دارفور وچ جنگ
War in Darfur | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
بسلسلہ the Sudanese Civil Wars | ||||||||
Military situation in Sudan on 6 June 2016. (Darfur on the far left) Under control of the Sudanese Government and allies
Under control of the Sudan Revolutionary Front and allies
Under control of the Sudanese Awakening Revolutionary Council
For a more detailed map of the current military situation in Sudan, see here. | ||||||||
| ||||||||
محارب | ||||||||
SARC (from 2014)
Supported by: |
Chadian rebel groups[۶] ایران (until 2016) روس بیلاروس[۷][۸][۹] | UNAMID (from 2007) | ||||||
کمانڈر اور رہنما | ||||||||
Ahmed Diraige |
عبد الفتاح عبد الرحمن برہان |
Martin Ihoeghian Uhomoibhi[۱۴] | ||||||
شریک یونٹیں | ||||||||
|
| No specific units | ||||||
طاقت | ||||||||
SRF: 60,000
|
SAF: 109,300[c]
|
UNAMID: 15,845 soldiers and 3,403 police officers[۲۱] | ||||||
ہلاکتیں اور نقصانات | ||||||||
Unknown | Unknown | 235 killed[۲۲] | ||||||
Total killed: Total displaced: 450,000 (سوڈان estimate) | ||||||||
a Known as the National Redemption Front prior to 2011. |
دارفور وچ جنگ ، جسنوں لینڈ کروزر وار وی کہندے نيں ، [lower-alpha ۱] سوڈان دے دارفور خطے وچ اک وڈا مسلح تنازع اے جو فروری 2003 وچ شروع ہويا سی جدوں سوڈان لبریشن موومنٹ (ایس ایل ایم) تے انصاف تے مساوات دی تحریک (جے ای ایم) ) باغی گروپاں نے سوڈان دی حکومت توں لڑنا شروع کيتا ، جس اُتے انہاں نے دارفور دی غیر عرب آبادی اُتے ظلم کرنے دا الزام عائد کيتا۔ [۲۸] حکومت نے دارفور دے غیر عرباں دے خلاف نسلی صفائی دی مہم چلاندے ہوئے حملےآں دا جواب دتا۔ اس دے نتیجے وچ بین الاقوامی فوجداری عدالت نے سیکڑاں ہزاراں شہریاں دی ہلاکت تے سوڈان دے صدر عمر البشیر پر نسل کشی ، جنگی جرائم تے انسانیت دے خلاف جرائم دا الزام عائد کيتا ۔ [۲۹]
تنازعہ دا اک رخ بنیادی طور اُتے سوڈانی فوج ، پولیس تے جنجاوید اُتے مشتمل اے ، جو سوڈانی ملیشیا دا گروپ اے جس دے ممبر زیادہ تر عربی دیسی افریقیاں تے شمالی رایزیگٹ دے بیڈوین دی اک چھوٹی سی تعداد وچ بھرتی کیتے جاندے نيں۔ دارفور وچ دوسرے عرب گروپاں دی اکثریت غیر حل طلب رہی۔ دوسری طرف باغی گروپاں توں بنا اے ، خاص طور اُتے ایس ایل ایم / اے تے جے ای ایم ، بنیادی طور اُتے غیر عرب مسلم فر ، زغاوہ تے مسالیت نسلی گروہاں توں بھرتی کيتا جاندا اے۔ افریقی یونین تے اقوام متحدہ دا وی خطے وچ مشترکہ امن مشن اے جس دا ناں UNAMID رکھیا گیا اے۔ اگرچہ سوڈانی حکومت عوامی طور اُتے اس توں انکار کردی اے کہ اس نے جنجاوید دی حمایت دی ، لیکن شواہد انہاں دعوواں دی حمایت کردے نيں کہ اس نے مالی مدد تے اسلحہ فراہم کیہ اے تے مشترکہ حملےآں نوں مربوط کيتا ، بوہت سارے عام شہریاں دے خلاف۔ انساناں دی ہلاکتاں دی تعداد دا تخمینہ کئی لکھ مردہ افراد تک اے ، جنہاں وچوں کسی دا مقابلہ جنگ یا فاقہ کشی تے بیماری توں اے۔ وڈے پیمانے اُتے نقل مکانی تے زبردستی نقل مکانی نے لکھاں افراد نوں پناہ گزین کیمپاں یا سرحد پار پار کرنے اُتے مجبور کردتا ، تے اک انسانی بحران پیدا کيتا ۔ سابق امریکی وزیر خارجہ کولن پاول نے اس صورتحال نوں نسل کشی یا نسل کشی دی کارروائیاں توں تعبیر کيتا۔ [۳۰]
سوڈانی حکومت تے جے ای ایم نے امن دے حصول دے لئی عارضی معاہدے دے نال فروری 2010 وچ جنگ بندی معاہدے اُتے دستخط کیتے سن ۔ جے ای ایم نوں مذاکرات توں زیادہ توں زیادہ فائدہ اٹھانا اے تے اوہ جنوبی سوڈان دی طرح نیم خودمختاری نوں دیکھ سکدا اے۔ اُتے ، انہاں الزامات دی وجہ توں گل گل متاثر ہوئی کہ سوڈانی فوج نے طلو معاہدے دی خلاف ورزی کردے ہوئے اک پنڈ دے خلاف چھاپے تے ہوائی حملے شروع کیتے۔ دارفور دے سب توں وڈے باغی گروپ جے ای ایم نے مذاکرات دا بائیکاٹ کرنے دا عزم کيتا۔
سوڈانی انقلاب دے دوران فوجی تے سویلین نمائندےآں دے ذریعہ دستخط کیتے جانے والے اگست 2019 دے مسودے دے آئینی اعلامیے وچ ، مطالبہ کيتا گیا اے کہ سوفتان وچ دارفور تے سوڈان وچ مسلح تصادم دے ہور علاقےآں وچ 39 ماہ دے پہلے چھ ماہ دے اندر امن معاہدے دا باعث بننے والا امن عمل عمل وچ لیایا جائے۔ جمہوری شہری حکومت وچ منتقلی دی مدت۔
سوڈانی حکام تے متعدد باغی دھڑاں دے وچکار مسلح دشمنیاں نوں ختم کرنے دے لئی 31 اگست 2020 نوں اک جامع امن معاہدہ کيتا گیا۔ [۳۱]
اس مضمون وچ استعمال ہونے والے مخففات دی لسٹ
اے یو: افریقی یونین ڈی ایل ایف: دارفور لبریشن فرنٹ آئی سی سی: بین الاقوامی فوجداری عدالت آئی ڈی پی: اندرونی طور اُتے بے گھر شخص جے ای ایم: انصاف تے مساوات دی تحریک ایس ایل ایم / اے / اے: سوڈان لبریشن موومنٹ / فوج ایس ایل ایم / اے: سوڈان لبریشن موومنٹ SPLA: سوڈان پیپلز لبریشن آرمی اقوام متحدہ: اقوام متحدہ UNAMID: دارفور وچ اقوام متحدہ دے افریقی یونین مشن یو این ایس سی: اقوام متحدہ دی سلامتی کونسل |
تنازع دی اصل
[سودھو]دارفور ، عربی " فر دا گھر" دے لئی ، وادی نیل دے اوپری حصے وچ منظم ریاستاں دا روايتی حصہ نئيں سی بلکہ اس دی بجائے 14 ويں صدی وچ آزاد سلطانی دے طور اُتے منظم سی۔ گیارہويں صدی عیسوی وچ بنو ہلال قبیلے دی ہجرت دے سبب ، وادی نیل دے عوام بہت زیادہ عربی ہوئے گئے جدوں کہ پینڈو علاقےآں وچ سوڈانی ثقافتاں دے نیڑے ہی رہے۔ اسنوں پہلے 1875 وچ مصر دے سوڈان توں منسلک کيتا گیا سی تے فیر اس دے گورنر سلاتین پاشا نے 1883 وچ مہدیہ دے سامنے ہتھیار ڈال دتے سن ۔ مہدسٹ جنگ وچ اینگلو مصری دی فتح دے بعد ، سلطان علی دینار نوں پہلی جنگ عظیم دے دوران ترکی دے حق وچ پیش قدمی کرنے دے بعد 1916 دے اک مہم دے ذریعہ معزول ہونے توں پہلے ہی اک برطانوی مؤکل دی حیثیت توں بحال کردتا گیا سی۔ اس دے نتیجے وچ ، دارفر اینگلو - مصری سوڈان تے آزاد جمہوریہ سوڈان دا اک صوبہ رہیا۔
موجودہ تنازعہ دی ابتدا دے لئی کئی مختلف وضاحتاں نيں۔ اس دی اک وضاحت وچ نیم خانہ بدوش مویشیاں دے چرواہے تے بیٹھے زراعت اُتے عمل کرنے والےآں دے درمیان زمینی تنازعات شامل نيں۔ [۳۲] پانی تک رسائی نوں تنازعہ دا اک وڈا ذریعہ وی سمجھیا گیا اے۔ دارفور دا بحران دوسرے تنازعہ توں وی وابستہ اے۔ جنوبی سوڈان وچ ، شمالی ، عرب اکثریتی حکومت تے عیسائی تے سیاہ فام جنوبی دے باشندےآں دے درمیان کئی دہائیاں توں خانہ جنگی جاری اے۔ اس دے باوجود اک ہور اصل اسلام ، خرطوم اُتے مبنی قومی حکومت تے دارفور وچ قائم دو باغی گروپاں : سوڈان لبریشن آرمی تے انصاف تے مساوات دی تحریک دے درمیان تنازعہ اے۔ [۳۳]
اپارتھائیڈ دا الزام
[سودھو]1991 دے اوائل وچ ، سوڈان دے زغاوہ قبیلے دے غیر عرباں نے اس گل کيتی تصدیق دی کہ اوہ عرباں تے غیر عرباں نوں وکھ کردے ہوئے ، اک تیز تر اپارتھائیڈ نسل پرستی مہم دا شکار نيں۔ [۳۴] حکومت اُتے قابو پانے والے سوڈانی عرباں نوں وڈے پیمانے اُتے سوڈان دے غیر عرب شہریاں دے خلاف رنگ برنگے رنگ بردار کرنے دا حوالہ دتا گیا۔ حکومت اُتے رنگین تے نسلی صفائی دی پالیسیاں چلانے دے لئی "وڈی تدبیر توں عرب یکجہتی" دا الزام لگایا گیا سی۔ [۳۵]
امریکی یونیورسٹی دے ماہر معاشیات جارج آئٹی نے سوڈان دی عرب حکومت اُتے سیاہ فام شہریاں دے خلاف نسل پرستی دی کارروائی دا الزام عائد کيتا۔ [۳۶] آئیندی دے بقول ، "سوڈان وچ … عرباں نے اقتدار اُتے اجارہ داری بنائی تے کالاں نوں خارج کر دتا - عربی رنگ برداری۔" [۳۷] بہت سارے افریقی مبصرین نے سوڈان اُتے ایہ الزام عائد کيتا کہ اوہ عربی رنگ امتیازی سلوک اُتے عمل پیرا نيں۔
ایلن ڈارشوٹز نے سوڈان نوں ایسی حکومت کیتی مثال دے طور اُتے نشان زد کيتا جو "دراصل مستحق (زبان)" دی طرف توں اپیل "رنگبرداری" دے عنوان توں اے۔ [۳۸] کینیڈا دے سابق وزیر انصاف ایرون کوٹلر نے اس الزام دی بازگشت کيتی۔
ٹائم لائن
[سودھو]آغاز
[سودھو]فلنٹ تے ڈی وال نے 26 فروری 2003 نوں اس نسل کشی دی شروعات دی ، جدوں اپنے آپ نوں ڈارفور لبریشن فرنٹ (ڈی ایل ایف) کہنے والے اک گروپ نے جیبل ماررا ڈسٹرکٹ دے صدر دفاتر گول اُتے حملے دا سرعام دعوی کيتا۔ اُتے ، اس حملے توں پہلے ، تنازع پھوٹ پيا سی ، کیونجے باغیاں نے پولیس اسٹیشناں ، فوج دی چوکیوں تے فوجی قافلاں اُتے حملہ کيتا سی تے حکومت مرہ پہاڑاں وچ باغی دے مضبوط گڑھ اُتے وڈے پیمانے اُتے فضائی تے زمینی حملے وچ مصروف سی۔ باغیاں دا پہلا فوجی کارروائی 25 فروری 2002 نوں اک فوجی دستے اُتے اک کامیاب حملہ سی۔ جون 2002 وچ گولو پولیس اسٹیشن اُتے حملے دے بعد توں حکومت متحد باغی تحریک توں آگاہ سی۔ فلنٹ تے ڈی وال نے اس بغاوت دی شروعات 21 جولائی 2001 نوں دی ، جدوں غضاؤ تے فر دے اک گروپ نے ابو گامرا وچ ملاقات کيتی تے قرآن اُتے حلف لیا کہ اوہ اپنے پنڈ اُتے حکومت دے زیر اہتمام حملےآں دے خلاف دفاع دے لئی مل کے کم کرن گے۔ [۳۹] دارفور دے لگ بھگ تمام رہائشی مسلمان نيں ، جنہاں وچ جانجاوید دے علاوہ خرطوم وچ حکومتی رہنما وی شامل نيں۔ [۴۰]
25 مارچ ، 2003 نوں ، باغیاں نے چاڈیان دی سرحد دے نال واقع گیرسن شہر ٹائن اُتے قبضہ کرلیا ، جس نے وڈی مقدار وچ سامان تے اسلحہ ضبط کيتا۔ صدر عمر البشیر دی طرف توں فوج نوں "اتارنے" دی دھمکی دے باوجود ، فوج دے پاس بوہت گھٹ رقم بچی اے۔ فوج پہلے ہی دونے جنوب وچ تعینات سی ، جتھے دوسری سوڈانی خانہ جنگی دا خاتمہ ہورہیا سی ، تے مشرق ، جتھے اریٹیریا دے زیر سرپرستی باغی مرکزی آئل فیلڈز توں پورٹ سوڈان تک اک نويں تعمیر شدہ پائپ لائن نوں دھمکی دے رہے سن ۔ ہٹ اینڈ رن رنز دی باغی گوریلا تدبیر ، صحرا دی کارروائیاں وچ غیر تربیت یافتہ ، فوج دا مقابلہ کرنا تقریبا ناممکن ثابت ہوئی۔ اُتے ، اس پہاڑ اُتے باغیاں دے ٹھکانےآں اُتے فضائی بمباری تباہ کن سی۔ [۳۹]
ساڈھے 5 بجے 25 اپریل 2003 نوں ، دارفور نسل کشی اس وقت شروع ہوئی جدوں سوڈان لبریشن موومنٹ تے جے ای ایم ، جو دارفور دا سب توں وڈا باغی گروہ اے ، شمالی دارفر دے راجگڑھ شہر الفاشیر وچ داخل ہويا تے نیند دی چوکی اُتے حملہ کيتا۔ اگلے چار گھنٹےآں وچ ، چار انٹونوف بمبار تے ہیلی کاپٹر گن شپ (حکومت دے مطابق؛ باغیاں دے مطابق ست) زمین اُتے تباہ ہوگئے ، 75 فوجی ، پائلٹ تے ٹیکنیشن ہلاک ہوگئے تے 32 نوں گرفتار کرلیا گیا ، جنہاں وچ ہوائی اڈے دے کمانڈر وی شامل نيں۔ ، اک میجر جنرل ۔ چھاپہ دی کامیابی سوڈان وچ غیر معمولی سی۔ جنوب وچ جنگ دے ویہہ سالاں وچ ، باغی سوڈان پیپلز لبریشن آرمی (ایس پی ایل اے) نے اس توں پہلے کدی وی ایسا آپریشن نئيں کيتا سی۔ [۳۹]
الفشیر دا چھاپہ فوجی تے نفسیاتی طور اُتے اک اہم مقام سی۔ اس چھاپے توں مسلح افواج نوں ذلیل و خوار کيتا گیا ، جس توں حکومت نوں اک مشکل تزویراندی صورتحال دا سامنا کرنا پيا۔ بہت سارے دارفوران نان کمشنڈ افسران تے فوجیاں دی وفاداری دے خدشےآں دے باوجود نااہل مسلح افواج نوں دوبارہ توں تربیت دینے تے دوبارہ ملازمت کرنے دی ضرورت اے۔ اس جنگ دے مقدمے چلانے دی ذمہ داری سوڈانی فوجی انٹیلیجنس نوں دتی گئی سی۔ بہر حال ، 2003 دے وسط مہینےآں وچ ، باغیاں نے 38 وچوں 34 مصروفیات جیت لاں۔ مئی وچ ، ایس ایل اے نے کچم وچ اک بٹالین نوں تباہ کيتا ، جس وچ 500 افراد ہلاک تے 300 قیدی سن ۔ جولائی دے وسط وچ ، ٹائن اُتے دوسرے حملے وچ 250 افراد مارے گئے۔ ایس ایل اے نے کاردوفان وچ جنگ ودھانے دی دھمکی دیندے ہوئے مشرق بعید تک دراندازی شروع کردتی۔
