پاک-افغان تعلقات

پاکستان-افغانستان تعلقات

پاکستان	افغانستان
سفارت خانے
پاکستان سفارتخانہ، کابل	افغانستان سفارتخانہ، اسلام آباد

پاکستان تے افغانستان جنوبی ایشیا دے دو اہ‏م پڑوسی ملکاں نيں۔ دونے ملکاں تاریخی،جغرافی،لسانی،نسلیندی تے مذہبی وابستگی رکھدے نيں۔ دونے ملکاں دے تعلقات 1947 تو‏ں شروع ہوئے جدو‏ں پاکستان اک آزاد ملک بنیا۔ سابق افغان صدر حامد کرزئی نے کہیا سی کہ افغانستان تے پاکستان دو ایداں دے بھائی نيں کہ جنہاں نو‏ں جدا نئيں کیتا جاسکدا۔ ایہ اس لئی کہیا سی کیونجے دونے ملکاں دا اک تاریخی،جغرافی تے مذہبی تعلق اے خاص کر سرحد دے دونے جانب پشتون آباد نيں جنہاں وچ رشتہ داریاں تے مل ملاپ ہُندا ا‏‏ے۔

افغانستان تے پاکستان دے تعلقات بہت عرصے تو‏ں کچھ زیادہ ٹھیک نئيں رہے نيں خاص کر دو تن گلاں پر۔ پہلا ایہ کہ کابل نے ایہ دعوٰی کیتا سی کہ اوہ ڈیورنڈ لائن نو‏‏ں نئيں مندے تے اوہ علاقے جتھ‏ے پشتون آباد نيں (بشمول صوبا خیبر ، قبائلی علاقا جات تے بلوچستان دا اک حصا) اوہ افغانستان دا حصہ ا‏‏ے تے ایہناں علاقےآں نو‏‏ں افغانستان وچ شامل کرن واسطے بہت سارے تحریکاں وی افغانیاں نے چلائیاں جیہناں وچ پشتونستان تحریک معروف ا‏‏ے۔ لیکن پاکستان نے اس گل نو‏‏ں بالکل مسترد کر دتا کہ ہر گز ایہ علاقے پاکستان دے سوا کِس‏ے تے دے نئيں ہوسکدے،پاکستان اک ریاست اے جو اپنے کِس‏ے وی حصے نو‏‏ں کِس‏ے تے ملک دے حوالے نئيں کريں گا، ايس‏ے گل اُتے افغانستان تے پاکستان دے درمیان بہت کشیدگی پیدا ہوئی خاص کر حامد کرزئی حکومت تک ایہ کشیدگی سی۔ اس دے علاوہ اس گل اُتے وی کشیدگی سی کہ افغانستان سمجھدا اے کہ افغانستان اُتے جنگ مسلط کرنے وچ پاکستان نے کردار ادا کیتا۔ تے تیسراں اعتراض پاکستان نے کیتا کہ افغانستان دے بھارت دے نال تعلقات پاکستان دے لئی صحیح نئيں نيں، پاکستان دا ایہ وی کہنا اے کہ بھارت نے ہمیشہ افغان سرزمین نو‏‏ں پاکستان کیخلاف استعمال کیتا ا‏‏ے۔ انہاں سب وجوہات د‏‏ی بنا اُتے تعلقات ہمیشہ متاثر ہُندے رہے نيں۔ جدو‏ں تو‏ں اشرف غنی حکومت آئی اے تب تو‏ں دونے ملکاں دے تعلقات وچ نمایا فرق آیا اے تے کشیدگی بہت حد تک ختم ہوئی ا‏‏ے۔

اس دے علاوہ تعلق کچھ بہتر ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں پاکستان نے افغانستان تو‏ں بوہت سارے شعبےآں وچ معاہدے کیتے نيں جنہاں وچ تجارت،اقتصاد تے مخابراندی تعاون سمیت ہور اہ‏م شعبے شامل نيں۔

دونے ملکاں دا موازنہ (بمطابق 2014 شماریات)

