وینس (سیارا)
تعین کاری | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
تلفُّظ | i/ˈviːnəs/ | ||||||||||||
صفات | Venusian or (rarely) Cytherean, Venerean | ||||||||||||
محوری خصوصیات[۱][۳] | |||||||||||||
مفروضہ وقت J2000 | |||||||||||||
اوج شمسی |
| ||||||||||||
حضیض شمسی |
| ||||||||||||
| |||||||||||||
انحراف | ۰.0067 | ||||||||||||
| |||||||||||||
583.92 days[۱] | |||||||||||||
اوسط گردشی رفتار | 35.02 km/s | ||||||||||||
50.115° | |||||||||||||
میلانیت |
| ||||||||||||
76.678° | |||||||||||||
55.186° | |||||||||||||
قدرتی سیارچہ | None | ||||||||||||
طبیعی خصوصیات | |||||||||||||
اوسط رداس | |||||||||||||
چپٹا پن | 0[۴] | ||||||||||||
| |||||||||||||
حجم |
| ||||||||||||
کمیت |
| ||||||||||||
اوسط کثافت | ۵.243 g/cm3 | ||||||||||||
| |||||||||||||
10.36 km/s | |||||||||||||
فلکی محوری گردش | −۲۴۳.0185 day (Retrograde) | ||||||||||||
استوائی گردشی_رفتار | ۶٫۵۲ کلومیٹر/گھنٹہ (۱٫۸۱ میٹر/سیکنڈ) | ||||||||||||
177.36°[۱] | |||||||||||||
North_pole right ascension |
| ||||||||||||
North_pole declination | 67.16° | ||||||||||||
Albedo | |||||||||||||
| |||||||||||||
9.7″ to 66.0″[۱] | |||||||||||||
فضا | |||||||||||||
سطحی ہوا کا دباؤ | 92 bar (9.2 MPa) | ||||||||||||
Composition by volume |
| ||||||||||||
زہرہ : سورج توں دوسرا سیارہ اے تے سورج دے گرد اک چکر زمینی وقت دے مطابق 224.7 دناں وچ مکمل کردا اے۔ اس دا ناں قدیم رومن دیوی وینس زہرہ دے ناں اُتے رکھیا گیا اے جو محبت و حسن دی دیوی کہلاندی سی۔ رات دے وقت آسمان اُتے ساڈے چاند دے بعد دوسرا روشن ترین خلائی جسم اے۔ اس دی روشنی سایہ بنا سکدی اے۔ ایہ سیارہ عموماً سورج دے آس پاس ہی دکھادی دیندا اے۔ سورج غروب ہونے توں ذرا بعد یا سورج طلوع ہونے توں ذرا پہلے زہرہ دی روشنی تیز ترین ہُندی اے۔ اس وجہ توں اسنوں صبح یا شام دا ستارہ وی کہیا جاندا اے ۔
وینس سورجی پربندھ دا دوجا پاندھی اے۔ اس پاندھی دا ناں روم دی پیار تے سوہنی دیوی وینس دے اتے رکھیا گیا۔ زمین توں اگر ویکھیا جاۓ تے سورج تے چن دے مگروں سب توں لشکدی شے وینس اے۔ وینس وی زمین، مریخ تے عطارد وانگوں پڑیاں دا بنیا ہویا اے۔ ایدی کھچ، وست تے بنوٹی شیواں زمین نال بوت رلدیاں نیں تے اس واسطے اینوں زمین دی بہن وی کہندے نیں۔
وینس دے اتے گندھک دے تیزاب دے بدل نیں جیناں چوں ویکھیا نئیں جاسکدا، مگر انفراریڈ تے دوجیاں موج لمبائی دی تابکاری چ ویکھیا جاسکدا اے۔ وینس دی ہوا سورجی نظام دے سارے پتھراں آلے سیاریاں توں زیادہ گوڑی اے، زیادہ تر اے ہوا کاربن ڈائیآکساڈ توں بنی ہوئی اے۔ وینس دی ہوا دا دباؤ زمین دے مقابلے تے 92 گنا بوتا اے۔ وینس دے کول اینج دا نظام نئیں جیڑا اینی کاربن ڈائیآکساڈ نوں جزب کرے۔ اینی گوڑی ہوا تے کاربن ڈائیآکساڈ سورج دی گرمی نوں بار نئیں نکلن دیندی، اس دی وجہ توں ایدا گرمی ناپ عطارد توں زیادہ اے جیڑا سورج دے زيادہ نیڑے اے۔ گروواں دے خیال چ وینس دے اتے پہلاں سمندر ہونے سن مگر گرمی دی وجہ توں اوہ ابل گۓ۔ ابلیا ہویا پانی ٹٹ گیا تے ہائیڈروجن وینس سیارے نوں چھڈ کے چلی گئی کیونجہ اینوں پھڈن واسطے کوئی مقناطیسی کشش نئیں وینس کول
زہرہ نوں ارضی سیارہ وی کہیا جاندا اے تے بعض اوقات اسنوں زمین دا جڑواں سیارہ وی کہندے نيں کیونجے دونے دا حجم، کششِ ثقل تے جسامت اک ورگی نيں۔ زہرہ دی سطح اُتے سلفیورک ایسڈ دے انتہائی چمکدار بادل موجود نيں جنہاں دے پار دیکھنا عام حالات وچ ممکن ننيں۔ زہرہ دی فضاء تمام ارضی سیارےآں وچ سب توں زیادہ کثیف اے جو زیادہ تر کاربن ڈائی آکسائیڈ اُتے مشتمل اے۔ زہرہ اُتے کاربن سائیکل موجود نئيں جو کاربن نوں چٹاناں تے ہور ارضی اجسام وچ جکڑ سکے تے نہ ہی اس اُتے نامیاندی زندگی موجود اے جو کاربن نوں اپنے استعمال وچ لا سکے۔ ابتدائی دور وچ زہرہ دے بارے خیال کيتا جاندا اے کہ ایتھے زمین دی طرح سمندر موجود سن اُتے درجہ حرارت ودھنے توں اوہ خشک ہوئے گئے۔ زہرہ دی سطح زیادہ تر مٹیالی تے صحرائی نوعیت دی اے تے پتھریلی چٹاناں پائی جاندی نيں۔ زہرہ اُتے آتش فشانی عمل وی جاری رہندا اے۔ چونکہ زہرہ دا اپنا مقناطیسی میدان نئيں اس لئی ساری ہائیڈروجن خلاء وچ نکل گئی اے۔ زہرہ دا ہويا دا دباؤ زمین دی نسبت 92 گنیازیادہ اے۔
زہرہ دی سطح دے بارے بہت ساری قیاس آرائیاں دی جادیاں سن۔ اُتے 1990 تا 1991 جاری رہنے والے میگیلن منصوبے دے تحت کافی معلومات حاصل ہوئی نيں۔ اس منصوبے دے تحت سارے سیارے دی نقشہ بندی کيتی گئی اے۔ سطح اُتے کثیر آتش فشانی تحاریک دے آثار ملے نيں۔ ماحول وچ گندھک دی بہت وڈی مقدار توں ایہ وی معلوم ہويا اے کہ حال ہی وچ کوئی وڈا آتش فشاں پھٹا اے۔ اُتے لاوے دے بہاؤ دے بارے کوئی ثبوت نئيں ملے جو اک معما اے۔ زہرہ دی سطح اُتے کچھ تھاںواں اُتے شہاب ثاقب دے گرنے دے آثار وی موجود نيں تے اندازہ اے کہ اس دی سطح تقریباً 30 توں 60 کروڑ سال پرانی اے۔ سطح دے تھلے پلیٹ ٹیکٹانکس دی کوئی شہادت نئيں ملی۔ شاید پانی دے نہ ہونے توں سطح بہت زیادہ ٹھوس ہوئے چکی اے۔ اُتے سطح دے اُتے تھلے ہونے توں زہرہ دی زیادہ تر اندرونی حرارت ختم ہوئے جائے گی۔۔
فزیکل خاصیتاں