اس دے پیش نظر کہ فوج مسلسل ہار رہی اے ، جنگی کوششاں نے تن عناصر: فوجی انٹیلیجنس ، ایئرفورس تے جنجاوید اُتے زور دینے دی کوشش کيتی۔ بعد دے باگارا گلہ بنے ہوئے مسلح افراد سن جنہاں نوں حکومت نے 1986 توں لے کے 1999 ء تک اک ملیسیندی بغاوت نوں دبانے دے لئی استعمال کيتا سی۔ جنجاوید بغاوت دی نويں حکمت عملی دا مرکز بن گئے۔ اگرچہ حکومت نے مستقل طور اُتے انہاں دی حمایت کرنے توں انکار کيتا ، لیکن فوجی وسائل دارفور وچ ڈال دتے گئے تے جنجاوید نوں نیم فوجی دستے دی حیثیت توں پیش کيتا گیا ، ایہ مواصلات دے سامان تے کچھ توپ خاناں توں مکمل سی۔ فوجی منصوبہ ساز اس طرح دی حکمت عملی دے ممکنہ نتائج توں بخوبی واقف سن : ايسے طرح دے طریقے 1990 دے دہائیاں دے دوران نوبا پہاڑاں تے جنوبی تیل دے اطراف وچ کيتے گئے سن جس دے نتیجے وچ انسانی حقوق دی وڈے پیمانے اُتے خلاف ورزی تے جبری نقل مکانی ہوئی تھی۔[۳۹]
2004–2005
[سودھو]2004 وچ ، چاڈ نے نجمینہ وچ مذاکرات نوں توڑ دتا ، جس دے نتیجے وچ سوڈانی حکومت ، جے ای ایم ، تے ایس ایل اے دے وچکار 8 اپریل نوں ہونے والے انسان دوستی توں متعلق جنگ بندی معاہدہ ہويا۔ اک گروہ جس نے اپریل وچ ہونے والے فائر فائر مذاکرات یا معاہدے ، نیشنل موومنٹ فار ریفارم اینڈ ڈویلپمنٹ ، وچ حصہ نئيں لیا سی ، اوہ اپریل وچ جے ای ایم توں وکھ ہوگئے سن ۔ جنگ بندی دے باوجود جنجاوید تے باغی حملے جاری رہے تے افریقی یونین (اے یو) نے اس دے عمل دی نگرانی دے لئی سیز فائر کمیشن (سی ایف سی) تشکیل دتا۔
اگست وچ افریقی یونین نے جنگ بندی اُتے نظر رکھنے والےآں دی حفاظت دے لئی 150 روانڈا دے فوجی بھیجے سن ۔ اُتے ، جلد ہی ایہ گل عیاں ہوگئی کہ 150 فوجی کافی نئيں ہون گے ، تے بعد وچ انہاں وچ 150 نائیجیریا دے فوجی وی شامل ہوگئے۔
18 ستمبر نوں ، اقوام متحدہ دی سلامتی کونسل نے قرار داد 1564 جاری دی جس وچ اعلان کيتا گیا کہ سوڈان حکومت اپنے وعدےآں اُتے عمل نئيں کردی اے تے جنجاوید دے ہیلی کاپٹر حملےآں تے حملےآں اُتے تشویش دا اظہار کردی اے۔ اس نے افریقی یونین دے اپنے مانیٹرنگ مشن نوں ودھانے دے ارادے دا خیرمقدم کيتا تے تمام ممبر ملکاں اُتے زور دتا کہ اوہ اس طرح دی کوششاں دی حمایت کرے۔
اپریل ، 2005 دے دوران ، سوڈان دی حکومت نے سوڈان پیپلز لبریشن آرمی دے نال جنگ بندی معاہدے اُتے دستخط کیتے جس دے نتیجے وچ دوسری سوڈانی خانہ جنگی دا خاتمہ ہويا ، سوڈان وچ افریقی یونین مشن (اے ایم آئی ایس) فورس وچ 600 فوجیاں تے 80 فوجی مبصرین دا اضافہ کيتا گیا۔ جولائی وچ ، اس فورس وچ تقریبا 3،300 (220 ملین ڈالر دے بجٹ دے نال) اضافہ کيتا گیا سی اپریل ، 2005 وچ ، AMIS نوں ودھیا کر 7000 کردتا گیا۔
اقوام متحدہ دے سکریٹری جنرل کوفی عنان نے نسل کشی دے خطرے توں متعلق انتباہ دے نال ، بحران دے پیمانے اُتے اک آنے والی تباہی دی وارننگ دی۔ جنجاوید مہم دے وڈے پیمانے اُتے روانڈا دی نسل کشی دے نال موازنہ کرنے دا سبب بنی ، اس متوازی طور اُتے سوڈانی حکومت نے انکار کيتا۔ آزاد مبصرین نے نوٹ کيتا کہ جنہاں ہتھکنڈاں وچ ، چھوٹے بچےآں تے نوزائیدہ بچےآں سمیت بچےآں نوں تقسیم کرنا تے انہاں وچ شامل کرنا شامل سی ، یوگوسلاو جنگاں وچ استعمال ہونے والی نسلی صفائی دے زیادہ یکساں سن تے متنبہ کيتا کہ اس خطے دی دور دراز دا مطلب ایہ اے کہ سیکڑاں ہزاراں افراد نوں مؤثر طریقے توں منقطع کردتا گیا سی۔ امداد توں برسلز وچ مقیم انٹرنیشنل کرائسس گروپ نے مئی 2004 وچ اطلاع دتی سی کہ فاقہ کشی تے بیماری دے نتیجے وچ 350،000 توں زیادہ افراد ممکنہ طور اُتے ہلاک ہوئے سکدے نيں[۴۱]۔
10 جولائی 2005 نوں ، ایس پی ایل دے سابق رہنما جان گرانگ نے سوڈان دے نائب صدر دی حیثیت توں حلف لیا۔ اُتے ، 30 جولائی نوں ، گارنگ اک ہیلی کاپٹر دے حادثے وچ ہلاک ہوگیا۔ بہتر سلامتی دے باوجود ، دارفور خطے وچ مختلف باغیاں دے درمیان گل گل آہستہ آہستہ ہوئی۔
سوڈانی سرحد دے نیڑے چاڈیان قصبے اڈری اُتے اک حملے دے نتیجے وچ دسمبر وچ 300 باغی ہلاک ہوگئے۔ سوڈان نوں اس حملے دا ذمہ دار ٹھہرایا گیا ، جو تن دن وچ اس خطے وچ دوسرا سی۔ ودھدی ہوئی کشیدگی دی وجہ توں چاڈ دی حکومت سوڈان دے نال اپنی دشمنی دا اعلان کرنے تے چاڈیان نوں "مشترکہ دشمن" دے خلاف متحرک ہونے دا مطالبہ کرنے اُتے مجبور ہوگئی۔ ( چاڈ - سوڈان تنازع دیکھو)
2006
[سودھو]5 مئی 2006 نوں ، سوڈانی حکومت نے دارفر امن معاہدہ [۴۲] دے نال نال منی مننوی دی سربراہی وچ ایس ایل اے دے دھڑے دے نال دستخط کیتے۔ اُتے ، اس معاہدے نوں چھوٹی انصاف تے مساوات دی تحریک تے عبدالواحد النور دی سربراہی وچ ایس ایل اے دے حریف دھڑے نے مسترد کردتا۔ ☃☃ ☃☃ اس معاہدے دا آغاز چیف مذاکرات کار سلیم احمد سلیم ( افریقی یونین دی جانب توں کم کرنے والے) ، امریکی نائب سکریٹری برائے خارجہ رابرٹ بی زولک ، اے یو دے نمائندےآں تے نائیجیریا دے ابوجا وچ سرگرم ہور غیر ملکی عہدیداراں نے کيتا سی۔
115 صفحات اُتے مشتمل اس معاہدے وچ قومی تے ریاستی اقتدار دی شراکت ، جنجاوید تے ہور ملیشیاواں نوں ختم کرنے ، سوڈانی مسلح افواج تے پولیس وچ ایس ایل ایم / اے تے جے ای ایم دے دستےآں دا انضمام ، فروغ دے لئی وفاقی دولت مشترکہ دے نظام دے معاہدے شامل سن ۔ دارفور اقتصادی مفادات ، دارفور دی آئندہ حیثیت تے عوامی امداد دے بہاؤ نوں فروغ دینے دے اقدامات دے بارے وچ ریفرنڈم ۔
افریقی یونین ، نائیجیریا ، لیبیا ، امریکا ، برطانیہ ، اقوام متحدہ ، یورپی یونین ، عرب لیگ ، مصر ، کینیڈا ، ناروے تے ہالینڈ دے نمائندےآں نے بطور گواہ خدمات انجام دتیاں۔
جولائی تے اگست 2006 وچ نويں لڑائی دیکھنے وچ آئی ، بین الاقوامی امدادی تنظیماں نے اپنے اہلکاراں دے خلاف حملےآں دی وجہ توں رخصت ہونے اُتے غور کيتا۔ عنان نے دارفور وچ 18،000 بین الاقوامی امن فوجیاں توں مطالبہ کيتا کہ اوہ 7،000 افراد اُتے مشتمل اے ایم آئی ایس فورس نوں تبدیل کرے۔ کلمہ دے اک واقعہ وچ ، ست خواتین ، جنہاں نے پناہ گزین کیمپ توں لکڑی جمع کرنے کڈی ، جنجوید نے اجتماعی عصمت دری دی ، پیٹا پیٹا تے پرت لیا۔ جدوں اوہ ختم ہوگئے ، حملہ آوراں نے انہاں نوں برہنہ کردتا تے فرار ہُندے ہی انہاں اُتے طنز کيتا۔
18 اگست نوں اک نجی اجلاس وچ ، ہادی اننبی ، جو اسسٹنٹ سیکرٹری جنرل برائے امن کیپنگ آپریشنز ، نے خبردار کيتا کہ سوڈان اک وڈے فوجی حملے دی تیاری کر رہیا اے۔ ایہ انتباہ اقوام متحدہ دے کمیشن برائے انسانی حقوق دی خصوصی تفتیش کار سیما ثمر دے بیان دے اک روز بعد سامنے آیا اے کہ مئی معاہدے دے باوجود سوڈان دیاں کوششاں ناقص رنيں۔ 19 اگست نوں ، سوڈان نے اقوام متحدہ دی فوج دے نال AMIS دی جگہ لینے دی اپنی مخالفت دا اعادہ کيتا ، جس دے نتیجے وچ امریکا نے "ممکنہ نتائج" اُتے سوڈان نوں "خطرہ" جاری کيتا[۴۳]۔
25 اگست نوں ، سوڈان نے اقوام متحدہ دی مجوزہ 20،000 امن فوج دی بجائے دس سوڈانی فوجیاں نوں دارفور بھیجنے دے اپنے منصوبے دی وضاحت کرنے دے لئی اقوام متحدہ دی سلامتی کونسل (یو این ایس سی) دے اجلاس وچ شرکت توں انکار کردتا۔ سلامتی کونسل نے اعلان کيتا اے کہ اوہ سوڈان دی عدم موجودگی دے باوجود ایہ اجلاس منعقد کريں گا۔ ہور 24 اگست نوں ، بین الاقوامی ریسکیو کمیٹی نے اطلاع دتی کہ پچھلے کئی ہفتےآں دے دوران سینکڑاں خواتین نوں کالا پناہ گزین کیمپ دے آس پاس جنسی زیادتی دا نشانہ بنایا گیا تے انہاں دے نال جنسی زیادتی دا نشانہ بنایا گیا تے مبینہ طور اُتے جنجاوید نے عصمت دری دا استعمال کيتا جس دی وجہ توں خواتین نوں ذلیل و خوار کيتا گیا تے انہاں دی بے دخلی کيتی گئی۔ اپنی جماعتاں۔ [۴۴] 25 اگست نوں ، امریکی محکمہ خارجہ دے افریقی امور دے بیورو دے سربراہ ، اسسٹنٹ سکریٹری جندای فریزر نے متنبہ کيتا کہ جدوں تک اقوام متحدہ دی امن فوج تعینات نئيں کيتی جاندی اس خطے نوں سیکیورٹی بحران دا سامنا کرنا پڑدا اے [۴۵]۔
26 اگست نوں ، یو این ایس سی دے اجلاس توں دو دن پہلے تے فریزر نوں خرطوم پہنچنا سی ، امریکی نیشنل جیوگرافک میگزین کے صحافی ، پال سالوپک ، جاسوس دے الزامات دا سامنا کردے ہوئے دارفور وچ عدالت وچ پیش ہوئے۔ غیر ملکی صحافیاں اُتے سوڈانی حکومت کیتی سرکاری پابندیاں نوں روکنے دے بعد ، اوہ چاڈ توں غیر قانونی طور اُتے ملک وچ داخل ہوگیا سی۔ بعدازاں صدر البشیر توں براہ راست مذاکرات دے بعد انہاں نوں رہیا کردتا گیا سی۔ [۴۶] ایہ سلووینیا دے صدارتی ایلچی ٹومو کریانر نوں جاسوسی دے الزام وچ دو سال قید دی سزا سنائے جانے دے اک ماہ بعد سامنے آیا۔
مجوزہ اقوام متحدہ دی امن فوج
[سودھو]31 اگست 2006 نوں ، یو این ایس سی نے خطے وچ 17،300 دی نويں امن فوج بھیجنے دی قرارداد نوں منظور کيتا۔ سوڈان نے اس قرارداد دی سخت مخالفت کيتی۔ یکم ستمبر نوں افریقی یونین دے عہدیداراں نے اطلاع دتی کہ سوڈان نے دارفور وچ اک وڈی کارروائی کيتی اے ، جس وچ 20 توں زیادہ افراد ہلاک تے اک ہزار توں زیادہ افراد بے گھر ہوئے نيں۔ [۴۷] 5 ستمبر نوں ، سوڈان نے موجودہ اے او فورس نوں مہینے دے آخر تک اوتھے توں چلے جانے نوں کہیا ، انہاں نے ہور کہیا کہ "انہاں نوں اس تفویض نوں اقوام متحدہ یا کسی دوسری پارٹی وچ منتقل کرنے دا کوئی حق نئيں اے۔ ایہ حق سوڈان دی حکومت اُتے منحصر اے۔ " 4 ستمبر نوں ، اس اقدام وچ حیرت انگیز نئيں دیکھیا گیا ، چاڈ دے صدر ادریس ڈبی نے اقوام متحدہ دی امن فوج دے لئی حمایت دا اظہار کيتا۔ اے یو ، جس دے مینڈیٹ دی میعاد 30 ستمبر 2006 نوں ختم ہوگئی سی ، نے اس گل کيتی تصدیق دی کہ اے ایم آئی ایس چلے جاواں گے۔ اُتے ، اگلے دن ، امریکی محکمہ خارجہ دے اک سینئر عہدیدار نے نامہ نگاراں نوں دسیا کہ ہوئے سکدا اے کہ اے یو فورس آخری تریخ توں گذر گئ۔ [۴۸]
خزاں
[سودھو]8 ستمبر نوں ، اقوام متحدہ دے ہائی کمشنر برائے مہاجرین دے سربراہ ، انتونیو گٹیرس نے کہیا کہ ڈارفور نوں "انسانیت سوز تباہی" دا سامنا کرنا پيا۔ 12 ستمبر نوں ، سوڈان دی یوروپی یونین دے مندوب پِکا ہایوستو نے دعوی کيتا سی کہ سوڈانی فوج "دارفور وچ عام شہریاں اُتے بمباری کر رہی اے "۔ ورلڈ فوڈ پروگرام دے اک عہدیدار نے اطلاع دتی اے کہ کم توں کم 355،000 افراد تک خوراک دی امداد روک دتی گئی اے۔ عنان نے کہیا ، "دارفور وچ سانحہ اک نازک لمحے اُتے پہنچیا اے۔ اس کونسل دی سب توں نیڑے توجہ تے فوری کارروائی دے قابل نيں۔ " [۴۹]
14 ستمبر نوں ، سوڈان لبریشن موومنٹ دے رہنما ، منی مننوی نے بیان دتا کہ انہاں نوں اقوام متحدہ دی امن فوج توں کوئی اعتراض نئيں اے ، انہاں نے سوڈانی حکومت دے اس نظریے نوں مسترد کردے ہوئے کہیا کہ اس طرح دی تعیناتی مغربی یلغار دا اک اقدام ہوئے گا۔ مننوی نے دعوی کيتا کہ AMIS "کچھ نئيں کرسکدا کیونجے اے یو مینڈیٹ بہت محدود اے "۔ خرطوم اقوام متحدہ دی شمولیت دے مخالف رہیا ، البشیر نے اسنوں نوآبادیاتی منصوبہ قرار دیندے ہوئے کہیا کہ "ہم نئيں چاہندے نيں کہ سوڈان کسی تے عراق وچ بدل جائے ۔" [۵۰]
2 اکتوبر نوں اے یو نے اعلان کيتا کہ اوہ 31 دسمبر 2006 تک اپنی موجودگی وچ توسیع کرے گی۔ اے یو فورس نوں کمک لگانے دے لئی اقوام متحدہ دے دو سو فوجی دستے بھیجے گئے سن ۔ [۵۱] 6 اکتوبر نوں ، یو این ایس سی نے سوڈان وچ اقوام متحدہ دے مشن دے مینڈیٹ وچ 30 اپریل 2007 تک توسیع دے حق وچ ووٹ دتا۔ 9 اکتوبر نوں ، فوڈ اینڈ ایگریکلچرل آرگنائزیشن نے دارفور نوں اپنی فصل دے امکانات تے فوڈ صورتحال کی رپورٹ وچ درج چالیس ملکاں وچوں سب توں زیادہ دبانے والی فوڈ ایمرجنسی دے طور اُتے درج کيتا۔ 10 اکتوبر نوں ، اقوام متحدہ دے انسانی حقوق دے لئی ہائی کمشنر ، لوئس آربر ، نے دعوی کيتا کہ سوڈانی حکومت نوں اک ماہ پہلے ہی جنوبی دارفور دے شہر برم وچ جنجاوید ملیشیا دے حملےآں دا پہلے ہی علم سی ، جس وچ سیکڑاں شہری مارے گئے سن ۔ [۵۲]
