پاکستان نیوی

پاک بحریہ
پاک بحریہ دا نشان
سرگرم	15 اگست 1947ء – تا حال
دیس	پاکستان
فسم	بحریہ
کردار	سمندری لڑائی تے دفاع
سائز	30,700 حاضر 5,000 ريزرو 63 بحری جہاز 101 جہاز
حصہ	وزراتِ دفاع افواج پاکستان
نیول ہیڈکوارٹر	نیول ہیڈکوارٹر، اسلام آباد
Nickname	پاک بحریہ (Pak Bahr'ya) or PN
ماٹو	A Silent Force to Reckon With
Colours	Navy blue and White
ورہے گنڈھاں	Navy Day is on 8 September
جھڑپاں	پاک بھارت جنگ 1965ء جنگ آزادی بنگلہ دیش پاک بھارت جنگ 1971ء بلوچستان تنازع Indo-Pakistani War of 1999 Atlantique incident 2002 Indo-Pakistani Standoff دہشت دے خلاف جنگ 2004 Tsunami Relief Operations Operation Enduring Freedom Combined Task Force 150 Combined Task Force 151 Operation Madad Operations Near the HOA شمال مغرب پاکستان وچ جنگ
اعزاز	پاکستان دے فوجی تے شہری اعزاز
لڑائی اعزاز	نشان حیدر
کمانڈر
چیف آف نیول اسٹاف	ایڈمرل ظفر محمود عباسى
وائس چیف آف نیول اسٹاف	وائس ایڈمرل کلیم شوکت
شناختی نشان
Standard (flag) of the Navy
Naval Jack of Pakistan
Naval Ensign of Pakistan
ہوائی جہاز
بمبار	Dassault Mirage 5
Electronic warfare	Hawker 850 XP
ہیلی کاپٹر	Westland Seaking, Aérospatiale SA-319B Alouette III, Harbin Z-9
Patrol	Lockheed P-3C Orion, Fokker F27-2000, Breguet Atlantique I, ATR-72-500

پاک بحریہ (Pakistan Navy) پاکستان دی بحری حدود تے سمندری تے ساحلی مفادات دی محافظ اے۔ ایہ پاکستان دی دفاعی افواج دا حصہ اے۔پاکستان نیوی (پاک بحریہ) پاکستان دی بحری فوجی اے ایدا کم عرب سمندر نال پاکستان دی 1،046 میٹر (650 میل) لمبی سمندری سرحد دی حفاظت کرنا اے۔

پاک بحریہ (اردو: پاکستان بحریہ۔ Pɑkistan Bahri'a) (ناں رپورٹنگ: PN) پاکستان دی دفاعی افواج دے بحری جنگ دی شاخ اے۔ ایہ پاکستان دی 1,046 کلومیٹر (650 میل) لمبی ساحلی پٹی دے نال نال بحیرہ عرب تے اہم شہری بندرگاہاں تے فوجی اڈےآں دے دفاع دی ذمہ دار اے۔ پاک بحریہ 1947ء وچ پاکستان دی آزادی دے بعد وجود وچ آئی۔ بحری دن 8 ستمبر 1965ء نوں پاک بھارت جنگ دی یاد وچ منایا جاندا اے۔

پاک بحریہ پاکستان دی حکومت دی پالیسیاں دی حمایت وچ ملکی تے غیر ملکی خدمات سر انجام دے رہی اے۔ پاکستان دے دفاع دے لئی پاک بحریہ دا موجودہ تے بنیادی کردار اے۔ اکیسویں صدی وچ پاک بحریہ نے محدود بیرون ملک آپريشنز کیتے تے پاکستان انترکٹک پروگرام دے قیام وچ اک اہم کردار ادا کیتا اے ۔

پاک بحریہ جدت تے توسیع دے مراحل توں گزر رہی اے تے دہشت گردی دے خلاف جنگ وچ وی اس دا اہم کردار رہیا اے۔ 2001ء توں پاک بحریہ نے اپنی آپریشنل گنجائش نوں ودھایا تے عالمی دہشت گردی، منشیات سمگلنگ تے قزاقی دے خطرے دا مقابلہ کرنے دی قومی تے بین الاقوامی ذمہ داری وچ تيزی لیائی۔ 2004 وچ پاکستان نیٹو مشترکہ ٹاسک فورس CTF-150 دا رکن بن گیا۔

پاکستان دے آئین دے تحت صدر پاکستان پاکستانی مسلح افواج دا کمانڈر ان چیف ہُندا اے۔ چیف آف نيول اسٹاف (CNS) جوکے چار ستارے والا ایڈمرل ہُندا اے پاک بحریہ دا سربراہ ہُندا اے جس نوں وزیر اعظم پاکستان، صدر پاکستان نال مشاورت توں بعد مقرر کردا اے۔ چیف آف نيول اسٹاف سویلین وزیر دفاع تے سیکرٹری دفاع دے ماتحت ہُندا اے۔

تريخ

پاکستان نیوی دی بنیاد پاکستان دے قیام توں مگراں 14 اگست 1947ء نوں رکھی گئی۔

پاکستان نیوی دی تریخ

"اج پاکستان لئی اک تاریخی دن اے خاص کر اوہناں لوکاں لئی جو بحریہ وچ نيں۔ مملکتِ پاکستان‎ تے ایہدے نال ای اک نویں بحریہ، شاہی پاک بحریہ وجود وچ آگئی اے۔ مینوںفخر اے کے مینوں اس دا سربراہ تے آپ دے نال مل کے ایہدی خدمت لئی مقرر کیتا گیا اے۔ ایہ میرا تے آپ دا فرض اے دے آنے والے مہینیاں وچ اس بحریہ نوں اسیں اک مستعد تے خوش باش بحریہ بنائيے" — محمد علی جناح دا مارچ 1948ء وچ پاکستان نيول اکیڈمی منوڑا وچ خطاب—

پاک بحریہ 15 اگست 1947ء نوں پاکستان دی ریاست دے قیام دے نال وجود وچ آئی سی۔ مسلح افواج دی ریکونسٹوشن کمیٹی نے شاہی ہندوستانی بحریہ نوںپاکستان تے بھارت دے درمیان تقسیم کیتا۔ شاہی پاک بحریہ نوں دو سلوپ، دو فریگٹیس، چار مانیسویپر، دو بحری ٹرالرز، چار بندرگاہ لانچیز تے 358 اہلکار (180 افسران تے 34 ريٹنگ) ملے۔ پاکستان دے ساحل اُتے ڈیلٹا دے علاقے زيادہ ہونے دی وجہ توں، پاکستان نوں بندرگاہ ڈیفنس موٹر لانچیز دی اک وڈی تعداد وی ملی۔ 1956ء وچ پاکستان نوں اک جمہوریہ قرار دتا گیا تے دولت مشترکہ دے حصے دے طور اُتے "شاہی" دا لاحقہ ختم کردتا گیا۔ بحریہ نوں اک مشکل تریخ توں لنگھنا پیا،بحریہ نوں صرف 200 افسران تے 3000 سيلر ملے جنہاں وچ کموڈور ايچ ايم ايس چوہدری سینئر ترین افسر سن۔ بحریہ نوں ناکافی عملے، آپریشنل اڈےآں دی کمی تے ٹیکنالوجی تے وسائل دی کمی دے مسائل دا سامنا کرنا پیا۔ ایہ ويسے وی تکنیکی عملے، ساز و سامان تے افسران دے لحاظ نال فوج تے فضائیہ دے مقابلے وچ سب توں چھوٹی شاخ سی۔ انہاں تمام مشکلات دے باوجود بحریہ نے درپیش چیلنجاں دا سامنا کیتا تے نوزائيدہ پاکستان وچ اک ہائی پروفائل بھرتی پروگرام دا آغاز کیتا۔

