قدیم شہر (یروشلم)
| قدیم یروشلم شہر تے اس دی دیواراں The Old City of Jerusalem and its Walls[۱]
| |||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
.jpg)
قدیم شہر (انگریزی: Old City، عبرانی: העיר העתיקה، Ha'Ir Ha'Atiqah، عربی: البلدة القديمة، al-Balda al-Qadimah، آرمینی بولی: Երուսաղեմի հին քաղաք، Yerusaghemi hin k'aghak' ) دیوار بند 0.9 مربع کلومیٹر (0:35 مربع میل) اُتے محیط علاقہ اے، جو جدید شہر یروشلم وچ واقع اے۔[۳]
تریخ
[سودھو]
عہد نامہ قدیم دے مطابق گیارہويں صدی ق م وچ داؤد علیہ السلام دے شہر دی فتح توں پہلے ایتھے یبوسی قوم آباد سی۔ عہد نامہ قدیم دے مطابق ایہ مضبوط دیواراں دے نال قلعہ بند شہر سی۔ داؤد علیہ السلام جس قدیم شہر اُتے حکومت کردے سن جسنوں شہر داؤد (City of David) کہیا جاندا اے، موجودہ شہر دی جنوب مشرق دیواراں دی طرف باب مغاربہ توں باہر سی۔ داؤد علیہ السلام دے بیٹے سليمان علیہ السلام نے شہر نوں وسعت دی۔ فارسی سلطنت دے دور وچ 440 ق م وچ نحمیا نے بابل توں واپسی اُتے شہر دی تعمیر نو کيتی۔ 41-44 عیسوی وچ یہودیہ دے ہیرودیس اغریپا نے اک نويں دیوار تعمیر دی جسنوں تیسری دیوار (Third Wall) کہیا جاندا اے۔
مسلماناں نے خلیفہ دوم عمر بن خطاب دے تحت ستويں صدی (637 عیسوی) وچ یروشلم فتح کيتا۔ سوفرونیئس نے شرط رکھی کہ کہ شہر نوں صرف مسلماناں دے خلیفہ عمر بن خطاب دے حوالے کيتا جائے گا۔ چنانچہ خلیفہ وقت نے یروشلم دا سفر کيتا۔ حضرت عمر نے سوفرونیئس دے نال شہر دا دورہ کيتا۔ کلیسائے مقبرہ مقدس دے دورہ دے دوران وچ نماز دا وقت آ گیا تے سوفرونیئس نے حضرت عمر نوں کلیسا وچ نماز پڑھنے دی دعوت دتی لیکن حضرت عمر نے کلیسا وچ نماز پڑھنے دی بجائے باہر آ کے نماز پڑھی۔ جس دی وجہ ایہ بیان کيتی کہ مستقبل وچ مسلمان اسنوں عذر دے طور اُتے استعمال کردے ہوئے کلیسا نوں مسجد دے لئی استعمال نہ کرن۔ خلیفہ دی دانشمندی تے دوراندیشی نوں دیکھدے ہوئے کلیسا دی چابیاں حضرت عمر نوں پیش کيتی گئياں۔ اس پیشکش نوں انکار نہ کرنے دے باعث چابیاں مدینہ نال تعلق رکھنے والے اک خاندان نوں دے دتیاں گئیاں تے انہاں نوں کلیسا نوں کھولنے تے بند کرنے دا حکم دتا، اج تک وی کلیسا دی چابیاں ايسے مسلمان خاندان دے پاس نيں۔ 1193ء وچ اس واقعہ دی یاد وچ صلاح الدین ایوبی دے بیٹے الافضل بن صلاح الدین نے اک مسجد تعمیر کروائی جس دا ناں مسجد عمر اے۔ بعد وچ عثمانی سلطان عبد المجید اول نے اپنے دور وچ اس دی تزئین و آرائش وی کيتی۔
1099ء وچ پہلی صلیبی جنگ دے دوران ایہ مغربی مسیحی فوج دے قبضے وچ چلا گیا۔ 2 اکتوبر، 1187 نوں صلاح الدین ایوبی نے اسنوں دوبارہ فتح کيتا۔ اس نے یہودیاں نوں طلب کيتا تے شہر وچ دوبارہ آباد ہونے دی اجازت دی۔
1219ء وچ ایوبی خاندان دے سلطان دمشق المعظم عیسی شرف الدین نے شہر دی دیواراں نوں مسمار کروا دتا۔1229ء وچ یروشلم معاہدہ مصر تک تحت ایہ فریڈرک دوم دے ہتھوں وچ چلا گیا، جس نے 1239ء وچ دیواراں دوبارہ تعمیر کرواواں، لیکن انہاں نوں امیر کرک نے دوبارہ مسمار دے دتا۔ 1243ء وچ یروشلم دوبارہ مسیحیاں دے قبضے وچ چلا گیا، جنہاں نے دیواراں دی دوبارہ مرمت کيتی۔ خوارزمی تاتاریاں نے 1244ء وچ شہر اُتے قبضہ کرنے دے بعد دیواراں اک بار فیر مسمار دے دتیاں
قدیم شہر دی موجودہ دیواراں سلطنت عثمانیہ دے سلطان سلیمان اول نے تعمیر کرواواں۔ دیواراں دی لمبائی تقریباً 4.5 کلومیٹر (2.8 میل) تے اونچائی وچ 5 توں 15 میٹر (16 توں 49 فٹ) دا اضافہ کيتا، اس دی موٹائی 3 میٹر (10 فٹ) اے۔[۴]