12 اکتوبر نوں ، نائیجیریا دے وزیر خارجہ جوئی اوگو دو روزہ دورے اُتے دارفور پہنچے۔ انہاں نے سوڈانی حکومت توں اقوام متحدہ دی تجویز نوں قبول کرنے دی اپیل کيتی۔ نائیجیریا دے صدر اولوسگن اوباسانجو نے "دارفور وچ نسل کشی ہورہی اے تے دیکھدے نيں۔" دے خلاف گل کيتی۔ 13 اکتوبر نوں ، امریکی صدر جارج ڈبلیو بش نے دارفور امن تے احتساب ایکٹ 2006 کے تحت مظالم وچ ملوث سمجھے جانے والےآں دے خلاف ہور پابندیاں عائد کردتیاں انہاں اقدامات وچ کہیا گیا سی کہ امریکی شہریاں نوں سوڈان دے نال تیل توں متعلق لین دین وچ ملوث ہونے اُتے پابندی لگیا کر موجودہ پابندیاں نوں مستحکم کيتا جائے (اگرچہ 1997 توں امریکی کمپنیاں نوں سوڈان دے نال کاروبار کرنے اُتے پابندی عائد کيتی گئی تھی) ، اس وچ شامل جماعتاں دے اثاثے منجمد کردتے گئے سن تے انہاں نوں امریکا وچ داخلے توں انکار کيتا گیا سی۔ .[۵۳]
اے یو مشن دے لئی مالی اعانت تے سامان دی کمی دا مطلب ایہ سی کہ جنگ دے ذریعے دارفور وچ امدادی کارکناں دا کم سخت حد تک محدود سی۔ کچھ نے متنبہ کيتا کہ 2003 تے 2004 وچ جدوں اقوام متحدہ دے عہدیداراں نے دارفور نوں دنیا دا بدترین انسانیت سوز بحران قرار دتا تاں انسانی صورتحال خراب ہوسکدی اے [۵۴]۔
22 اکتوبر نوں ، سوڈان حکومت نے اقوام متحدہ دے ایلچی جان پروک نوں تن دن دے اندر ملک چھڈنے نوں کہیا۔ ملک وچ اقوام متحدہ دے سینئر عہدیدار ، کانک اُتے سوڈانی فوج نے شدید تنقید دا نشانہ بنایا سی جدوں اس نے دارفور وچ حالیہ فوجی شکستاں دی تفصیل اپنے ذاتی بلاگ اُتے شائع کرنے دے بعد دی سی۔ یکم نومبر نوں ، امریکا نے اعلان کيتا کہ اوہ اک بین الاقوامی منصوبہ تیار کريں گا جس دے بارے وچ اسنوں امید اے کہ سوڈانی حکومت ہور لچکدار پائے گی۔ 9 نومبر نوں ، سوڈان دے سینئر صدارتی مشیر نافی علی نافی نے صحافیاں نوں دسیا کہ انہاں دی حکومت قومی رعایندی محاذ (این آر ایف) دے باغی اتحاد دے نال غیر مشروط گل گل شروع کرنے دے لئی تیار اے ، لیکن انہاں نے نوٹ کيتا کہ انہاں نے نويں امن معاہدے دے لئی بوہت گھٹ استعمال کيتا۔ این آر ایف ، جس نے مئی دے معاہدے نوں مسترد کردتا سی تے امن دے نويں معاہدے دی تلاش کيتی سی ، نے اس اُتے کوئی تبصرہ نئيں کيتا۔ [۵۵]
2006 دے آخر وچ ، ڈارفور عرباں نے اپنا اپنا باغی گروپ ، پاپولر فورسز ٹروپس ، دا آغاز کيتا تے 6 دسمبر نوں اعلان کيتا کہ انہاں نے گذشتہ روز کاس زلنگی وچ سوڈانی فوج دے حملے نوں پسپا کردتا سی۔ اوہ 2003 توں حکومت کیتی مخالفت کرنے والے دارفور متعدد گروہاں وچ تازہ ترین سن جنہاں وچوں کچھ نے باغیاں دی تحریکاں دے نال سیاسی معاہداں اُتے دستخط کیتے سن ۔
اسی دور وچ عرب افواج وچ قبیلے دی بنیاد اُتے پھوٹ پڑنے دی اک مثال دیکھنے وچ آئی ، جدوں کاشت کاری والے ترجم تے خانہ بدوش ، اونٹھ دی چرواہ مہاریہ قبیلے دے درمیان تعلقات کشیدہ ہوگئے۔ تیرم دے رہنماواں نے مہاریا اُتے توریم لڑکے دے اغوا دا الزام عائد کيتا ، جدوں کہ مہریہ رہنماواں نے دسیا کہ ترجم انہاں دے جانور چوری کررہیا اے۔ جنوبی دارفور دے ولی ، یا گورنر ، علی محمود محمد نے دسیا کہ ایہ لڑائی دسمبر وچ شروع ہوئی سی جدوں مہاریا نے اک موسمی ہجرت دے دوران اپنے اونٹھاں نوں جنوب بلدتا سی ، تے اوہ دریائے بلبل دے نیڑے ترجم علاقے توں روندتا سی۔ جولائی 2007 وچ لڑائی دوبارہ شروع ہوئی۔ [۵۶]
مجوزہ سمجھوتہ اقوام متحدہ دی فورس تے سوڈانی جارحانہ
[سودھو]17 نومبر نوں دارفور وچ "سمجھوتہ کرنے والی امن فوج" رکھنے دے لئی ممکنہ معاہدے دی اطلاعات دا اعلان کيتا گیا ، لیکن بعد وچ ایسا لگدا اے کہ سوڈان نے اسنوں مسترد کردتا سی۔ [۵۷] اقوام متحدہ نے 18 نومبر نوں دعوی کيتا سی کہ سوڈان نے اقوام متحدہ دے امن فوجیاں دی تعیناتی اُتے اتفاق کيتا اے۔ [۵۸] سوڈان دے وزیر خارجہ لام اکول نے کہیا اے کہ "مخلوط قوت دے بارے وچ کوئی گل نئيں ہونی چاہیدا" تے اقوام متحدہ دے کردار نوں تکنیکی مدد تک ہی محدود کيتا جانا چاہیدا۔ 18 نومبر نوں ، اے یو نے ایہ وی اطلاع دتی کہ سوڈانی فوج تے سوڈانی حمایت یافتہ ملیشیا نے خطے وچ اک زمینی تے فضائی آپریشن شروع کيتا سی جس دے نتیجے وچ 70 دے نیڑے شہری ہلاک ہوئے سن ۔ اے یو نے دسیا کہ ایہ "سیکیورٹی معاہداں دی صریح خلاف ورزی تھی"۔
25 نومبر نوں اقوام متحدہ کے انسانی حقوق دے ہائی کمشنر دے ترجمان نے سوڈانی حکومت اُتے 11 نومبر نوں سربا وچ عام شہریاں دے خلاف "جان بجھ کر تے بلا اشتعال حملہ" کرنے دا الزام عائد کيتا ، جس وچ گھٹ توں گھٹ 30 افراد دیاں جاناں لی گئياں۔ کمشنر دے بیان وچ کہیا گیا اے کہ "حکومت دے دعوے دے برخلاف ، ایسا ظاہر ہُندا اے کہ سوڈانی مسلح افواج نے سربہ وچ عام شہریاں تے انہاں دی املاک اُتے دانستہ تے بلا اشتعال حملہ کيتا سی ، تے اس وچ " شہریاں دی املاک نوں وسیع تے غیر منقول تباہی تے پرت مار "بھی شامل اے۔ .
2007
[سودھو]سیف ڈارفور اتحاد دے مطابق ، نیو میکسیکو دے گورنر بل رچرڈسن تے البشیر جنگ بندی اُتے راضی ہوگئے نيں جس دے تحت سوڈانی "حکومت تے باغی گروپ 60 دن دی مدت تک دشمنی بند کردین گے جدوں کہ اوہ پائیدار امن دے لئی کم کرن گے۔" [۵۹] اس دے علاوہ ، سیف ڈارفر پریس ریلیز وچ کہیا گیا اے کہ اس معاہدے وچ "انسان دوست امداد تے دارفور تک میڈیا تک رسائی نوں بہتر بنانے دے لئی بہت ساریاں مراعات" شامل نيں۔ سیز فائر دی باقاعدگی دے باوجود ہلاکتاں تے ہور تشدد دی میڈیا دی ہور اطلاعات موصول ہوئی نيں۔ اتوار 15 اپریل 2007 نوں ، افریقی یونین دے امن فوجیاں نوں نشانہ بنا کے ہلاک کيتا گیا سی۔ نیویارک ٹائمز نے دسیا کہ "اقوام متحدہ دی اک خفیہ رپورٹ وچ کہیا گیا اے کہ سوڈان دی حکومت سلامتی کونسل دی قرار داداں دی خلاف ورزی کردے ہوئے دارفور وچ اسلحہ تے بھاری فوجی سازوسامان اڑارہی اے تے سوڈانی فوجی طیارےآں نوں اقوام متحدہ یا افریقی یونین دے طیارے دا بھیس بدلنے دے لئی سفید رنگ بھرتی اے۔"
31 مارچ 2007 نوں جنڈوید ملیشیا نے سوڈان دے نیڑے مشرقی سرحدی علاقے چاڈ وچ 400 افراد نوں ہلاک کردتا۔ ٹیرو تے مرینہ دے سرحدی دیہاتاں نوں گھیرے وچ لیا گیا تے فیر انہاں اُتے فائرنگ کردتی گئی۔ خواتین نوں لُٹیا گیا تے یو این ایچ سی آر دے مطابق مرداں نوں گولی مار دتی گئی۔ ابتدائی حملے وچ زندہ بچ جانے والے بوہت سارے ، تھکان تے پانی دی کمی دی وجہ توں دم توڑ گئے ، اکثر فرار ہُندے ہوئے۔ 14 اپریل 2007 نوں ، یو این ایچ سی آر دے ذریعہ ٹیریو تے مارینا وچ ہور حملےآں دی اطلاع ملی۔
18 اپریل نوں صدر بش نے سوڈانی حکومت اُتے تنقید کردے ہوئے امریکی ہولوکاسٹ میموریل میوزیم وچ اک تقریر دی تے جے صورتحال بہتر نہ ہوئی تاں ہور پابندیاں دی دھمکی دتی۔
سوڈان دے انسانیت سوز امور دے وزیر ، احمد ہارون ، تے جنجاوید ملیشیا دے رہنما ، جسنوں علی کشیب دے ناں توں جانیا جاندا اے ، اُتے بین الاقوامی فوجداری عدالت نے جنگی جرائم تے انسانیت دے خلاف جرائم دے 51 گنتی دا الزام عائد کيتا سی۔ احمد ہارون نے کہیا کہ اوہ "مجرم محسوس نئيں کردے نيں" ، انہاں دا ضمیر صاف سی ، تے اوہ اپنا دفاع کرنے دے لئی تیار اے۔
البشیر تے ڈیبی نے 3 مئی 2007 نوں اک امن معاہدے اُتے دستخط کیتے جس دا مقصد اپنے ملکاں دے وچکار تناؤ نوں کم کرنا اے۔ اس معاہدے نوں سعودی عرب نے توڑ دتا سی۔ اس نے زور دے کے کہیا کہ کوئی وی ملک دوسرے دی مخالفت وچ مسلح تحریکاں نوں بندرگاہ ، تربیت یا فنڈ فراہم نئيں کريں گا۔ خبر رساں ادارے روئٹرز نے دسیا اے کہ "ڈیبی نوں خدشہ اے کہ نوری دی یو ایف ڈی ڈی سعودی نوں وی ملی ہوئے گی تے نال ہی سوڈانیاں دی حمایت نے اسنوں بشیر دے نال سعودی ثالثی معاہدے اُتے دستخط کرنے اُتے مجبور کردتا اے۔" انٹرنیشنل کرائسس گروپ تھنک ٹینک دے چاڈ تے ڈارفور دے ماہر کولن سیمس-جینسن نے شکوک و شبہات دا اظہار کيتا کہ "اس نويں معاہدے توں تعلقات وچ کوئی حقیقی رکاوٹ پیدا ہوجائے گی یا سیکیورٹی دی صورتحال وچ بہتری آئے گی"۔ چاڈیان دی باغی یونین برائے فورس برائے جمہوری تے ترقی (یو ایف ڈی ڈی) جس نے 2006 توں مشرقی چاڈ وچ ڈیبی دی افواج دے خلاف ہٹ اینڈ رن رن دی جنگ لڑی سی ، نے کہیا اے کہ سعودی حمایت یافتہ امن معاہدہ اپنی فوجی مسانوں روک نئيں سکے گا۔
آکسفیم نے 17 جون نوں اعلان کيتا سی کہ اوہ مستقل طور اُتے پناہ گزیناں دے سب توں وڈے کیمپ جریدہ توں باہر نکل جائے گا ، جس وچ 130،000 توں زیادہ افراد ہون گے۔ ایجنسی نے سوڈان لبریشن موومنٹ (ایس ایل ایم) دے مقامی حکام دے غیر فعال ہونے دا حوالہ دتا ، جو علاقے نوں کنٹرول کردا اے ، تے امدادی کارکناں دے خلاف سکیورٹی خدشےآں تے تشدد توں نمٹنے وچ ۔ مغربی دارفر وچ جون وچ گرجا گھراں دے نال مل کے اک غیر سرکاری تنظیم ایکشن دے اک ملازم نوں قتل کردتا گیا سی۔ گڈیاں دے ہائی جیکنگ نے وی انہاں نوں چھڈنے اُتے غور کيتا۔
بی بی سی نیوز نے اطلاع دتی اے کہ زیر زمین اک بہت وڈی جھیل ملی اے۔ اس تلاش توں آبی وسائل دے لئی مقابلہ نوں ختم کيتا جاسکدا اے۔
فرانس تے برطانیہ نے اعلان کيتا کہ اوہ افریقی یونین تے اقوام متحدہ دے امن فوجیاں نوں دارفور بھیجنے دے لئی اقوام متحدہ دی قرارداد اُتے زور دین گے تے دارفور وچ فوری طور اُتے فائر بندی دے لئی زور دین گے تے جنگ بندی دے نال ہی "خاطر خواہ" معاشی امداد "فراہم کرنے دے لئی تیار نيں۔ اسنوں ممکن بناندا اے۔ "
14 جولائی 2007 دے اک مضمون وچ لکھیا گیا اے کہ پچھلے دو ماہ وچ چاڈ تے نائجر توں 75،000 تک عرب دارفور وچ داخل ہوئے سن ۔ زیادہ تر افراد نوں سوڈانی حکومت نے بے گھر غیر عرب لوکاں دے سابق دیہات وچ منتقل کردتا اے۔
بالآخر 31 جولائی نوں اقوام متحدہ دی سلامتی کونسل دی قرارداد 1769 دی متفقہ منظوری دے نال اقوام متحدہ / اے یو دی اک ہائبرڈ فورس نوں منظور کيتا گیا۔ UNAMID نے تازہ ترین وچ 31 دسمبر تک AMIS توں اقتدار سنبھالنا سی ، تے اس دا ابتدائی مینڈیٹ 31 جولائی 2008 تک سی۔ [۶۰]
31 جولائی نوں ، مہاریا دے بندوق برداراں نے اک اہم ترجم شیخ دے جنازے دے موقع اُتے سوگواراں نوں گھیرے وچ لیا تے راکٹ توں چلنے والے دستی بم (آر پی جی) تے بیلٹ کھلایا مشین گناں سے 60 افراد نوں ہلاک کردتا۔ [۵۶]
3-5 اگست توں اروشا وچ باغی گروپاں نوں متحد کرنے دے لئی اک کانفرنس دا انعقاد کيتا گیا سی تاکہ حکومت دے نال ہونے والے امن مذاکرات نوں ہموار کيتا جاسکے۔ بیشتر سینئر باغی رہنماواں نے عبدالوحید النور دی قابل ذکر رعایت دے نال شرکت کيتی ، جو ایس ایل اے / ایم دے اک چھوٹے چھوٹے ٹوٹے ہوئے گروپ دا سربراہ سی جس دی ابتدا انہاں نے 2003 وچ کيتی سی ، اک وڈے حصے دا نمائندہ سمجھیا جاندا سی بے گھر فر لوکاں اس دی عدم موجودگی امن مذاکرات دے لئی نقصان دہ سی۔ بین الاقوامی عہدیداراں نے دسیا کہ " سوفٹ وچ جان گرانگ نئيں اے " ، جنوبی سوڈان دی مذاکراندی ٹیم دے رہنما دا حوالہ دیندے ہوئے ، جسنوں جنوبی سوڈانیاں دے مختلف باغی گروپاں نے عالمی طور اُتے قبول کيتا سی۔