آغاز

پاک بحریہ نے 1947 دی پاک بھارت جنگ وچ حصہ نہيں ليا کيونکہ تمام لڑائی زمین تک محدود سی۔ پر ریئر ایڈمرل جيمز وِلفریڈ جیفورد، چیف آف دی نيول سٹاف نے اک" ہنگامی منصوبہ"(فریگٹیس تے بحری دفاع نوںکم کرن لئی مرحلہ)" بناليا سی۔ 1948ء وچ بحریہ وچ بحری جاسوسی دے معملات دے ایہ ڈائریکٹوریٹ جنرل نيول انٹیل جنس (DGNI) دا محکمہ قائم کیتا گیا سی تے کمانڈر سید محمد احسن نے اس دے پہلے ڈائریکٹر جنرل دے طور اُتے خدمات سر انجام دیں۔ 1947ء دی جنگ دے خاتمے توں بعد بحریہ نے اپنے اڈاں دی توسیع دا کم شروع کر دتا تے کراچی وچ نيول ہيڈکوارٹرز دا قيام عمل وچ لايا گيا۔ 1949 وچ اپنا پہلا او کلاس تباہ کن (ڈيسٹرائر) بحری جہاز شاہی بحریہ توں خریدیا۔

پاک بحریہ دی آپریشنل تریخ دا آغاز 1949 نوں شاہی بحریہ دے دو عطیہ کردہ تباہ کن ( ڈيسٹرائر) بحری جہازاں پی اين ايس ٹیپو سلطان تے پی اين ايس طارق دے نال ہویا۔ پی اين ايس طارق دی کمان لیفٹیننٹ کمانڈر افضل رحمان خان نوں دتی گئی جدونکے پی اين ايس ٹیپو سلطان 30 ستمبر 1949 نوں کمانڈر پی ايس ایونز دی کمان وچ پاک بحریہ وچ کميشن ہویا۔ انہاں دو جہازاں توں 25ويں تباہ کن (ڈيسٹرائر) سکواڈرن دی تشکیل دتی گئی۔

1950ء وچ بحریہ وچ قوميتی پروگرام نوں فروغ دِتا گيا، جیہدے وچ مقامی افسران دی وڈی تعداد نوں ترقی دتی گئی۔ ڈاکيارڈ، لاجسٹکس تے انجینرنگ دے اڈےآں دی تشکیل ہوئی، توانا کوششاں نال مشرقی پاکستان وچ بحری موجودگی نوں فروغ دتا گيا تاکہ مشرقی پاکستان توں لوکاں دی بھرتی لئی مواقع پیدا ہون۔ اس مدت دے دوران شاہی بحریہ دے افسران دی جگہ مقامی افسران نوںخاص تے کلیدی عہدےآں اُتے لايا گيا۔ ریئر ایڈمرل جيمز وِلفریڈ جیفورد بحریہ دے پہلے سربراہ دے طور اُتے جدونکہ کمانڈر خالد جمیل نے بحریہ دے پہلے پاکستانی نائب سربراہ دے طور اُتے خدمات انجام دتیاں ۔ 1950 دی دہائی وچ، وزارت خزانہ نے پاک فوج دی کور آف انجینئرز نوںکراچی وچ بحری ڈاکيارڈ تے نيول ہيڈکوارٹرز دی تعمیر دی زمہ داری سونپی۔ اس وقت دے دوران شاہی بحریہ دی سرپرستی وچ بحریہ دے بحری جہازاں نے خیر سگالی مشناں دی اک وڈی تعداد وچ شرکت کیتی۔ پاک بحریہ دے بحری جہازاں نے دنیا بھر دا دورہ کیتا۔ 1950 وچ کموڈور چوہدری نے پی اين ايس مہران دی کمان سنبھالی۔ 1953ء وچ اوہ بحریہ دے پہلے پاکستانی سربراہ بن گئے۔ 25ويں تباہ کن( ڈيسٹرائر) سکواڈرن دی کمان کيپٹن رومولڈ نالیکز کی ٹیمانسک نے سنبھالی۔ رومولڈ نالیکز کی ٹیمانسک پاک بحریہ وچ خدمات انجام دین والے پہلے پولش افسر سن۔

1956ء وچ پاکستان دی پارلیمنٹ نے متفقہ طور اُتے 1956 دا آئین پاکستان منظور کیتا تے پاکستان نوں اک اسلامی جمہوریہ قرار دتا۔ فیر بحریہ دے ناں توں "رائل" دا لاحقہ ختم کردتا گیا تے پاک بحریہ یا "PN" نامزد کیتا گیا تے نيول جیک وچ ملکہ دے رنگ دی جگہ پاکستان دے پرچم دے سبز تے سفید رنگ نے لے لی۔ تناں مسلح افواج دی سنيارٹی دی ترتیب بحریہ، فوج تے فضائیہ توں تبدیل کرکے فوج، بحریہ تے فضائیہ کردتی گئی۔

فروری 1956ء وچ برطانوی حکومت نے پاکستان دے لئی کئی اہم لڑاکا بحری جہازاں دا اعلان کیتا۔ ايہ جہاز اک کروزر تے چار تباہ کن( ڈيسٹرائر), امریکی فوجی امدادی پروگرام دے تحت دستیاب فنڈز توں خریدے گئے۔ 1956ء توں 1963 دے درميان چند اضافی جہازاں دا حصول جنہاں وچ دو تباہ کن( ڈيسٹرائر)، اٹھ ساحلی مانیسویپرس تے اک تيل ٹينکر جہاز، کمیونسٹ مخالف سمجھوتےآں سیٹو تے سينٹو وچ پاکستان دی شرکت دا براہ راست نتیجہ سی۔ اس عرصے دے دوران بحریہ نے پہلی آبدوز حاصل کرنے دی کوشش کیتی لیکن پاکستان وچ بگڑدی ہوئی سیاسی صورت حال دی وجہ توں ايہ کوشش ناکام ہو گئی۔

1951 وچ فريگيٹ شمشير

پاک بھارت جنگ 1965

بحریہ 1965ء دی جنگ دے وقت چنگی طرح تیار سی۔ نيول چیف ایڈمرل افضل رحمان خان نے پاک بحریہ دے سارے لڑاکا یونٹس نوں ساحل دے قريب دفاعی پوزیشن لینے دا حکم دتا، لیکن خلیج بنگال وچ کسے جارحانہ کارروائی دا آرڈر نہیں دتا۔ ليکن جدوں بھارتی فضائیہ دی بار بار دی کارروائیاں توں پاک فضائیہ دے آپريشن متاثر ہونا شروع ہوئے تو بحریہ نوں تنازعے وچ اک زیادہ جارحانہ کردار سنبھالنا پیا۔ 2 ستمبر نوں بحریہ دی پہلی طويل رينج آبدوز پی اين ايس/ايم غازی نوں کموڈور نیازی دی کمان وچ ہندوستانی بحریہ دی نقل و حرکت تے اجتماع اُتے نظر رکھنے تے انٹیلی جنس معلومات فراہم کرنے دے لئی تعینات کيتا گيا۔ اسنوں ہدایت کیتی گئی کہ بھارتی فريگيٹس، میزائیل کشتیاں تے کورویٹٹیس نوں مشغول کرنے دے علاوہ، طیارہ بردار جہاز وکرانت ولوں درپیش خطرات توں وی نپٹے۔