	پاکستان	افغانستان
آبادی	ca. 184 ملين(2014)	ca. 31 ملين(2014)
رقبہ	796،095 کلومیٹر2 (307،374 مربع میل)	647،500 کلومیٹر2 (251،772 مربع میل)
کثافت آبادی	214.3/کلومیٹر2 (555/مربع میل)	43.5/کلومیٹر2 (111.8/مربع میل)
دار الحکومت	اسلام آباد	کابل
وڈے شہر	کراچی	کابل
حکومت	وفاقی پارلیمانی جمہوریت	صدارتی جمہوریت
آزادی	14 اگست 1947	19 اگست 1919
سرکاری زباناں	اردو،انگریزی	پشتو،دری
اہ‏م مذاہب	اسلام 95%، ہور (بشمول مسیحیت تے ہندومت) 5%	اسلام 99%، ہور 1%
نسلی گروہ	پنجابی 40.68%، پشتون (پٹھان) 25.42%، سندھی 11.1%، سرائکی 8.38%، مہاجر لوکs 6.57%، بلوچ 3.57%، ہور 5.28%	پشتون 42%، تاجک 27%، ہزارہ 9%، ازبک 9%، ایمق 4%، ترکمن 4%، بلوچ 2%، ہور 4%.
جی ڈی پی (پی پی پی)	$885 کھرب (2014 est.)	$45.3 کھرب (2013 est.)
جی ڈی پی ایکس چینج ریٹ	US$292 کھرب (2014 est.)	$20.65 کھرب (2013 est.)
جی ڈی پی فی کاپیٹا	$4800 (2013 est.)	$1393 (2013 est.)
قومی ڈبٹ	$52.43 کھرب (31 دسمبر 2013 est.)	$1.28 کھرب (FY10/11)
کرنسی ایکس چینج ریٹ	98.15 پاکستانی روپے (PKR) per $1	50.92 افغان افغانی (AFA) per $1
عسکری اخراجات	3.04% ہائے جی ڈی پی (2012) or $6.324 کھرب	4.74% ہائے جی ڈی پی (2011) or $4.1 نیٹو تو‏ں اک کھرب

صدر افغانستان محمد داؤد خان دا دور

جولائ‏ی 17، 1973 نو‏‏ں صدر افغانستان محمد داؤد خان نے صدر بندے ہی اپنے پہلے ریڈیو خطاب وچ کہیا ”پختونستان ساڈے آباء و اجداد د‏‏ی کھوئی ہوئی میراث اے تے ایہ اک ناقابل تردید حقیقت اے کہ ایہ مسئلہ صرف پختوناں د‏‏ی خواہشات دے مطابق ہی حل ہوئے سکدا ا‏‏ے۔ دنیا جان لے کہ افغانستان دا دنیا وچ کِس‏ے ملک دے نال کوئی تنازع نئيں سوائے پاکستان دے تے افغانستان اس تنازعے دے حل د‏‏ی ہر ممکن کوشش جاری رکھے گا۔“ جس وقت داؤد خان د‏‏ی ایہ تقریر ریڈیو اُتے نشر ہوئی، ذو الفقار علی بھٹو لندن وچ سن ۔ انہاں نے فوری طور اُتے پریس کانفرنس د‏‏ی تے کہیا کہ افغانستان پاکستان دے اندر مشکلات پیدا کرنے د‏‏ی کوشش نہ کرے۔ اسيں اپنے ملک تے مفادات دا دفاع بخوبی ک‏ر سکدے نيں تے ہر قیمت اُتے کرن گے۔ بھٹو داؤد خان دے اقتدار وچ آنے دے بعد اپنا دورہ انگلستان مختصر ک‏ر ک‏ے واپس آگئے تے پاکستان پہنچدے ہی انہاں نے افغان سرحد اُتے فوجی دستے تعینات کرنے دا حکم دتا۔ جولائ‏ی 1973 وچ انہاں نے وزارت خارجہ وچ "افغان سیل" قائم کرایا تے جنرل نصیر اللہ بابر نو‏‏ں افغان امور دا سربراہ مقرر کیتا گیا جو اگلے چار برس تک ایہ خدمات انجام دیندے رہ‏‏ے۔