شرکاء وچ جمالی گالائڈائن ، [۶۱] خلیل عبداللہ آدم ، صلاح ابو سورا ، خمیس عبد اللہ اباکر ، احمد عبدلشافی ، عبداللہ یحییٰ ، خلیل ابراہیم ( انصاف تے مساوات دی تحریک دے ) تے احمد ابراہیم علی ڈیرائگ سن ۔ اے یو-یو این تے باغی رہنماواں دے نال نال باغی رہنماواں دے وچکار بند دروازے ملاقاتاں ہوئیاں۔ [۶۲] ہور 8 شرکاء 4 اگست نوں (جس وچ جار النبی ، صلاح آدم اسحاق تے سلیمان مراجان [۶۳] ) پہنچے ، جدوں کہ ایس ایل ایم اتحاد دے دھڑے نے مذاکرات دا بائیکاٹ کيتا کیونجے سوڈانی حکومت نے دھمکی دتی سی کہ جے اوہ اسپتال توں نکل جاندا اے تاں سلیمان جاموس نوں گرفتار کرلیا جائے گا۔ باغی رہنماواں دا مقصد اپنے عہدےآں تے مطالبات نوں متحد کرنا سی ، جس وچ متاثرین نوں معاوضہ تے دارفور نوں خودمختاری وی شامل اے۔ آخر کار انہاں نے مشترکہ مطالبات اُتے اتفاق رائے کيتا ، جنہاں وچ طاقت تے دولت دی تقسیم ، سیکیورٹی ، زمین تے انسانیت سوز مسائل شامل نيں۔ [۶۴]
اگست دے مہینےآں دے مہینےآں وچ ، جنجاوید ملیشیا وچ اک نال کم کرنے والے عرب قبیلے آپس وچ پھوٹ پڑنے لگے ، تے ہور ٹکڑے ٹکڑے ہوگئے۔ تزیم تے مہریہ دے ہزاراں بندوق برداراں نے اسٹریٹجک بلبل دریا دی وادی وچ لڑنے دے لئی سیکڑاں میل دا سفر کيتا۔ ہور جنوب وچ ، حبانیہ تے سلامت قبیلے آپس وچ لڑ پئے۔ اس لڑائی دا نتیجہ 2003 تے 2004 وچ اِنّا زیادہ نئيں ہويا سی۔ اقوام متحدہ دے عہدیداراں نے کہیا کہ ایہ گروہ امن فوجیاں دی آمد توں پہلے زمین اُتے قبضہ کرنے دی کوشش کر رہے نيں۔ [۵۶]
18 ستمبر نوں ، جے ای ایم نے کہیا کہ جے خرطوم دے نال امن مذاکرات ناکام ہوجاندے نيں تاں ، اوہ خود ارادیت توں آزادی تک اپنے مطالبات نوں اگے بڑھاواں گے[۶۵]۔
30 ستمبر نوں ، باغیاں نے رمضان دے سیزن دے اختتام اُتے اک چھاپے دے دوران "افریقی مشن اُتے سب توں زیادہ نقصان تے سب توں وڈا حملہ" وچ گھٹ توں گھٹ 12 امن فوجیاں نوں اک اے ایم آئی ایس اڈے اُتے قابو پالیا۔[۶۶]
27 اکتوبر نوں لیبیا دے شہر سرت وچ امن مذاکرات دا آغاز ہويا۔ مندرجہ ذیل گروپاں نے شرکت کيتی: [۶۷]
- انصاف تے مساوات دی تحریک الٹ گئی:
- بحر ادریس ابو گردہ دی زیرقیادت ، انصاف تے مساوات دی تحریک lective اجتماعی قیادت
- انصاف تے مساوات دی تحریک – ازرق ، جس دی سربراہی ادریس ابراہیم ازرق نے کی
- خلیل عبد اللہ دی زیرقیادت قومی تحریک برائے اصلاح و ترقی
- انقلابی ڈیموکریٹک فورسز فرنٹ ، جس دی قیادت صلاح ابو سورہ اے
- الہدی اگابیلڈور دی سربراہی وچ متحدہ انقلابی قوت محاذ
- سوڈان لبریشن موومنٹ – جی 19 ، جس دی سربراہی خمیس عبداللہ نے کی
- سوڈان فیڈرل ڈیموکریٹک الائنس ، جس دی سربراہی احمد ابراہیم ڈیرایج نے کی
مندرجہ ذیل گروپاں نے شرکت نئيں کيتی:
- خلیل ابراہیم دی سربراہی وچ انصاف تے مساوات دی تحریک ۔ اوہ باغی گروپاں دی موجودگی اُتے اعتراض کردے نيں جنہاں دے بقول کوئی حلقہ انتخاب نئيں اے تے نہ ہی میز اُتے کوئی جگہ اے۔
- سوڈان لبریشن موومنٹ (عبدالوحید) ، دی سربراہی عبدالوحید محمد النور؛ اس گروپ وچ کچھ قوتاں نيں ، لیکن اس دے رہنما دا بہت احترام کيتا جاندا اے۔ جدوں تک دارفور تشدد اُتے قابو پانے دے لئی اک فورس تعینات نئيں کيتی جاندی اس وقت وچ شرکت توں انکار کردتا۔
- سوڈان لبریشن موومنٹ – اتحاد ، جس دی اصل رہنمائی عبد اللہ یحیی نے کيتی سی ، وچ ہور بہت ساری ممتاز شخصیتاں (شیریف حار ، ابوبکر کدو ، احمد کبر) شامل نيں۔ اوہ گروپ جس وچ باغی جنگجوواں دی سب توں وڈی تعداد اے۔ جےیم دی طرح وجوہات دی بنا اُتے اعتراض کرن۔
- فرع قبیلے دی بھر پور حمایت حاصل کرنے والے اک قابل ذکر باغی احمد عبدل شفیع۔
سب توں اہم باغی گروہاں دے بائیکاٹ دا سامنا کرنے دے بعد ، مذاکرات نوں "ایڈوانس مشورتی مرحلہ" دے طور اُتے منسوب کيتا گیا ، جس دے باضابطہ مذاکرات دا آغاز نومبر یا دسمبر وچ شروع ہوئے گا۔
15 نومبر نوں ، نو باغی گروپاں۔ ایس ایل ایم دے چھ دھڑاں ، ڈیموکریٹک پاپولر فرنٹ ، سوڈانی انقلابی محاذ تے انصاف تے مساوات دی تحریک – فیلڈ انقلابی کمانڈ - نے اک میثاق جماعت اُتے دستخط کیتے تے اس دے بعد ایس ایل ایم / اے دے ناں توں کم کرنے اُتے اتفاق کيتا۔ [۶۸] 30 نومبر نوں اعلان کيتا گیا کہ ڈارفور دی باغی تحریکاں دو وڈے گروہاں وچ متحد ہوگئياں تے ہن اوہ حکومت دے نال منظم انداز وچ مذاکرات دے لئی تیار نيں۔ [۶۹]
2008
[سودھو]باغیاں تے انسان دوست کارکناں نے 20 فروری نوں کہیا کہ حکومت / ملیشیا دی اک تازہ کارروائی نے چڈیان سرحد دے نال نال ہزاراں مہاجرین نوں پھنسایا۔ 21 فروری تک ، دارفور وچ مجموعی طور اُتے ہلاک ہونے والےآں دی تعداد 450،000 سی ، جس وچ اک اندازے دے مطابق 3،245،000 افراد بے گھر ہوئے سن ۔
10 مئی 2008 نوں سوڈانی سرکاری فوجیاں تے دارفور دے باغی اک فوجی ہیڈ کوارٹر دے کنٹرول اُتے راجگڑھ خرطوم دے مقابل ، اودرمن شہر وچ آپس وچ لڑ پئے ۔ انہاں نے پولیس اڈے اُتے وی چھاپہ ماریا جتھے توں انہاں نے پولیس دی گاڑیاں چوری کيتیاں ۔ سوڈانی پولیس دے اک ترجمان نے دسیا کہ اس جھڑپ وچ حملہ آوراں دے رہنما ، محمد صالح گاربو تے انہاں دے انٹیلیجنس چیف ، محمد نور الدین ہلاک ہوگئے سن ۔
عینی شاہدین نے دسیا کہ سوڈان دے راجگڑھ دے مغرب وچ بھاری فائرنگ دی آواز سنی جا سکدی اے۔ سوڈانی فوج نوں ٹینکاں ، توپخانے تے ہیلی کاپٹر بندوق برداراں دی مدد توں فوری طور اُتے عمڈرمن وچ تعینات کردتا گیا ، تے کئی گھنٹےآں تک لڑائی جاری رہی۔ وادی سیدنا وچ اسٹریٹجک فوجی ایئر ویہہ اُتے قبضہ کرنے دے بعد ، آخر کار سوڈانی فوجیاں نے باغیاں نوں شکست دتی۔ جے ای ایم دی اک فورس النجاز پل دی طرف سفید نیل عبور کرنے دے لئی خرطوم گئی۔ دوپہر دے آخر تک ، سوڈانی ٹی وی نے دعوی کيتا کہ باغیاں نوں "مکمل طور اُتے پسپا کردتا گیا" اے ، جدوں کہ سڑکاں اُتے جلی گڈیاں تے لاشاں دی براہ راست تصویر دکھاندے ہوئے[۷۰]۔
حکومت نے خرطوم وچ 5 توں کرفیو نافذ کردتا شام 6 بجے توں صبح ، جدوں کہ امدادی ادارےآں نے راجگڑھ وچ اپنے کارکناں نوں گھر دے اندر ہی رہنے دے لئی کہیا۔
خرطوم تے عمدرمن اُتے حملے وچ 30 عام شہریاں دے نال تقریبا 93 93 فوجی تے 13 پولیس اہلکار ہلاک ہوگئے۔ سوڈانی فورسز نے تصدیق دی کہ انہاں نوں 90 باغیاں دی لاشاں ملی نيں تے اس نے شہر دی حدود توں باہر لگی درجناں اوراں دیکھی نيں۔ اگرچہ سوڈانی حکام نے دعوی کيتا اے کہ 400 تک باغی ہلاک ہوسکدے نيں ، باغیاں نے دسیا اے کہ انھاں نے 45 جنگجوواں نوں ہلاک یا زخمی کردتا۔ سوڈانی حکام نے وی 40 باغی گاڑیاں تباہ کرنے تے 17 نوں قبضہ کرنے دا دعوی کيتا اے۔
2009
[سودھو]دارفور وچ افریقی یونین-اقوام متحدہ دے مشترکہ مشن دے سربراہ ، جنرل مارٹن اگوای نے کہیا کہ خطے وچ جنگ ختم ہوگئی ، حالانکہ کم سطح دے تنازعات حالے باقی نيں۔ حالے وی "ڈاکوٹری ، مقامی مسائل ، لوک جو پانی تے زمین دے معاملات نوں مقامی سطح اُتے حل کرنے دی کوشش کر رہے سن ۔ لیکن اس طرح دی حقیقی جنگ ، میرے خیال وچ اسيں اس اُتے قابو پال چکے نيں۔ "
2010 توں 2012
[سودھو]دسمبر 2010 وچ ، فروری 2010 وچ دس باغی گروپاں دی اک چھتری تنظیم ، لبریشن اینڈ جسٹس موومنٹ دے نمائندےآں نے دوحہ وچ سوڈانی حکومت دے نال گل گل دا اک نواں دور شروع کيتا۔ دارفور وچ سوڈانی اتحاد مزاحمتی دستےآں دا اک نواں باغی گروپ تشکیل دتا گیا تے جے ای ایم نے ہور گل گل دا ارادہ کيتا۔ [۷۱] گل گل دا اختتام 19 دسمبر نوں صرف بنیادی اصولاں اُتے معاہدے دے نال ہويا۔ انہاں وچ اک علاقائی اتھارٹی تے خودمختاری توں متعلق رائے شماری شامل اے۔ دارفوری دے نائب صدر دے امکان اُتے تبادلہ خیال کيتا گیا۔ [۷۲]
جنوری 2011 وچ ، لبریشن اینڈ جسٹس موومنٹ دے رہنما ڈاکٹر تیجانی سیسی نے بیان کيتا کہ اس تحریک نے دوحہ وچ ثالثاں دی تجویز کردہ دارفور امن دستاویز دی بنیادی تجاویز نوں قبول کرلیا اے۔ انہاں تجاویز وچ دارفور تے خصوصی عدالتاں وچ مظالم دے متاثرین دے لئی ، 300،000،000 ڈالر معاوضے دے پیکیج نوں شامل کيتا گیا سی تاکہ انسانی حقوق دی پامالی دے الزامات عائد افراد دے مقدمے چلائے جاواں۔ نويں دارفور ریجنل اتھارٹی دی تجاویز نوں شامل کيتا گیا۔ اس اتھارٹی وچ 18 وزراء دی اک ایگزیکٹو کونسل ہوئے گی تے اوہ پنج سال تک برقرار رہے گی۔ موجودہ تن دارفور ریاستاں تے ریاستی حکومتاں اس عرصے دے دوران برقرار رہیاں گی۔ [۷۳][۷۴] فروری وچ ، سوڈانی حکومت نے اس خطے دے نائب صدر دی سربراہی وچ اک ہی خطے دے خیال نوں مسترد کردتا۔ [۷۵]
29 جنوری نوں ، ایل جے ایم تے جے ای ایم دے رہنماواں نے اک مشترکہ بیان جاری کيتا جس وچ اوہ 5 فروری نوں دوحہ فورم وچ شرکت دے ارادے تے دوحہ مذاکرات توں وابستگی دی تصدیق کردے نيں۔ سوڈانی حکومت نے انہاں عقائد دی وجہ توں فورم وچ شرکت دا فیصلہ ملتوی کردتا اے کہ باغی گروہاں دی شمولیت دے بغیر داخلی امن عمل ممکن ہوسکدا اے۔ [۷۶] فروری وچ ، سوڈانی حکومت نے اس ماہ دے آخر تک اک نواں امن معاہدہ مکمل کرنے دے پیش نظر دوحہ واپس آنے اُتے اتفاق کيتا۔ [۷۷] 25 فروری نوں ، ایل جے ایم تے جے ای ایم دونے نے اعلان کيتا کہ انہاں نے دوحہ وچ ثالثاں دے ذریعہ تجویز کردہ امن دستاویز نوں مسترد کردتا اے۔ اہم گل ایہ اے کہ اک دارفوری نائب صدر دے مسائل تے متاثرین دے لئی معاوضے سن ۔ سوڈانی حکومت نے امن دستاویز اُتے کوئی تبصرہ نئيں کيتا۔ [۷۸]
9 مارچ نوں ، اعلان کيتا گیا کہ دارفور وچ دو ریاستاں :وسطی دارفور وچ زلینگی دے آس پاس تے مشرقی دارفور وچ الضعین دے آس پاس دو تے ریاستاں قائم کيتی جاواں گی۔ باغی گروپاں نے احتجاج کيتا تے کہیا کہ ایہ دارفور دے اثر نوں ہور تقسیم کرنے دی بولی اے۔ [۷۹]
دوحہ امن مذاکرات دے دوران ایل جے ایم تے جے ای ایم دوناں نوں مشورہ دینا پبلک انٹرنیشنل لاء اینڈ پالیسی گروپ (پی آئی ایل پی جی) سی۔ ڈاکٹر پال ولیمز تے میتھیو ٹی سمپسن دی سربراہی وچ ، پی آئی ایل پی جی دی ٹیم نے قانونی مدد فراہم کيتی۔
جون وچ ، دوحہ ثالثاں دے ذریعہ دارفور امن معاہدہ (2011) تجویز کيتا گیا سی۔ ایہ معاہدہ 2005 دے ابوجا معاہدے نوں ختم کرنا سی تے جدوں دستخط ہوجاندے نيں تاں اوہ دارفور اسٹیٹس ریفرنڈم دی تیاریاں نوں روک دے گا۔ [۸۰] مجوزہ دستاویز وچ اک درفوری نائب صدر تے انتظامی ڈھانچے دے لئی دفعات شامل نيں جس وچ تن ریاستاں تے اک اسٹریٹجک علاقائی اتھارٹی ، دارفور ریجنل اتھارٹی شامل نيں۔ [۸۱] اس معاہدے اُتے حکومت سوڈان تے لبریشن اینڈ جسٹس موومنٹ نے 14 جولائی 2011 نوں دستخط کیتے سن ۔ [۸۲]
ستمبر 2012 دے بعد تھوڑی بہت پیشرفت ہوئی تے صورتحال آہستہ آہستہ خراب ہُندتی گئی تے تشدد بڑھدا ہی جارہیا سی۔ [۸۳] آئی ڈی پی کیمپاں وچ بے گھر سوڈانیاں دی آبادی وچ وی اضافہ ہويا۔ [۸۴]
2013
[سودھو]دوحہ وچ اک ڈونرز کانفرنس نے دارفور دی تعمیر نو دے لئی 3.6 بلین امریکی ڈالر دا وعدہ کيتا۔ اس کانفرنس وچ اس خطے وچ تنقید کيتی گئی سی جو سوڈان لبریشن آرمی (منی مننوی) دے باغیاں نے لی سی۔ اس گروپ دے حسین مننوی دے مطابق ، اشما پنڈ تے اک ہور قصبہ جنوبی دارفور دے راجگڑھ دے نیالہ نیڑے سی۔ [۸۵]
27 اپریل نوں ، ہفتےآں دی لڑائی دے بعد ، اس اتحاد وچ جس وچ ایس ایل اے تے جے ای ایم شامل سن ، نے کہیا کہ انہاں نے عمروف نوں دارفور دے باہر ، شمالی کورڈوفان وچ لے لیا سی ، تے اوہ صدر نوں گرانے دے لئی خرطوم جارہے سن ۔ ایس ایل اے دے اک دھڑے دے سربراہ ، عبدالوحید محمد النور ، نے اسنوں "جنگ وچ اک اہم تبدیلی" قرار دتا اے۔ [۸۶] اک اندازے دے مطابق جنوری توں مئی تک 300،000 تشدد توں بے گھر ہوئے۔
نارتھ دارفور وچ ، ریجیگٹ قبیلے تے بینی حسین گروپ نے جولائی دے دوران اک امن معاہدے اُتے دستخط کیتے سن جس دے بعد دونے گروپاں دے وچکار تشدد پھوٹ پڑنے توں سیکڑاں افراد ہلاک ہوگئے سن ۔ جولائی دے آخر وچ ، مصیریہ تے سلامت عرب قبیلے نے 200 توں زیادہ افراد دی لڑائی دے بعد جنگ بندی دا اعلان کيتا۔ اقوام متحدہ دے سلامتی دے وکیل نے اپنے UNAMID مشن اُتے نظرثانی دا وی اعلان کيتا۔ [۸۷]