1980ء وچ اردن نے شہر نوں یونیسکو عالمی ثقافتی ورثہ بنانے دی تجویز پیش کيتی۔[۵] 1981ء وچ اسنوں لسٹ وچ شامل کے لیا گیا۔[۶]
یروشلم دے محلے
[سودھو]_(8682155561).jpg)
مسلم محلہ
[سودھو]مسلم محلہ (انگریزی: Muslim Quarter، عربی: حارَة المُسلِمين) قدیم شہر دے شمال مشرقی کونے وچ واقع چار محلےآں وچ سب توں وڈا تے سب توں زیادہ آبادی والا محلہ اے۔ ایہ مشرق وچ باب اسباط توں شمالی دیوار دے نال حرم قدسی شریف تے مغرب وچ مغربی دیوار دے نال باب دمشق تک پھیلا ہويا اے۔ اس دی آبادی 2005ء وچ 22،000 نفوس اُتے مشتمل سی۔ قدیم شہر دے ہور تن محلےآں دی طرح 1929 دے فسادات توں پہلے ایتھے وی مسلم، یہودی تے عیسائاں دی مخلوط آبادی سی۔[۷]
.jpg)
مسیحی محلہ
[سودھو]مسیحی (انگریزی: Christian Quarter، عربی: حارة النصارى) قدیم شہر دے شمال مغربی کونے وچ واقع اے۔ ایہ شمال وچ مغربی دیوار دے نال باب جدید توں باب الخلیل تک پھیلا ہويا اے۔ جنوب وچ ایہ آرمینیائی محلے تے یہودی محلے توں متصل اے۔ مشرق وچ ایہ باب دمشق توں مسلم محلے تک پھیلا ہويا اے۔ اس محلے وچ کلیسائے مقبرہ مقدس وی موجود اے جسنوں زیادہ تر مسیحی مقدس ترین مقام سمجھدے نيں۔ مسیحی محلے وچ تقریباً 40 مسیحی مقدس تھاںواں نيں۔ حالانکہ آرمینیائی وی مسیحی نيں لیکن انہاں دا محلہ مسیحی محلہ توں وکھ اے۔ مسیحی محلہ زیادہ تر مذہبی سیاحتی تے تعلیمی عمارتاں اُتے مشتمل اے ۔
آرمینیائی محلہ
[سودھو]آرمینیائی محلہ (انگریزی: Armenian Quarter، آرمینی بولی: Հայկական Թաղամաս، Haygagan T'aġamas, عربی: حارة الأرمن) قدیم شہر دے چار محلےآں وچ سب توں چھوٹا اے۔ حالانکہ آرمینیائی وی مسیحی نيں لیکن انہاں دا محلہ مسیحی محلہ توں وکھ اے۔ 1948ء عرب اسرائیل جنگ دے بعد چاراں محلے اردن دے زیر انتطام آ گئے۔
1967ء دی 6 روزہ جنگ دے نتیجے وچ یروشلم اسرائیل دے زیر تسلط آ گیا۔ 1967ء دی جنگ دے دوران وچ آرمینیائی خانقاہ دے اندر پائے جانے والے دو بم پھٹ نہ سکے جنہاں نوں اک معجزہ تصور کيتا جاندا اے۔ موجودہ دور وچ 3،000 توں ودھ آرمینیائی یروشلم وچ مقیم نيں جنہاں وچوں 500 آرمینیائی محلہ وچ رہندے نيں۔[۸][۹]
یہودی محلہ
[سودھو]یہودی محلہ (انگریزی: Jewish Quarter، عبرانی: הרובע היהודי، HaRova HaYehudi، عام مکیناں دی بول چام وچ HaRova، عربی: حارة اليهود) دیوار بند شہر دے جنوب مشرقی علاقے وچ واقع اے۔ ایہ جنوب وچ باب صیہون توں مغرب وچ آرمینیائی محلہ تک تے مشرق وچ مغربی دیوار تے کوہ ہیکل تک پھیلا ہويا اے۔ یہودی محلہ بھرپور تریخ مقام اے تے ایتھے اٹھويں صدی ق م توں تقریباً مسلسل یہودی آباد نيں۔[۱۰][۱۱][۱۲][۱۳][۱۴][۱۵] 1948ء عرب اسرائیل جنگ دے بعد ایہ اردن دے زیر انتطام آ گیا، لیکن 1967ء دی چھ روزہ جنگ دے بعد ایہ اسرائیل دے قبضے وچ چلا گیا۔ اس دے چند ہی دناں بعد اسرائیلی حکام مراکشی محلہ دے انہدام دا حکم دے دتا تے اوتھے مقیم لوکاں نوں زبردستی دوسری جگہ منتقل کر دتا تا کہ عوام نوں دیوار گریہ تک دی رسائی دی سہولت فراہم دی جا سکے۔
مراکشی محلہ
[سودھو]
مراکشی محلہ (انگریزی: Moroccan Quarter / Mughrabi Quarter) [۱۶] (عربی: حارَة المَغارِبة، سانچہ:Lang-he-n، Sh'khunat HaMughrabim) قدیم یروشلم جنوب مشرقی کونے وچ اک 770 سال پرانا محلہ سی۔ جو مشرق وچ مغربی دیوار (جسنوں دیوار گریہ وی کہیا جاندا اے ) تے حرم قدسی شریف توں متصل سی۔ اس دے جنوب وچ باب مغاربہ (مراکش نوں عربی وچ مغرب کہیا جاندا اے ) تے مغرب وچ یہودی محلہ واقع سی۔ ایہ مسلم محلہ دی توسیع سی جسنوں صلاح الدین ایوبی دے بیٹے نے بارہويں صدی وچ بنوایا۔[۱۷]
