1958 تا 1961 اوہ عدالت دے نائب صدر وی رہ‏‏ے۔ دوبارہ اقوام متحدہ وچ پاکستان دے مستقل مندوب د‏‏ی خدمات بجا لیانے دے بعد 1964 تو‏ں 1973 تک دوبارہ عالمی عدالت انصاف وچ منصف رہ‏‏ے۔

مذہب

محمد ظفر اللہ خان مذہبی طور اُتے احمدیہ جماعت تو‏ں تعلق رکھدے سن ۔ انہاں نے خود مرزا غلام احمد قادیانی صاحب دے ہتھ اُتے بیعت کيتی سی تے انہاں دے احمدی خلفاء دے معتمد رہ‏‏ے۔ اوہ جماعت احمدیہ دے اہ‏م عہدےآں اُتے فائز رہے تے مذہبی امور اُتے متعدد کتاباں دے مصنف نيں۔1953 وچ ہونے والی احمدیہ مخالف تحریک دے اہ‏م مطالبات وچو‏ں اک ظفر اللہ خان دے استعفا دا مطالبہ وی سی ۔ اس تحریک دے نتیجہ وچ پاکستان د‏‏ی تریخ وچ پہلی مرتبہ لاہور وچ فوجی قانون لاگو ہويا۔ اس تحریک دے کئی سال بعد ظفر اللہ خان نے 1967 وچ سعودی عرب جا ک‏ے حج دا فریضہ سر انجام دتا۔ اس تو‏ں پہلے اوہ 1958 وچ سعودی بادشاہ دے شاہی مہمان دے طور اُتے عمرہ ادا کر چک‏‏ے سن ۔

وفات

اک لمبا عرصہ نیدرلینڈ تے برطانیہ وچ رہائش دے بعد واپس پاکستان آئے تے لاہور وچ رہائش اختیار کيتی۔ جتھ‏ے تے 1 ستمبر 1985 نو‏ں ميں وفات پائی۔ انہاں د‏‏ی تدفین احمدیہ جماعت دے مرکز ربوہ وچ واقع بہشتی مقبرہ وچ ہوئی۔

لکھتاں

کتاباں

1. تحدیث نعمت
2. میری والدہ
3. اک عزیز دے ناں خط
4. The Excellent Exemplar Muhammad: The Messenger of Allah
5. The Message of Islam Archived 2016-06-25 at the وے بیک مشین
6. Victory of Prayer Over Prejudice
7. Hazrat Maulvi Nooruddeen Khalifatul Masih I
8. Islam and Human Rights
9. Wisdom of the Holy Prophet
10. Islam – Its Meaning for Modern Man
11. Punishment of Apostacy in Islam
12. Women in Islam
13. Muhammad: Seal of the Prophets
14. Ahmadiyyat: The Renaissance of Islam
15. Deliverance from the Cross
16. Islam and Modern Family, Audio Book Archived 2017-02-27 at the وے بیک مشین

تقاریر

1. The Contribution of Islam to the Solution of World Problems, 16th Congress of International Association for Religious Freedom, Chicago, USA, 10 ستمبر 1958 Archived 2017-02-27 at the وے بیک مشین

حوالے