7/8 ستمبر دی رات اک پاکستانی سکواڈرن جو کہ چار تباہ کن( ڈيسٹرائر) اک فریگیٹ، اک کروزر تے اک آبدوز اُتے مشتمل سی نے کموڈور ایس ایم انور دے زیر کمان بھارتی فضائیہ دے دوارکا دے ساحلی قصبے وچ موجود ریڈار بيس اُتے حملہ کیتا۔ ایہ حملہ کامیابی سی تے ریڈار تنصیبات نوں تباہ کر دتا گیا سی- تے اس دے علاوہ ہندوستانی بحریہ کسے وی قسم دی جوابی کارروائی کرنے وچ ناکام ہو گئی سی۔ کارروائی دے بعد سکواڈرن تیزی نال دوارکا توں نکل گيا ۔

تباہ کن (ڈيسٹرائر) جہاز پی اين ايس بدر 1957 وچ برطانيا دے دورے اُتے

آبدوز غازی بھارتی بحریہ دے بمبئی (ممبئی) وچ موجود مغربی بیڑے دے خلاف حرکت وچ لیائی گئی سی۔ 22 ستمبر سونار سسٹم دے ذريعے لگاتار دو ہفتے پِچھا کرکے ہندوستانی فریگیٹ آئی اين ايس کوٹہر اُتے چار ہومنگ تارپیدو فائر کيتے۔ دو تارپیدو ہندوستانی جہاز نوں لگے ليکن اوہ ڈوبیا نہیں۔ 23 ستمبر نوں ، آبدوز غازی اپنے آپریشنز ختم کرکے کراچی روانہ ہو گئی۔

آپریشن دوارکا نے پاک بحریہ دا وقار بوہت ودھیا ديا سی۔ بھارتی بحری کمانڈراں نے پاک بحریہ ول توں درپیش اہم خطرے تے اپنی بحریہ دی پاک بحریہ دا مقابلہ کرنے وچ ناکامی نوں جانچ ليا سی۔ ليکن جنگ دے بعد 1965 ء – 70 دے دوران ہندوستانی بحریہ دی آپریشنل صلاحیت پاک بحریہ دے مقابلے کئی گنا ودھ گئی۔ پاکستان نے امریکا توں ٹینچ آبدوز تے فرانس توں تن ڈيفائن کلاس آبدوزيں حاصل کیتیاں ،اس توں علاوہ بحری اسپیشل فورسز (کمانڈوز) 1966 وچ قائم کیتی گئی۔ بحریہ نے وی لڑاکا جیٹ طیاراں اُتے مُشتمل اک بحری ايويشن ادارہ قائم کرن دی کوشش کیتی لیکن فضائيہ نے کُھلے سمندر دی کارروائیاں وچ طیارے کھون دے خطرے دے پيشِ نظر اس دی مخالفت دی۔ بحری امور ول اس وقت دے صدر جنرل ایوب خان دی بے اعتنائی دی وجوہ توں بحریہ دی آپریشنل کارکردگی مزید خراب ہوئی۔ 1970ء وچ جنرل یحیا خان نے اصلاحات دا اک سلسلہ شروع کیتا، جس توں قومی دفاع وچ بحریہ دے کردار وچ اضافہ ہویا۔

1965 دی پاک بھارت جنگ کے دوران آبدوز پی اين ايس/ايم غازی. ایہ آبدوز پراسرار حالات وچ اپنے 100 سيلراں تے افسراں سميت 1971 د جنگ وچ ڈُب گئی سی

پاک بھارت جنگ 1971

پاک بحریہ دی مشرقی پاکستان (ہن بنگلا دیش) وچ غیر تسلی بخش کارکردگی دی وجہ مشرقی پاکستان وچ کم نمائندگی تے خلیج بنگال وچ جارحانہ کارروائیاں کيلئے صلاحيتاں دی کمی سی۔ اس دا لڑاکا بحری بیڑے تقریبن مکمل طور تے (مغربی) پاکستان وچ تعینات سی۔ مشرقی پاکستان وچ بحریہ نے بحری سپيشل سروس گروپ ( کمانڈوز) تے پاکستان مرینز دے کچھ دستے تعینات کيے۔ کراچی شہر جو پاکستان دی سمندری تجارت دا مرکز سی وچ پاک بحریہ دا ہیڈکوارٹر رکھیا گيا۔ اگرچہ مشرقی پاکستان وچ بحری موجودگی بڑھانے دے لئی تجویزاں پیش دی گئيں تھيں ليکن کوئی سنجیدہ اصلاحات نہيں دی گئيں۔ 15 مارچ 1971ء نوں بحری سپيشل سروس گروپ (کمانڈوز) نے مشرقی پاکستان وچ اک بھرپور انسداد دہشت گردی آپریشن کوڈ ناں " آپریشن جيک پوٹ" تے اپريل وچ "آپریشن بريسل" شروع کيا۔ اس دے بعد ہندوستانی بحریہ دی نقل و حرکت تے اجتماع اُتے نظر رکھنے تے انٹیلی جنس معلومات فراحم کرنے کيلئے آبدوز پی اين ايس/ايم غازی مشرقی پاکستان وچ تعینات کیتی گئی۔

"مشرقی پاکستان دے بحران دے خاتمے دے وقت ہمارا يہ حال سی کہ۔.. ہمارے (پاک بحریہ، مشرقی کمانڈ) کول کوئی انٹیلی جنس نہيں سی تے اساں ايک طرح توں بہرے تے اندھے سن، بھارتی بحریہ تے بھارتی فضائیہ اساں پے دن رات بم برساندی سی ..." — ایڈمرل محمد شریف دی 1971ء وچ امریکی ایڈمرل زموالٹ توں گفتگو-

"پی اين ايس نازم، اس نے امريکی بحريہ وچ رہندے ہوئے بطور يو ايس ايس ولٹسی کورياتے اور ويتنام دیاں جنگاں وچ حصہ ليا