1967ء دی چھ روزہ جنگ دے بعد یروشلم اسرائیل دے قبضے وچ چلا گیا۔ اس دے چند ہی دناں بعد اسرائیلی حکام مراکشی محلہ دے انہدام دا حکم دے دتا تے اوتھے مقیم لوکاں نوں زبردستی دوسری جگہ منتقل کر دتا تا کہ عوام نوں دیوار گریہ تک دی رسائی دی سہولت فراہم دی جا سکے۔[۱۸]
دروازے
[سودھو]صلیبی جنگاں تک لاطینی مملکت یروشلم دے تحت یروشلم دے چار دروازے سن جو ہر اک سمت وچ سن ۔ موجودہ دیوار سلطنت عثمانیہ دے سلطان سلیمان اول دے تعمیر کروائی جس دے گیارہ دروازے نيں، جنہاں وچوں ست کھلے جدوں کہ چار بند کر دتے گئے نيں۔ 1887ء تک ہر دروازہ فجر دے وقت کھولیا جاندا سی تے مغرب دے وقت بند کر دتا جاندا سی۔
کھلے دروازے
[سودھو]| نام | عبرانی | عربی | متبادل نام | تعمیراتی سال | مقام |
|---|---|---|---|---|---|
| باب جدید | HaSha'ar HeHadash (השער החדש) | Al-Bab al-Jedid (الباب الجديد) | Gate of Hammid | 1887 | شمالی طرف دا مغرب |
| باب دمشق | Sha'ar Shkhem (שער שכם) | Bab al-Amoud (باب العمود) | Sha'ar Damesek, Nablus Gate, Gate of the Pillar | 1537 | شمالی طرف دا وسط |
| باب ساہرہ | Sha'ar HaPerachim (שער הפרחים) | Bab al-Sahira (باب الساهرة) | Sha'ar Hordos, Flower Gate, Sheep Gate | نامعلوم | شمالی طرف دا مشرق |
| باب اسباط | Sha'ar HaArayot (שער האריות) | Bab al-Asbatt (باب الأسباط) /Bab Sittna Maryam | Gate of Yehoshafat, St. Stephen's Gate, Gate of the Tribes | 1538–39 | مشرقی طرف دا شمال |
| باب مغاربہ | Sha'ar HaAshpot (שער האשפות) | Bab al-Maghariba (باب المغاربة) | Gate of Silwan, Sha'ar HaMugrabim | 1538–40 | جنوبی طرف دا مشرق |
| باب صیہون | Sha'ar Tzion (שער ציון) | Bab El-Nabi Da'oud (باب النبي داود) | Gate to the Jewish Quarter | 1540 | جنوبی طرف دا وسط |
| باب الخلیل | Sha'ar Yaffo (שער יפו) | Bab al-Khalil (باب الخليل) | The Gate of David's Prayer Shrine, Porta Davidi | 1530–40 | مغربی طرف دا وسط |
بند دروازے
[سودھو]| نام | عبرانی | عربی | تفصیل | دور | مقام |
|---|---|---|---|---|---|
| باب رحمت | Sha'ar HaRahamim (שער הרחמים) | Bab al-Rahma (باب الرحمة) | Gate of Mercy, the Gate of Eternal Life. Sealed in 1541. | چھیويں صدی | مشرقی طرف دا وسط |
| یک محرابی دروازہ | دروازہ زیر زمین علاقے دی طرف جاندا اے حرم قدسی شریف مصلی مروانی | دورِ ہیرودیس | حرم قدسی شریف دی مغربی دیوار | ||
| دو محرابی دروازہ | دورِ ہیرودیس | حرم قدسی شریف دی مغربی دیوار | |||
| ابواب خولدا | Also known as the Triple Gate, as it comprises three arches | دورِ ہیرودیس | حرم قدسی شریف دی مغربی دیوار |
مقدس تھاںواں
[سودھو]مسلم مقدس تھاںواں
[سودھو]مسجد اقصٰی
[سودھو]
-Temple_Mount-Dome_of_the_Rock_(SE_exposure).jpg)
قبۃ الصخرۃ
[سودھو]قبۃ الصخرۃ (Dome of the Rock) یروشلم/بیت المقدس وچ مسجد اقصی دے نیڑے موجود اک تاریخی چٹان دے اُتے سنہری گنبد دا ناں اے۔ ایہ ہشت پہلو عمارت پچھلی تیرہ صدیاں توں دنیا دی خوبصورت ترین عمارتاں ميں شمار ہوئے رہی اے۔ ایہ حرم قدسی شریف دا اک حصہ اے۔ مسیحی تے یہودی اسنوں (Dome of the Rock) کہندے نيں۔ عربی وچ قبۃ دا مطلب گنبد تے الصخرۃ دا مطلب چٹان اے۔
630ء وچ خلیفہ عمر بن الخطاب نے بیت المقدس نوں فتح کرنے دے بعد اس علاقے نوں صاف کيتا تے چٹان واضح ہوئی (اور اس دے نال مسجد اقصی اے جو مسلماناں دا قبلہ اول اے ) جدوں کہ اموی خلیفہ عبدالملک بن مروان نے 685ء تے 691ء دے درمیان وچ کثیر سرمائے توں چٹان دے اُتے گنبد تعمیر کرایا جو فن تعمیر دا اک عظیم تے زندہ شاہکار اے۔ دنیا ايسے گنبد نوں قبۃ الصخرہ دے ناں توں جاندی اے۔