[سودھو]سورجی پربندھ چ زمین آر وینس 4 وٹیاں توں بنے ہوۓ پاندیاں چوں اک اے۔ وزن تے ناپ چ وینس زمین نال رلدا اے تہ اینوں زمین دی "بہن" وی کیندے نیں۔ وینس دا قطر زمین توں صرف 650 کلومیٹر کٹ اے تے ایدا وزن زمین دے وزن دا 81٪ اے۔ مگر ایدی کھل اتے دے حالات زمین دی کھل توں بوت وکھرے نیں جیدی وجہ ایدی کاربن ڈائی آکسائڈ آلی ہوا اے۔ وینس دی ہوا 96.5٪ کاربن ڈائ آکسائڈ تے 3.5٪ نائیٹروجن نال بنی ہوئی اے۔
ساڈے نظام شمسی دے چار ارضی سیارےآں وچوں زہرہ اک اے جس دا مطلب اے کہ ساڈی زمین دی طرح زہرہ وی پتھریلی نوعیت دا اے۔ اس دا حجم تے وزن دونے ہی زمین دے مماثل نيں۔ اسنوں زمین دی بہن یا جڑواں سیارہ وی کہیا جاندا اے۔ زہرہ دا قطر زمین دے قطر توں 650 کلومیٹر کم اے تے اس دا وزن زمین دے وزن دا 81.5 فیصد اے۔ اُتے سطح تے فضاء دی ساخت دے اعتبار توں زہرہ تے زمین وچ بہت وڈا فرق اے۔ زہرہ دی فضاء دا 96.5 فیصد حصہ کاربن ڈائی آکسائیڈ جدوں کہ بقیہ ساڈھے تن فیصد دا زیادہ تر حصہ نائٹروجن اُتے مشتمل اے۔
اندرونی ساخت
[سودھو]ارضیاتی مواد دے بغیر یا جمود نوں جانے بغیر سانوں زہرہ دی جیو کیمسٹری یا اندرونی ساخت دا محدود علم اے۔ اُتے زمین تے زہرہ دے درمیان موجود مماثلت دی وجہ توں اسيں ایہ اندازہ لگیا سکدے نيں کہ زہرہ وی تن مختلف سطحاں یعنی مرکزہ، مینٹل تے کرسٹ اُتے مشتمل نيں۔ زہرہ دا مرکزہ کسی حد تک مائع اے کیونجے زمین تے زہرہ اک ہی رفتار توں ٹھنڈے ہُندے رہے نيں۔ چھوٹی جسامت دی وجہ توں زہرہ دے مرکزہ اُتے کم دباؤ اے۔ زہرہ دی سطح دے تھلے پلیٹ ٹیکٹانکس موجود ننيں۔ اس وجہ توں زہرہ توں حرارت دا اخراج کم رفتار توں ہُندا اے۔
جغرافیہ
[سودھو]وینس دی کھل دے بارے چ 20ویں صدی تک انساناں نوں بوت کٹ پتہ سی فیر 1990 چ پروجیکٹ میجلن چ ایدی کھل دا نقشہ بنا لیا گیا۔ وینس اتے بوت آتش فشاں لبے گۓ نیں تے ایناں دے پھٹن دی وجہ توں ہوا ج سلفر وی ہیگی اے۔ وینس دی 80٪ کھل تے آتش فشانی پعاڑ تے زمین اے۔ وینس اتے اینیں آتش فشاں نیں مگر لاوا لنگن دے کوئی نشان نئیں، جس دی وجہ دا نئیں پتہ۔
زہرہ دی سطح دا تقریباً 80 فیصد حصہ ہموار آتش فشانی میداناں توں بنا اے۔ انہاں وچوں 70 فیصد اُتے جھریاں سی موجود نيں تے 10 فیصد بالکل ہموار اے۔ باقی حصہ دو "براعظماں" اُتے مشتمل اے۔ انہاں وچوں اک شمالی نصف کرے اُتے جدوں کہ دوسرا خط استوا دے ذرا جنوب وچ اے۔ شمالی براعظم نوں اشتر ٹیرا کہندے نيں۔ اس دا رقبہ آسٹریلیا دے برابر اے۔ میکسویل مونٹس نامی پہاڑ ايسے براعظم اُتے موجود اے۔ اس دی چوٹی زہرہ دی اوسط بلندی توں 11 کلومیٹر بلند اے۔ جنوبی براعظم نوں ایفروڈائٹ ٹیرا کہندے نيں۔ اس دا رقبہ براعظم جنوبی امریکا دے لگ بھگ اے۔ زیادہ تر جھریاں تے کھائیاں ايسے براعظم وچ پائی جاندی نيں۔
شہاب ثاقب دے ٹکراؤ توں بننے والے گڑھاں ، پہاڑواں تے دریاواں دی موجودگی ارضی سیارےآں اُتے عام پائی جاندی اے اُتے زہرہ دی اپنی کچھ منفرد خصوصیات نيں۔ انہاں وچ مسطح چوٹیاں والے آتش فشاں نيں جنہاں دا قطر 20 توں 50 کلومیٹر تک ہوئے سکدا اے تے انہاں دی بلندی 100 توں 1000 میٹر تک ہوئے سکدی اے۔ اس دے علاوہ مکڑی دی جالے دی شکل دی کھائیاں وغیرہ وی پائی جاندی نيں۔ ایہ تمام آثار آتش فشانی عمل دی یادگار نيں۔
زہرہ دے زیادہ تر طبعی خد و خالاں دے ناں دیومالائی زنانہ کرداراں توں لئی گئے نيں۔
سطحی جغرافیہ
[سودھو]زہرہ دی سطح دا زیادہ تر رقبہ بظاہر آتش فشانی عمل توں بنا اے۔ زہرہ اُتے زمین دی نسبت کئی گنیازیادہ آتش فشاں پائے جاندے نيں تے 167 آتش فشاں 100 کلومیٹر توں زیادہ چوڑے نيں۔زمین اُتے اس طرح دا واحد آتش فشانی مجموعہ ہوائی دے بگ آئی لینڈ اُتے واقع اے۔ اُتے اس دی وجہ آتش فشانی سرگرمیاں نئيں بلکہ زہرہ دی سطح دا زیادہ پرانا ہونا اے۔ زمین دی سطح تقریباً 10 کروڑ سال بعد بدلدی رہندی اے جدوں کہ زہرہ دی سطح گھٹ توں گھٹ 30 توں 60 کروڑ سال پرانی اے۔
مختلف شہادتاں توں زہرہ اُتے جاری آتش فشانی عمل دے بارے ثبوت ملدے نيں۔ روسی وینیرا پروگرام دے دوران وینیرا 11 تے 12 خلائی جہازاں نے متواتر ہونے والی بجلی دی چمک دیکھی جدوں کہ وینیرا 12 نے اتردے ہی بادلاں دی گرج سنی۔ یورپی خلائی ایجنسی دے وینس ایکسپریس نے بالائی فضاء وچ بہت بجلی چمکتی دیکھی۔ زمین اُتے گرج چمک ، طوفان باد و باراں نوں ظاہر کردی اے، زہرہ اُتے ایہ بارش پانی دی بجائے گندھک دے تیزاب دی شکل وچ ہُندی اے۔ اُتے سطح توں 25 کلومیٹر اُتے ہی ایہ تیزاب بخارات بن دے واپس پرت جاندا اے۔ اک امکان ایہ وی اے کہ ایہ آسمانی بجلی آتش فشانی راکھ توں پیدا ہُندی اے۔ اک ہور ثبوت سلفر ڈائی آکسائیڈ دی مقدار توں وی متعلق اے۔ 1978 تا 1986 زہرہ دی فضاء وچ اس دی مقدار دس گنیاکم ہوئی اے۔ عین ممکن اے کہ کسی حالیہ آتش فشانی عمل توں سلفر ڈائی آکسائیڈ دی مقدار اچانک ودھ گئی ہوئے۔
زہرہ دی سطح اُتے شہاب ثاقب دے ٹکراؤ توں بننے والے اک ہزار گڑھے موجود نيں جو سطح اُتے یکساں پھیلے ہوئے نيں۔ زمین تے چاند اُتے موجود اس طرح دے گڑھے وقت دے نال نال ٹُٹ پھوٹ دا شکار ہُندے نيں۔ چاند اُتے اس ٹُٹ پھوٹ دی ذمہ داری بعد وچ گرنے والے ہور شہاب ثاقب ہُندے نيں جدوں کہ زمین اُتے ہويا تے بارش دی وجہ توں انہاں گڑھاں دی شکل خراب ہُندی رہندی اے۔ زہرہ اُتے موجود گڑھاں دی 85 فیصد تعداد انتہائی اچھی حالت وچ اے۔ اس توں ظاہر ہُندا اے کہ زہرہ دی سطح 30 توں 60 کروڑ سال پہلے بدلی سی جس دے بعد آتش فشانی عمل سست ہوئے گیا سی۔ زمین دی سطح مسلسل حرکت وچ رہندی اے لیکن اندازہ اے کہ زہرہ اُتے ایسا عمل نئيں ہُندا۔ پلیٹ ٹیکٹانکس دی عدم موجودگی دی وجہ توں زہرہ دا اندرونی درجہ حرارت بڑھدا رہندا اے ایتھے تک کہ انتہائی گرم ہوئے کے اوپری سطح پھٹتی اے تے تقریباً ساری سطح ہی اک وقت وچ بدل جاندی اے۔