1969 وچ بحریہ دے سابق کمانڈر ایڈمرل سید محمد احسن نوںمشرقی پاکستان بھیجیا گیا تے اوتھے پاکستانی مسلح افواج کمانڈر بنايا گیا۔ انہاں دی ہدايات دے تحت، مشرقی پاکستان وچ بحریہ دی موجودگی نوں تن گنا بڑھايا گیا۔ کمانڈسائز بحری اثاثہ جات ودھائے گئے، مشرقی پاکستان وچ اک بحری انتظامی یونٹ بنايا گیا۔ مشرقی بحری کمانڈ ہندوستانی بحریہ دے لئی اک وڈا خطرہ سی۔ چنانچہ اس خطرے توں نپٹنے دے لئی اک آپریشن شروع کیتا۔ پاک بحریہ دی پوری کوشش سی دے بھارت کسے طرح خلیج بنگال بلاک نہ کرسکے۔ 4 دسمبر نوں بھارتی بحریہ نے 3 OSA کلاس میزائل کشتیاں تے 2 آبدوز شکن بحری جہازاں دے نال "آپریشن ٹرائیڈينٹ" دا آغاز کیتا۔ انہاں نے کراچی دی بندرگاہ دے قریب ایس ایس-اين-2 سٹائکس بحری جہاز شکن میزائل فائر کيے جس توں دفاع لئی فرسودہ پاکستانی بحریہ دے بحری جہازاں دے کول کوئی قابل عمل انتظام موجود نئيں سی۔ پاکستانی بحری جہاز پی اين ايس محافظ تے پی اين ايس خیبر تباہ ہو کر ڈوب گئے جدونکہ پی اين ايس شاہ جہاں نوں ناقابلِ مرمت حد تک نقصان پہنچا۔ ایہ بھارتی بحریہ لئی اک شاندار کامیابی سی اس دے حملہ آور سکواڈرن نوں کوئی نقصان نئیں ہویا سی۔ 8 دسمبر 1971ء نوں پاک بحریہ دی آبدوز "پی اين ايس/ايم ہنگور" نے بھارتی فریگیٹ "آئی اين ايس کھکری" نوں بھارتی گجرات دے ساحل دے قریب تباہ کردِتا۔ ایہ دوسری عالمی جنگ دے بعد اک آبدوزکے اک لڑاکا جنگی بحری جہاز تباہ کرنے دا پہلا واقع سی تے اس وچ بھارتی بحریہ دے 18 افسران تے 176سيلر مارے گئے۔ اسی آبدوز نے بھارتی بحری جہاز "آئی اين ايس کرپان" نوں وی بری طرح نقصان پہنچا۔ پاکستان ول توں بھارتی میزائل کشتیاں دے خطرے دے مقابلے لئی انہاں دے اڈے اوکہا بندرگاہ اُتے بمباری دی کوششاں دی گئيں۔ ہندوستانی بحریہ نے 8 دسمبر 1971ء دی رات آپریشن پائيتون دے تحت پاکستانی ساحل اُتے جوابی حملہ کر دتا۔ اک میزائل بوٹ تے دو فریگیٹس اُتے مشتمل بھارتی جہاز کراچی دے ساحل دے قریب پہنچے۔ انہاں نے بمباری کر دے پانامی بحری جہاز گلف سٹار ڈبو ديا جدونکہ پاک بحریہ دے بحری جہاز پی اين ايس ڈھاکا تے برطانوی بحری جہاز ایس ایس ہرمٹن نوںنقصان پہنچايا جد کہ کراچی بندرگاہ وچ کچھ تيل ڈپو وی تباہ کيتے۔ آپریشن پائيتون ہندوستانی بحریہ لئی مکمل کامیابی جد کہ پاک بحریہ لئی اک نفسیاتی صدما سی۔ پاکستان انٹرنيشنل ائيرلائن دے سویلین ہوابازاں نے ہوائی نگرانی مشنز دے لئی پاک فضائیہ نوں اپنی رضاکارانہ خدمات پیش کيں لیکن اس توں کم فائدہ ہویا، انہاں نے پاک بحریہ دے فریگیٹ جہاز پی اين ايس ذو الفقار دی اک ہندوستانی میزائل کشتی دے طور اُتے غلط نشان دہی کردی۔ پاک فضائیہ دے طیاراں نے پی اين ايس ذو الفقار دی سہی نشان دہی کرنے توں پہلے اس پے لگاتار حملے کيے۔ دوستانہ حملے دا نتیجہ ایہ نکلا مزید نیوی نوں اہلکاراں تے بحری جہازاں دا شدید نقصان برداشت کرنا پیتا۔ پاک بحریہ دی آپریشنل صلاحیتيں ہن عملی طور اُتے ناپید تھاں تے حوصلے ٹٹ چکے سن۔ بحری مبصرین نے کہیا کہ پاک فضائیہ دے پائلٹ بحری آپریشنز وچ تربيت دی شديد کمی دی وجوہ توں "اک وڈے فریگیٹ جہاز تے اک چھوٹی Osa میزائل کشتی دے درمیان فرق پہچاننے وچ ناکام رہے"۔ اس دوستانہ حملے توں بعد، تمام بحری آپریشنز بحریہ دے سربراہ دے احکامات دے تحت بند کر دِتے گئے۔ پاک بحریہ دی واحد طویل رینج آبدوز پی اين ايس/ايم غازی نوں تعینات کیتا گیا سی لیکن غیر جانبدار ذرائع دے مطابق ایہ راستے وچ پراسرار حالات وچ ڈوب گئی سی۔ پاکستانی حکام دے مطابق يہ جاں تو اندرونی دھماکے جاں انہاں بارودی سرنگاں توں ٹکرا کر جو اس وقت يہ بچھا رہی سی ڈوب گئی۔ ہندوستانی بحریہ وی اس نوں ڈبونے دا دعوہ کردی اے۔ اس آبدوز دی تباہی دے بعد بھارت نے خلیج بنگال دی ناکہ بندی کردی۔ دفاعی رسالے "پاکستان ڈيفينس جرنل" دے مطابق، کراچی، ڈھاکہ تے چٹاگانگ اُتے حملے تے آبدوز غازی دی تباہی دے بعد پاک بحریہ 1965 ء دی جنگ وانگہندوستانی بحریہ دے خطرے دے مقابلہے دے کابل نہيں رہی سی۔ ہندوستانی بحریہ تے فضائیہ ول توں پاک بحریہ نوں پہنچنے والے نقصان وچ ست گن بوٹس، اک مائن سوئپر، دو تباہ کن( ڈيسٹرائر)، پاکستان کوسٹ گارڈ دی 3پيٹرول کرافٹ، 18 کارگو، رسد تے مواصلات والے بحری جہاز اس دے علاوہ ساحلی شہر کراچی دی بندرگاہ تے بحری اڈے وچ وی وڈے پیمانے اُتے نقصان سی۔ تن تجارتی بحری جہاز۔ انور بخش، پسنی تے مادھمیتھا تے دس چھوٹی کشتیياں قبضے وچ چلی گئی تھيں۔ نیوی دے 1900 اہلکار جاں بحق ہوئے جبکے 1413 ڈھاکہ وچ بھارتی فورسز دے ہاتھاں گرفتار ہو گئے سن۔ اس دے مقابلے وچ ہندوستانی بحریہ نوں 18افسران 176سيلر دو فریگیٹ تے اک بریگویٹ ايليز لڑاکا بحری ہوائی جہاز دا نقصان برداشت کرنا پیتا۔ اک پاکستان اسکالر دے مطابق، پاک بحریہ نے جنگ وچ اپنی قوت دا اک تہائی گنوا ديا سی۔ محدود وسائل تے افرادی قوت دے باوجود پاک بحریہ نے جانفشانی توں انٹر سروسز (فضائیہ تے فوج) نوں اختتام تک معاونت فراہم دی۔ اس اس جنگ وچ ناکامی دی بنیادی وجوہ بحریہ دی مرکزی کمانڈ دی ناکامی سی۔