قبہ معراج
[سودھو]قبہ معراج یا گنبد معراج (انگریزی: Dome of the Ascension; عربی: قبة المعراج Qubbat al-Miraj; سانچہ:Lang-he-n Kippat Ha'Aliyah) اسلامی روایات دے مطابق ایہ حرم قدسی شریف وچ اوہ مقام اے جتھے توں محمد صلی اللہ علیہ و الہ وسلم معراج اُتے روانہ ہوئے۔
مسجد عمر (یروشلم)
[سودھو]
مسجد عمر (Mosque of Omar) (عربی: مسجد عمر بن الخطاب) یروشلم وچ کلیسائے مقبرہ مقدس دے جنوبی صحن دے سامنے واقع اے۔ 637ء وچ مسلم افواج دی یروشلم دی فتح دے وقت سوفرونیئس نے شرط رکھی کہ کہ شہر نوں صرف مسلماناں دے خلیفہ عمر بن خطاب دے حوالے کيتا جائے گا۔ چنانچہ خلیفہ وقت نے یروشلم دا سفر کيتا۔ حضرت عمر نے سوفرونیئس/ Sophronius دے نال شہر دا دورہ کيتا۔ کلیسائے مقبرہ مقدس دے دورہ دے دوران وچ نماز دا وقت آ گیا تے سوفرونیئس نے حضرت عمر نوں کلیسا وچ نماز پڑھنے دی دعوت دتی لیکن حضرت عمر نے کلیسا وچ نماز پڑھنے دی بجائے باہر آ کے نماز پڑھی۔ جس دی وجہ ایہ بیان کيتی کہ مستقبل وچ مسلمان اسنوں عذر دے طور اُتے استعمال کردے ہوئے کلیسا نوں مسجد دے لئی استعمال نہ کرن۔
خلیفہ دی دانشمندی تے دوراندیشی نوں دیکھدے ہوئے کلیسا دی چابیاں حضرت عمر نوں پش کيتیاں گئیاں۔ اس پیشکش نوں انکار نہ کرنے دے باعث چابیاں مدینہ نال تعلق رکھنے والے اک خاندان نوں دے دتیاں گئیاں تے انہاں نوں کلیسا نوں کھولنے تے بند کرنے دا حکم دتا، اج تک وی کلیسا دی چابیاں ايسے مسلمان خاندان دے پاس نيں۔
1193ء وچ اس واقہ دی یاد وچ صلاح الدین ایوبی دے بیٹے الافضل بن صلاح الدین نے وچ اک مسجد تعمیر کروائی جس دا ناں مسجد عمر اے۔ بعد وچعثمانی سلطان عبد المجید اول نے اپنے دور وچ اس دی تزئین و آرائش وی کيتی۔
قبہ سلسلہ
[سودھو]-Temple_Mount-Dome_of_the_Chain_(south_exposure).jpg)
قبہ سلسلہ یا گنبد زنجیر (انگریزی: Dome of the Chain) (عربی: قبة السلسلة) قدیم یروشلم وچ قبۃ الصخرۃ دے نزدیک اک علاحدہ گنبد اے۔ ایہ حرم قدسی شریف دے قدیم ترین عمارتی ڈھانچاں وچوں اک اے۔ ایہ کوئی مسجد یا مزار نئيں اے لیکن ایہ نماز دے لئی استعمال ہُندا اے۔[۱۹]
روایات دے مطابق اس مقام اُتے داؤد دے بیٹے سلیمان نے جنت توں زمین تک اک زنجیر معلق دی سی۔ کسی تنازع دی صورت وچ سچا شخص اسنوں سیم لیندا سی مگر ایہ جھوٹھے شخص دی پہنچ توں دور ہوئے جاندی سی۔[۲۰]
اسلامی روایات دے مطابق روز قیامت پارسا اس زنجیر توں جنت جا سکن گے جدوں کہ ایہ گنہگاراں نوں روک دے گی۔[۲۱]
قبہ نبی
[سودھو]
قبہ نبی یا گنبد نبی (انگریزی: Dome of the Prophet; عربی: فبة النبي) جسنوں قبہ جبرائیل یا گنبد جبرائیل (انگریزی: Dome of Gabriel; عربی: قبة جبرائيل) وی کہیا جاندا اے، ایہ حرم قدسی شریف وچ قبہ معراج دے نزدیک اک علاحدہ گنبد اے۔ ایہ قبۃ الصخرۃ دے نزدیک عثمانیاں دے بنائے جانے والے تن گنبداں وچوں اک اے۔[۲۲]
اصل قبہ نبی یروشلم دے عثمانی گورنرمحمد بے نے 1538ء وچ تعمیر کروایا۔[۲۳][۲۴] پر اس دی تعمیر نو 1620ء سلیمان ثانی دے دور وچ یروشلم دے عثمانی گورنر فاروق بے نے کيتی۔ گنبد اج زیادہ تر 1620ء دی بحالی دی عکاسی کردا اے۔[۲۵]
اسللامی تاریخداناں خاص کر جلال الدین سیوطی دے مطابق ایہ اوہ مقام اے جتھے حضرت محمد صلی اللہ علیہ و الہ وسلم نے معراج اُتے جانے توں پہلے انبیا تے فرشتےآں دی امامت دی سی۔ عثمانی دور وچ ایتھے ہر رات دتا روشن کيتا جاندا سی۔
مصلی مروانی
[سودھو]