زہرہ دے گڑھاں دا حجم 3 توں 280 کلومیٹر تک ہوئے سکدا اے۔ 3 کلومیٹر توں کم چوڑا گڑھا زہرہ اُتے نئيں پایا جاندا جس دی اک وجہ ایہ وی اے کہ زہرہ دی فضاء بہت کثیف اے۔ اک خاص حد توں کم رفتار والے اجسام دی رفتار اِنّی کم ہوئے جاندی اے کہ اوہ گڑھا نئيں بنا پاندے۔ 50 میٹر توں کم چوڑے شہابیئے زہرہ دی فضاء وچ ہی ٹُٹ کے بکھر جاندے نيں۔
فضاء تے موسم
[سودھو]زہرہ دی فضاء انتہائی کثیف اے جو زیادہ تر کاربن ڈائی آکسائیڈ تے نائٹروجنہاں دی معمولی مقدار توں بنی اے۔ زہرہ اُتے ہويا دا دباؤ زمین دی نسبت 92 گنیازیادہ جدوں کہ فضاء دا وزن 93 گنیازیادہ اے۔ ایہ دباؤ اِنّا زیادہ اے جِنّا کہ زمین دے سمندر دے اک کلومیٹر تھلے اے۔ کاربن ڈائی آکسائیڈ توں بھری ہوئی فضاء تے سلفر ڈائی آکسائیڈ توں بنے موٹے بادلاں دی وجہ توں سطح دا درجہ حرارت 460 ڈگری رہندا اے۔ اگرچہ زحل عطارد دی نسبت سورج توں دو گنیازیادہ دور اے لیکن اس دا درجہ حرارت عطارد توں زیادہ رہندا اے۔ زہرہ دی سطح نوں عرف عام وچ جہنم توں تشبیہ دتی جاندی اے۔
سائنسی مطالعے توں ایہ وی پتہ چلدا اے کہ کئی ارب سال پہلے زہرہ دی فضاء اج دی زمین توں مماثل سی تے عین ممکن اے کہ زہرہ دی سطح اُتے پانی بکثرت پایا جاندا ہوئے۔ اُتے درجہ حرارت بلند ہونے دے نال نال ہی ایہ سارا پانی بخارات بن دے اڑ گیا۔
زہرہ دی اپنے مدار اُتے انتہائی سست حرکت دے باوجود حرارتی جمود تے زیريں فضاء وچ ہويا دی وجہ توں حرارت دی منتقلی دی وجہ توں زہرہ دی سطح دے درجہ حرارت اُتے دن یا رات نوں زیادہ فرق نئيں ہُندا۔ سطح اُتے ہويا دی رفتار زیادہ توں زیادہ چند کلومیٹر فی گھنٹہ ہُندی اے اُتے کثیف فضاء دے دباؤ دی وجہ توں ایتھے انسان دا پیدل چلنا بہت مشکل اے۔ آکسیجن دی کمی تے شدید گرمی اس اُتے مستزاد نيں۔
بالائی فضاء وچ موجود کاربن ڈائی آکسائیڈ دی بھاری مقدار تے سلفر ڈائی آکسائیڈ تے گندھک دے تیزاب توں بنے بادل سورج دی روشنی دا 60 فیصد حصہ واپس دھکیل دیندے نيں۔ اس طرح خلاء توں زہرہ دی سطح دا براہ راست مشاہدہ کرنا ممکن ننيں۔ اگرچہ زہرہ زمین دی نسبت سورج دے زیادہ نیڑے اے لیکن انہاں گہرے بادلاں دی وجہ توں اِنّی روشنی نئيں پہنچکی۔ 300 کلومیٹر دی رفتار توں چلنے والی ہواواں دی وجہ توں بادلاں دی اوپری چوٹیاں 4 توں 5 زمینی دناں وچ زہرہ دا چکر لگیا لیندی نيں۔ زہرہ اُتے ہويا دی رفتار اس دی محوری گردش توں 60 گنیازیادہ تیز نيں جدوں کہ زمین اُتے ہويا دی تیز ترین رفتار محوری گردش دا محض 10 توں 20 فیصد ہُندی نيں۔
زہرہ اُتے دن تے رات ، قطبین تے خط استوا دے درجہ حرارت تقریباً یکساں رہندے نيں۔ اس دے علاوہ زہرہ اُتے موسم وی تقریباً یکساں ہی رہندا اے۔ اُتے بلندی دے نال نال درجہ حرارت بدل سکدا اے۔ 1995 وچ اک خلائی جہاز میگلن نے سب توں اُچے پہاڑ دی چوٹی اُتے چمک دیکھی جو زمینی برف دے مماثل سی۔ ایہ برف ممکنہ طور اُتے زمینی برف دے بننے دے عمل توں پید اہوئی سی لیکن اوتھے دے ماحول دا درجہ حرارت بہت بلند سی۔ اندازہ اے ایہ برف لیڈ سلفائیڈ یا ٹیلیرئم توں بنی اے۔
زہرہ دے بادلاں وچ زمینی بادلاں دی نسبت زیادہ بجلی پیدا ہُندی اے۔ اس دا پہلے پہل مشاہدہ روسی خلائی جہاز وینیرا نے کيتا سی۔ اُتے 2006 تا 2007 وینس ایکسپریس نے موسم توں متعلقہ تبدیلیاں دیکھو۔ بجلی چمکنے دی شرح زمین دی نسبت نصف اے۔ 2007 وچ وینس ایکسپریس نے جنوبی قطب اُتے مستقل دوہرا قطبی طوفان دیکھیا۔
وینس دی سطح دی مورت آتش فشاں پھٹن توں بنی اے۔ وینس دے آتش فشاں زمین دے آتش فشاواں توں بوت وڈے نیں، ایدے تہ 167 آتش فشاں نیں جیڑے 100 کلومیٹر توں وڈے نیں۔ زمین دے اتے انج دا صرف اک آتش فشاں اے: بگ آئیلینڈ، ہوائی۔ اس دی وجہ وینس دی کھل اے جیڑی بوت پرانی اے۔ زمین دی کھل 100 ملین ورے پرانی اے جدوں کہ وینس دی سطح تقریبا 300-600 ملین ورے پرانی ہوندی اے۔
وینس اتے ہمیشہ بجلی پھردی ریندی اے۔ وینس اتے گھندک دے تیزاب دی بارش ہوندی اے مگر وینس دے گرمی ناپ دی وجہ توں کھل دے 25 کلومیٹر اتے ای اے بارش پغل جاندی اے۔ وینس اتے حلائی وٹیاں دے بار بار وجن توں بوت وڈے کھڈے پے گۓ نیں جیناں دا قطر 3 کلومیٹر توں 280 کلومیٹر تک ہوندا اے۔ جیناں خلائی وٹیاں دا ناپ 50 میٹر توں کٹ ہوۓ اوہ وینس دی ہوا چ جل کر تباہ ہوجاندے نیں۔
اندر دی بنتر
[سودھو]زلزلے تے انرشیا دے نا پتہ ہون دی وجہ توں وینس دے اندرونی انگ دے بارے چ اینا بوتا نئیں پتہ۔ ایدا نپ دے گوڑاپن زمین ورگا اے جس توں اے اندازہ لایا گیا اے کہ ایدی اندر دی بنتر زمین ورگی اے: کور، اودے اتے مینٹل جیدے اتے کھل۔ زمین دی طرح وینس دی کور دا کم از کم ادھا حصہ پانی سار حالت چ اے کیونجہ زمین تے وینس تقریبا اکو تیزی نال ٹھنڈے ہو رۓ نیں۔ وینس دے اندر پریشر زمین دے مقابلے تے کٹ اے۔ زمین دی کھل انگاں چ بٹی ہوئی اے جیناں نوں ٹیکٹونک پلیٹاں کیندے نیں مگر وینس اتے کوئی پلیٹاں نئیں۔
ہوا تے موسم
[سودھو]وینس دی ہوا بوت گوڑی اے، جیدے چ زیادہ تر کاربن ڈائی آکسائڈ اے تے تھوڑی جئی نائیٹروجن گیس اے۔ ایدی ہوا زمین دی ہوا توں 93 گنا زیادہ پعاری اے تے ایدا زور زمین دی ہوا دے زور توں 92 گنا بوندا اے، اینا بوتا زور زمین دے سمندر چ 1 کلومیٹر دی گہرائی تے ہوندا اے۔ وینس دی کھل اتے ہوا 65 کلوگرام فی میٹر کیوب گوڑی ہوندی اے۔ ہوا چ بوت زیادہ کاربن ڈائی آکسائڈ سورج توں آن آلی گرمی نوں واپس جان نئیں دیندی جس دی وجہ توں وینس دا گرمی ناپ سارے سورجی نظام چ سب توں بوتا اے۔ وینس عطارد دی سورج توں دوری توں دگنا دور اے مگر فیر وی اے اودے توں زیادہ گرم اے، ایدی وجہ سارے سورجی نظام چ سب توں بوتا ہرا کعر افیکٹ(Greenhouse Effect) اے۔ وینس اتے 462 ڈگری سینٹی گریڈ دا گرمی ناپ ہوندا اے، زندگی نوں مارن (Sterilization) واسطے اس توں کٹ گرمی ورتی جاندی اے۔