اگست دے پہلے ہفتے دے دوران ، مالیا نے دعوی کيتا کہ ریزی گٹ نے اڈیلا دے جنوب مشرقی علاقے وچ انہاں دے قبیلے دے پنج افراد نوں ہلاک کردتا اے۔ انہاں نے 6 اگست نوں 400 ریزی گیٹ مویشیاں نوں ضبط کر کے جواب دتا۔ کمیونٹی رہنماواں نے ودھدی ہوئی روک سیم دے لئی مداخلت کيتی۔ جدوں مالیا مویشیاں نوں واپس کرنے وچ ناکام رہیا تاں 10 اگست نوں تشدد شروع ہويا۔ ریزی گیٹ نے حملہ کيتا تے مبینہ طور اُتے ملیہ دے اک کمپاؤنڈ نوں تباہ کردتا۔ اس لڑائی وچ ، 77 مالیا تے 36 ریزیگٹ ہلاک ہوئے ، تے 200 افراد زخمی ہوئے۔ دونے اطراف دا کہنا سی کہ جنگ وچ لینڈ کروزر گاڑیاں استعمال کیتی گئياں۔ مالیا نے ریجیئگٹ اُتے "بھاری ہتھیاراں" دا استعمال کردے ہوئے دیہات اُتے حملہ تے جلانے دا الزام عائد کيتا۔ 11 اگست نوں ، ایہ لڑائی جنوب مشرقی دارفر وچ کئی ہور علاقےآں وچ پھیل گئی۔ مبینہ طور اُتے ایہ زمین اک تنازعہ دے تنازعہ اُتے پیدا ہويا اے۔
2014
[سودھو]19 مارچ نوں ، امن پسنداں نے کہیا کہ انہاں نوں انہاں دیہات دی حالیہ اطلاعات موصول ہوئیاں نيں جنہاں دے بعد اقوام متحدہ نے داخلی طور اُتے بے گھر ہونے والے افراد دی ودھدی ہوئی تعداد اُتے تشویش ظاہر کرنے دے بعد انہاں اُتے دیہاتاں اُتے حملہ تے جلایا گیا سی۔ یو این اے ایم آئی ڈی نے دسیا کہ ایہ حملے شمالی دارفور دے ریاستی صدر مقام الفشیر شہر دے شمال مغرب وچ 100 کلو میٹر دے فاصلہ اُتے ہاشبہ وچ ہوئے سن ۔
نومبر وچ ، مقامی میڈیا نے دسیا کہ تبت وچ سوڈانی فوجیاں نے 200 خواتین تے لڑکیوں دے نال زیادتی دی اے۔ سوڈان نے اس دی تردید دی تے اقوام متحدہ نوں (جنہاں دا کہنا سی کہ "فوج تے پولیس دی بھاری موجودگی دی وجہ سے" انہاں دی پہلی انہاں نوںائری ناگزیر تھی) نے اک ہور تحقیقات کرنے دی اجازت نئيں دی۔ [۸۸] فروری وچ ہیومن رائٹس واچ (ایچ آر ڈبلیو) دی جاری کردہ تحقیقات وچ کہیا گیا اے کہ "221 افراد نے" اک وڈے پیمانے اُتے عصمت دری کيتی سی جو انسانیت دے خلاف جرائم دا ارتکاب کرسکدی اے "ميں زیادتی کيتی گئی۔ عینی شاہدین نے دسیا کہ ڈیڑھ دن وچ تن وکھ وکھ آپریشن کیتے گئے۔ املاک نوں لُٹیا گیا ، مرداں نوں گرفتار کيتا گیا ، رہائشیاں نوں زدوکوب کيتا گیا تے خواتین تے لڑکیوں نے عصمت دری کيتی۔ قصبے دی زیادہ تر آبادی فر لوک نيں۔ اس اُتے پہلے وی باغی فورسز دا کنٹرول سی لیکن ایچ آر ڈبلیو نوں اس گل دا کوئی ثبوت نئيں ملیا کہ باغی جنگجو اس پنڈ دے نیڑے سن یا اس دے نیڑے سن جدوں اس اُتے حملہ کيتا گیا سی۔ [۸۹]
اقوام متحدہ دے پینل آف ماہرین دے مطابق عام شہریاں اُتے حملےآں وچ 2014 وچ 3،300 دیہات تباہ ہوگئے سن ۔ زیادہ تر حملےآں دے پِچھے حکومتی دستے یا انہاں دے نال منسلک افراد شامل سن ۔ سال دے پہلے دس مہینےآں وچ 400،000 توں زیادہ حملے ہوئے۔ اس رپورٹ وچ کہیا گیا اے کہ ایہ "انتہائی امکان اے کہ شہری برادریاں نوں مسلح اپوزیشن گروپاں دے نال انہاں دی اصل یا سمجھی جانے والی وابستگی دے نتیجے وچ نشانہ بنایا گیا سی" تے "اس طرح دے حملے سزا دے نال کیتے گئے سن "۔ [۹۰]
2015
[سودھو]2016
[سودھو]ستمبر 2016 وچ ، سوڈانی حکومت نے مبینہ طور اُتے دارفور وچ شہری آبادی اُتے کیمیائی ہتھیاراں دے حملے کیتے ، جس وچ گھٹ توں گھٹ 250 افراد ہلاک ہوئے۔ متاثرین دی اکثریت بچے سن ۔ ایہ خیال کيتا جاندا اے کہ اسلحہ خانے وچ مسٹرڈ گیس یا دوسرے بلسٹرنگ ایجنٹ شامل سن ۔
2017
[سودھو]2018
[سودھو]یو این اے ایم آئی ڈی تے افریقی مرکز برائے انصاف تے امن علوم دی اطلاعات توں پتہ چلدا اے کہ سوفانیائی دی سرکاری فورسز نے جبیل ماررا دے علاقے وچ کمیونٹیاں اُتے حملہ کرنے دے نال ، 2018 دے اوائل تک دارفور وچ کم سطح اُتے تشدد دا سلسلہ جاری رہیا۔ جدوں یو این اے ایم آئی ڈی فورسز نے دارفور توں باہر نکلنے دی طرف نگاہ رکھنا شروع کيتا تاں ، اس خطے وچ بدامنی دی سطح اُتے مسابقتی آراء سامنے آرہیاں سن: اقوام متحدہ دے عہدیداراں نے دارفور وچ تشدد دے پیمانے تے تقسیم وچ نمایاں کمی دی طرف اشارہ کيتا ، جدوں کہ ہور این جی او ایس جداں ایچ آر ڈبلیو نے بدامنی دی مستقل جیب نوں اجاگر کيتا۔ 2018 وچ ، دارفور اُتے بمباری کيتی گئی تے امن اُتے دستخط کیتے گئے۔ 2019 دیکھو۔
2019
[سودھو]سوڈانی انقلاب 2018 دے دوران فوجی تے سویلین نمائندےآں دے ذریعہ دستخط کیتے جانے والے اگست 2019 دے مسودے دے آئینی اعلامیے دے مطابق ، سوڈان وچ دارفور تے مسلح تنازعات دے ہور علاقےآں وچ جمہوری حکومت شہریاں وچ منتقلی دی مدت دے پہلے چھ ماہ دے اندر امن معاہدہ کيتا جائے۔
دسمبر 2019 وچ ، دی گارڈین نے اطلاع دتی اے کہ برادری اُتے مبنی ویئر دے ارد گرد تعمیر آبپاشی دے منصوبے "امن دی سبز شاخاں " ظاہر کرنے دے قابل بنارہے نيں ، تے اس تنازعہ نوں ختم کرنے وچ مدد فراہم کردے نيں۔ ایہ منصوبہ یورپی یونین دی مالی اعانت دے نال انجام دتا گیا سی تے اس دی نگرانی اقوام متحدہ دے ماحولیاتی پروگرام نے کيتی سی ۔
وسطی افریقی جمہوریہ وچ ملیشیا دے رہنما علی کشیاب نوں ، انسانیت دے خلاف 50 جرائم تے جنگی جرائم دے الزام وچ گرفتار کيتا گیا اے۔ [۹۱] بعد وچ ، وڈے پیمانے اُتے فائرنگ آ گیا جولائی 2020 وچ دارفور وچ .
31 اگست 2020 نوں ، سوڈان دی خودمختاری کونسل تے متعدد باغی گروپاں دے درمیان ، جنوبی سوڈان دے ، جوبا ، وچ سوڈان انقلابی محاذ ، سوڈان لبریشن موومنٹ / فوج ، انصاف تے مساوات دی تحریک ، عبوری انقلابی کونسل ، تے سوڈان دے درمیان ، اک امن معاہدہ ہويا۔ عوامی تحریک تحریک شمالی ۔
معاہدے دی شرائط دے تحت ، جنہاں گروہاں نے دستخط کیتے اوہ خودمختاری کونسل دی تن نشستاں ، عبوری کابینہ وچ کل پنج وزراء تے عبوری مقننہ وچ اک چوتھائی نشستاں دے حقدار ہون گے۔ علاقائی سطح اُتے ، دستخط کنندگان نوں اپنے آبائی ریاستاں یا خطےآں دی عبوری مقننہاں وچ 30 توں 40٪ سیٹاں دے درمیان حقدار ٹھہرایا جائے گا۔ [۹۲][۹۳]
جنجاوید دی شرکت
[سودھو]2011 دے اک مطالعے وچ سیاہ فام افریقی شرکاء دے نال 1،000 انٹرویوز دی جانچ پڑتال کيتی گئی جو 2003 تے 2004 وچ 22 پنڈ دے جھرمٹ توں مختلف پناہ گزین کیمپاں وچ بھج گئے سن ۔ اس تحقیق وچ پایا گیا: 1) سرکاری پولیس دستےآں دے مقابلے وچ تنہا جنجاوید دی سربراہی وچ ، حملے دے دوران نسلی خطوط سننے دی فریکوئنسی 70 فیصد زیادہ سی۔ جدوں جنجاوید تے سوڈانی حکومت نے مل کے حملہ کيتا تاں ایہ 80٪ زیادہ سی۔ 2) مشترکہ حملے دے دوران جدوں پولیس یا جنجاوید نے تنہا کم کيتا اس دے مقابلے وچ بے گھر ہونے دا خطرہ لگ بھگ 110٪ زیادہ سی ، تے جنجاوید فورسز نے تن تنہا حملہ کيتا جدوں اس دے مقابلے وچ صرف سرکاری فورسز نے حملہ کيتا سی۔ 3) کھانے پینے تے پانی دی فراہمی اُتے حملےآں توں گھراں نوں جلانے یا ہلاکتاں وچ ملوث حملےآں دے مقابلے وچ باشندےآں دے بے گھر ہونے دا امکان 129 فیصد زیادہ ہوگیا۔ 4) قصوروار بنیادی وسائل اُتے مرکوز حملےآں وچ دارفور باشندےآں دی حساسیت دا "خاص فائدہ" جاندے سن تے انہاں توں فائدہ اٹھاندے سن ۔ ایہ خطرہ ودھدی علاقائی صحرا دے پس منظر دے خلاف آیا اے۔ [۹۴]شتایا انتظامیہ دے 23 فر دیہات مکمل طور اُتے آباد کردتے گئے نيں ، انھاں پرت مار تے زمین اُتے جلا دتا گیا اے (ٹیم نے دو دن توں اس طرح دے کئی تھاںواں اُتے مشاہدہ کيتا)۔ دراں اثنا ، انہاں چاراں طرف بکھرے ہوئے تھاںواں نوں غیرآباد ، آبادی تے کم کرنے والی عرب بستیاں نيں۔ کچھ تھاںواں اُتے ، تباہ شدہ فر پنڈ تے عرب پنڈ دے درمیان فاصلہ 500 میٹر توں وی کم اے۔
خواتین تے جوان لڑکیوں دے نال عصمت دری
[سودھو]جنجوید نے اس تنازعہ وچ داخل ہونے دے فورا بعد ہی ، متعدد ملیشیا دے ذریعہ تے اکثر پوری راتاں وچ ، خواتین تے کم عمر لڑکیوں دی عصمت دری دیاں گلاں حیرت انگیز شرح توں دسی جانے لگاں۔ [۹۵] 2 سال دی عمر دے بچےآں دا شکار ہونے دی اطلاع اے ، جدوں کہ ماواں اُتے وی بچےآں دے سامنے حملہ کيتا گیا۔ [۹۶] نوجوان خواتین اُتے اِنّے پرتشدد حملہ کيتا گیا کہ اوہ اس حملے دے بعد چلنے توں قاصر نيں۔
مبینہ طور اُتے جنڈوید ملیشیا دے ذریعہ غیر عرب لوکاں نے عصمت دری کيتی سی جس دے نتیجے وچ سوڈانی حکومت کیتی طرف توں دارفور توں کالے افریقیاں تے غیر عرباں دی موجودگی نوں مکمل طور اُتے ختم کرنے دے مقصد دا نتیجہ اے۔ [۹۷] واشنگٹن پوسٹ فارن سروس نے عصمت دری دے متاثرہ متاثرین دا انٹرویو لیا تے ریکارڈ کيتا کہ عربی دے لفظاں جداں "عابد" تے "زورگا" استعمال کیتے گئے سن ، جس دا مطلب غلام تے کالا اے۔ اک مظلومہ ، سبیلہ سلیمان ، نوں اس دے حملہ آور نے دسیا ، "کالی لڑکی ، تسيں بہت اندھیرے ہوئے۔ تسيں کتے دی طرح ہوئے۔ اسيں اک ہلکا جہا بچہ بنانا چاہندے نيں۔ " 88 صفحات اُتے مشتمل اک رپورٹ وچ ، دارفور توں متاثرہ افراد نے حال ہی وچ سن 2015 تک ریپڈ سپورٹ فورسز اُتے عصمت دری تے حملہ کرنے دا الزام عائد کيتا اے۔ [۹۸]
اموات دے اعدادوشمار
[سودھو]جنگ دے آغاز توں لے کے ہن تک متعدد ہلاکتاں دے تخمینے شائع کیتے جا چکے نيں ، جس وچ لگ بھگ 10،000 شہری (سوڈان حکومت) توں لے کے لکھاں افراد شامل نيں۔
ستمبر 2004 وچ ، تنازعہ شروع ہونے دے 18 ماہ بعد ، عالمی ادارہ صحت نے اندازہ لگایا سی کہ دارفور وچ 50،000 اموات ہوچکيتیاں نيں ، جنہاں دی زیادہ تر بھکھ افلاس دی وجہ توں اے۔ اگلے مہینے شائع ہونے والے اک تازہ ترین تخمینے وچ مارچ توں اکتوبر 2004 دے دوران بھکھ تے بیماری دی وجہ توں 6 ماہ دی مدت وچ ہونے والی اموات دی تعداد 70،000 سی۔ انہاں اعدادوشمار اُتے تنقید کيتی گئی کیونجے انہاں نے صرف مختصر مدت اُتے غور کيتا تے انہاں وچ تشدد توں ہونے والی اموات شامل نئيں سن۔ اک حالیہ برطانوی پارلیمانی رپورٹ وچ اندازہ لگایا گیا اے کہ 300،000 توں زیادہ افراد ہلاک ہوئے چکے نيں تے دوسرےآں نے ہلاکتاں دی تعداد دا تخمینہ وی شائع کيتا اے۔
مارچ 2005 وچ ، اقوام متحدہ دے ایمرجنسی ریلیف کوآرڈینیٹر جان ایگلینڈ نے اندازہ لگایا کہ نسلی تشدد دی وجہ توں ہونے والی اموات نوں چھڈ کے ، ہر ماہ 10،000 افراد مر رہے نيں۔ اک اندازے دے مطابق 2.7 اس وقت دس لکھ افراد گھراں توں بے گھر ہوچکے سن ، زیادہ تر دارفر دے وڈے شہراں وچ کیمپاں وچ پناہ منگ رہے سن ۔ دو لکھ ہزار ہمسایہ چاڈ فرار ہوگئے سن ۔ اقوام متحدہ دی طرف توں مرتب پرتشدد اموات دی اطلاعات 2004 توں 2007 دے دوران 6،000 توں 7،000 دے درمیان ہلاکتاں دی نشاندہی کردی نيں۔ [۹۹] .[۱۰۰]
مئی 2005 وچ ، بیلجیئم دے شہر برسلز وچ واقع یونیورسٹی آف پبلک ہیلتھ آف آف پبلک ہیلتھ دے آفات آف سائنس آف ڈیزاسٹرس (سی آر ڈی ڈی ) دے بارے وچ سنٹر برائے ریسرچ نے دارفور وچ اموات دے بارے وچ اک تجزیہ شائع کيتا۔ انہاں دے تخمینے وچ دسیا گیا اے کہ ستمبر 2003 توں جنوری 2005 تک ، دارفور وچ 98،000 توں 181،000 افراد دی موت ہوئی ، جس وچ 63،000 توں 146،000 اضافی اموات وی شامل نيں۔ [۱۰۱]
اگست 2010 وچ ، ڈاکٹر ایرک ریوز نے استدلال کيتا کہ تنازعہ دے اس وقت ، تمام متشدد وجوہات توں ، براہ راست تے بالواسطہ ، دی شرح اموات 500،000 توں تجاوز کر گئی اے۔ اس دے تجزیے وچ اموات دے تمام پچھلے اعداد و شمار تے مطالعات دا حساب لیا گیا ، بشمول اسٹر ریسرچ آف آف ڈیزاسٹر آف ڈیزاسٹر آف ریسرچ۔ [۱۰۲]
اقوام متحدہ نے 22 اپریل 2008 نوں انکشاف کيتا کہ ہوسکدا اے کہ اس نے دارفور ہلاکتاں دی تعداد نوں تقریبا 50 فیصد کم کردتا ہوئے۔
جولائی 2009 وچ ، کرسچن سائنس مانیٹر نے اک آپٹ ایڈ شائع کيتا جس وچ کہیا گیا سی کہ شائع ہونے والی اموات دی بہت ساریاں شرح گمراہ کن رہی اے کیونجے انہاں وچ وڈی تعداد وچ ایداں دے افراد شامل نيں جو مرض تے غذائیت توں مر چکے سن ، تے نال ہی اوہ لوک جو براہ راست تشدد توں ہلاک ہوئے سن ۔