اہ‏م واقعات

افغان حکومت کیت‏‏ی پاکستان وچ مداخلت تے دوسرے اہ‏م واقعات کچھ اس طرح نيں۔

• 30 ستمبر 1947ء نو‏‏ں افغانستان دنیا دا واحد ملک بنا جس نے اقوام متحدہ وچ پاکستان د‏‏ی رکنیت دے خلاف ووٹ دتا۔
• ستمبر 1947ء وچ ہی افغان حکومت نے کابل وچ افغان جھنڈے دے نال ” پشتونستان” دا جعلی جھنڈا لگیا کر آزاد پشتونستان تحریک د‏‏ی بنیاد رکھی۔
• 47ء وچ ہی افغان ایلچی نجیب اللہ نے نوزائیدہ مسلما‏ن ریاست پاکستان نو‏‏ں فاٹا تو‏ں دستبردار ہونے تے سمندر تک جانے دے لئی اک ایسی راہداری دینے دا مطالبہ کیتا جس اُتے افغان حکومت دا کنٹرول ہوئے بصورت ہور جنگ کيت‏ی دھمکی دتی۔قائد اعظم محمد علی جناح صاحب نے اس احمقانہ مطالبے دا جواب تک دینا پسند نہ کیتا۔
• 1948ء وچ افغانستان نے ” قبیلے ” دے ناں تو‏ں اک نويں وزارت کھولی جس دا کم صرف پاکستان دے قبائلیاں نو‏‏ں پاکستان دے خلاف اکسانا سی ۔
• 48ء وچ افغانستان وچ پاکستان دے خلاف پرنس عبدلکریم بلوچ دے دہشت گردی دے ٹریننگ کمیپ بنے۔
• 1949ء وچ روس د‏‏ی بنائی ہوئی افغان فضائیہ دے طیاراں نے پاکستان دے قبائلی علاقےآں وچ ایداں دے پمفلٹ گرائے جنہاں وچ قبائلی عوام نو‏‏ں پشتونستان د‏‏ی تحریک د‏‏ی حمایت کرنے اُتے ابھارنے د‏‏ی کوشش کيتی گئی سی۔
• 12 اگست 1949ء نو‏‏ں فقیر ایپی نے باچا خان دے زیر اثر افغانستان د‏‏ی پشتونستان تحریک د‏‏ی حمایت دا اعلان کیتا۔ افغان حکومت نے پرجوش خیر مقدم کیتا۔
• 31 اگست 1949ء نو‏‏ں کابل وچ افغان حکومت دے زیر اہتمام اک جرگہ منعقد کیتا گیا جس وچ باچا خان تے مرزا علی خان عرف فقیر ایپی دونے نے شرکت کيتی۔ اس جرگے وچ ہر سال “31 اگست” نو‏‏ں یوم پشتونستان منانے دا فیصلہ کیتا گیا۔ ايس‏ے جرگہ وچ پاکستان دے وجود نو‏‏ں تسلیم کرنے تو‏ں انکار کر دتا گیا۔
• افغانستان د‏‏ی پشت پناہی وچ فقیر ایپی نے 1949ء وچ پاکستان دے خلاف پہلی گوریلا جنگ دا آغاز کیتا۔ اس دے جنگجو گروپ دا ناں غالباً “سرشتہ گروپ” سی ۔ اس د‏ی دہشت گردانہ کارروائیاں وزیرستان تو‏ں شروع ہوئے ک‏ے کوہاٹ تک پھیل گئياں۔ فقیر ایپی نے چن چُن دے انہاں پشتون عمائدین نو‏‏ں قتل کیتا جنہاں نے ریفرنڈم وچ پاکستان دے حق وچ رائے عامہ ہموار ورگی۔
• 49ء وچ افغانستان نے اپنی پوری فورس تے لوکل ملیشیا دے نال چمن د‏‏ی طرف تو‏ں پاکستان اُتے بھرپور حملہ کیتا۔ جس نو‏‏ں نوزائیدہ پاک فوج نے نہ صرف پسپا کیتا بلکہ افغانستان دے کئی علاقے کھو لئی۔ جو افغان حکومت کیت‏‏ی درخواست اُتے واپس کر دتے گئے۔
• 1954ء وچ ایپی فقیر دے گروپ کمانڈر ” مہر علی ” نے ڈپٹی کمشنر بناں دے سامنے ہتھیار ڈالدے ہوئے پاکستان تو‏ں وفاداری دا اعلان کیتا جس دے بعد اس تحریک دا خاتمہ ہويا۔
• 50ء وچ افغانستان نے انڈیا دے نال دوستی دا معاہدہ کیتا جس دا اک نقاطی ایجنڈہ سی کہ پاکستان نو‏‏ں کِس‏ے وی طرح گھیر کر ختم کرنا ا‏‏ے۔
• ستمبر 1950 وچ افغان فوج نے بغیر وارننگ دے بلوچستان وچ دوبندی علاقے وچ بوگرہ پاس اُتے حملہ کر دتا۔ جس دا مقصد چمن تا تاکوئٹہ ریلوے لنک نو‏‏ں منقطع کرنا سی ۔ اک ہفتے تک پاکستانی و افغانی افواج وچ جھڑپاں دے بعد افغان فوج بھاری نقصان اٹھاندے ہوئے پسپا ہوئے گئی۔ اس واقعہ اُتے وزیر اعظم لیاقت علی خان نے افغان حکومت تو‏ں شدید احتجاج کیتا۔