مصلی مروانی (عربی: المصلى المرواني) جسنوں اصطبل سلیمان (Solomon's Stables) (عبرانی: אורוות שלמה) وی کہیا جاندا اے اک زیر زمین جگہ اے جو ہن اک مسلم عبادت گاہ دے طور اُتے استعمال کیتی جاندی اے۔ ایہ حرم قدسی شریف وچ مسجد اقصیٰ توں تھلے جانے والی سیڑھیاں اُتے واقع اے ۔
قبہ خلیلی
[سودھو]
قبہ خلیلی یا گنبد خلیلی (انگریزی: Dome of al-Khalili; عربی: فبة الخلیلی) حرم قدسی شریف وچ قبۃ الصخرۃ دے شمال وچ اک چھوٹی گنبد والی عمارت اے۔
یہ عمارت اٹھارويں صدی وچ عثمانیاں نے اپنے فلسطین اُتے حکومت دے دوران وچ فلسطینی شہر الخلیل نال تعلق رکھنے والے شیخ محمد الخلیلی دی مناسبت توں تعمیر کيتی۔[۲۶]
قبہ یوسف
[سودھو]
قبہ یوسف یا گنبد یوسف (انگریزی: Dome of Yusuf; عربی: فبة یوسف) حرم قدسی شریف وچ قبۃ الصخرۃ دے جنوب وچ علاحدہ گنبد اے۔ اسنوں سب توں پہلے بارہويں صدی وچ صلاح الدین ایوبی نے تعمیر کروایا، جدوں کہ اس دے بعد کئی بار اس دی مرمت ہوئے چکی اے۔[۲۷][۲۸][۲۹]
اس اُتے دو کتبے موجود نيں اک بارہويں صدی جس ہر صلاح الدین دا ناں تے تریخ 1191 درج اے، جدوں کہ دوسرا ستارہويں صدی دا اے جس اُتے یوسف آغا دا ناں جو غالبا یروشلم دا عثمانی گورنر سی تے تریخ 1681 درج اے۔[۲۷][۳۰][۳۱]
یہودی مقدس تھاںواں
[سودھو]یہودیاں دے نزدیک کوہ کنیسہ (Temple Mount) (مسلم حرم قدسی شریف تے بیت المقدس) جس اُتے سب توں پہلے عبرانی کتاب مقدس دے مطابق سليمان علیہ السلام [۳۲] نے پہلا معبد جسنوں ہیکل سلیمانی وی کہیا جاندا اے 957 ق م وچ بنوایا۔[۳۳] کئی تھاںواں مسلماناں تے یہودیاں دے درمیان یکساں مقدس ہونے دی وجہ توں شدید اختلاف پایا جاندا اے۔ مندرجہ ذیل موجودہ دور دے یہودی مقدس تھاںواں دی لسٹ اے۔
دیوار گریہ
[سودھو]دیوار گریہ جسنوں مغربی دیوار (عبرانی:הכותל המערבי) وی کہیا جاندا اے، قدیم شہر یروشلم وچ واقع یہودیاں دی اہم مذہبی یادگار اے۔ یہودیاں دے بقول 70ء دی تباہی توں ہیکل سلیمانی دی اک دیوار دا کچھ حصہ بچا ہويا اے جتھے دو ہزار سال توں یہودی زائرین آ کے رویا کردے سن ايسے لئی اسنوں "دیوار گریہ" کہیا جاندا اے جدوں کہ مسلمان اسنوں دیوارِ براق کہندے نيں۔
یہودی مذہب دے مطابق ایہ دیوار مقدس معبد دی باقیات وچوں اے تے ايسے لئی یہودیت دے مقدس تھاںواں وچوں اک اے۔ ایہ یہودیاں دے لئی زیارت گاہ اے۔ اس دے نیڑے ہی یہودیاں دا مقدس ترین سینا گوگ اے، جس نوں بنیادی پتھر کہیا جاندا اے۔ زیادہ تر یہودی ربیاں دے مطابق اس مقدس پتھر پر، کوئی یہودی پیر نئيں رکھ سکدا تے جو ایسا کردا اے، عذاب وچ مبتلا ہوجاندا اے بوہت سارے یہودیاں دے مطابق اوہ تاریخی چٹان جس اُتے قبۃ الصخرۃ واقع اے، مقدس بنیادی پتھر اے۔[۳۴] جدوں کہ کچھ یہودیاں دے عقیدے دے مطابق ایہ مقدس بنیادی پتھر دیوارِ گریہ دے بالکل مخالف سمت وچ واقع الکاس آبشار دے نزدیک اے۔[۳۵] یہ مقام مقدس ترین مقام سی، جدوں مقدس معبد قائم سی۔ یہودی روایات دے مطابق دیوارِ گریہ دی تعمیر داؤد نے کيتی سی تے موجودہ دیوارِ گریہ اُسی دیوار دی بنیاداں اُتے قائم کيتی گئی سی، جس دی تریخ ہیکل سلیمانی توں جاملدی اے۔[۳۶]
مغربی دیوار سرنگ
[سودھو]مغربی دیوار سرنگ (Western Wall Tunnel)
(عبرانی: מנהרת הכותל، کلمہ نویسی: Minheret Hakotel) مغربی دیوار (دیوار گریہ) دی مکمل لمبائی نوں بے نقاب کرنے والی اک زیر زمین سرنگ اے۔ سرنگ مغربی دیوار توں ملحق تے قدیم یروشلم شہر دی عمارتاں دے تحت واقع اے۔ مغربی دیوار دا کھلی فضا وچ حصہ تقریباً 60 میٹر (200 فٹ) طویل اے جدوں کہ، اس دا زیادہ تر حصہ زیر زمین اے۔ سرنگ دیوار دے اضافی حصہ جو 485 میٹر (1،591 فٹ) لمبا اے، تک رسائی دیندی اے۔