جنوری 2010 وچ ، سنٹر برائے ریسرچ آف آف ڈیزیمولوجی آف آف ڈیزاسٹرز نے لینسیٹ کے اک خصوصی شمارے وچ اک مضمون شائع کيتا۔ مضمون ، "دارفور تنازعہ وچ اموات دی شرح دے نمونے" دے عنوان توں ، 95٪ اعتماد دے نال ایہ اندازہ لگایا گیا اے کہ اموات دی زیادہ تعداد 178،258 تے 461،520 (298،271 دے اک وسط دے نال) دے درمیان اے ، تے انہاں وچوں 80٪ بیماری دی وجہ توں اے۔ [۱۰۳]
بین الاقوامی ردعمل
[سودھو]دارفور نسل کشی اُتے بین الاقوامی توجہ وڈے پیمانے اُتے جولائی 2003 وچ ایمنسٹی انٹرنیشنل تے دسمبر 2003 وچ انٹرنیشنل کرائسس گروپ دی رپورٹاں توں شروع ہوئی۔ اُتے ، میڈیا دے وسیع پیمانے اُتے کوریج اس وقت تک شروع نئيں ہوئی جدوں تک کہ سوڈان دے سبکدوش ہونے والے اقوام متحدہ دے رہائشی تے ہیومینیٹری کوآرڈینیٹر ، مکیش کپیلا ، مارچ 2004 وچ دارفر نوں "دنیا دا سب توں وڈا انسانی بحران" قرار نئيں دیندے سن ۔ [۱۰۴] اسٹینڈ ورگی تنظیماں: بعد وچ نسل کشی مداخلت نیٹ ورک دی چھتری وچ اک اسٹوڈنٹ انسداد نسل کشی اتحاد ، تے سیف ڈارفور کولیشن ابھریا تے خاص طور اُتے اس معاملے اُتے ریاستہائے متحدہ کانگریس تے صدر نوں شامل کرنے تے انحراف دے لئی زور دینے دے شعبےآں وچ سرگرم ہوگیا۔ ابتدا وچ سوڈان ڈیویسٹمنٹ ٹاسک فورس دے زیراہتمام ایڈٹرلنگ نے شروع دی سی۔
مئی 2009 وچ مینڈیٹ ڈارفور نوں منسوخ کردتا گیا سی کیونجے "سوڈانی حکومت سوڈان توں دارفورین مندوبین دے محفوظ راستے وچ رکاوٹ اے۔" مینڈیٹ اک کانفرنس سی جس وچ دارفور دی سول سوسائٹی دے مختلف علاقےآں دے 300 نمائندے اکٹھے ہُندے۔ ایہ منصوبہ مئی دے شروع وچ ادیس ابابا وچ منعقد ہونا سی۔
بین الاقوامی فوجداری عدالت
[سودھو]مارچ 2005 وچ ، اقوام متحدہ دی سلامتی کونسل نے دارفور توں متعلق صورتحال نوں باضابطہ طور اُتے بین الاقوامی فوجداری عدالت دے پراسیکیوٹر دے پاس بھیج دتا ، جس نے دارفور توں متعلق بین الاقوامی کمیشن آف انہاں نوںائری دی رپورٹ نوں مدنظر رکھدے ہوئے ، 2004 دی اقوام متحدہ دی سلامتی کونسل دی قرارداد 1564 دی منظوری دتی ، لیکن بغیر مخصوص جرائم دا ذکر کرنا۔ [۱۰۵] سلامتی کونسل دے دو مستقل ارکان ، ریاستہائے متحدہ امریکا تے چین ، حوالہ توں متعلق قرارداد اُتے ووٹ توں باز رہے۔ [۱۰۶]
اپریل 2007 وچ ، بین الاقوامی فوجداری عدالت دے ججاں نے سابق وزیر مملکت برائے داخلہ احمد ہارون ، تے جنجوید دے رہنما ، علی کشیب دے خلاف انسانیت تے جنگی جرائم دے الزام وچ گرفتاری دے وارنٹ جاری کیتے۔ سوڈان حکومت نے کہیا کہ آئی سی سی نوں سوڈانی شہریاں نوں آزمانے دا کوئی دائرہ اختیار نئيں اے تے اوہ انہاں دو افراد نوں ہتھیار نئيں ڈالے گا۔
14 جولائی 2008 نوں ، پراسیکیوٹر نے سوڈان دے موجودہ صدر عمر البشیر دے خلاف جنگی جرائم دے دس الزامات دائر کیتے ، جنہاں وچ نسل کشی دے تن جرمانے ، انسانیت دے خلاف پنج جرائم تے قتل دے دو مقدمات شامل نيں۔ پراسیکیوٹر نے دعوی کيتا کہ مسٹر البشیر نے "دارفور وچ تن قبائلی گروہاں نوں اپنی نسل دی وجہ توں کافی حد تک تباہ کرنے دے منصوبے دا ماسٹر مائنڈ بنایا تے اس اُتے عمل درآمد کيتا۔ دارفور قبیلے دے تن رہنماواں نے آئی سی سی دے پراسیکیوٹر لوئس مورینو اوکیمپو اُتے بغاوت ، ہتک عزت تے نفرت تے قبائلی مذہب نوں بھڑکانے اُتے مقدمہ دائر کيتا۔ [۱۰۷]
مارچ 2009 وچ سوڈانی صدر دے گرفتاری دا وارنٹ جاری ہونے دے بعد ، پراسیکیوٹر نے نسل کشی دے الزامات وچ اضافہ کرنے دی اپیل کيتی۔ اُتے ، پری ٹرائل چیمبر نے محسوس کيتا کہ اس تنازعہ دی حمایت کرنے دی کوئی معقول بنیاد نئيں اے کہ اس دی نسل کشی ( ڈولس اسپیشلس ) دا ارتکاب کرنے دا اک خاص ارادہ سی ، جو مکمل طور اُتے یا جزوی طور اُتے ، اک محفوظ گروہ نوں تباہ کرنا اے۔ پری ٹرائل چیمبر نے جو تعریف اختیار کيتی سی اوہ نسل کشی کنونشن ، روم قانون ، تے کچھ آئی سی ٹی وائی کیساں دی تعریف اے۔ 3 فروری 2010 نوں آئی سی سی دے اپیل چیمبر نے پتہ چلا کہ پریس ٹرائل چیمبر نے "پراسیکیوٹر دے ذریعہ پیش کردہ شواہد دی جانچ پڑتال کردے وقت ثبوت دے غلط معیار" دا اطلاق کيتا سی تے نسل کشی دے الزامات وچ گرفتاری دے وارنٹ دے لئی پراسیکیوٹر دی درخواست ہونی چاہیدا۔ درست قانونی معیار دی بنیاد اُتے جائزہ لینے دے لئی پری ٹرائل چیمبر نوں واپس بھیجیا گیا۔ [۱۰۸] بین الاقوامی فوجداری عدالت نے جولائی 2010 وچ ، البشیر اُتے دارفور وچ نسل کشی دے تن مقدماں دا الزام عائد کيتا سی تاکہ اوہ دارفور دی نسل کشی دا ارتکاب کرے۔
البشیر پہلے لازم سی سربراہ مملکت روم قانون دے تحت جرائم دا الزام عائد. انہاں نے انہاں الزامات نوں مسترد کردے ہوئے کہیا ، "جس نے وی دارفور دا دورہ کيتا اے ، عہدیداراں نال ملاقات کيتی اے تے انہاں دی نسلاں تے قبیلے نوں دریافت کيتا اے … اسنوں پتہ چل جائے گا کہ ایہ سب چیزاں جھوٹھ نيں۔"
توقع دی جارہی اے کہ البشیر نوں جدوں تک اوہ ہیگ وچ مقدمے دا سامنا نئيں کرنا پئے گا جدوں تک کہ اوہ کسی ایداں دے ملک وچ گرفتار نئيں ہوجاندا جو آئی سی سی دے دائرہ اختیار نوں قبول کردا اے ، کیونجے سوڈان روم دے قانون دی فریق نئيں اے ، جس نے اس اُتے دستخط کیتے سن لیکن اس دی توثیق نئيں کيتی سی۔ مونٹریال وچ میک گل یونیورسٹی وچ بین الاقوامی قانون دے پروفیسر تے سابقہ جنگی جرائم دے پراسیکیوٹر پیام اخون دا کہنا اے کہ اگرچہ اوہ مقدمے دی سماعت وچ نئيں جاسکدے نيں ، "وہ سوڈان ہی وچ مؤثر طریقے توں جیل وچ رہن گے۔ . . البشیر ہن گرفتاری دا سامنا کیتے بغیر سوڈان چھڈنے دے قابل نئيں نيں۔ " پراسیکیوٹر نے خبردار کيتا کہ جے صدر بین الاقوامی فضائی حدود وچ داخل ہوئے تاں صدر صدر نوں گرفتار کرسکدے نيں۔ سوڈانی حکومت نے اعلان کيتا اے کہ صدارتی طیارہ وچ جیٹ جنگجو وی شامل ہوئے گا۔ اُتے ، عرب لیگ نے البشیر توں اظہار یکجہتی کيتا۔ وارنٹ دے بعد توں اوہ قطر تے مصر دا دورہ کرچکے نيں۔ افریقی یونین نے وی انہاں الزامات دی مذمت کيتی۔
کچھ تجزیہ کاراں دا خیال اے کہ آئی سی سی دا الزام فراموش اے تے اس توں امن عمل نوں نقصان پہنچکيا اے۔ آئی سی سی دے فرد جرم عائد کرنے دے کچھ ہی دن بعد ، البشیر نے 13 بین الاقوامی امدادی تنظیماں نوں دارفور توں کڈ دتا تے تن ملکی امدادی تنظیماں نوں ختم کردتا۔ ملک بدر ہونے دے بعد ، بے گھر کیمپاں وچ حالات خراب ہوگئے۔ شمالی یوگنڈا وچ جاری جنگ وچ ایل آر اے دی قیادت دے گرفتاری دے وارنٹ جداں آئی سی سی دے سابقہ الزامات اُتے وی جنگ دے اک رخ نوں مجرم قرار دے کے امن عمل نوں نقصان پہنچانے دا الزام عائد کيتا گیا سی۔ [۱۰۹]
سوڈانی حکومت کیتی غیر ملکی حمایت
[سودھو]البشیر نے مغرب دی طرف توں امریکا دی سربراہی وچ اس دے خلاف پابندیاں عائد کرنے دے بعد غیر مغربی ملکاں دی مدد طلب کيتی سی۔ انہاں نے کہیا ، "پہلے دن توں ہی ، ساڈی پالیسی واضح تھی: مشرق دی طرف ، چین ، ملائیشیا ، ہندوستان ، پاکستان ، انڈونیشیا ، تے ایتھے تک کہ کوریا تے جاپان دی طرف ، ایتھے تک کہ جے انہاں وچوں کچھ [ان] ملکاں اُتے مغربی اثر و رسوخ مضبوط اے ، تو۔ اسيں سمجھدے نيں کہ چینی توسیع فطری سی کیونجے اس نے مغربی حکومتاں ، ریاستہائے متحدہ تے بین الاقوامی فنڈنگ ایجنسیاں دے ذریعہ چھڈی ہوئی جگہ نوں پُر کيتا۔ چین توں سیاسی حالات تے دباؤ دے بغیر معاملات کرنے وچ سوڈانی تجربے دی کامیابی نے دوسرے افریقی ملکاں نوں چین دی طرف دیکھنے دی ترغیب دی۔ "
2007 وچ ، ایمنسٹی انٹرنیشنل نے اک رپورٹ جاری دی چین تے روس اُتے سوڈان نوں اسلحہ ، گولہ بارود تے اس توں متعلق سازوسامان دی فراہمی دا الزام عائد کردے ہوئے ، جنہاں وچوں کچھ نے اقوام متحدہ دے اسلحے دی پابندی دی خلاف ورزی کردے ہوئے دارفور نوں منتقل کردتا اے۔ اس رپورٹ وچ دعوی کيتا گیا اے کہ سوڈان نے 2000 دے وسط وچ چین توں 1020 جنگی طیارے درآمد کیتے سن ، جنہاں وچ تن A-5 جنگجو جنہاں وچ دارفور وچ نگاہ پائی گئی سی شامل نيں۔ ایہ رپورٹ اس گل دا ثبوت فراہم کردی اے کہ سوڈان ایئر فورس نے زمینی حملہ کرنے والے جنگجوواں تے دوبارہ پیش کردہ انٹونوف ٹرانسپورٹ طیارےآں دا استعمال کردے ہوئے دارفور تے مشرقی چاڈ دے دیہاتاں اُتے اَنھّا دھند فضائی بمباری کيتی۔ اُتے ، اس نے ایہ واضح نئيں کيتا اے کہ آیا زمینی حملے دے بارے وچ سوال کرنے والے جنگجو اوہ نيں جو سن 2000 دی دہائی دے وسط وچ چین توں خریدتا گیا سی ، تے انٹونوف دی اصل حالے تک واضح نئيں اے۔ اس رپورٹ وچ ست سوویت - یا روسی ساختہ ایم آئی 24 ہند بندوق برداراں دی لسٹ وی دتی گئی اے جو دارفور وچ تعینات کيتیاں گئیاں ، حالانکہ ایہ دسے بغیر کہ ایہ ملک کس ملک نے سوڈان نوں فروخت کيتا ، یا کب۔ جدوں کہ ایہ نوٹ کردے ہوئے کہ روس نے سوڈان نوں صرف 2005 وچ ہی کروڑاں ڈالر مالیت دا اسلحہ فروخت کيتا سی ، the اس رپورٹ وچ خاص طور اُتے روس نے سوڈان نوں دارفور تنازعے دے پھیل جانے دے بعد یا یو این ایس سی اُتے پابندی عائد کرنے دے بعد کسی وی ہتھیار دی نشاندہی نئيں کيتی اے۔ اسلحہ دارفور وچ منتقل ہُندا اے ، تے اس توں کوئی ثبوت نئيں ملدا اے کہ اس طرح دا کوئی ہتھیار دارفور وچ تعینات کيتا گیا سی۔
این جی او ہیومن رائٹس فرسٹ نے دعوی کيتا اے کہ اس وقت 90 فیصد توں زیادہ ہلکے ہتھیار سوڈان درآمد کردے نيں تے اس تنازعہ وچ استعمال ہُندے نيں۔ [۱۱۰] انسانی حقوق دے حمایتی تے سوڈانی حکومت دے مخالفین اسلحہ تے طیارے دی فراہمی وچ چین دے کردار نوں پیش کردے نيں کہ اوہ تیل حاصل کرنے دی اک مذموم کوشش اے ، جداں استعماری طاقتاں نے اک بار افریقی سرداراں نوں فوجی وسائل فراہم کیتے سن تاکہ اوہ قدرتی وسائل نکالاں۔ چین دے نقاداں دے مطابق ، چین نے خطوط نوں پابندیاں توں بچانے دے لئی اقوام متحدہ دی سلامتی کونسل اُتے اپنا ویٹو استعمال کرنے دی دھمکی دتی سی تے اوہ اپنے مفادات دے تحفظ دے لئی دارفور توں متعلق ہر قرارداد نوں تھلے لے جانے وچ کامیاب رہیا سی۔ چین توں اسلحہ دی فراہمی دے الزامات ، جو اس دے بعد اقوام متحدہ دے اسلحہ دی پابندی دی خلاف ورزی کردے ہوئے سوڈانی حکومت نے دارفر منتقل کردتے سن ، [۱۱۱] 2010 [۱۱۱]
قدرتی وسائل دی بہتر حکمرانی دے لئی مہم چلانے والی اک غیر سرکاری تنظیم گلوبل وٹنس دی اک سینئر انتخابی مہمات سارہ وائکس دا کہنا اے کہ: "سوڈان نے چین توں تقریبا$ 100 ملین ڈالر دا اسلحہ خریدتا اے تے انہاں ہتھیاراں نوں دارفور وچ شہریاں دے خلاف استعمال کيتا اے۔"
اس رپورٹ دے مطابق سوڈان تے جنوبی سوڈان وچ ہتھیاراں تے گولہ بارود دا سراغ لگانا ، جو مئی 2014 وچ سوئس ریسرچ گروپ سمال آرمز سروے دے ذریعہ جاری کيتا گیا سی ، "2001–12 دے دوران ، اقوام متحدہ دے مشترکہ خیال نوں خرطوم دی رپورٹاں وچ سالانہ روايتی روايتی رجحان وچ نمایاں اتار چڑھاؤ دا انکشاف ہويا۔ اسلحہ دی درآمد۔ سوڈانی حکومت کیتی جانب توں چھوٹے ہتھیاراں تے ہلکے ہتھیاراں ، انہاں دے گولہ بارود ، تے 'روايتی ہتھیاراں' دی درآمد دی اکثریت چین وچ (58 فیصد) شروع ہوئی ، اس دے بعد ایران (13 فیصد) ، سینٹ ونسنٹ۔ تے گریناڈائنز (9 فیصد) ، تے یوکرین (8 فیصد)۔ " اس رپورٹ وچ پتا چلیا اے کہ چینی ہتھیار سوڈانی تنازعات وچ بیشتر فریقاں وچ پھیل چکے نيں ، جنہاں وچ دارفور دی جنگ وی شامل اے ، لیکن انہاں وچوں کچھ دی شناخت روسی روسیاں دے ہتھیاراں دی صورت وچ وی ہوئی اے۔ (اس رپورٹ وچ "چینی ہتھیاراں تے گولہ بارود" دے سیکشن نوں 20 صفحات ملے نيں ، جدوں کہ روسی اسلحے دا واحد ذکر اس جملے وچ ملدا اے کہ "جنوبی سوڈان وچ زیادہ تر … بارودی سرنگاں چینی تے سوویت دی رہیاں نيں / روسی نژاد۔ " ).