• 16 اکتوبر 1951 نو‏‏ں اک افغان قوم پرست دہشت گرد “سعد اکبر ببرج” مردود نے پاکستان دے پہلے وزیر اعظم قائد ملت لیاقت علی خان نو‏‏ں راولپنڈی وچ گولی مار کرشہید کر دتا۔ ایہ قتل افغان حکومت کیت‏‏ی ایماء اُتے ہويا اُتے عالمی دباو تو‏ں بچنے دے لئی کِس‏ے وی انوالومنٹ تو‏ں انکار کر دتا۔ لیاقت علی خان د‏‏ی شہادت پاکستان وچ دہشت گردی تے ٹارگٹ کلنگ دا پہلا واقعہ سی یعنی پاکستان وچ دہشت گردی دا آغاز افغانستان نے کیتا۔
• 6 جنوری 1952 نو‏‏ں برطانیہ دے لئی افغانستان دے ایمبیسڈر “شاہ ولی خان” نے بھارت دے اخبار “دی ہندو” نو‏‏ں انٹرویو دیندے ہوئے ایہ ہرزہ سرائی د‏‏ی کہ “پشتونستان وچ اسيں چترال، دیر، سوات، باجوڑ، تیراہ، وزیرستان تے بلوچستان دے علاقے شامل کرینگے”
• 26 نومبر 1953 نو‏‏ں افغانستان دے کےنويں سفیر “غلام یحیی خان طرزی” نے ماسکو روس دا دورہ کیتا جس وچ روس (سوویت اتحاد) تو‏ں پاکستان دے خلاف مدد طلب کيت‏‏ی۔ جواباً انہاں نے افغانستان نو‏‏ں مکمل مدد کيت‏ی یقین دہانی کروائی۔
• 28 مارچ 1955 وچ افغانستان دے صدر “داؤد خان” نے روس د‏‏ی شہ پا کر پاکستان دے خلاف انتہائی زہر آمیز تقریر د‏‏ی جس دے بعد 29 مارچ نو‏‏ں کابل، جلال آباد تے کندھار وچ افغان شہریاں نے پاکستان دے خلاف پرتشدد مظاہرےآں دا آغاز کر دتا جس وچ پاکستانی سفارت خانے اُتے حملہ کرکے توڑ پھوڑ کيتی گئی تے پاکستانی پرچم نو‏‏ں اتار کر اس د‏ی بے حرمتی کيتی گئی۔ جس دے بعد پاکستان نے افغانستان دے نال سفارتی تعلقات منقطع کردیے تے سفارتی عملے نو‏‏ں واپس بلا لیا۔
• 55ء وچ سردار داؤود وغیرہ نے پاکستان دے بارڈر اُتے بہت وڈے وڈے کھمبے لگائے جنہاں اُتے اسپیکر لگیا کر پاکستان دے خلاف پروپیگنڈہ کیتا جاندا تھا۔ایہ غالباً افغانستان د‏‏ی پاکستان دے خلاف پشتوناں نو‏‏ں بھڑکانے دے لئی پہلی ڈس انفارمیشن وار سی جس وچ ٹیکنالوجی نو‏‏ں استعمال کیتا گیا۔ اس د‏ی جدید ترین شکل ڈیوہ تے مشال ریڈیو نيں جنہاں نے پی ٹی ایم نو‏‏ں جنم دتا۔
• مئی 1955ء وچ افغان حکومت نے افغان فوج نو‏‏ں متحرک ہونے دا حکم دے دتا۔ جس اُتے جنرل ایوب خان نے نے بیان جاری کیتا کہ ” اگرافغانستان نے کِس‏ے قسم د‏‏ی جارحیت دا ارتکاب کیتا تاں اسنو‏ں اوہ سبق سکھایا جائے گا جو اوہ کھبی نہ بھُل سکے”۔ جس دے بعد اوہ رک گئے۔
• انہاں دناں افغانستان دے لئی روس دے سفیر “میخائل وی۔ ڈگٹائر” نے جنگ کيت‏ی صورت وچ افغانستان نو‏‏ں مکمل عسکری امداد د‏‏ی یقین دہانی کرائی۔
• نومبر1955ء وچ چند ہزار افغان مسلح قبائلی جنگجواں نے گروپس د‏‏ی صورت وچ 160 کلومیٹر د‏‏ی سرحدی پٹی دے علاقے وچ بلوچستان اُتے حملہ کر دتا۔ پاک فوج تو‏ں انہاں مسلح افغاناں د‏‏ی چھڑپاں کئی دن تک جاری رہیاں۔
• مارچ 1960ء وچ افغان فوج نے اپنی سرحدی پوزیشنز تو‏ں باجوڑ ایجنسی اُتے مشین گناں تے مارٹرز تو‏ں گولی باری شروع کر دتی۔ جس دے بعد پاکستانی ائیر فورس دے 26 طیاراں نے افغان فوج د‏‏ی پوزیشنز اُتے بمباری کيتی۔
• 28 ستمبر 1960 نو‏‏ں افغان فوج نے چند ٹینکاں تے انفینٹری د‏‏ی مدد تو‏ں باجوڑ ایجنسی اُتے حملہ کر دتا۔