تیفیریت اسرائیل کنیسہ
[سودھو]تیفیریت اسرائیل کنیسہ (انگریزی: Tiferet Yisrael Synagogue؛ عبرانی: בית הכנסת תפארת ישראל) انیہويں تے ویہويں صدی دے درمیان وچ قدیم یروشلم دا سب توں شاندار کنیسہ سی۔ اسنوں 1948ء دی عرب اسرائیل جنگ دے بعد تباہ کر دتا گیا سی۔ 1967ء دی چھ روزہ جنگ دے بعد اسرائیلی انتطامیہ نے کھنڈر دے طور اُتے ہی رکھیا۔
کنیسہ خرابا
[سودھو]
کنیسہ خرابا (انگریزی: בית הכנסת החורבה، عبرانی: בית הכנסת החורבה، کلمہ نویسی: Beit ha-Knesset ha-Hurba، لفظی معنی۔ "برباد کنیسہ") قدیم یروشلم دے یہودی محلہ وچ اک تاریخی کنیسہ اے۔
1948ء دی عرب اسرائیل جنگ دے دوران وچ اسنوں تباہ کر دتا گیا سی، اُتے 1967ء دی چھ روزہ جنگ دے بعد یروشلم اُتے اسرائیلی کنٹرول/قبضہ دے بعد 2010ء وچ از سر نو تعمیر کيتا گیا۔
چار سفاردی کنیسہ جات
[سودھو]
چار سفاردی کنیسہ جات (Four Sephardic Synagogues) قدیم یروشلم دے یہودی محلہ وچ واقع نيں۔ ایہ چار کینسااں دا اک مجموعہ اے جو مختلف ادوار وچ تعمیر کیتے گئے، جنہاں نوں سفاردی یہودیاں دی مذہبی ضروریات نوں پورا کرنے دے لئی بنائے گئے سن، جنہاں وچ ہر اک مختلف رسومات دے لئی اے۔
یوحنان بین زکائی کنیسہ (Yochanan ben Zakai Synagogue)
استمبولی کنیسہ (Istanbuli Synagogue)
نبی الیاہو کنیسہ (Eliahu Ha'navi Synagogue)
امتسائی کنیسہ (Emtsai Synagogue)
مسیحی مقدس تھاںواں
[سودھو]کلیسائے مقبرہ مقدس
[سودھو]
کلیسائے مقبرہ مقدس (Church of the Holy Sepulchre) (عربی: كنيسة القيامة، kanīssat al Qi'yāma; لاطینی: ecclesia Sancti Sepulchri; عبرانی: כנסיית הקבר הקדוש، Knesiyat HaKever HaKadosh) (آرمینی بولی: Սուրբ Յարութեան տաճար، Surb Harut’ian tačar; سانچہ:Lang-el، Naós tēs Anastáseōs) قدیم یروشلم دے مسیحی محلہ وچ اک کلیسا اے۔[۳۷]
راہ غم
[سودھو]
راہ غم یا راہ درد یا ویا دولوروسا (Via Dolorosa) (لاطینی،"Way of Grief"، "Way of Sorrows"، "Way of Suffering" or simply "Painful Way") (عربی: طريق الآلام) قدیم یروشلم وچ دو حصےآں وچ منقسم اک گلی اے، جتھے یسوع مسیح قید خانے توں اپنی صلیب اٹھا کے چلدے ہوئے مقام مصلوبیت اُتے آئے۔ راستے دی لمبائی تقریباً 600 میٹر (2،000 فٹ) اے۔ مقام مصلوبیت اُتے ہن کلیسائے مقبرہ مقدس قائم اے۔ موجودہ راستے اُتے نو جگہ اُتے اسٹیشن صلیب نشان زدہ نيں۔ اسٹیشن صلیب توں مراد اوہ تھاںواں نيں جتھے یسوع مسیح صلیب اٹھا کے چلدے ہوئے رکے یا گرے۔ پندرہويں صدی دے آواخر توں اسٹیشناں دی تعداد چودہ اے، جس وچ نو راہ غم اُتے جدوں کہ پنج کلیسائے مقبرہ مقدس دے اندر نيں۔[۳۸]
نجات دہندہ دا لوتھری کلیسا
[سودھو]
نجات دہندہ دا لوتھری کلیسا (Lutheran Church of the Redeemer) قدیم یروشلم وچ قائم ہونے والا دوسرا لوتھری (پروٹسٹنٹ) کلیسا اے (جدوں کہ پہلا کلیسا مسیح اے جو باب یافا دے نیڑے اے )۔
سینٹ جیمز کلیسا
[سودھو]
سینٹ جیمز کلیسا (Cathedral of St. James, Jerusalem) (آرمینی بولی: Սրբոց Յակոբեանց Վանք Հայոց) قدیم یروشلم وچ بارہويں صدی دا آرمینیائی محلہ وچ اک آرمینیائی کلیسا اے۔
سینٹ توروس کلیسا
[سودھو]
سینٹ توروس کلیسا (St. Toros Church) قدیم یروشلم وچ آرمینیائی محلہ وچ واقع اے۔ ایہ سینٹ جیمز کلیسا دے برابر وچ واقع اے۔ اس وچ آرمینیاں دی طرف توں 4،000 توں زیادہ قدیم مسودات رکھے گئے نيں۔[۳۹]
حوالے
[سودھو]- ↑ «Old City of Jerusalem and its Walls». یونیسکو. بایگانیشده از اصلی در 2018-12-26. دریافتشده در 13 جنوری 2014. نامعلوم پیرامیٹر دا