سرد جنگ

آپریشن "ريسٹور ہوپ"کے دوران پاک بحريہ کی ڈيفنی کلاس آبدوز پی اين ايس/ايم غازی (1971 وچ تباہ ہون والی آبدوز غازی ٹينچ کلاس آبدوز سی)

1971 دی جنگ دے بعد، بحریہ نوں دوبارہ منظم کيا گيا۔ نویں آنے والے چيف آف نيول سٹاف ایڈمرل محمد شریف نے بحریہ نوں ریکونسٹویٹ کيا تے بحریہ دا ہوائی بازو بنايا گيا۔ جنگ دے دوران انٹر سروسز (فضائیہ،بحریہ تے فوج) دے درمیان کورڈینیشن،مواصلات تے مشترکہ کارروائیاں دی کمی دے بعد چيرمين جوائنٹ چیفس آف اسٹاف کمیٹی دا عہدہ قائم کيا گيا تے ایڈمرل محمد شریف دی بحریہ دے لئی خدمات دے اعتراف وچ انہاں نوں بطور جوائنٹ چیفس آف اسٹاف کمیٹی پاکستان مسلح افواج مقرر کيا گيا۔ پاک بحریہ 1974ء وچ اس وقت منظرِعام اُتے آئی جدوں اس نے بلوچستان دے تنازع وچ ہتھياراں دی سمگلنگ نوں روکنے دے لئی مبینہ طور بحری ناکہ بندی کر دی تے فوج تے فضائیہ نوں تنازعے وچ لوجسٹک سپورٹ فراہم دی۔ اپنے آغاز توں، بحریہ نے ریاست ہائے متحدہ امریکا توں خريداری اُتے انحصار دی بجائے اپنی خریداری نوں متنوع بنانے دی کوشش دی۔ 1971ء دے بعد بحریہ نے زیادہ تر لڑاکا بحری جہاز دوست ملکاں خاص طور اُتے، فرانس تے چین توں خريدنے دی کوشش دی۔ پس اپنے تيز ترين جدت لانے دے اس پروگرام دی بنیاد اُتے پاک بحریہ جنوبی ایشیا وچ زمین توں اڑنے والے بالسٹکس میزائل فائر کرنے دے قابل طویل رینج ريکی طیارے حاصل کرنے والی سب توں پہلی بحریہ بن گئی۔ 1980 دی دہائی دے دوران پاک بحریہ نے بے مثال ترقی دی ،اس دا جنگی بیڑا 8 توں 16 جہازاں تک آگيا جدوں 1982 وچ ریگن انتظامیہ نے پاکستان کيلئے 3.2 بلین ڈالر فوجی تے اقتصادی امداد دی منظوری دے دی۔ پاکستان نے 1988 وچ اٹھ بروک تے گارشیا کلاس فریگیٹس امریکی بحریہ توں پنج سالہ لیز اُتے حاصل کيں۔ ڈپواں دی مرمت دے لئی اک امریکی جہاز یو ایس ایس ہيکٹر وی اپریل 1989 وچ لیز اُتے حاصل کيا گيا۔ 1989ء وچ افغانستان توں سوویت فوجیاں دے انخلا دے بعد امریکی صدر جارج بش نوں مشورہ دتا گیا کہ پاکستان دی ایٹمی ہتھیاراں دی تياری اُتے ہن مزيد پردہ پاؤن دی ضرورت نئيں تے اُدوں 1 اکتوبر 1990ء نوں پریسسلر ترمیم نافذ کردتی گئی۔ پہلی بروک کلاس فریگیٹ دی لیز دی مدت مارچ 1993ء وچ تے بقايا دی 1994 وچ ختم ہو گئی۔ پاک بحریہ، جو تقریبن مکمل طور تے سابق امریکی بحری جہازاں اُتے مشتمل سی، نوں شديد دھچکا لگیا۔ امريکہ دی بل کھانے دی روش نوں سمجھدے ہوئے پاکستان نے اپنے فوجی ساز و سامان دی ضروریات دے لئی خود انحصاری اُتے توجہ مرکوز کرنا شروع کردی۔ سابق وزیر اعظم بینظیر بھٹو نے فرانس توں آگسٹا آبدوزاں دی خریداری (بشمول ٹیکنالوجی دی منتقلی) دے معاہدے اُتے دستخط کیتے۔ ایہ معاہدہ مبینہ طور اُتے انتہائی متنازع سی لیکن شديد ہندوستانی احتجاج تے بین الاقوامی دباو دے باوجود انجام پايا تے اس توں پاک بحریہ دی جنگی صلاحیت تن گنا ودھ گئی۔ برطانیا دی آبدوز شکن میزائیلاں توں ليس سی کنگ تے ویسٹلنڈ لينکس ہیلی کاپٹراں دی فروخت دی منظوری توں پاک بحریہ دی صلاحیتيں مزید بہتر ہوئياں۔ 1998 وچ ایٹمی منصوبے وچ کامیابی دے بعد پاک بحریہ نوں اک ایٹمی بحریہ وچ تبدیل کرن لئی کئی تجویزاں پيش دِتیاں گئياں۔ 1990ء دی دہائی وچ بحریہ نوں پتا چلیا کہ ہندوستانی بحریہ روس توں اک روسی چارلی 1 کلاس ایٹمی آبدوز لیز اُتے لين دی کوشش کر رہی اے تو اس خطرے توں نمٹن لئی پاک بحریہ نے چين دی پیپلز لبریشن آرمی بحریہ توں اک چینی 091 ہان آبدوز لیز اُتے لين لئی پرامن مذاکرات شروع کر دتے۔ پر ہندوستانی بحریہ نے 1991 وچ روسی آبدوز دا ارادہ منسوخ کر دتا تے پاک بحریہ نے وی چینی بحریہ دے نال چینی آبدوز دے مذاکرات ختم کردِتے۔ 1991 وچ بحریہ نے صومالیا وچ پاکستان فوجياں دے جاں بحق ہونے دے بعد آپریشن "ريسٹور ہوپ" (امید بحال) شروع کيا۔ بحریہ نے اک آبدوز تے دو فریگٹیس امریکی بحریہ دے صومالیا وچ آپریشنز وچ معاونت دے لئی روانہ کيں۔ بحریہ نے امریکا دے نال 1995 وچ اقوام متحدہ دے آپریشن "يونائيٹڈ شيلڈ" (متحدہ ڈھال) وچ وی حصہ لیا تے فوج دے اہلکاراں تے سامان دا انخلاء يقينی بنايا ۔ کارگل جنگ دے واقعہ دے دوران پاک بحریہ پاک فضائیہ وانگبے عمل رہی۔ پر جدوں بھارتی بحریہ نے آپریشن "تلوار" شروع کیتا، تو پاک بحریہ نے بھارتی بحریہ نوں کراچی تے بلوچستان دی بندرگاہاں توں دور رکھنے دے لئی آبدوزاں تے بحری جہازاں دی تعیناندی دی۔ نيول ايويشن( بحری ہوائی بازو) نے بحیرہ عرب وچ مسلسل ہوائی جاسوسی تے گشت آپریشنز برقرار رکھے۔ 1999 وچ اک تے تجویز منظرِعام اُتے آئی دے اگوسٹا آبدوز وچ بغير ہویا چلنے والا نظام بدل کر جوہری نظام کر ديا جائے پر يہ تجویز مسترد کردی گئی۔ 2001 ء – 2002ءکے ہندوستان-پاکستان دے آمنے سامنے دے دوران، پاک بحریہ ہائی الرٹ پرتھی تے اک درجن توں زائد جنگی بحری جہازاں نوں بحیرہ عرب وچ تعینات کيا گيا سی۔ بحریہ نے اس دوران اپنی آبدوزاں نوں ایٹمی ہتھیاراں توں ليس کرنے دا منصوبہ وی بنايا پر اس دی نوبت نہيں آئی۔