ارباں ورے پہلاں وینس زمین ورگا سی، ایدے اتے پانی پایا جاندا سی۔ مگر 600 ملین توں 2 ارب وریاں چ گیساں نیں ہرا کعر افیکٹ بنا کر اینوں بوت گرم کردتا۔ وینس دی کھل اتے ہن کوئی زندگی نئیں ہوسکدی مگر ایدے بدلاں چ شاید ہوۓ۔
وینس دے اتے ہوا پھردی ریندے اے جیڑی دن رات گرمی سارے پاندے چ برابر رکھدی اے۔ وینس دی ہوا بوت آہستہ ٹردی اے، چند کلومیٹر فی کینٹہ مگر اے ہوا بوت گوڑی ہوندی اے جس دی وجہ توں جیڑی شے راہ چ آۓ اودے توں بوت زور لاندی اے تے اے مٹی وٹے لے کے پھردی اے۔ اگر انساناں نوں آکسیجن تے گرمی دا مسئلہ نا وی ہوۓ اوہ ہوا دی وجہ توں ای ایدی کھل اتے ٹھیک نئیں چل سکن گے۔
مقناطیسی فیلڈ تے کور
[سودھو]1967 چ اک روسی پروب نیں دسیا کہ وینس دی مقناطیسی فیلڈ زمین دے مقابلے تے بوت کمزور اے۔ زمین دی مقناطیسی فیلڈ ایدی کور دے کمن نال بندی اے جدوں کہ وینس دی فیلڈ سورجی ہوا دی رگڑ نال جس دی وجہ توں اے بوت کمزور ہوندی اے۔ کمزور فیلڈ حلائی تابکاری توں وینس نوں نئیں بچا سکدی ایدے توں بدلاں چ بجلی پھردی ریندی اے۔
نپ چ زمین دے تقربا نال دے ہون دی وجہ توں وینس دی کور چ ڈائنامو ہونا چائیدا سی جیڑا نئیں اے۔ ڈائنامو نوں 3 شیواں نال بنندا اے: بجلی ٹورن آلا پانی سار، کمنا تے کنویکشن۔ وینس دی کور چ بجلی ٹورن آلا پانی سار وی اے تے نال ای کور آہستہ کمدی وی اے مگر ایدے چ کنوکشن نئیں اے جس دی وجہ توں ڈائنامو نئیں بنندا۔
کمزور مقناطیسی فیلڈ ہون دی وجہ توں سورجی ہوا وینس دی اتے دی ہوا نال ٹکراندی اے۔ الٹروائلٹ تابکاری پانی نوں توڑ کے آکسیجن تے ہائیڈروجن آئن بناندی اے۔ فیر سورجی ہوا ایناں آئناں نوں اینا زور دیندی اے کہ اوہ وینس دی کچھ توں نس جان۔ اس دی وجہ توں آہستہ آہستہ وینس دی ہوا توں ہلکہ عنصر جارۓ نیں، جنج ہائیڈروجن، ہیلیم تے آکسیجن مگر پعاری کاربن ڈائی آکسائڈ ہوا چ ای ریندی اے۔ ارباں وریاں پہلاں وینس دے پانی دا کافی حصہ انج ای اڑ گیا سی۔ وینس دے بدلاں چ ہائیڈروجن دی پعاری آئسوٹوپ ڈیوٹریم 150 گنا زیادہ ہوگئی اے۔
1967 وچ وینیرا 4 نے زہرہ اُتے موجود انتہائی کمزور مقناطیسی میدان دریافت کيتا۔ ایہ مقناطیسی میدان زمین دے برعکس محض قطبی ہواواں تے آئنو سفیئر دے درمیان تعلق توں پیدا ہُندا اے۔ اس مقناطیسی میدان دی وجہ توں زہرہ اُتے آنے والی خلائی تابکاری دا معمولی سا حصہ رک جاندا اے۔
طاقتور مقناطیسی میدان دی عدم موجودگی حیران کن اے کیونجے ہور بہت سارے حوالےآں توں زہرہ تے زمین اک جداں نيں۔
مدار تے گردش
[سودھو]زہرہ سورج دے گرد تقریباً 10 کروڑ 80 لکھ کلومیٹر دے فاصلے اُتے گردش کردا اے۔ اک گردش پوری کرنے اُتے اسنوں 224.65 زمینی دن لگدے نيں۔ اگرچہ تمام تر سیارےآں دے مدار بیضوی ہُندے نيں اُتے زہرہ دا مدار تقریباً گول اے۔ زہرہ زمین تے سورج دے درمیان زمین دا نیڑے ترین سیارہ اے تے اس دا اوسط فاصلہ زمین توں 4 کروڑ 10 لکھ کلومیٹر اے۔ مثال دے طور اُتے پہلے 5383 سال دے دوران زہرہ 526 مرتبہ زمین توں 4 کروڑ کلومیٹر توں کم فاصلے توں گذرا اے۔ اُتے اگلے 60٫200 سال تک فاصلہ 4 کروڑ کلومیٹر توں کم نئيں ہوئے گا۔ زہرہ تے زمین دا کم توں کم فاصلہ 3 کروڑ 82 لکھ کلومیٹر توں کم نئيں ہوئے سکدا۔
جے سورج دے شمالی قطب توں دیکھیا جائے تاں تمام سیارے سورج دے گرد گھڑیال مخالف رخ گھمدے نيں ۔ ايسے طرح انہاں تمام سیارےآں دی اپنے محور دے گرد گردش گھڑیال مخالف سمت ہُندی اے اُتے زہرہ دی گردش گھڑیال موافق اے۔
زہرہ 243 زمینی دناں وچ اک بار گھمدا اے۔ خط استوا اُتے اس دی حرکت دی رفتار ساڈھے چھ کلومیٹر فی گھنٹہ اے جو ساڈے نظام شمسی دے وڈے سیارےآں وچ سب توں کم اے۔ زمین اُتے ایہی رفتار 1٫670 کلومیٹر فی گھنٹہ ہُندی اے۔ زہرہ اُتے سورج مغرب توں نکلدا تے مشرق وچ غروب ہُندا اے۔ زہرہ دا اک دن زمینی اعتبار توں 116.75 دناں دے برابر اے۔ اس طرح زہرہ دا اک سال 1.92 دناں اُتے مشتمل ہُندا اے۔
دلچسپ امر ایہ اے کہ زہرہ دا مدار تے اس دی گردش کچھ اس طرح دی اے کہ ہر 584 زمینی دناں وچ زہرہ زمین دے نیڑے آ جاندا اے۔ ایہ مدت زہرہ دے 5 دناں دے برابر اے۔
اس وقت زہرہ دا اپنا کوئی چاند نئيں۔
سورج گرد پھیرا تے گھمنا
[سودھو]وینس سورج گرد 108 ملین کلومیٹر دی دوری تے کمدا اے۔ ایدا اک ورہ 224۔65 دناں دا ہوندا اے۔ سورجی نظام دے سارے پاندھیاں دے پھیرے ٹیڑھے نیں مگر وینس دا سب توں بوتا ٹھیک گول اے۔ وینس ہر 584 دناں بعد زمین تے سورج دے وشکار آندا اے تے اس ویلے وینس زمین دے قریب ترین ہوندا اے، ایناں دوواں پانھدیاں دے وشکار صرف 41 ملین کلومیٹر ہوندا اے۔ زمین تے وینس دے پھیرے دے ٹیڑھے ہون دی وجہ توں اے کدی کدی زمین دے زیادہ نیڑے وی آ جاندا اے، ایدی دوری صرف 38.2 ملین کلومیٹر ہوندی اے۔
سورجی نظام دے سارے پاندھی اپنے گرد کھبے پاسے (Counter-Clockwise) کمدے نیں۔ مگر وینس سجے پاسے کمدا اے تے ایدا اک دن زمین دے 243 دناں برابر ہوندا اے، ایدا دن سارے پاندھیاں توں لما اے۔ وینس اتنے سورج لیندے پاسیوں چڑھے گا تے چڑھدے پاسے ڈلے گا۔ وینس دا کوئی چن نئیں۔ کیلیفورنیا انسٹیٹیوٹ آف ٹیکنالوجی نے حساب لایا اے کہ وینس دا بوت وریاں پہلاں اک چن سی۔ اے چن ایدے اتے آ وجیا تے اینوں دوجا پاسے کما دتا۔