|url-status=نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در|accessdate=را بررسی کنید (کمک) - ↑ ۔ See Positions on Jerusalem
- ↑ Kollek, Teddy (1977). "Afterword", in John Phillips: A Will to Survive – Israel: the Faces of the Terror 1948-the Faces of Hope Today. Dial Press/James Wade. “about 225 acres”
- ↑ Zaun-Goshen، Heike. «Keys to the Treasure Trove – Jerusalem's Old City Gates». دی جروشلم پوسٹ. بایگانیشده از اصلی در ۲۰۰۷-۰۴-۲۹. دریافتشده در ۲۰۰۷-۰۷-۱۰.
- ↑ Advisory Body Evaluation (PDF file)
- ↑ «Report of the 1st Extraordinary Session of the World Heritage Committee». Whc.unesco.org. بایگانیشده از اصلی در ۲۰۱۸-۱۲-۲۶. دریافتشده در ۲۰۱۳-۱۰-۱۴. نامعلوم پیرامیٹر دا
|url-status=نظر انداز کردا (کمک) - ↑ «שבתי זכריה עו"ד חצרו של ר' משה רכטמן ברחוב מעלה חלדיה בירושלים העתיקה». Jerusalem-stories.com. دریافتشده در ۲۰۱۳-۱۰-۱۴.
- ↑ Հայաստան սփյուռք (به Armenian). بایگانیشده از اصلی در ۲۰۱۸-۱۲-۲۶. دریافتشده در ۲۰۱۵-۰۳-۱۱. نامعلوم پیرامیٹر دا
|trans_title=نظر انداز کردا (کمک); نامعلوم پیرامیٹر دا|url-status=نظر انداز کردا (کمک) - ↑ Առաքելական Աթոռ Սրբոց Յակովբեանց Յերուսաղեմ (به Armenian). بایگانیشده از اصلی در ۲۰۱۸-۱۲-۲۶. دریافتشده در ۲۰۱۵-۰۳-۱۱. نامعلوم پیرامیٹر دا
|trans_title=نظر انداز کردا (کمک); نامعلوم پیرامیٹر دا|url-status=نظر انداز کردا (کمک) - ↑ University of Cape Town, Proceedings of the Ninth Annual Congress, South African Judaica Society 81(1986) (referencing archaeological evidence of "Israelite settlement of the Western Hill from the 8th Century BCE onwards")۔
- ↑ Simon Goldhill, Jerusalem: City of Longing 4 (2008) (conquered by "Early Israelites" after the "ninth century B.C.")
- ↑ William G. Dever & Seymour Gitin (eds.)، Symbiosis, Symbolism, and the Power of the Past: Canaan, Ancient Israel, and Their Neighbors from the Late Bronze Age Through Roman Palaestina 534 (2003) ("in the 8th-7th centuries B.C.E.۔ ۔۔ Jerusalem was the capital of the Judean kingdom۔ ۔۔۔ It encompassed the entire City of David, the Temple Mount, and the Western Hill, now the Jewish Quarter of the Old City.")
- ↑ John A. Emerton (ed.)، Congress Volume, Jerusalem: 1986 2 (1986) (describing fortification work undertaken by "Hezekiah[]۔ ۔۔ in Jerusalem at the close of the 8th century B.C.E.")
- ↑ Hillel Geva (ed.)، 1 Jewish Quarter Excavations in the Old City of Jerusalem Conducted by Nahman Avigad, 1969–1982 81 (2000) ("The settlement in the Jewish Quarter began during the 8th century BCE.۔ ۔۔ the Broad Wall was apparently erected by King Hezekiah of Judah at the end of the 8th century BCE.")
- ↑ Koert van Bekkum, From Conquest to Coexistence: Ideology and Antiquarian Intent in the Historiography of Israel’s Settlement in Canaan 513 (2011) ("During the last decennia, a general consensus was reached concerning Jerusalem at the end of Iron IIB. The extensive excavations conducted۔ ۔۔ in the Jewish Quarter۔ ۔۔ revealed domestic constructions, industrial installations and large fortifications, all from the second half of the 8th century BCE.")