1999ء دی پاک بھارت جنگ

پرواز کردا ہویا پاک بحریہ دا P3C اورین ( آبدوز شکن) طیارہ

اگرچہ بحریہ دی 1999ء دی کارگل جنگ وچ شرکت محدود سی، اس نوںساحلی علاقاں وچ غیر لڑاکا مشناں دے نال نال پاکستان وچ سویلین تے فوجی اڈےآں نوں تحفظ فراہم کرنے دے لئی زیادہ توں زیادہ کم کرنا پیتا۔ اس نوں تیزی توں متہرک ہُندی ہندوستانی بحریہ دی سرگرمیاں تے اس دے جنگی بحری جہازاں دی ہرکت اُتے انٹیلی جنس جمع کرنے دے لئی میرینز تے آبدوزاں نوںبحیرہ عرب وچ تعینات کرنا پیا۔ پر بحریہ نوں ہندوستانی بحریہ دے خلاف فوجی کارروائی نہيں کرنا پئی۔ پاکستان دے مقامی میڈیا دے مطابق 1999 ء دی پاک بھارت جنگ دے اختتام توں بعد بحریہ نوںبھارتی فضائيہ توں نقصان سامنا کرنا پیا سی جد 10 اگست 1999ء نوںبھارتی فضائیہ دے مگ 21FL لڑاکا طيارے نے پاک بحریہ دا اٹلانٹيک آبدوز شکن طيارہ مار گرايا، بھارتی موقف دے مطابق اس طيارے نے بھارتی فضائی حدود دی خلاف ورزی کیتی سی، اس وچ اٹلانٹيک طيارے اُتے سوار چار پائلٹاں سميت سولاں نيول افسر تے سيلر شہيد ہوئے۔ اس طيارے نوں رن کچھ دے سرحدی خطے دے علاقے وچ گرايا گيا، دونے ملکاں دا اس علاقے اُتے علاقائی دعوا اے۔

بین الاقوامی مبصرین دے مطابق ملبہ پاکستان دے علاقے دے اندر گریا۔ بھارتی حکومت دے مطابق طیارہ بھارتی حدود وچ 10 توں زائد سمندری میل (19 کلومیٹر) وچ داخل ہون توں بعد پاکستان دی فضائی حدود وچ واپس جان دی کوشش کر رہیا سی تے اس واقعے دا نتیجہ دوناں ملکاں دے درمیان کشیدگی دی صورت وچ نکلیا۔ اکتوبر 1999ء وچ اک ہور سانحے وچ بحریہ دا P3C اورین (اینٹی سب میرین وارفیئر) طیارہ معمول دی پرواز دے دوران بلوچستان دے ساحلی علاقے وچ پسنی دے ساحلی قصبے وچ گر کے تباہ ہو گيا۔ اس سانحہے وچ دو پائلٹاں سمیت طيارے اُتے سوار گیارہ سيلر تے دس افسر شہيد ہو گئے۔ اس واقعے دی وجہ تکنیکی خرابی دسی گئی۔ P3C اورین امریکا دی لاک ہیڈ مارٹن کمپنی دا تيار کردہ طيارہ اے۔

نيول سٹریٹیجک فورس کمانڈ

اگست 2012 وچ پاک بحریہ نے بحری سٹریٹیجک فورس کمانڈ ہیڈکوارٹر دا افتتاح کيتا، جیہدا مقصد جوابی جوہری حملے دی صلاحیت دی نگرانی اے۔

کثیر الملکی مشقاں

11 توں 21 مئی 2008 دے درمیان، پاکستانی جنگی بحری جہازاں پی اين ايس بدر (D-182)، پی اين ايس شاہجہان (D 186), پی اين ايس نصر (A-47) تے پاک فضائیہ دی بارود ڈسپوزل ٹیم نے شمالی بحیرہ عرب وچ"انسپائرڈ یونین"نامی کثیر الملکی مشقاں وچ امریکی بحریہ دے تباہ کن( ڈيسٹرائر) جہازاں کورتس تے روز دے ہمراہ شرکت دی۔

سونامی امدادی کاروائياں

پاک بحریہ نے کچھ امن کارروائیاں وچ جن وچ خاص طور اُتے 26 دسمبر 2004 ء نوں ہونے والا سانحہ سونامی سی حصہ ليا۔ پاکستان نے سری لنکا، بنگلا دیش تے مالدیپ وچ امداد تے بچاؤ دے کم وچ مدد کرن لئی بحری جہاز روانہ کيتے۔ پاکستان بحریہ دے روانہ کردہ بحری جہازاں وچ دو جنگی بحری جہاز، پی اين ايس طارق،پی اين ايس نصر تے لوجسٹک سپورٹ جہاز شامل سن۔ بحریہ دے سابق سربراہ چيف آف نيول اسٹاف ایڈمرل (ریٹائرڈ) شاہد کريم اللہ دی ہدايات دے تحت، فوری طور اُتے پاک بحریہ دے جہازاں نے مالدیپ دی حکومت دی مدد کر دے ہوئے جزائر توں اوتھے پھسے سیاح/مقامی لوگاں دے انخلاء نوںيقينی بنايا۔ پاک بحریہ نے انسانی ہمدردی دی بنیاداں اُتے سفارتی تے مالی امداد دے نال دو مزید جہاز انڈونیشیا تے سری لنکا لئی بھیجے۔ بعد ازاں پاک بحریہ نے اک امدادی مشن دے تحت سری لنکا نوں دو مزید بحری جہاز پی اين ايس خيبر تے پی اين ايس معاون بھیجے۔ انہاں جہازاں دا تعلق 140th مرین ایکسپڈیشنری فورس توں سی تے يہ تن ہیلی کاپٹراں، فوجی تے سویلین ڈاکٹراں تے پیرامیڈکس توں ليس سن۔ اس دے علاوہ امدادی سامان وچ ادویات، طبی آلات، خوراک، خیمے، کمبل وڈی مقدار وچ بھیجے گئے۔ امدادی کاروائیاں دا دائرہ بنگلا دیش تک پھلايا گيا تے پاکستان دی ہور مسلح افواج دے یونٹاں نوں لے کے پاکستان بحریہ دے جہاز، بنگلا دیش وچ دسمبر 1971ء توں بعد پہلی بار پہنچے۔ بحریہ، فوج تے فضائیہ نے امدادی کاروائیاں دے ذريعے بنگلا دیش وچ سول انفراسٹرکچر دی دوبارہ تعمیر کیتی۔