وینس دی کھوج
[سودھو]12 فروری 1961 چ سوویت یونین نے ونیرا 1 پروب وینس ال پیجی۔ اے جگ دی پہلی پروب سی جیڑی کسے دوجے پاندھی نوں ویکھن واسطے پیجی گئی سی۔ سوویت یونین دا ونیرا پروگرام دی پہلی پروب زمین توں 2 ملین کلومیٹر دی دوری تے گواچ گئی۔ ایدا نال رابطہ مک گیا سی۔ امریکہ نے مارینر 1 پروب پیجن دی کوشش کیتی مگر اوہ اڑن ویلے خراب ہوگئی۔ امریکی پروب مارینر 2 109 دناں بعد وینس اتوں 34،833 کلومیٹر دی دوری تے لنگی تے وینس دے بدلاں دا تے اودی کھل دا گرمی ناپ دسیا۔ مارینر 2 نے وینس دا وزن وی نپیا تے اونوں کوئی تابکاری تے مقناطیسی فیلڈاں نئیں لبیاں۔
سوویت یونین دی اک ہور پروب ونیرا 3 1 مارچ 1966 نوں وینس دی کھل اتے آ وجی۔ ایدے توں رابطہ مک گیا جیدی وجہ توں اے وینس دی کھل دے بارے چ کج نا دس سکی۔ ونیرا 3 پہلی پروب سی جیڑی کسے دوجے پاندھی دی ہوا چ وڑی تے اودے کھل اتے وجی۔ اک ورے بعد 1967 چ ونیرا 4 وینس دی ہوا چ آئی تے اونے سینسی تجربے کیتے جیناں توں پتہ چلیا کہ وینس دی کھل دا گرمی ناپ 500 ڈگری سینٹی گریڑ دے نیڑے اے تے ایدی ہوا چ 90-95٪ کاربن ڈائی آکسائڈ گیس اے۔ ونیرا 4 بنان آلے مستریاں نوں وینس دی ہوا دے گوڑے پن دا ایناں پتہ نئیں سی اس لئی ونیرا 4 وینس دی کھل تے نئیں پونچ سکی، کیونجے اودے پیراشوٹ نے اونوں بوت دیر تک تھلے لایا تے اودیاں بیٹریاں مک گئیاں۔ 24.96 کلومیٹر دی اچائی تے ونیرا 4 دا آخری سنیعہ وینس دی ہوا دا زور سی جیڑا زمین توں 18 گنا بوتا سی۔
اک دن بعد امریکی پروب مارینر 5 وینس دے بدلاں دے اتوں 4000 کلومیٹر دی اچائی تے لنگی۔ مارینر 5 نے مارینر 4 دی جگہ لینی سی اگر اوہ خراب ہو جاندی مگر مارینر 4 دا کم پورا ہوگیا جس دی وجہ توں مارینر 5 چ زیادہ چنگے آلات لا کے اونوں وینس تے پیجیا گیا۔ مارینر 5 نیں وینس دی ہوا دے زور، گوڑے پن تے بنتر بارے چ دسیا۔ مارینر 4-5 دی کھوج نوں امریکہ تے سوویت یونین دوواں دی ٹیماں نیں ویکھیا۔ اس گل اتے پچھلے ورے اوہ دوویں دیس رل گۓ سن۔
سوویت یونین نے دو مزید پروباں ونیرا 5 تے ونیرا 6 بنائیاں جیناں دی کھل 25 بار دا زور سہن واسطے بنائیاں گئیاں سن، وینس ال پیجیاں۔ ونیرا 5 تے ونیرا 6 16 تے 17 مئی 1969 چ وینس دی ہوا چ آئیاں تے تقریبا 50 منٹ تک اوہ وینس دی ہوا دے بارے چ دسدیاں رئیاں جس توں بعد اوہ 20 کلومیٹر دی اچائی تے تباہ ہو گئیاں تے وینس دی کھل اتے آ وجیاں۔
ونیرا 7 وینس دی کھل اتے اترن واسطے خاص طور تے ڈیزائن کیتا گیا۔ اے پروب 180 بار دا زور برداشت کر سکدی سی تے ایدا پیراشوٹ اینوں 35 منٹ چ تھلے لان واسطے بنایا گیا سی۔ 15 دسمبر 1970 نوں جدوں ونیرا 7 وینس دی ہوا چ آیا ایدا پیروشوٹ تھوڑا جیا پھٹ گیا جیدی وجہ توں اے زور نال آکے وینس اتے آوجیا۔ مگر پروب مکمل خراب نئیں ہوئی تے اے 23 منٹاں واسطے زمین تک وینس اتے گرمی ناپ دسدی رئی۔
اس توں بعد ونیرا 8، ونیرا 9 تے ونیرا 10 کھل تے اترے تے ایدے بارے چ دسیا تے ونیرا 10 نے پہلی واری کھل دیاں فوٹواں پیجیاں۔ امریکی پروب نیں وینس دیاں 400 فوٹواں کچھیاں جدوں اوہ زحل ال ٹردیاں ہوئیاں وینس کولوں لنگی۔ امریکی پروب پائونیئر وینس 13 ورہ تک وینس گرد کمدی رئی تے اودی ہوا دے بارے چ دسدی رئی۔
وینس | |
سورج توں دوری: | 108,942,109 توں 107,476,259 کلومیٹر تک |
ریڈیس: | 6,051.8 کلومیٹر |
وزن: | 4.868×1024 کلوگرام / زمین توں 0.815 گنا وزن |
حجم: | 9.38×1011 کلومیٹر کیوب |
ایکویٹر تے کچھ | 8.87 m/s2 |
مشاہدہ
[سودھو]زہرہ ہمیشہ ہور ستارےآں توں زیادہ روشن دکھادی دیندا اے۔ سب توں زیادہ روشن ایہ تب دکھادی دیندا اے جدوں زمین دے نیڑے ہُندا اے۔ جدوں سورج زہرہ دے عقب وچ ہوئے تاں اس دی روشنی کچھ ماند پڑ جاندی اے۔ ایہ سیارہ اِنّا روشن اے کہ عین دوپہر دے وقت جدوں مطلع صاف ہوئے تاں اسنوں دیکھیا جا سکدا اے۔ اُتے طلوع آفتاب یا غروب آفتاب دے وقت زہرہ دا مشاہدہ زیادہ آسانی توں کيتا جا سکدا اے۔ جدوں زہرہ دی آب و تاب عروج اُتے ہوئے تاں کئی لوک اسنوں غلطی توں اڑن طشتری سمجھ لیندے نيں۔
اپنے مدار اُتے گردش دے دوران زہرہ وی چاند دی طرح گھٹتا بڑھدا دکھادی دیندا اے جو دوربین دی مدد توں دیکھیا جا سکدا اے۔
زہرہ دا مدار کچھ اس طرح دا اے کہ ایہ بوہت گھٹ سورج دے سامنے توں گذردا دکھادی دیندا اے۔ اُتے اس وقت زہرہ دا مدار کچھ اس نوعیت دا اے کہ ہر 243 سال وچ اک بار سورج دے سامنے توں گذردا اے۔ موجودہ حساب دے مطابق زہرہ ہر 105.5 یا 121.5 سال بعد گذردا اے۔ حال ہی وچ جون 2004 وچ زہرہ سورج دے سامنے توں گذرا سی تے اس دا اگلا چکر جون 2012 وچ لگے گا۔ اس توں پہلے ایہ واقعہ دسمبر 1874 تے دسمبر 1882 وچ پیش آیا سی۔ اگلی بار ایہ واقعہ دسمبر 2117 تے دسمبر 2125 وچ پیش آئے گا۔ تاریخی اعتبار توں زہرہ دا سورج دے سامنے توں گزرنا بہت اہم سمجھیا جاندا سی کیونجے اس توں سائنسداناں نوں فکلیاندی اکائی دی پیمائش کرنے دا موقع ملدا سی جو نظام شمسی دی پیمائش دے لئی اہم سی۔ آسٹریلیا دے مشرقی ساحل دی مہم جوئی توں پہلے کیپٹن جیمز کک 1768 وچ تاہیندی وچ زہرہ دے سورج دے سامنے توں گذرنے دا مشاہدہ کيتا سی۔
مطالعہ
[سودھو]قدیم مطالعہ جات
[سودھو]زہرہ نوں قدیم تہذیباں وچ صبح تے شام دے ستارے دے ناں توں جانیا جاندا سی۔ اُتے انہاں دناں صبح دا ستارہ تے شام دا ستارہ دو وکھ وکھ ستارے منے جاندے سن ۔ قدیم بابلی تحریراں توں پتہ چلدا اے کہ اہل بابل صبح تے شام دے ستارے نوں اک ہی ستارہ مندے سن تے اسنوں اپنی کتاباں وچ آسمان دی چمکدار ملکہ کہندے سن ۔ یونانی اسنوں دو وکھ وکھ ستارے سمجھدے سن لیکن فیثا غورث نے چھیويں صدی ق م وچ اسنوں اک ستارہ ثابت کيتا۔