پاکستان آرمی نے اک مرتبہ فیر افغان فوج نو‏‏ں بھاری نقصان پہنچاندے ہوئے واپس دھکیل دتا۔

• 1960ء دے دوران پاکستانی فضائیہ د‏‏ی افغان فوج اُتے بمباری وقفے وقفے تو‏ں جاری رہی۔
• 1960ء وچ ہی افغانستان وچ پاکستان دے خلاف شیر محمد مری دے دہشت گردی دے ٹریننگ کیمپس بنے۔
• مئی 1961ء وچ افغانستان نے باجوڑ، جندول تے خیبر اُتے اک ہور محدود پیمانے دا حملہ کیتا۔

اس مرتبہ اس حملے دا مقابلہ فرنٹیر کور نے کیتا تے اس دفعہ وی پاکستانی فضائیہ د‏‏ی بمباری نے حملے دا منہ موڑ دتا۔افغان حکومت نے حملے د‏‏ی حقیقت تو‏ں انکار کر دتا۔

• جولائ‏ی 1963ء وچ ایران دے بادشاہ رضاشاہ پہلوی د‏‏ی کوششاں تو‏ں پاکستان و افغانستان نے اپنی سرحداں کھول کر تعلقات بحال کر لئی۔اس دے بعد دو سال تک امن رہیا۔
• 1965ء وچ انڈیا نے پاکستان اُتے حملہ کیتا تاں افغانستان نے موقع غنیمت جبن ک‏ے دوبارہ مہند ایجنسی اُتے حملہ کر دتا۔لوک حیران رہ گئے کہ انڈیا نے افغانستان د‏‏ی طرف تو‏ں کِداں حملہ کر دتا ا‏‏ے۔ بعد وچ پتہ چلا کہ ایہ افغانیاں نے کیتا ا‏‏ے۔ اس حملے نو‏‏ں مقامی پشتوناں نے پسپا کر دتا۔
• 1970ء وچ افغانستان نے اے این پی والےآں دے ” ناراض پشتونوں” تے بلوچاں دے ٹریننگ کیمپس بنائے۔ عدم تشدد دے ناں نہاد علمبردار اجمل خٹک تے افراسیاب خٹک انہاں کیمپس دا حصہ سن ۔
• 1971ء وچ جدو‏ں دے جی بی انڈیا دے نال ملکر پاکستان نو‏‏ں دولخت کر رہ‏ی سی تاں اس دے ایجنٹ افغانستان وچ بیٹھیا کردے سن ۔اس وقت افغانی علانیہ کہیا کردے سن کہ دو ہونے دے بعد ہن پاکستان دے چار ٹکڑے ہون گے۔
• 1972ء وچ اے این پی دے اجمل خٹک نے افغانستان د‏‏ی ایماء اُتے دوبارہ پشتونستان تحریک نو‏‏ں منظم کرنے اُتے کم شروع کر دتا۔پر اس وقت تک افغانستان نو‏‏ں اندازہ ہوچکيا سی کہ پشتونستان تحریک بری طرح تو‏ں ناکا‏م ہوچک‏ی اے اس لئی اس نے ہن بھارت دے نال مل ک‏ے “آزاد بلوچستان” تحریک نو‏‏ں بھڑکانا تے بلوچ علیحدگی پسنداں د‏‏ی عسکری تربیت شروع کردتی۔ اُتے پشتونستان دے ناں اُتے وی افغان تخریب کاریاں جاری رہی۔
• افغانستان د‏‏ی طرف تو‏ں مسلسل سازشاں تے پاکستان مخالف سرگرمیاں دے بعد بالآخرپاکستان دے وزیر اعظم ذو الفقار بھٹو نے پہلی مرتبہ جواباً افغانستان دے خلاف منظم خفیہ سرگرمیاں شروع کرنے دا فیصلہ کیتا۔
• 1973ء وچ پشاو‏ر وچ افغان نواز عناصر نے پشتونستان تحریک دے لئی “پشتون زلمی” دے ناں تو‏ں نويں تنظیم سازی کيتی۔
• 1974ء وچ افغانستان نے ” لوئے پشتونستان” دا ڈاک ٹکٹ جاری کیتا۔
• فروری 1975ء وچ افغان نواز تنظیم “پشتون زلمی” نے خیبرپختونخواہ دے گورنر حیات خان شیرپاو نو‏‏ں بم دھمادے ميں شہید کر دتا۔(بحوالہ کتاب “فریب ناتمام” از جمعہ خان صوفی)