چین تے روس نے انکار کيتا کہ انہاں نے اقوام متحدہ دی پابندیاں نوں توڑیا اے۔ چین دا سوڈان توں گہرا تعلق اے تے 2007 دے اوائل وچ حکومت دے نال اپنے فوجی تعاون وچ اضافہ ہويا۔ سوڈان دی بھر پور تیل دی فراہمی دی وجہ توں ، چین سوڈان دے نال اچھے تعلقات نوں اک اسٹریٹجک ضرورت سمجھدا اے۔ چین نوں سوڈان دے تیل وچ براہ راست تجارتی مفادات نيں۔ چین دی سرکاری کمپنی سی این پی سی سوڈان دی تیل دی کل پیداوار دا 60 تے 70 فیصد دے درمیان کنٹرول رکھدی اے۔ ہور برآں ، ایہ سوڈان دی قومی تیل کمپنی گریٹر نیل پیٹرولیم آپریٹنگ کمپنی دا سب توں وڈا واحد حصہ (40 فیصد) دا مالک اے۔ چین نے سوڈان اُتے معاشی تے غیر فوجی پابندیاں دی مستقل مخالفت کيتی۔
مارچ 2007 وچ ، اولمپک کھیلاں دے بائیکاٹ دی دھمکیاں فرانسیسی صدارتی امیدوار فرانسوائس بائرو دی طرف توں ، چین دی حمایت روکنے دی کوشش وچ آئیاں ۔ [۱۱۲] سوڈان وچ تقسیم دیاں کوششاں سوڈان وچ وڈے پیمانے اُتے سرمایہ کاری کرنے والی قومی پٹرولیم کمپنی پیٹرو چیینا اُتے مرکوز سن۔ [۱۱۳]
بین الاقوامی ردعمل اُتے تنقید
[سودھو]افریقی تنازعات وچ ماہر اسکالر ، جارارڈ پرنیئر نے استدلال کيتا کہ دنیا دے طاقتور ترین ملکاں نے تشویش دا اظہار کرنے تے اقوام متحدہ توں کارروائی کرنے دا مطالبہ کرنے تک خود نوں محدود کردتا اے۔ اقوام متحدہ ، جس وچ دولت مند ملکاں دی مالی اعانت تے فوجی مدد دا فقدان اے ، ابتداء وچ افریقی یونین توں شہریاں نوں تحفظ فراہم کرنے دے مینڈیٹ دے بغیر ٹوکن فورس تعینات کرنے دے لئی روانہ ہويا۔ [۱۰۴]
16 اکتوبر 2006 نوں ، اقليتی حقوق گروپ (ایم آر جی) نے اک تنقیدی رپورٹ شائع دی ، جس وچ چیلنج کيتا گیا سی کہ اقوام متحدہ تے وڈی طاقتاں بحران نوں روک سکدیاں نيں تے ایسا لگدا اے کہ روانڈا دی نسل کشی توں کچھ سبق حاصل کیتے گئے نيں۔ ایم آر جی دے ایگزیکٹو ڈائریکٹر ، مارک لیٹیمر نے کہیا اے کہ: "اس سطح دے بحران ، ہلاکتاں ، عصمت دری تے بے گھر ہونے دا اندازہ تے اس توں بچا جاسکدا سی۔ . . روانڈا دے بعد جے اقوام متحدہ دے نظاماں نے مل کے اپنا کم کر ليا تاں دارفر اس صورتحال وچ نئيں ہون گے: انہاں دی کارروائی بہت تھوڑی دیر ہوئی سی۔ " 20 اکتوبر 120 نوں ہولوکاسٹ سے نسل کشی توں بچ جانے والے افراد ، تے چھ امدادی ادارےآں دی حمایت یافتہ کمبوڈین تے روانڈا دی نسل کشی نے اک کھلا خط یورپی یونین نوں پیش کيتا ، جس وچ اقوام متحدہ دی امن فوج نوں صرف اک قابل عمل اختیار دے طور اُتے پیش کرنے دی تجویز پیش کيتی۔ "
میڈیا وچ
[سودھو]ایڈیٹ بیلزبرگ دی 2014 دی دستاویزی فلم ، واچرز آف دتی اسکائی ، نے دارفور وچ جنگ دے بارے وچ سابق صحافی تے اقوام متحدہ وچ امریکا دی سفیر سمانتھا پاور دا انٹرویو کيتا۔ ایہ وی نمایاں اے لوئی مورینو اوکیمپو نے سابق آئی سی سی قانون دان تے تریخ لیڈ پراسیکیوٹر دارفور وچ آئی سی سی دی تحقیقات .[۱۱۴][۱۱۵] <i id="mwBIA">ER</i> ٹیلی ویژن سیریز (مثال دے طور اُتے اقساط 12x19 ، 12x20) ، تے دتی شییل آن آن ہارس بیک وچ ، ملیشیاواں دی بربریت ، مسلح افواج دے ذریعہ استعمال ہونے والی تشدد ، بدعنوانی تے انسانی حقوق توں متعلق زیادتی نوں وی دکھایا گیا ، [۱۱۶] 2007 وچ اک دستاویزی فلم۔
ہور ویکھو
[سودھو]- بنو ہلال
- دارفور تنازعہ دی کتابیات
- بوس ویلس اسکول
- بریڈجنگ کیمپ
- چاڈیان خانہ جنگی (2005–10)
- کمانڈ دی ذمہ داری
- دارفور نسل کشی
- تریخ وچ نسل کشی
- خانہ جنگی دی لسٹ
- قحط دی لسٹ
- جنگاں دی لسٹ 2003 – موجودہ
- ہلاکتاں دی تعداد دے مطابق جنگاں تے انسانیت دے آفات دی لسٹ
- سوڈان دے کھوئے لڑدے
- دوسری سوڈانی خانہ جنگی
- سوڈان وچ غلامی
- ٹیم دارفور
نوٹ
[سودھو]- ↑ The name "Land Cruiser War" for the conflict in Darfur is primarily used by Justice and Equality Movement (JEM) rebels due to the widespread use of Toyota Land Cruisers as technicals on both sides of the war.[۲۷]
b Signed the Doha Darfur Peace Agreement in 2011.
c Number does not represent the number of soldiers stationed in Darfur, but the total number of military personnel.
حوالے
[سودھو]- ↑ "Three Darfur factions establish new rebel group". Sudan Tribune. 7 July 2017.
- ↑ "Al Bashir threatens to 'disarm Darfur rebels' in South Sudan" (in en). Radio Dabanga. 29 April 2015. https://www.dabangasudan.org/en/all-news/article/al-bashir-threatens-to-disarm-darfur-rebels-in-south-sudan.
- ↑ Afrol News – Eritrea, Chad accused of aiding Sudan rebels Archived 29 June 2012 at Archive.is 7 de septiembre de 2007
- ↑ «Archived copy». بایگانیشده از اصلی در ۵ اگست ۲۰۱۲. دریافتشده در ۲۰۱۵-۱۱-۲۴. نامعلوم پیرامیٹر دا
|url-status=
نظر انداز کردا (کمک) Sudan adjusting to post-Gaddafi era - ↑ «Uganda Signals Diplomatic Breakthrough With Sudan on Rebels». ۱۳ فروری ۲۰۱۵. بایگانیشده از اصلی در ۲۲ جنوری ۲۰۱۸. دریافتشده در ۲۲ جنوری ۲۰۱۸ – به واسطهٔ www.Bloomberg.com. نامعلوم پیرامیٹر دا
|url-status=
نظر انداز کردا (کمک) - ↑ ۶.۰ ۶.۱ Debos 2016, p. 86.
- ↑ Тоp-10 обвинений Беларуси в сомнительных оружейных сделках
- ↑ Торговля оружием и будущее Белоруссии
- ↑ Завоюет ли Беларусь позиции на глобальных рынках оружия?
- ↑ ۱۰.۰ ۱۰.۱ ۱۰.۲ Andrew McGregor (۳۱ مئی ۲۰۱۹). «Continued Detention of Rebel POWs suggests Sudan's military rulers are not ready to settle with the Armed Opposition». Aberfoyle Inzernational Security. بایگانیشده از اصلی در ۲۴ جون ۲۰۱۹. دریافتشده در ۲۴ جون ۲۰۱۹. نامعلوم پیرامیٹر دا
|url-status=
نظر انداز کردا (کمک) - ↑ "Sudan's Bashir Forced to Step Down". روئٹرز. 11 April 2019. https://www.reuters.com/article/us-sudan-politics/sudans-bashir-forced-to-step-down-sources-say-idUSKCN1RN0AY. Retrieved on ۱۱ اپریل ۲۰۱۹.
- ↑ «Sudan: Application for summonses for two war crimes suspects a small but significant step towards justice in Darfur | Amnesty International». Amnesty.org. ۲۷ فروری ۲۰۰۷. بایگانیشده از اصلی در ۹ اگست ۲۰۰۹. دریافتشده در ۲۴ مارچ ۲۰۱۰. نامعلوم پیرامیٹر دا
|url-status=
نظر انداز کردا (کمک) - ↑ "Sudanese authorities arrest members of Bashir's party: Source". Reuters. 20 April 2019. https://www.reuters.com/article/us-sudan-politics/sudanese-authorities-arrest-members-of-bashirs-party-source-idUSKCN1RW09C.
- ↑ : Le Secrétaire général et la Présidente de la Commission de l’Union africaine nomment M. Martin Ihoeghian Uhomoibhi, du Nigéria, Représentant spécial conjoint pour le Darfour et Chef de la MINUAD Archived 12 October 2017 at the وے بیک مشین, UN, 27 October 2015
- ↑ : Le Secrétaire général et l’Union africaine nomment le général de corps d’armée Frank Mushyo Kamanzi, du Rwanda, Commandant de la force de la MINUAD Archived 12 October 2017 at the وے بیک مشین, UN, 14 December 2015
- ↑ "Sudan, two rebel factions discuss ways to hold peace talks on Darfur conflict". Sudan Tribune. 5 June 2016. https://web.archive.org/web/20160606120702/http://sudantribune.com/spip.php?article59187. Retrieved on ۲ اکتوبر ۲۰۲۰.
- ↑ ۱۷.۰ ۱۷.۱ «Three Darfur factions establish new rebel group». Sudan Tribune. ۷ جولائی ۲۰۱۷. بایگانیشده از اصلی در ۹ جولائی ۲۰۱۷. دریافتشده در ۲۰ جولائی ۲۰۱۷. نامعلوم پیرامیٹر دا
|url-status=
نظر انداز کردا (کمک) - ↑ "Series of explosions at weapons cache rock town in West Kordofan". Sudan Tribune. 6 June 2016. https://web.archive.org/web/20160606130014/http://sudantribune.com/spip.php?article59192. Retrieved on ۲ اکتوبر ۲۰۲۰.
- ↑ «Who are Sudan's Jem rebels?». Al Jazeera. بایگانیشده از اصلی در ۱۸ مارچ ۲۰۱۵. دریافتشده در ۲۸ فروری ۲۰۱۵. نامعلوم پیرامیٹر دا
|url-status=
نظر انداز کردا (کمک) - ↑ ۲۰.۰ ۲۰.۱ Military Balance 2007, 293.
- ↑ : Faits et chiffres Archived 30 June 2017 at the وے بیک مشین, UN, 26 October 2016
- ↑ : (5a) Fatalities by Year, Mission and Incident Type up to 31 Aug 2016 Archived 13 January 2017 at the وے بیک مشین, UN, 8 September 2016
- ↑ «Darfur Conflict». Thomson Reuters Foundation. بایگانیشده از اصلی در ۲۴ مئی ۲۰۱۵. دریافتشده در ۵ جون ۲۰۱۵. نامعلوم پیرامیٹر دا
|url-status=
نظر انداز کردا (کمک) - ↑ «Sudan». United to End Genocide. بایگانیشده از اصلی در ۱۳ جولائی ۲۰۱۵. دریافتشده در ۱۲ جولائی ۲۰۱۵. نامعلوم پیرامیٹر دا
|url-status=
نظر انداز کردا (کمک) - ↑ "Darfur Peace Agreement – Doha draft". Sudan Tribune. http://www.sudantribune.com/IMG/pdf?DPA-_Doha_draft.pdf.
- ↑ «Sudan Military Strength». GFP. بایگانیشده از اصلی در ۱۳ اپریل ۲۰۱۴. دریافتشده در ۲۷ مارچ ۲۰۱۴. نامعلوم پیرامیٹر دا
|url-status=
نظر انداز کردا (کمک) - ↑ Neville (2018), p. 20.
- ↑ "Reuters AlertNet – Darfur conflict". Alertnet.org. https://web.archive.org/web/20100501160059/http://www.alertnet.org/db/crisisprofiles/SD_DAR.htm. Retrieved on 24 March 2010.
- ↑ "The Prosecutor v. Omar Hassan Ahmad Al Bashir". https://web.archive.org/web/20160508041245/https://www.icc-cpi.int/en_menus/icc/situations%20and%20cases/situations/situation%20icc%200205/related%20cases/icc02050109/Pages/icc02050109.aspx. Retrieved on 24 April 2016.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ "Sudan signs peace deal with rebel groups from Darfur". 31 August 2020. https://www.aljazeera.com/news/2020/08/sudan-signs-peace-deal-rebel-groups-darfur-200831091517458.html.
- ↑ Straus, Scott (January–February 2005). "Darfur and the Genocide Debate". Foreign Affairs 84 (1): 123–133. doi:. http://www.foreignaffairs.com/articles/60434/scott-straus/darfur-and-the-genocide-debate. Retrieved on ۲۳ مارچ ۲۰۱۴.
- ↑ Straus, Scott (January–February 2005). "Darfur and the Genocide Debate". Foreign Affairs 84 (1): 123–133. doi: .
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Vukoni Lupa Lasaga, "The slow, violent death of apartheid in Sudan," 19 September 2006, Norwegian Council for Africa.
- ↑ George Ayittey, Africa and China, دی اکنامسٹ, 19 February 2010
- ↑ "How the Multilateral Institutions Compounded Africa's Economic Crisis", George B.N. Ayittey; Law and Policy in International Business, Vol. 30, 1999.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ ۳۹.۰ ۳۹.۱ ۳۹.۲ ۳۹.۳ Flint & de Waal 2005.
- ↑ "Report of the International Commission of Inquiry on Darfur to the United Nations Secretary-General (PDF)". United Nations. January 25, 2005. p. 129. https://web.archive.org/web/20130901153924/http://www.un.org/news/dh/sudan/com_inq_darfur.pdf#search=%22un%20report%20darfur%20genocide%22. Retrieved on August 14, 2013.
- ↑ 'Dozens killed' in Sudan attack Archived 1 December 2005 at the وے بیک مشین (BBC) 24 May 2004
- ↑ "Darfur Peace Agreement". Uppsala Conflict Data Program. 5 May 2006. https://web.archive.org/web/20130928071442/http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/peace/Sud%2020060505.pdf.