1032 وچ پہلی بار ایرانی ستارہ شناس ابن سینا نے زہرہ دے سورج دے سامنے توں گذرنے دا مشاہدہ کيتا۔ انہاں نے ایہ وی دسیا کہ زہرہ سورج دی نسبت زمین توں زیادہ نیڑے اے تے ایہ وی کہ زہرہ بعض اوقات سورج دے تھلے وی ہوئے سکدا اے۔ 12واں صدی وچ ابو بجاہ نے سورج اُتے دو دھبے دیکھے جو بعد وچ 13واں صدی وچ مراغا کےستارہ شناس قطب الدین شیرازی نے ثابت کيتا کہ ایہ دھبے زہرہ تے عطارد دے سورج دے سامنے توں گذرنے دی علامت سن ۔
جب اطالوی طبعیات دان گلیلیو گلیلی نے پہلی بار 17واں صدی وچ زہرہ دا مشاہدہ کيتا تے دسیا کہ چاند دی طرح زہرہ وی گھٹتا بڑھدا اے۔ انہاں نے ثابت کيتا کہ اس طرح گھٹنے ودھنے توں واضح ہُندا اے کہ زہرہ سورج دے گرد چکر لگاندا اے۔ اس طرح پہلی بار کسی نے سائنسی بنیاداں اُتے بطلیموس دے اس دعوے نوں رد کيتا کہ نظام شمسی زمین دے گرد گردش کردا اے۔
1761 وچ پہلی بار روسی شخص میخائل لومونوسوف نے زہرہ دی فضاء دریافت کيتی۔ زہرہ دی فضاء دا مشاہدہ 1790 وچ جرمن ستارہ شناس جان شروٹر نے وی کيتا۔ شروٹر نے دیکھیا کہ ہلال دی شکل دا زہرہ سی تے اس دے دونے سرے 180 ڈگری توں زیادہ پھیلے ہوئے سن ۔ اس نے اس مشاہدے توں درست اندازہ لگایا کہ اس دی وجہ زہرہ دی فضاء وچ روشنی دا بکھرنا اے۔
زمین توں تحقیق
[سودھو]20واں صدی توں پہلے تک زہرہ دے متعلق بوہت گھٹ معلومات سن۔ اس وقت تک دے مشاہدات دے مطابق سیلی نما شکل اُتے کوئی خاص آثار نئيں سن ۔ اُتے سپیکٹرو سکوپ، ریڈار تے بالائی بنفشی دوربیناں توں سانوں زہرہ دے رازاں دے بارے پتہ چلا اے۔ پہلی بار بالائے بنفشی مطالعہ 1920 وچ کیہ گیا جدوں فرینک روس نے بالائے بنفشی تصاویر دی مدد توں زہرہ دے اوہ خد و خال دیکھے جو عام روشنی تے زیريں سرخ روشنی توں دکھادی نئيں دیندے سن ۔
1900 دی دہائی وچ ہونے والے سپیکٹرو سکوپ توں مشاہدے توں زہرہ دے گردش دے بارے معلوم ہويا۔ ویسٹو سلیفر نے زہرہ توں آنےو الی روشنی دی ڈاپلر شفٹ مطالعہ کرنے توں جانا کہ زہرہ اپنے محور دے گرد بالکل نئيں گھوم رہیا۔ اس نے اپنی رائے ظاہر کیتی کہ شاید زہرہ دا مدار بہت وڈا اے۔ بعد وچ 1950 دی دہائی دے مشاہدات توں واضح ہويا کہ زہرہ دی محور اُتے حرکت گھڑیال موافق رخ اُتے اے۔ 1960 وچ ریڈار توں ہونے والے مشاہدات توں ہور معلومات ملیاں۔
1970 وچ ریڈار توں مطالعہ ہونا شروع ہويا۔ اس سلسلے وچ 300 میٹر دی ریڈیو دوربین استعمال کیتی گئی سی۔ اس توں زہرہ اُتے دو روشن تھاںواں دیکھے گئے۔ انہاں نوں الفا تے بیٹا دے ناں دتے گئے۔ اس طرح اک پہاڑی علاقہ وی دریافت ہويا جسنوں میکسوئل مونٹس دا ناں دتا گیا۔ زہرہ اُتے ایہ صرف تن تھاںواں ایداں دے نيں جنہاں نوں مذکر ناں دتے گئے نيں۔
مہم جوئی
[سودھو]ابتدائی کوششاں
[سودھو]12 فروری 1961 نوں زہرہ نوں پہلی بار خلائی جہاز بھیجیا گیا جو کسی وی دوسرے سیارے نوں بھیجیا جانےو الا پہلا جہاز سی۔ اس دا ناں وینیرا اول سی۔ اُتے ست دن بعد جدوں ایہ جہاز زمین توں 20 لکھ کلومیٹر دور سی تاں اس دا رابطہ منقطع ہوئے گیا تے اندازہ اے کہ زہرہ توں وسط مئی وچ اک لکھ کلومیٹر دے فاصلے توں گذرا۔
امریکا دی جانب توں وی زہرہ دی ابتدائی مہم جوئی دی ناکام ابتداء ہوئی۔ میرینر اول جہاز بھیجیا گیا سی۔ میرینر دوم جہاز البتہ کافی کامیاب رہیا تے زہرہ دے مدار وچ 109 دن گردش کرنے دے بعد 14 دسمبر 1962 وچ ایہ زہرہ دی سطح توں 34،833 کلومیٹر دور پہنچیا۔ زمین دی طرف توں ہونے والا ایہ پہلا کامیاب مشن سی۔ مائیکرو ویو تے زیريں سرخ ریڈیو میٹراں توں پتہ چلا کہ زہرہ دے بادلاں دی چوٹیاں اگرچہ ٹھنڈی نيں اُتے اس دی سطح دا درجہ حرارت گھٹ توں گھٹ 425 ڈگری سینٹی گریڈ اے۔ اس طرح زہرہ اُتے زندگی دی تمام تر امیداں دم توڑ گئياں۔ اگرچہ میرینر دوم نے زہرہ دے مادے تے فلکیاتی اکائی دی کامیاب پیمائش دی لیکن کسی قسم دے مقناطیسی میدان یا تابکار پٹی دا کوئی ثبو ت نئيں ملا۔
فضاء وچ داخلہ
[سودھو]روسی وینیرا سوم جہاز یکم مارچ 1966 نوں زہرہ دی سطح توں ٹکرایا۔ پہلی بار انسان دا بنایا ہويا کوئی مصنوعی جسم کسی دوسرے سیارے دی فضاء وچ داخل ہويا تے اس دی سطح توں ٹکرایا۔ اُتے کسی قسم دا مواد واپس بھیجنے توں پہلے اس دا مواصلاتی نظام خراب ہوئے گیا سی۔ زہرہ اُتے اگلا سیارہ وینیرا چہارم 18 اکتوبر 1967 نوں پہنچیا تے مدا رماں داخل ہونے دے بعد اس نے کامیابی توں ڈھیراں سائنسی تجربات مکمل کيتے۔ اس جہاز نے ثابت کيتا کہ زہرہ دی سطح دا درجہ حرارت میرینر جہاز دے اندازے دے برخلاف زیادہ گرم سی تے اس دی فضاء دا 90 توں 95 فیصد حصہ کاربن ڈائی آکسائیڈ اُتے مشتمل اے۔ اس جہاز دے بنانے والےآں دے اندازے دے برعکس زہرہ دی فضاء زیادہ کثیف سی یعنی پیراشوٹ دی مدد توں جہاز دے سطح تک پہنچنے اُتے اندازے توں زیادہ وقت لگیا تے اس دی بیٹریاں خالی ہوئے گئياں۔ اتردے وقت اس جہاز توں 93 منٹ تک مواد موصول ہُندا رہیا۔ اس وقت جہاز سطح توں تقریباً 25 کلومیٹر اُتے سی۔
اگلے ہی دن یعنی 19 اکتوبر 1967 نوں میرینر پنجم جہاز زہرہ دے مدار وچ داخل ہويا تے بادلاں دی چوٹیاں توں 4000 کلومیٹر توں وی کم فاصلے اُتے گردش کرنے لگا۔ ایہ جہاز دراصل مریخ اُتے بھیجے جانے والے میرینر چہارم دے متبادل دے طور اُتے تیار ہويا سی۔ اُتے میرینر چہارم دی کامیابی دے بعد اس جہاز وچ تبدیلیاں کر کے اسنوں زہرہ دی طرف روانہ کيتا گیا۔ اس اُتے موجود سائنسی آلات میرینر دوم توں زیادہ جدید سن تے اس نے زہرہ دی فضاء دی کثافت، دباؤ تے ساخت دے بارے قیمتی معلومات بھیجاں۔ بعد وچ انہاں معلومات نوں روسی جہاز توں حاصل شدہ معلومات دے نال ملیا دتا گیا تے روس تے امریکا دے خلائی سائنسداناں نے انہاں اُتے مشترکہ طور اُتے کم شروع کيتا۔