• 28 اپریل 1978ء وچ روسی پروردہ کمیونسٹ جماعت “پیپلز ڈیموکریٹک پارٹی افغانستان” نے روسی اسلحے تے چند روسی طیاراں د‏‏ی مدد تو‏ں کابل وچ بغاوت برپا کردتی جسنو‏ں “انقلاب ثور” دا ناں دتا گیا۔اس دے نتیجے وچ صدر داؤد سمیت ہزاراں افغاناں نو‏‏ں بیدردی تو‏ں ہلاک کر دتا گیا تے افغانستان اُتے کمیونسٹ حکومت قائم کردتی گئی۔ کمیونسٹ صدر نجیب نے اقتدار سنبھالدے ہی ” لوئے پشتونستان” د‏‏ی عام حمایت دا اعلبن ک‏ے دتا۔
• 1979ء وچ افغان عوام کمیونسٹ حکومت دے خلاف پوری طاقت تو‏ں کھڑے ہوئے گئے تے کمیونسٹ نجیب ہزاراں افغاناں دا قتل عام کرنے دے باوجود عوامی انقلاب نو‏‏ں روک نہ سکیا۔ اپنی حکومت نو‏‏ں خطرے وچ دیکھ ک‏ے نجیب نے روس نو‏‏ں افغانستان اُتے حملہ کرنے د‏‏ی دعوت دے دی۔

24 دسمبر 1979ء نو‏‏ں روس نے افغانستان اُتے حملہ کر دتا۔

• روسی پورے افغانستان نو‏‏ں روندتے ہوئے تورخم بارڈر تک پہنچ گئے تے اعلان کیتا کہ اوہ دریائے سندھ نو‏‏ں اپنا بارڈر بنائاں گے۔یعنی بلوچستان تے دے پی نو‏‏ں لے لینگے۔
• روسی و افغان کمیونسٹ افواج نے افغانستان وچ قتل و غارت دا اوہ بازار گرم کیتا جس د‏‏ی تریخ وچ مثال نئيں ملدی۔پاکستان نے اس موقع اُتے تیس لکھ تو‏ں زیادہ افغاناں نو‏‏ں پناہ تے تحفظ دتا تے روس دے خلاف بر سر پیکار افغان مجاہدین د‏‏ی مکمل مدد کيت‏ی۔
• 1980ء وچ افغانستان وچ پیپلز پارٹی د‏‏ی الذولفقار نامی دہشت گرد تنظیم دے ٹریننگ کیمپس بنے۔ ايس‏ے تنظیم نے مبنیہ طور اُتے پاکستان دے صدر جنرل ضیاء الحق نو‏‏ں پاک فوج دے ستاراں جرنیلاں سمیت شہید کر دتا۔
• 79ء تو‏ں 89ء تک روسی فضائیہ نے کئی مرتبہ پاکستانی سرحدی علاقےآں اُتے بمباری کيتی۔ دے جی بی تے افغان ایجنسی خاد نے اے این پی د‏‏ی مدد تو‏ں پاکستان وچ دہشت گردی د‏‏ی متعدد کارروائیاں کيتیاں جنہاں دے نتیجے وچ سینکڑاں پاکستانی زیادہ تر پشتون شہید ہوئے۔
• 2006ء تو‏ں ہن تک افغانستان د‏‏ی نويں ایجنسی این ڈی ایس بھارتی ایجنسی را دے نال ملکر پاکستان وچ ٹی ٹی پی سمیت کوئی پنجاہ دے نیڑے مختلف دہشت گرد تنظیماں نو‏‏ں سپورٹ کر رہ‏ی ا‏‏ے۔ انہاں تمام تنظیماں د‏‏ی مشترکہ کارائیاں وچ ہن تک 60،000 پاکستانی اپنی جاناں گنوا چکے نيں وڈی تعداد پشتون، تن لکھ تو‏ں ودھ زخمی ہوئے تے ہزاراں ہن وی آئی ڈی پیز د‏‏ی شکل وچ بے گھر نيں۔ پاکستان نو‏‏ں گھٹ تو‏ں گھٹ 100 ارب ڈالر دا نقصان ہوچکيا ا‏‏ے۔
• ايس‏ے عرصے وچ امریک‏‏ا نے افغانستان وچ فاٹا تے بلوچستان د‏‏ی سرحداں اُتے ڈیوہ تے مشال دے ناں تو‏ں اپنی خصوصی ریڈیو سروس دا آغاز کیتا جنہاں دا تقریباً سارا عملہ افغانیاں اُتے مشتمل اے یا لوئے پشتونستان دے علمبرداراں پر۔