آپریشن مدد

پاک فوج تے پاکستان ائیر فورس (پاک فضائیہ) نے جدوں عسکریت پسندی کيخلاف مہم تيز دی تو بحریہ نے تو انہاں اُتے دباو کم کرنے کيلئے 2010 دے سیلاب وچ وڈی تعداد وچ امدادی کارروائياں کر دے ذمہ داری پوری دی۔ بحریہ نے "آپریشن مدد" دے تحت پاکستان بھر وچ اگست 2010 وچ 352,291 توں زائد افراد نوں بچایا۔ بحریہ نے سیلاب زدگان لئی 43,850 کلو خوراک تے امدادی سامان فراہم کيا۔ 5,700 کلو دے تيار کردہ کھانے تے 5000 کلو خوراک سکھر نوں ارسال کیتی گئی۔ پاک نيول ايويشن (بحری ہوائی بازو) نے 500 کلوگرام توں زائد خوراک تے امداد تھل ے میرپور دے علاقیاں وچ گرائی۔ جنوری 2011 دی رپورٹ دے مطابق پی اين ماڈل گاؤں پروگرام دے تحت، بحریہ متاثرہ علاقیاں وچ ماڈل گھر تعمير کر رہی اے۔ ہن تک 87 توں زائد مکانات تعمیر کيے گئے تے مقامی بے گھر افراد (آئی ڈی پیز) وچ تقسیم کيے گئے۔ 69,011 لوگاں دا بحریہ دے لگائے گئے طبی کیمپاں وچ علاج کيا گيا۔

شمال مغرب وچ جنگ

بحریہ 2006 – 07 توں ملک بھر دہشت گردی دے خلاف مہم دے حصہ دے طور اُتے دہشت گرد عناصر تے القاعدہ دی سراغ رسانی کر رہی اے۔ فوج تے فضائیہ اُتے دباؤ نوں محدود کرنے دے لئی، بحریہ نے شمالی پاکستان وچ بے شمار آپریشنز کيے تے اس دے زمينی لڑاکا دستاں نے زمينی فوج دے شانہ بشانہ طالبان دے خلاف مغربی سرحداں اُتے لڑائی وچ حصہ ليا۔ 22 مئی 2011 نوں پاکستانی طالبان دے نال بحریہ دی پہلی جھڑپ سندھ وچ سب توں گنجان آباد پاکستانی فوجی تنصیب پاک فضائیہ دے فیصل ایئر فورس بیس کراچی دے قریب واقع بحری ہوائی اڈے پی اين ايس مہران (بحری ہوائی بازو دے جہازاں دے بیس) وچ ہوئی۔ اس لڑائی دے دوران تقریبن 15 حملہ آور 18 بحری اہلکار ہلاک ہوئے تے 16 اس دہشت گردانہ حملے وچ زخمی ہو گئے۔ ریاست ہائے متحدہ امریکا تے مغربی انٹیلی جنس ذرائع دے مطابق حملہ 2009 وچ پاکستانی فوج دے جنرل ہیڈکوارٹرز اُتے ہون والے حملے دے مقابلے وچ کِتے زیادہ خطرناک سی تے سابقہ حملےآں توں زیادہ بہتر منصوبہ بندی توں کيا گيا سی۔ 1971ء توں بعد توں بحریہ دے اپنے اثاثہ جات اُتے ہون والا سب توں وڈا حملہ سی تے اسنوں ڈرون حملے وچ ہلاک ہون توں پہلے عسکریت پسند منصوبہ ساز الیاس کشمیری دا آخری وڈا حملہ وی منیا جاندا اے جبکے ايس ايس جی اين (سپيشل سروس گروپ نيوی) يعنی پاک بحری کمانڈوز دا جوابی حملہ، 1971ء دے " آپريشن جيک پاٹ" دے بعد توں ايس ايس جی اين دا سب توں وڈا آپریشن سی۔

اہلکار

پاکستان نيول اکيڈمی (پی اين اے) منوڑا دے کيڈٹ بحری جيک دے طريقہ کار دے مطابق گارڈ تے موجود

اس وقت کے ٹاسک فورس 150 کے کمانڈر پاک بحريہ کے کموڈور خان حشام بن صديق 25 فروری 2008 کو بحرين وچ پاک بحريہ کے جہاز پی اين ايس ٹيپو سلطان پے منعقدہ کمانڈ کی تبديلی کی تقريب وچ سپائی گلاس فرانسيسی بحريہ کے ريئر ايڈمرل جين ايل کيلنگراڈ کے حوالے کررہے ہيں

2008 دی رپورٹ دے مطابق پاک بحریہ دے فعال ڈیوٹی ملازمین دی تعداد تقریبا 25000 اے۔ اضافی 1200 مرینز تے ڈھائی ہزار توں زیادہ کوسٹ گارڈ تے 2000 فعال ڈیوٹی نیوی اہلکار ميری ٹائم سیکورٹی ایجنسی وچ ہيں۔ اس دے علاوہ 5000 ريزرو موجود ہيں۔ کل تقريبا 35,700 اہلکارو ہوئے ۔2012 وچ بحریہ نے بلوچستان دے بلوچ یونیورسٹی دے طلبہ دی اک وڈی تعداد بحریہ انجینئری کالج تربیت مکمل کرنے دے لئی بھیجا۔ بحریہ نے اہلکاراں دی تربیت دے لئی تن اضافی سہولیات بلوچستان وچ قائم کيں۔

عہديداران

• ایڈمرل محمد زکااللہ، نشانِ امتياز (ملٹری) – چیف آف نيول سٹاف (سی اين ايس)
• وائس ایڈمرل خان حشام بن صدیق — وائس چیف آف نيول سٹاف ( وی سی اين ايس)
• وائس ایڈمرل ظفر محمود عباسی ہلال امتياز (ملٹری) —ڈپٹی چیف آف نيول سٹاف برائے آپریشنز (ڈی سی اين ايس او)
• ریئر ایڈمرل محمد فیاض گیلانی ستارہ امتياز (ملٹری) — ڈپٹی چیف آف نيول سٹاف پرسنل (ڈی سی اين ايس پی)
• ریئر ایڈمرل اطہر مختار، ستارہ امتياز (ملٹری) – ڈپٹی چیف آف نيول سٹاف ايڈمنسٹريشن (ڈی سی اين ايس اے)
• ریئر ایڈمرل ناصر محمود،ستارہ امتياز (ملٹری) – ڈپٹی چیف آف نيول سٹاف مٹيريل (ڈی سی اين ايس ايم)
• ریئر ایڈمرل کلیم شوکت، ستارہ امتياز (ملٹری) –ڈپٹی چیف آف نيول سٹاف پراجيکٹ (ڈی سی اين ايس پی)
• ریئر ایڈمرل معظم الیاس، ستارہ امتياز (ملٹری) —ڈپٹی چیف آف نيول سٹاف ٹرينگ اينڈ ايوليويشن (ڈی سی اين ايس ٹی اينڈ ای)
• ریئر ایڈمرل آصف عبد الخالق، ستارہ امتياز (ملٹری) – ڈائریکٹر جنرل نيول انٹیلی جنس
• ریئر ایڈمرل راجا قمر نواز ستارہ امتياز (ملٹری) —ڈپٹی چیف آف نيول سٹاف، سپلائی (ڈی سی اين ايس ايس)
• کموڈور فیصل رسول لوہدی ستارہ امتياز (ملٹری) — ڈپٹی چیف بحری اسٹاف، سیکرٹری
• کموڈور ظفر منصور ٹیپو، ستارہ امتياز (ملٹری) - جج ایڈووکیٹ جنرل