وینیرا چہارم توں حاصل شدہ معلومات دی روشنی وچ وینیرا پنجم تے ششم نوں پنج دناں دے وقفے توں جنوری 1969 وچ زہرہ نوں روانہ کيتا گیا۔ اک دن دے وقفے توں ایہ جہاز 16 تے 17 مئی نوں زہرہ تک پہنچے۔ انہاں جہازاں نوں زیادہ دباؤ برداشت کرنے دے قابل بنایا گیا سی تے انہاں اُتے پیراشوٹ وی چھوٹے لگائے گئے سن تاکہ اترنے دا عمل تیز ہوئے۔ انہاں جہازاں اُتے 25 بار جِنّا دباؤ برداشت کرنے دی صلاحیت سی۔ اُتے اس وقت دے اندازے دے مطابق زہرہ دی فضاء دا دباؤ 75 توں 100 بار تک سی اس لئی انہاں جہازاں دی سطح تک پہنچنے دی کوئی امید نئيں سی۔ 50 منٹ جِنّا اترنے دے بعد اندازہً سطح توں 20 کلومیٹر اُتے زہرہ دے تاریک حصے اُتے دونے جہاز تباہ ہوئے گئے۔
سطح تے فضائی سائنس
[سودھو]وینیرا ہفتم نوں اِنّا مضبوط بنایا گیا کہ اوہ زہرہ دی فضاء نوں برداشت کر سکے۔ اس جہاز وچ 180 بار جِنّا دباؤ برداشت کرنے دی صلاحیت سی۔ اس دے علاوہ تھلے اترنے دے عمل توں پہلے اس جہاز نوں ٹھنڈا کيتا گیا تے خصوصی پیراشوٹ لگایا گیا تاکہ ایہ خلائی جہاز 35 منٹ وچ سطح اُتے اتر جائے۔ 15 دسمبر 1970 نوں اتردے وقت پیراشوٹ پھٹ گیا تے ایہ جہاز کافی تیزی توں سطح توں ترچھے ٹکرایا۔ ٹکراؤ دے بعد 23 منٹ تک اس جہاز توں سگنل ملدے رہے۔ ایہ سگنل پہلی بار کسی دوسرے سیارے دی سطح توں زمین اُتے موصول ہوئے۔
وینیرا منصوبے دے تحت وینیرا ہشتم بھیجیا گیا جس دے سطح اُتے اترنے دے 50 منٹ تک معلومات گھلدا رہیا۔ وینیرا ہشتم 22 جولائی 1972 نوں زہرہ دی فضاء وچ داخل ہويا۔ وینیرا نہم 22 اکتوبر 1975 نوں زہرہ دی فضاء وچ داخل ہويا ۔ وینیرا دہم اس دے تن دن بعد یعنی 25 اکتوبر نوں زہرہ دی سطح اُتے اُتریا تے دونے نے پہلی بار زہرہ دے مناظر دی تصاویر بھیجاں۔ دونے جہاز مختلف جگہاں اُتے اترے تے دونے تھاںواں اُتے انتہائی مختلف قسم دے مناظر دیکھنے نوں ملے۔ وینیرا نہم 20 ڈگری ڈھلوان سطح اُتے اُتریا جتھے 30 توں 40 سم قطر دے پتھر موجود سن جدوں کہ وینیرا دہم بسالٹ نما چٹانی سلیباں اُتے اترا۔
اسی دوران امریکا نے میرینر دہم عطارد نوں بھیجیا جو زہرہ دی کشش دا فائدہ اٹھاندے ہوئے گزرنا سی۔ ایہ جہاز زہرہ توں 5٫790 کلومیٹر دے فاصلے توں گذرا تے 4٫000 توں زیادہ تصاویر وی بھیجاں۔ انہاں تصاویر دے مطابق عام روشنی وچ زہرہ دی سطح اُتے کچھ نئيں دکھادی دتا لیکن بالائے بنفشی روشنی دی مدد توں زہرہ دے بادلاں دی ایسی تفاصیل ملیاں جو پہلے کدی زمینی دوربیناں توں نئيں دکھادی دتے سن ۔
امریکی پائینیر وینس پراجیکٹ وچ دو وکھ وکھ مشن سن ۔ پائینیر وینس آربٹر نوں زہرہ دے مدار وچ بیضوی مدار وچ 4 دسمبر 1978 نوں داخل کيتا گیا جو اوتھے تیرہ سال تک گردش کردا رہیا تے زہرہ دی فضاء دا ریڈار دی مدد توں مطالعہ تے سطح دی نقشہ کشی کردا رہیا۔ پائینیر وینس ملٹی پروب نے 9 دسمبر 1978 نوں چار مختلف سیارچے زہرہ دی فضاء وچ داخل کيتے جنہاں نے اس دی ساخت، ہويا تے حدت دے بارے معلومات بھیجاں۔
اگلے چار سالاں وچ چار ہور وینیرا جہاز بھیجے گئے۔ وینیرا گیارہ تے بارہ دا مقصد زہرہ دے برقی طوفاناں کاجائزہ لینا سی تے وینیرا تیرہ تے چودہ یکم مارچ تے 5 مارچ 1982 نوں کو سطح اُتے اترے تے پہلی بار سانوں زہرہ دی رنگین تصاویر ملیاں۔ انہاں چاراں جہازاں نوں پیراشوٹ دی مدد توں اتارا گیا لیکن پیراشوٹ 50 کلومیٹر دی بلندی اُتے پیراشوٹ توں وکھ ہوئے کے ایہ جہاز کثیف فضاء توں ہُندے ہوئے آرام توں اتر گئے۔ وینیرا تیرہ تے چودہ دا کم جہاز اُتے موجود ایکس رے فلوریسینس سپیکٹرومیٹر دی مدد توں مٹی دے نمونےآں دا جائزہ لینا سی۔ وینیرا چودہ دا کیمرا بدقسمتی توں سطح توں ٹکرایا تے باقی سارا جہاز فضاء وچ معلق ہوئے گیا جس توں مٹی دے تجزیے دا کم ٹھپ ہوئے گیا۔ وینیرا پروگرام 1983 وچ وینیرا پندرہ تے سولہ نوں زہرہ دے مدار وچ چھڈے جانے دے بعد ختم ہوئے گیا۔ان جہازاں دا مقصد سنتھیٹک اپرچر ریڈار دی مدد توں زہرہ دے طبعی خد و خال دا جائزہ لینا سی۔
1985 وچ سوویت یونین نے ہیلی دے دمدار ستارے تے زہرہ دے لئی مشترکہ مشن بھیجیا۔ اس وقت ہیلی دا دمدار ستارہ نظام شمسی دے اندر توں گزر رہیا سی۔ دمدار ستارے نوں جاندے ہوئے راستے وچ خلائی جہاز نے 11 تے 15 جون 1985 نوں ویگا پروگرام دے تحت دو سیارچے زہرہ دی فضاء وچ داخل کيتے تے غباراں دی مدد توں فضائی روبوٹ بھیجیا گیا۔ ایہ غبارے 53 کلومیٹر دی بلندی اُتے معلق ہوئے گئے جتھے دا درجہ حرارت تے ہويا زمین دی سطح ورگی سی۔ ایہ سیارچے 46 گھینٹے تک کارآمد رہے تے انہاں توں حاصل ہونے والی معلومات دے مطابق زہرہ دی سطح سابقہ اندازےآں سےکدرے زیادہ متحرک اے۔
ریڈار دی مدد توں نقشہ کشی
[سودھو]امریکا دے میگلن سیارچے نوں 4 مئی 1989 وچ بھیجیا گیا جس دا مقصد زہرہ دی سطح دی نقشہ کشی بذریعہ ریڈار کرنا سی۔ پہلے ساڈھے چار سالاں دے دوران ملنے والی عمدہ تصاویر پہلے والی تصاویر توں کدرے بہتر سن۔اس سیارچے نے 98 فیصد سےز یادہ رقبے دی نقشہ کشی کامیابی نال کیندی۔ 1994 وچ اپنے مشن دے خاتمے اُتے اس سیارچے نوں زہرہ دی فضاء وچ تباہ ہونے دے لئی بھیج دتا گیا۔
حالیہ تے مستقبل دے مشن