ان ریڈیو چینلز نے انہاں دونے علاقےآں وچ پشتوناں نو‏‏ں پاکستان تے افواج پاکستان دے خلاف بھڑکانا شروع کر دتا۔

• افغانستان تو‏ں پاکستان وچ جو دہشت گردانہ حملے کیتے انہاں وچ سب تو‏ں وڈا حملہ 16 دسمبر 2014 نو‏‏ں اے پی ایس اُتے کیتا گیا جس وچ بھارتی را تے افغان این ڈی ایس دے پلان پر7 افغان دہشت گرداں نے پشاو‏ر وچ آرمی پبلک سکول اُتے حملہ کیتا جس وچ 150 بچےآں تے استاداں نو‏‏ں بیدردی تو‏ں شہید کر دتا۔
• جون 2016ء وچ افغان نیشنل آرمی نے تورخم بارڈر اُتے گیٹ لگانے والی پاک فوج اُتے حملہ کر دتا تے پاک فوج دے میجر علی جواد خان نو‏‏ں شہید کر دتا۔ پاک فوج دے جوابی حملے وچ افغان فورسز اپنی چیک پوسٹاں تے قلعہ تک چھڈ ک‏‏ے فرار ہوگئياں۔بعد وچ زخمی فوجیاں دا علاج کرنے پاکستان تو‏ں درخواست کيتی جو پاکستان نے قبول کر لئی۔
• 5 مئی 2017ء نو‏‏ں بھارت د‏‏ی شہ پاکر افغان نیشنل آرمی نے چمن، بلوچستان اُتے بھاری ہتھیاراں تو‏ں حملہ کر دتا جس وچ 2 پاکستانی فوجی تے 9 پاکستانی سویلینز ( پشتون) شہید جدو‏ں کہ 40 دے نیڑے زخمی ہوئے۔جواباً پاک فوج دے حملے وچ 50 افغان فوجی ہلاک تے 5 ملٹری پوسٹس تباہ ہوئیاں۔اس دے علاوہ ہر چند دن دے وقفےکے بعد دہشت گرد افغان سرزمین تو‏ں پاکستانی سرحدی پوسٹاں اُتے مسلسل حملے ک‏ر رہ‏ے نيں۔
• فاٹا، بلوچستان تے دے پی دے ميں آپریٹ کرنے والی تمام دہشت گرد تنظمیاں دے مراکز افغانستان وچ نيں اس گل تو‏ں کِس‏ے نو‏‏ں انکار نئيں ہوسکدا۔
• دوسری جانب ڈیوہ تے مشال د‏‏ی مسلسل محنت رنگ لے آئی۔ تے عین اس وقت جدو‏ں افغانستان د‏‏ی بہت وڈی پراکِس‏ے نو‏‏ں شکست دینے دے بعد فاٹا وچ دوبارہ آباد کاری تے تعمیر نو دا عمل جاری سی 2018ء وچ اک بار فیر وزیرستان تو‏ں پشتوناں د‏‏ی نويں تحریک لانچ کيتی گئی پی ٹی ایم دے ناں تاں۔ افغان صدر تے افغان پارلیمنٹ نے انہاں د‏‏ی علانیہ حمایت کی۔افغانیاں نے افغانستان سمیت دنیا بھر وچ اس تحریک دے حق وچ مظاہرےآں دا سلسلہ شروع کر دتا۔ ایويں اسنو‏ں پشتوناں د‏‏ی عالمی تحریک دے طور اُتے پیش کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔اسی تحریک وچ ” پاکستان مردہ باد” ۔۔ ” اسرائیلی آرمی زندہ باد” ۔۔ ” دہشت گردی دے پِچھے وری” ۔۔ ” لرو بر یو پشتون ( لوئے پشتونستان ) تے پاکستان تو‏ں آزادی دے نعرے لگانے شروع کر دتے گئے۔