کمان

• وائس ایڈمرل سید آرف اللہ حسینی، ہلال امتياز (ملٹری)، تمغا بسالت، — کمانڈر پاکستان فلیٹ (کومپاک)، کراچی
• وائس ایڈمرل شاہ سہیل مسعود، ہلال امتياز (ملٹری) — کمانڈر، نيول سٹریٹیجک فورس کمانڈ، اسلام آباد
• ریئر ایڈمرل فرخ احمد ہلال امتياز (ملٹری)، — کمانڈر کراچی (کوم کار)، کراچی
• ریئر ایڈمرل سید امداد امام جعفری، نشانِ امتياز (ملٹری) — کمانڈر لاجسٹکس (کوم لوگ)، کراچی
• ریئر ایڈمرل وسیم اکرم، ہلال امتياز (ملٹری) — کمانڈر کوسٹ (ساحلی علاقہ جات) (کوم کوسٹ)، کراچی
• ریئر ایڈمرل عبد ل علیم، نشانِ امتياز (ملٹری) — فليگ افسر سی ٹرينگ (سمندری تربیت) (فوسٹ)، کراچی
• ریئر ایڈمرل محمد امجد، نشانِ امتياز (ملٹری)، بٹ — کمانڈر سنٹرل پنجاب لہور تے کمانڈنٹ پاکستان نیوی وار کالج، لہور
• ریئر ایڈمرل عدنان نذیر، ہلال امتياز (ملٹری) — کمانڈنٹ قومی سلامتی سيکريٹيريٹ، نيشنل ڈيفينس يونيورسٹی اسلام آباد
• کموڈور نصر اکرام، نشانِ امتياز (ملٹری)— کمانڈنٹ پاکستان نیوی انجینئری کالج، کراچی
• کموڈور خالد پرویز، نشانِ امتياز (ملٹری) — کمانڈر نارتھ، اسلام آباد

ڈيپوٹيشن

• ریئر ایڈمرل —، وزارت دفاع دی پیداوار
• ریئر ایڈمرل امتیاز احمد ستارہ امتياز (ملٹری) – ڈی جی ايم ٹی سی
• ریئر ایڈمرل سید حسن ناصر شاہ، ستارہ امتياز (ملٹری) — منیجنگ ڈائریکٹر، کراچی شپ یارڈ تے انجینئری ورکس کراچی
• ریئر ایڈمرل مختار خان جدون، ستارہ امتياز (ملٹری) — وزارت دفاع وچ ايڈيشنل سیکرٹری-3 (بحریہ) راولپنڈی
• ریئر ایڈمرل جمیل اختر، ستارہ امتياز (ملٹری) — ڈی جی پاکستان ميری ٹائم سیکورٹی ایجنسی کراچی
• ریئر ایڈمرل حبیب الرحمٰن قریش، ستارہ امتياز (ملٹری)-جنرل منیجر (انجینئری)، کراچی پورٹ ٹرسٹ
• کموڈور زاہد الیاسستارہ امتياز (ملٹری) - کمانڈر ٹاسک فورس 150، بحرین
• ریئر ایڈمرل نوید رضوی، ستارہ امتياز (ملٹری) - ڈی جی میڈیا، آئی ایس آئی
• ریئر ایڈمرل احمد سعید، ستارہ امتياز (ملٹری) — ڈی جی جائنٹ وارفيئر تے ٹرينگ جائنٹ سٹاف ہیڈکوارٹر (جے ايس)، چکلالا گريزن راولپنڈی

چیف آف نيول اسٹاف

پاک بحریہ کے جنگی بحری جہاز پی اين ايس زولفکار پر لگے ايف ايم 90 زمين سے فضاء وچ مار کرنے والے ميزائل

پورٹ سمتھ (برطانيہ) وچ موجود پاک بحریہ کے جنگی بحری جہاز پی اين ايس ٹيپو سلطان پر نيول ايويشن کا ايلويٹ 3 ہيلی کاپٹر

جنگی بحری جہاز پی اين ايس زولفکار پر لگے دو چار دھانوں والے سی 802 بحری جہاز شکن ميزائلوں کے لانچر

۔ چیف آف نيول اسٹاف (CNS) جو کہ چار ستارے والا ایڈمرل ہُندا اے پاک بحریہ دا سربراہ ہُندا اے جس نوں وزیر اعظم پاکستان صدر پاکستان نال مشاورت توں بعد مقرر کردا اے۔ چیف آف نيول اسٹاف سویلین وزیر دفاع تے سیکرٹری دفاع دے ماتحت ہُندا اے۔

• ریئر ایڈمرل جيمز وِلفریڈ جیفورد (15 اگست 1947 – 30 جنوری 1953ء)
• وائس ایڈمرل حاجی محمد صدیق چوہدری (31 جنوری 1953 ء – 28 فروری سنہ 1959)
• وائس ایڈمرل افضل رحمان خان (1 مارچ 1959 – 20 اکتوبر 1966)
• وائس ایڈمرل سید محمد احسن (20 اکتوبر 1966 – 31 اگست 1969ء)
• وائس ایڈمرل مظفر حسن (1 ستمبر 1969-22 دسمبر 1971)
• وائس ایڈمرل حسن حفیظ احمد (3 مارچ 1972 – 9 مارچ 1975)
• ایڈمرل محمد شریف (23 مارچ 1975 – 21 مارچ 1979ء)
• ایڈمرل کرامت رحمان نیازی (22 مارچ 1979 ء – 23 مارچ 1983)
• ایڈمرل طارق کمال خان (23 مارچ 1983-9 اپریل 1986)
• ایڈمرل افتخار احمد سیروہی(9 اپریل 1986 ء – 9 نومبر 1988ء)
• ایڈمرل يستور الحق ملک (10 نومبر 1988 ء – 8 نومبر 1991)
• ایڈمرل سعید محمد خان (9 نومبر 1991 ء – 9 نومبر 1994ء)
• ایڈمرل منصورالحق (10 نومبر 1994 ء – 1 مئی 1997)
• ایڈمرل فصيح بخاری (2 مئی 1997 – 2 اکتوبر 1999ء)
• ایڈمرل عبد لعزیز مرزا (2 اکتوبر 1999ء – 2 اکتوبر 2002ء)
• ایڈمرل شاہد کريم اللہ (3 اکتوبر 2002ء – 6 اکتوبر 2005ء)
• ایڈمرل افضل طاہر (7 اکتوبر 2005 – 7 اکتوبر 2008)
• ایڈمرل نومان بشیر (7 اکتوبر 2008 – 7 اکتوبر 2011)
• ایڈمرل محمد آصف سنديلا (7 اکتوبر 2011 – 7 اکتوبر 2014)
• ایڈمرل محمد ذکاءاللہ (7 اکتوبر 2014)

ہور دیکھو

• پاکستان ایئر فورس
• پاک سمندری فوج دے رینک

حوالے

بارلے جوڑ

• آفیشل ویب سائیٹ
• بحریہ کالج کراچی Archived 2009-09-06 at the وے بیک مشین
• انٹر سروسز پبلک ریلیشن Archived 2011-09-03 at the وے بیک مشین
• نیوی دے رینک
• گلوبل سکیورٹی آرگنائزیشن
• پاکستانی اعزاز Archived 2009-11-06 at the وے بیک مشین
• پاکستانی اعزاز Archived 2008-12-29 at the وے بیک مشین