[سودھو]ناسا دے میسنجر مشن جدوں عطارد نوں روانہ ہوئے تاں اکتوبر 2006 تے جون 2007 وچ زہرہ دے نیڑے توں گذرے تاکہ زہرہ دی کشش توں اپنی رفتار کم کر سکن۔ ایہ جہاز مارچ 2011 وچ عطارد دے مدار اُتے داخل ہونے سن ۔ میسنجر نے دونے بار گذردے ہوئے سائنسی معلومات اکٹھی کيتياں۔
وینس ایکسپریس نامی خلائی جہاز نوں یورپی خلائی ایجنسی نے بنایا سی تے اسنوں 9 نومبر 2005 نوں روسی راکٹ دی مدد توں بھیجیا گیا۔ ایہ جہاز کامیابی توں 11 اپریل 2006 نوں زہرہ دے مدار وچ داخل ہوئے گیا۔اس جہاز دا مقصد زہرہ دی فضاء، بادل ، طبعی خد و خال، پلازما دا جائزہ تے سطح دے درجہ حرارت وغیرہ دی پیمائش اے۔ سب توں پہلے ملنے والی معلومات وچ جنوبی قطب اُتے موجود دوہرا وڈا سائیکلون اہم اے۔
جاپان دی خلائی ایجنسی نے زہرہ دے مدار دے لئی اک جہاز اکاٹسوکی تیار کيتا۔ اسنوں 20 مئی 2010 وچ روانہ کيتا گیا اُتے دسمبر 2010 وچ ایہ جہاز زہرہ دے مدار وچ داخل ہونے وچ ناکام ہوئے گیا۔ اُتے اندازہ اے کہ ایہ جہاز اپنے زیادہ تر نظام بند کر کے چھ سال بعد دوبارہ چالو ہوئے کے مدار وچ داخل ہونے دی کوشش کريں گا۔ اس جہاز دے مقاصد وچ زیريں سرخ کیمرے دی مدد توں تصاویر لینا تے آسمانی بجلی دی موجودگی دی تصدیق تے موجودہ آتش فشانی سرگرمیاں دے وجود دا جائزہ لینا اے۔
یورپی خلائی ایجنسی نوں امید اے کہ اوہ 2014 وچ بیپی کولمبو نامی مشن عطارد نوں بھیجاں گے جو دو بار زہرہ دے نیڑے توں گذرے گا تے فیر 2020 وچ عطارد دے مدار وچ داخل ہوئے جائے گا۔
نیو فرنٹئیر پروگرام دے تحت ناسا زہرہ نوں اک جہاز بھیجے گا جو زہرہ دی سطح اُتے اتر کر اس دی مٹی دا عنصری تے معدنی اعتبار توں جائزہ لے گا۔ اس جہاز اُتے زمین وچ سوراخ کرنے تے چٹاناں دا جائزہ لینے دے آلات وی موجود ہون گے۔وینیرا ڈی سیارچہ روس دے منصوبےآں وچ شامل اے جسنوں 2016 وچ روانہ کيتا جائے گا جو خود تاں زہرہ دے مدار وچ رہ کے تحقیق جاری رکھے گا لیکن اک سیارچہ سطح اُتے وی بھیجے گا جو طویل عرصے تک اوتھے رہ کے معلومات گھلدا رہے گا۔ ہور منصوبے زہرہ اُتے ہوائی جہاز، غبارے تے گاڑیاں بھیجنے توں متعلق نيں۔
ناسا سیج نامی مشن دے تحت اک خلائی جہاز زہرہ نوں 2016 وچ بھیجے گا۔
انسان بردار مشن
[سودھو]1960 دی دہائی دے آخر وچ اپالو پروگرام دے آلات دی مدد توں زہرہ اُتے اک جہاز بھیجیا جانا سی جس اُتے انسان سوار ہُندے تے ایہ جہاز زہرہ دے نیڑے توں ہوئے کے گذردا۔ ایہ منصوبہ اندازےآں دے مطابق 1973 وچ اکتوبر دے آخر یا نومبر دے شروع وچ بھیجیا جاندا۔ اس مقصد دے لئی سیٹرن 5 راکٹ استعمال ہُندا تے پوری پرواز اک سال اُتے محیط ہُندی۔ ایہ جہاز زہرہ دی سطح توں 5٫000 کلومیٹر دے فاصلے توں چار ماہ بعد گذردا۔
تاریخی سمجھ بجھ
[سودھو]آسمان اُتے سب توں روشن جسم ہونے دی وجہ توں زہرہ نوں قدیم زمانے توں انسان جاندا اے تے انسانی سبھیاچار وچ وی اسنوں اہمیت حاصل رہی اے۔ عہد قدیم دی بابلی رہتل وچ اس دا ذکر ملدا اے جو 16واں صدی ق م وچ زہرہ دے مشاہدے دے بارے اے۔
قدیم مصری زہرہ نوں صبح تے شام دے ستارے دے ناں توں دو وکھ وکھ ستارے مندے سن ۔ قدیم یونانی وی اسنوں دو وکھ وکھ اجرام فلکی مندے سن ۔ اُتے بعد وچ اسنوں اک سیارہ تسلیم کر ليا گیا۔
ایرانی بالخصوص فارسی اساطیری کہانیاں وچ زہرہ دا تذکرہ ملدا اے۔ پہلوی ادب وچ وی اس دا تذکرہ پایا جاندا اے۔ فارسی بولی وچ زہرہ نوں ناہید کہیا جاندا اے۔
مایا رہتل وچ وی زہرہ نوں بہت اہمیت حاصل رہی اے۔ زہرہ دی حرکات اُتے اک مذہبی کیلنڈر بنایا گیا سی تے مختلف واقعات جداں کہ جنگ وغیرہ دے بارے زہرہ دی حرکات توں پیشین گوئی کيتی جاندی سی۔
قدیم آسٹریلیائی مذاہب وچ وی زہرہ نوں اہمیت ملی ہوئی سی۔
مغربی ستارہ شناسی وچ زہرہ نوں محبت تے زنانہ پن دی دیوی توں منسوب کيتا جاندا اے ۔ ایہ دیوی جنسی زرخیزی دے لئی مشہور منی جاندی اے۔ ہندو ویدک نجومی زہرہ نوں شکرا دے ناں توں جاندے نيں جس دا مطلب سنسکرت بولی وچ پاک، صاف یا روشن وغیرہ بندا اے۔ جدید چینی، کوریائی، جاپانی تے ویتنامی ثقافتاں وچ زہرہ دھاتی ستارے دے ناں توں منسوب اے۔
ستارہ شناسی دے اعتبار توں زہرہ دی علامت اوہی اے جو حیاتیاندی طور اُتے زنانہ جنس دے لئی منسوب اے یعنی گول دائرہ تے اس دے تھلے چھوٹی سی صلیب۔
آباد کاری
[سودھو]چونکہ زہرہ دی سطح اُتے موسم انتہائی شدید اے، اس لئی موجودہ ٹیکنالوجی دی مدد توں ایتھے انسان دا رہنا ممکن ننيں۔ اُتے سطح توں تقریباً 50 کلومیٹر اُتے دی فضاء زمین دی سطح ورگی اے۔ اس جگہ ہويا دا دباؤ تے ساخت زمین دی سطح ورگی اے۔ انہاں وجوہات دی بناء اُتے ایتھے ہويا وچ معلق آبادیاں بنانے دے بارے منصوبے بنائے جا رہے نيں۔
حوالے
[سودھو]- ↑ ۱.۰ ۱.۱ ۱.۲ ۱.۳ ۱.۴ سائیٹ غلطی:نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےnssdc
لئی۔ - ↑ سائیٹ غلطی:نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےmeanplane
لئی۔ - ↑ سائیٹ غلطی:نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےhorizons
لئی۔ - ↑ ۴.۰ ۴.۱ سائیٹ غلطی:نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےSeidelmann2007
لئی۔ - ↑ سائیٹ غلطی:نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےiauwg_ccrsps2000
لئی۔ - ↑ ۶.۰ ۶.۱ سائیٹ غلطی:نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےMallamaVenus
لئی۔ - ↑ سائیٹ غلطی:نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےMallamaSky
لئی۔ - ↑ سائیٹ غلطی:نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےJPL-Horizons
لئی۔ - ↑ سائیٹ غلطی:نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےephemeris
لئی۔