- ↑ Alternative spelling reported by :
· The Legacy of Solomon. Retrieved on نومبر 28, 2012.
· Henry Cattan. The Palestine Question. Retrieved on نومبر 28, 2012.
· Annelies Moors. Discourse and Palestine: Power, Text and Context. Retrieved on نومبر 28, 2012. - ↑ F. E. Peters (1984). Jerusalem. Princeton University Press, 357–359, 394–396. “"one of the best documented endowments, one that embraced the entire quarter of Western Muslims or Maghrebis"”
- ↑ M. Dumper, Jerusalem: Then and Now، in Middle East Report, 182 [۱] : "On جون 10, 1967, within days of the Israeli occupation of Jerusalem, Israeli authorities flattened an area between the Western Wall and the Jewish Quarter known as the Harat al-Magharibeh, or Moroccan Quarter, and forced the Palestinian inhabitants to leave."
- ↑ Al-Aqsa Guide: 31. Dome of the Chain (Silsilah) Al Aqsa Friends 2007.
- ↑ Murphy-O'Connor, Jerome۔ (2008)۔ The Holy Land: An Oxford Archaeological Guide from Earliest Times to 1700 Oxford University Press, p.97. ISBN 0-19-923666-6.
- ↑ Dome of the Chain Archived 2008-10-06 at the وے بیک مشین Archnet Digital Library.
- ↑ Prophet's Dome Archived 2012-12-10 at the وے بیک مشین Archnet Digital Library.
- ↑ Dome of the Prophet Archived 2019-12-18 at the وے بیک مشین Noble Sanctuary Online Guide.
- ↑ Humanities Through the Arts – KET Education
- ↑ Al Masjidul Aqsa Site Plan Al-Aqsa Friends 2007.
- ↑ Al-Aqsa Guide Al-Aqsa Friends 2007.
- ↑ ۲۷.۰ ۲۷.۱ Carole Hillenbrand (2000). The Crusades: Islamic perspectives, Illustrated, reprint, annotated, Routledge, 191. ISBN 978-0-415-92914-1.
- ↑ Gülru Necipoğlu (1998). Muqarnas: An Annual on the Visual Culture of the Islamic World, Illustrated, annotated, BRILL, 73. ISBN 978-90-04-11084-7.
- ↑ Myriam Rosen-Ayalon (2006). Islamic art and archaeology in Palestine, Illustrated, Left Coast Press, 97. ISBN 978-1-59874-064-6.
- ↑ Qubbat Yusuf Archived 2011-08-05 at the وے بیک مشین Archnet Digital Library.
- ↑ Al-Aqsa Guide Friends of al-Aqsa 2007.
- ↑ "Temple, the." Cross, F. L.، ed. The Oxford dictionary of the Christian church. New York: Oxford University Press. 2005
- ↑ New American Heritage Dictionary, entry: 'Temple'
- ↑ Radbaz Responsa 691: "Under the dome on the Temple Mount, which the Arabs call El-Sakhrah, without a doubt, is the location of the Foundation Stone."; Ya'ari, Avraham: Igrot Eretz Yisrael by Obadiah ben Abraham، رمات گان 1971: "I sought the place of the Foundation Stone where the تابوت سکینہ was placed, and many people told me it is under a tall and beautiful dome which the Arabs built in the Temple precinct."
- ↑ Sternbuch, Moishe Teshuvos Ve-hanhagos Vol. 3, Ch. 39: “In truth they have erred, thinking that the stone upon they built their dome was in fact the Foundation Stone, however, most possibly, the Stone is located further to the south in the open space opposite the exposed section of the Western Wall.”
- ↑ Frishman, Avraham; Kum Hisalech Be’aretz، Jerusalem 2004
- ↑ In American English also spelled Sepulcher۔ Also called the Basilica of the Holy Sepulchre۔
- ↑ Jerome Murphy-O'Connor, The Holy Land, (2008)، page 37
- ↑ «The Armenian Orthodox Patriarchate». The Armenian Patriarchate of St. James, Jerusalem. بایگانیشده از اصلی در 2018-12-26. دریافتشده در 29 مئی 2011. نامعلوم پیرامیٹر دا
|url-status=نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در|accessdate=را بررسی کنید (کمک)
متناسقات: 31°46′36″N 35°14′03″E / 31.77667°N 35.23417°E سانچہ:یروشلم قدیم شہر سانچہ:منتخب مقالہ
- صفحههای دارای ارجاع با پارامتر پشتیبانینشده
- خطاهای یادکرد: تاریخ
- یادکردهای دارای عنوان به خط ارمنی (کد hy)
- یادکردهای دارای منبع به زبان Armenian
- مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے
- مضامین جنہاں وچ لاطینی بولی دا متن شامل اے
- ایشیا وچ تھاںواں عالمی ثقافتی ورثہ
- تریخ بیت المقدس
- تاریخی ضلعے
- عربی طرز تعمیر
- قلعہ بند آبادیاں
- یروشلم دی عمارتاں و ساخات
- یروشلم دے نواح
- یروشلم وچ تاریخی تھاںواں
- یروشلم وچ سیاحتی تھاںواں
- کامنز گٹھ جس دا ربط ویکی ڈیٹا اُتے اے