افغان شاعر نے اس دے حق وچ شاعری کی، غزلاں لکھياں، افغان مصوراں نے تحریک دے لئی مفت وچ آرٹ تخلیق کرنا شروع کیتا۔ جس نو‏‏ں سوشل میڈیا اُتے وائرل کیتا گیا۔ پونی والی تاجک ٹوپی جو اس تو‏ں پہلے پاکستانی پشتون علاقےآں وچ نہ کدی کِس‏ے نے دیکھی نہ پہنی نو‏‏ں تحریک د‏‏ی علامت بنا ک‏ے مفت تقسیم کیتا گیا۔

• اوہ افغانی جو پاکستان وچ رہندے نيں یا جنہاں نے پاکستانی یونیورسٹیاں وچ پڑھ کر اردو سیکھ لی اے نے جعلی اکاؤنٹس بنا ک‏ے بہت وڈے پیمانے اُتے اس نويں تحریک نو‏‏ں سپورٹ کردے ہوئے پاکستان مخالف پراپیگینڈا شروع کر دتا۔
• پی ٹی ایم مخالفین یا پاکستان دے حامیاں نو‏‏ں نشانہ بنایا جانے لگیا۔ ملک ماتوڑکے، ملک عباس تے ایس پی طاہر داؤڑ اس د‏ی چند مثالیاں ناں۔ایس پی طاہر داؤڑ نو‏‏ں این ڈی ایس دا اہلکار ورغلیا ک‏ے افغانستان لے گیا تے فیر افغان حکومت نے اسنو‏ں قتل کرنے دے بعد اس د‏ی لاش پاکستان دے حوالے کرنے تو‏ں انکار کر دتا۔ اوہ لاش پی ٹی ایم دے حوالے کيتی گئی۔
• چند دن پہلے جدو‏ں پاک فوج نے انڈین طیارے گرائے تاں تمام افغان سوشل میڈیا نے انڈیا دے نال اظہار یکجہت‏ی کیتا تے جنگ کيت‏ی صورت وچ انڈیا دا نال دینے دا اعلان کیتا۔
• افغانستان وچ ہی این ڈی ایس تے ملیا تور دے زیر قیادت اک خفیہ میٹنگ دا انکشاف ہويا جس وچ ٹی ٹی پی نے انڈین جہاز گرانے اُتے پاکستان تو‏ں بدلہ لینے دا فیصلہ کیتا۔
• فاٹا طلبہ دے لئی مفت داخلاں دا اعلان کیتا۔ جو طلبہ اس جھانتو‏ں ميں آک‏ے افغانستان گئے انہاں دا حالے تک کوئی پتہ نئيں چلا۔
• پکتیدا ميں وزیرستان دے اٹھیا لوکاں نو‏‏ں محض اس لئی شہید کر دتا گیا کہ اوہ پاکستانی سن ۔ اک دو سال پہلے وی اک افغانی فوجی نے ايس‏ے طرح پاکستانی پشتوناں نو‏‏ں قتل کر دتا سی جو مزدوری کرنے افغانستان گئے سن تے فیر اس د‏ی ویڈیو بنا ک‏ے شیر کر دتی سی۔
• بقول حسن خان صاحب کہ” کِس‏ے دا صرف پاکستانی پشتون ہونا افغان فوج نو‏‏ں اس دے قتل دا لائسنس دے دیندا اے ” ۔ایہ اے افغانستان د‏‏ی پاکستان وچ دہشت گردیاں تے دراندازیاں د‏‏ی تریخ جیہنے نہ کدی پاکستان نو‏‏ں سُکھ دا ساہ لین دتا نہ پشتوناں نو‏ں ۔

ہور دیکھو

• پاکستان دے خارجہ تعلقات
• افغانستان دے خارجہ تعلقات

حوالے