- ↑ "US threatens Sudan after UN resistance" Archived 19 March 2009 at the وے بیک مشین, Independent Online, 19 August 2006
- ↑ "Sudan". تنظیم برائے بین الاقوامی عفو عام. 14 March 2003. https://web.archive.org/web/20181122054224/https://www.amnesty.org/en/documents/afr54/076/2004/en/. Retrieved on 8 November 2007.
- ↑ "US Warns of Security Crisis in Darfur Unless UN Force Deploys" Archived 25 September 2006 at the وے بیک مشین, آوازِامریکا, 25 August 2006
- ↑ "U.S. journalist returns home from Sudan prison", NBC News, 10 September 2006
- ↑ "Sudan reported to launch new offensive in Darfur", Associated Press, 1 September 2006
- ↑ "African Union's Darfur force may stay past Sept 30" Archived 2020-04-14 at the وے بیک مشین, Reuters, 6 September 2006
- ↑ "Annan calls for "urgent" Security Council action on Darfur", People's Daily, 12 September 2006
- ↑ "We don't want Sudan to turn into "another Iraq" in the region – al-Bashir". Kuwait News Agency. 21 September 2006. https://web.archive.org/web/20070927200714/http://www.kuna.net.kw/home/story.aspx?Language=en&DSNO=907164.
- ↑ "200 UN troops to deploy in Darfur", Toronto Sun, 10 October 2006
- ↑ "UN official: Khartoum knew of Darfur militia raid"سانچہ:مردہ ربط, The Guardian, 10 October 2006
- ↑ "Bush signs law setting sanctions on Darfur crimes", دی واشنگٹن پوسٹ, 13 October 2006
- ↑ "Genocide survivors urges EU sanctions over Darfur" Archived 6 March 2016 at the وے بیک مشین, روئٹرز, 20 October 2006
- ↑ "Sudan says ready for talks with Darfur's NRF rebels" Archived 2008-05-05 at the وے بیک مشین, روئٹرز, 9 November 2006 at WebCite (30 July 2007).
- ↑ ۵۶.۰ ۵۶.۱ ۵۶.۲ Gettleman, Jeffrey, "Chaos in Darfur on rise as Arabs fight with Arabs ", news article, نیو یارک ٹائمز, 3 September 2007, pp 1, A7
- ↑ "Sudan "did not" give ok over international force for Darfur – top official". Kuwait News Agency. 17 November 2006. https://web.archive.org/web/20071022113732/http://kuna.net.kw/home/story.aspx?Language=en&DSNO=923290.
- ↑ "UN insists Khartoum will allow UN force into Darfur", Deutsche Presse-Agentur, 19 November 2006
- ↑ "Sudan: The Passion of the Present". https://web.archive.org/web/20140324190008/http://platform.blogs.com/passionofthepresent/2007/01/ceasefire_agree.html. Retrieved on 24 March 2014.
- ↑ "UN resolution for Darfur: An important but insufficient first step towards protecting civilians". Reliefweb.int. 2 August 2007. https://web.archive.org/web/20080522062425/http://www.reliefweb.int/rw/rwb.nsf/db900sid/RMOI-75PVFK?OpenDocument. Retrieved on 17 June 2011.
- ↑ "AU-UN meeting on Darfur put off again due to late arrivals". 4 August 2007. https://web.archive.org/web/20110606040136/http://english.people.com.cn/90001/90777/6231777.html. Retrieved on 17 June 2011.
- ↑ "AU-UN Arusha meeting underway with some armed movements present". 4 August 2007. https://web.archive.org/web/20110606040225/http://english.people.com.cn/90001/90777/6231836.html. Retrieved on 17 June 2011.
- ↑ "More rebel leaders arrive for AU-UN Arusha meeting". 5 August 2007. https://web.archive.org/web/20110606040232/http://english.people.com.cn/90001/90777/6232117.html. Retrieved on 17 June 2011.
- ↑ "Darfur rebels reach common position". 7 August 2007. https://web.archive.org/web/20110606040253/http://english.people.com.cn/90001/90777/90855/6233561.html. Retrieved on 17 June 2011.
- ↑ Guerin, Orla (18 September 2007). "Darfur rebel head warns of split". BBC News. http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/6999959.stm. Retrieved on ۲۵ مئی ۲۰۱۰.
- ↑ Yahoo! News Archived 8 October 2007 at the وے بیک مشین
- ↑ "FACTBOX-Who is attending Darfur talks, who is not". SudanTribune article. https://web.archive.org/web/20121123230713/http://www.sudantribune.com/spip.php?article24453. Retrieved on 17 June 2011.
- ↑ "TEXT- Nine Darfur rebel factions reunite under one structure". SudanTribune article. https://web.archive.org/web/20121123230659/http://www.sudantribune.com/spip.php?article24751. Retrieved on 17 June 2011.
- ↑ "Darfur rebel groups form two movements in Juba". SudanTribune article. https://web.archive.org/web/20130531191314/http://www.sudantribune.com/spip.php?article24965. Retrieved on 17 June 2011.
- ↑ Photos: Sudan capital after today's attack from Darfur JEM Archived 16 April 2016 at the وے بیک مشین, Sudan Tribune 10 May 2008
- ↑ "Sudan Peace Watch". Enoughproject.org. 21 December 2010. https://web.archive.org/web/20130810001202/http://www.enoughproject.org/publications/sudan-peace-watch-december-21-2010. Retrieved on 14 August 2013.
- ↑ "Sudanese government, LJM rebels to sign a peace accord on 19 December". sudantribune.com. 15 December 2010. https://web.archive.org/web/20171012045051/http://www.sudantribune.com/Sudanese-government-LJM-rebels-to,37279. Retrieved on 2 October 2016.
- ↑ "DOHA: Darfur peace proposals accepted by LJM rebel coalition". 4 January 2011. https://web.archive.org/web/20161003184819/https://www.dabangasudan.org/en/all-news/article/doha-darfur-peace-proposals-accepted-by-ljm-rebel-coalition. Retrieved on 2 October 2016.
- ↑ "Alliance of rebel factions agrees to Darfur peace deal". https://web.archive.org/web/20111227031152/http://www.monstersandcritics.com/news/africa/news/article_1609145.php/Alliance-of-rebel-factions-agrees-to-Darfur-peace-deal. Retrieved on 18 February 2016.
- ↑ "Office of VP must meet National standards, says El Haj Adam". Shrig.org.sd. https://web.archive.org/web/20120127093212/http://www.shrig.org.sd/news-archive/darfur-news/2744-office-of-vp-must-meet-national-standards-says-el-haj-adam.html. Retrieved on 2014-03-25.
- ↑ Stephen Kinzer (24 January 2010). "End human rights imperialism now". Sudanjem.com. https://web.archive.org/web/20110716161530/http://www.sudanjem.com/2011/01/end-human-rights-imperialism-now/. Retrieved on 14 August 2013.
- ↑ "Radiodabanga.org". 195.190.28.213. https://archive.today/20120707192052/http://195.190.28.213/node/9451.
- ↑ "Radiodabanga.org". 195.190.28.213. https://archive.today/20120711033130/http://195.190.28.213/node/9880.
- ↑ "Darfur to be cut into smaller states; rebel protest". Reuters. 8 March 2011. https://web.archive.org/web/20171012042603/https://af.reuters.com/article/topNews/idAFJOE7270CL20110308?sp=true. Retrieved on ۲ اکتوبر ۲۰۲۰.
- ↑ "Under peace deal, Sudan would halt prep for Darfur Referendum". Radio Dabanga. https://web.archive.org/web/20161003203432/https://www.dabangasudan.org/en/all-news/article/under-peace-deal-sudan-would-halt-prep-for-darfur-referendum. Retrieved on 3 October 2016.
- ↑ "Draft Darfur Peace Document (DDPD)". sudantribune.com. 27 April 2011. https://web.archive.org/web/20160303222024/http://www.sudantribune.com/IMG/pdf/DPA-_Doha_draft.pdf. Retrieved on 2 October 2016.
- ↑ "Sudan and LJM rebels sign a Darfur peace agreement in Doha". 15 July 2011. https://web.archive.org/web/20111114095907/http://www.sudantribune.com/Sudan-and-LJM-rebels-sign-a-Darfur,39539.
- ↑ "Sudan: Ambassador Smith – 'Security Situation in Darfur Deteriorated Compared to 2011'". Allafrica.com. 19 September 2012. https://web.archive.org/web/20130729003923/http://allafrica.com/stories/201209200049.html. Retrieved on 14 August 2013.
- ↑ "Batil Refugee Camp, Maban County, Upper Nile State, South Sudan (as of 15 Mar 2013) | ReliefWeb". Reliefweb.int. 15 March 2013. https://web.archive.org/web/20130927213307/http://reliefweb.int/map/south-sudan-republic/batil-refugee-camp-maban-county-upper-nile-state-south-sudan-15-mar-2013. Retrieved on 14 August 2013.
- ↑ "Rebels inch closer to South Darfur capital – Africa". Al Jazeera English. https://web.archive.org/web/20130425203721/http://www.aljazeera.com/news/africa/2013/04/201348154046637836.html. Retrieved on 14 August 2013.
- ↑ "Sudan city stormed by Darfur rebels – Africa". Al Jazeera English. https://web.archive.org/web/20130530102440/http://www.aljazeera.com/news/africa/2013/04/2013427143845319920.html. Retrieved on 14 August 2013.
- ↑ "Darfur battles rage as scores reported killed". The News International. AFP. 11 August 2013. http://www.thenews.com.pk/article-113201-Darfur-clashes-escalate-after-100-killed-. Retrieved on ۱۲ اگست ۲۰۱۳.
- ↑ "Sudan says no rapes in Darfur village, U.N. wants further inquiry". 4 December 2014. https://web.archive.org/web/20150922184540/http://www.reuters.com/article/2014/12/04/us-sudan-darfur-un-rape-idUSKCN0JI2FW20141204. Retrieved on 3 July 2017.
- ↑ "'True hell' of mass rape in Darfur revealed in report on Sudan". 11 February 2015. https://web.archive.org/web/20150211182532/http://www.theguardian.com/global-development/2015/feb/11/mass-rape-darfur-sudan-human-rights-watch.
- ↑ "UN: 3,300 villages destroyed in Sudan fighting in 2014". 23 January 2015. https://web.archive.org/web/20161003200935/https://www.yahoo.com/news/un-3-300-villages-destroyed-sudan-fighting-early-171904311.html?ref=gs.
- ↑ News, A. B. C.. "Sudan militia leader in custody on Darfur war crimes charges" (in en). https://abcnews.go.com/International/wireStory/sudan-militia-leader-custody-darfur-war-crimes-charges-71153560. Retrieved on June 9, 2020.
- ↑ «Archive copy». بایگانیشده از اصلی در ۲۰۲۰-۱۲-۲۷. دریافتشده در ۲۰۲۰-۱۰-۰۲.
- ↑ https://www.dabangasudan.org/en/all-news/article/historic-agreement-signed-by-sudan-govt-armed-groups-in-juba
- ↑ "Displaced and Dispossessed of Darfur: Explaining Sources of Genocide". Journalist's Resource. 15 June 2011. https://web.archive.org/web/20111220075901/http://journalistsresource.org/studies/government/international/darfur-sources-genocide/.
- ↑ Silwa, Maria (2004). "Captives Recount Boy Rape in Sudan". https://web.archive.org/web/20160303225422/http://www.rawstory.com/exclusives/maria.htm. Retrieved on 2 October 2016.
- ↑ Olaka, Musa (2010). "Living a Genocide: The Children of Dafur". University of South Florida, Tampa. https://web.archive.org/web/20161012220102/http://exhibits.lib.usf.edu/exhibits/show/darfur-genocide/modeofdestruction/rape. Retrieved on 2 October 2016.
- ↑ Curry, Ann (30 November 2006). "Sudanese Wield Rape As A Weapon of War". NBC News. https://web.archive.org/web/20131231001202/http://www.nbcnews.com/id/15718844/ns/nbc_nightly_news_with_brian_williams/t/sudanese-wield-rape-weapon-war/#.Ur2fs7TNmVs. Retrieved on 30 November 2006.
- ↑ "Rapid Support Forces attacks against civilians report". HRW. 9 September 2015. https://web.archive.org/web/20150913034154/http://www.hrw.org/report/2015/09/09/men-no-mercy/rapid-support-forces-attacks-against-civilians-darfur-sudan. Retrieved on 11 September 2015.
- ↑ de Waal, Alex (16 August 2007). "Deaths in Darfur: Keeping Ourselves Honest". Ssrc.org. https://web.archive.org/web/20080504092752/http://www.ssrc.org/blogs/darfur/2007/08/16/deaths-in-darfur-keeping-ourselves-honest/. Retrieved on 24 March 2010.
- ↑ de Waal, Alex (16 August 2007). "Deaths in Darfur: Keeping Ourselves Honest". Ssrc.org. https://web.archive.org/web/20080504092752/http://www.ssrc.org/blogs/darfur/2007/08/16/deaths-in-darfur-keeping-ourselves-honest/. Retrieved on 24 March 2010.
- ↑ "Microsoft Word – Letters9". https://web.archive.org/web/20160115204206/http://www.cedat.be/sites/default/files/ID%20214%20-%20Counting%20the%20death%20(2).pdf. Retrieved on 24 March 2010.
- ↑ [۱]
- ↑ Patterns of mortality rates in Darfur conflict. http://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736%2809%2961967-X/abstract. Retrieved on ۱۹ فروری ۲۰۱۰.
- ↑ ۱۰۴.۰ ۱۰۴.۱ Prunier, pp. 124–148
- ↑ سانچہ:PDFwayback "Archived copy". https://web.archive.org/web/20090122044650/http://www.icc-cpi.int/library/cases/N0529273.darfureferral.eng.pdf. Retrieved on 2005-05-29.
- ↑ Security Council Refers Situation in Darfur, Sudan, to Prosecutor of International Criminal Court, UN Press Release SC/8351, 31 March 2005
- ↑ "IslamOnline.net- News". Islamonline. 14 September 2008. https://web.archive.org/web/20080919140604/http://www.islamonline.net/english/news/2008-09/14/03.shtml. Retrieved on 2 October 2008.
- ↑ "Judgment on Appeal". International Criminal Court. 3 February 2010. https://web.archive.org/web/20110616090621/http://www.icc-cpi.int/NR/exeres/6670DB89-C6FF-45D4-8936-FF3F228FD961.htm.
- ↑ "Not to meddle in Sudan's peace process – People's Daily Online". https://web.archive.org/web/20160310052533/http://en.people.cn/90001/90780/91343/6460733.html. Retrieved on 2 October 2008.
- ↑ "China – Sudan 90% of the weapons for Darfur come from China – Asia News". Asianews.it. https://web.archive.org/web/20081208094414/http://www.asianews.it/index.php?l=en&art=11773. Retrieved on 2 October 2008.
- ↑ ۱۱۱.۰ ۱۱۱.۱ BBC Panorama: China's Secret War. BBC. http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/7507392.stm. Retrieved on ۶ جنوری ۲۰۱۰.
- ↑ "Beijing 2008 Summer Olympics Protests and potential boycotts". 26 March 2008. https://web.archive.org/web/20120318095854/http://www.terracurve.com/2008/03/26/beijing-2008-summer-olympics-protests-and-potential-boycotts/. Retrieved on 18 February 2016.
- ↑ "Response to Berkshire Hathaway's statement on its holdings in PetroChina Company Limited, Sudan Divestment Task Force, 23 February 2007". 25 June 2008. https://web.archive.org/web/20080625052424/http://www.sudandivestment.org/docs/berkshire_response.pdf. Retrieved on 14 August 2013.
- ↑ "'Watchers of the Sky' and the Full Cruelty of Consciousness". 20 October 2014. https://web.archive.org/web/20151012235701/http://www.popmatters.com/review/187147-watchers-of-the-sky-defining-genocide/. Retrieved on 2015-11-22.
- ↑ "Watchers of the Sky | Film Review | Slant Magazine" (in en-US). https://web.archive.org/web/20150101232010/http://www.slantmagazine.com/film/review/watchers-of-the-sky. Retrieved on 2015-11-22.
- ↑ "The Devil Came on Horseback". 11 April 2008. https://web.archive.org/web/20180208131424/http://www.imdb.com/title/tt0912580/. Retrieved on 22 January 2018.
کتابیات
[سودھو]- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
باہرلے جوڑ
[سودھو]- سانچہ:Commons category-inline
- فوٹوگرافر دا اکاؤنٹ - "خاموشی دی قیمت: اک سفر نمائش" Archived 2020-10-28 at the وے بیک مشین
سانچہ:Sudan topics سانچہ:Post-Cold War African conflicts سانچہ:Ongoing military conflicts سانچہ:Genocide topics
- Webarchive template archiveis links
- صفحههای دارای ارجاع با پارامتر پشتیبانینشده
- نگهداری یادکرد:عنوان آرشیو به جای عنوان
- تصویر دا متروک پیرامیٹر استعمال کرنے والے صفحات
- مضمونs with short description
- ٹُٹے ہوئے جوڑاں آلے صفحے
- نسل کشیاں
- خانہ جنگیاں ما بعد 1945ء
- سوڈان وچ 2010ء دی دہائی
- 2010ء دی دہائی دے تنازعات
- 2000ء دی دہائی دے تنازعات
- ویب آرکائیو سانچے مع وے بیک روابط
- حوالہ نگہداشت: آرکائیو شدہ نسخہ بطور عنوان
- ویب آرکائیو سانچے مع آرکائیو اس روابط
- غیر نظر ثانی شدہ تراجم اُتے مشتمل صفحات