تابوت سکینہ
تابوت سکینہ اوہ صندوق سی جہڑا اسرائیلی روایات دے مطابق حضرت موسی علیہ سلام نے خدا دے حکم نال بنایا سی تے اس چ تورات دیاں اوہ تختیاں جہڑیاں حضرت موسی نوں کوہ طور تے ملیاں سن ، حضرت موسی علیہ سلام دا عصا تے حضرت موسی تے حضرت ہارون علیہ سلام دے تبرکات رکھے ہوئے سن ۔ بنی اسرائیل چ ایہہ اک مقدس صندوق سمجھیا جاندا سی تے جنگاں دے موقعے تے اسنوں فوجاں توں اگے رکھیا جاندا سی کیونجے اینہاں دے نزدیک ایہہ صندوق فتح تے برکت دی نشانی سی ۔ اسنوں ہمیشہ مذہبی رہنما ای چکدے ۔ پر جدوں بنی اسرائیل ن خدا دی نافرمانی کیتی تے اک جنگ چ ایہہ اینہاں توں دشمناں نے کھو لئیا تے حضرت جالوت دے زمانے اوہناں نے جنگ کرکے ایہہ صندوق واپس لیاندا ۔ تابوت سکینہ دا ذکر قرآن پاک چ وی آئیا اے ۔
تابوت سکینہ:بنی اسرائیل دا اوہ صندوق جس وچ انبیا دے تبرکات سن
معنی
[سودھو]تابوت بروزن فعلوت۔ توب توں مشتق اے جس دے معنی رجوع دے نيں۔ تے اسنوں تابوت اس لئی کہندے نيں کہ جو چیز اس وچوں کڈی جاندی سی اوہ فیر واپس اسی وچ چلی آندی سی [۱] اس دے متعلق مختلف اقوال نيں۔ تابوت بمعنی لکڑی دا صندوق عموماً مستعمل اے اس دی جمع توابیت اے۔
سکینۃ یعنی اس وچ ایسی چیزاں رکھی ہوئیاں نيں جنہاں توں تواڈی تسکین ہو جائے گی۔ یا تابوت دی واپسی دا امر ای فی اتیانہ سکون لکم وطمانیۃ۔ سکینۃ۔ تسکین۔ تسلی خاطر۔ اطمینان۔ سکون توں بروزن فعیلۃ مصدر اے جو اسم دی جگہ استعمال ہويا اے۔ جداں کہ عزیمۃ اے۔
علامہ بغوی سید محمد مرتضے زبیدی لکھدے نيں:۔
سکینہ اوہ اطمینان۔ چین و قرار تے سکون اے جو اللہ تعالیٰ اپنے مومن بندے دے قلب وچ اس وقت نازل فرماندا اے جدوں کہ اوہ ہولناکیوں دی شدت توں مضطرب ہو جاندا اے فیر اس دے بعد جو کچھ وی اس اُتے گزرے اوہ اس توں گھبراندا نئيں اے ایہ اس دے لئی ایمان دی زیادتی۔ یقین وچ قوت تے استقلال نوں ضروری کر دیندا اے۔[۲]
تبرکات دا صندوق
[سودھو]اس تابوت وچ موسیٰ تے ہارون دے تبرکات سن، اس تابوت نوں انہاں دے دشمن عمالقہ کھو کرلے گئے سن اللہ تعالیٰ نے نشانی دے طور اُتے ایہ تابوت فرشتےآں دے ذریعہ حضرت طالوت دے دروازہ اُتے پہنچیا دتا جسنوں دیکھ کے بنی اسرائیل بہت خوش ہوئے تے من جانب اللہ طالوت دی بادشاہت دی نشانی وی سمجھیا تے اللہ تعالیٰ نے وی اس تابوت نوں انہاں دی فتح و شکست دا سبب قرار دتا۔[۳] بنی اسرائیل وچ اک صندوق چلا آندا سی اس وچ تبرکات سن موسیٰ وغیرہ انبیائے بنی اسرائیل اس صندوق نوں لڑائی وچ اگے رکھدے اللہ اس دی برکت توں فتح دیندا جدوں جالوت غالب آیا انہاں اُتے تاں ایہ صندوق وی اوہ لے گیا سی جدوں اللہ تعالیٰ نوں صندوق دا پہچانیا منظور ہويا تاں ایہ کہیا کہ اوہ کافر جتھے صندوق رکھدے اوتھے وبا تے بلا آندی پنج شہر ویران ہو گئے ناچار ہو کے دو بیلاں اُتے اسنوں لاد کر ہانک دتا فرشتے بیلاں نوں ہانک کر طالوت دے دروازے اُتے پہنچیا گئے بنی اسرائیل اس نشانی نوں دیکھ کے طالوت دی بادشاہت اُتے یقین لیائے تے طالُوت (ساؤل) نے جالوت اُتے فوج کشی دی تے موسم نہایت گرم سی ۔[۴]
یہود دے ہاں اس دی اہمیت
[سودھو]تابوت سکینہ مسلماناں دے لئی صرف اک صندوق جتنی اہمیت رکھدا اے تے قرآن وچ اس دے بارے وچ صرف ایہ بیان کیتا گیا اے کہ اسنوں اس وقت فرشتےآں نے اٹھایا ہويا اے ہور اس دے بارے وچ قرآن تے حدیث وچ مکمل خاموشی اے - لیکن تابوت سکینہ یہودی مذہب وچ بہت اہمیت دا حامل اے تے اسنوں انتہائی مقدس سمجھیا جاندا اے - مسیحیت وچ وی ایہ اہمیت دا حامل اے تے اس دا ذکر اندیاں کتاباں وچ وی ملدا اے -[۵]
بنی اسرائیل اس صندوق نوں وڈا متبرک تے اپنے لئی فتح و نصرت دا نشان سمجھتےتھے- جدوں ایہ صندوق انہاں دے ہتھ توں نکل گیا تاں پوری قوم دی ہمت جواب دے گئی تے ہر اک اسرائیلی ایہ سوچنے لگیا کہ خدا دی رحمت اسيں توں دور ہو گئی تے ہن ساڈے برے دن آگئے ۔ (بحوالہ سموئیل 1 - باب 6'201:7)
یہودیاں تے مسیحیاں دے نظریے دے مطابق تابوت سکینہ موسیٰ نے خدا دے کہنے اُتے بنایا سی تے اس وچ اوہ پتھر دی لوحاں لیا کے رکھی سن جو انہاں نوں خدا نے کوہ سینا اُتے دتیاں سن تے جنہاں وچ یہودی مذہب دی تعلیمات بیان کيتی گئی تھیں- ہور ایہ وی کہیا جاندا اے کہ اس وچ حضرت موسی دا عصا تے من وسلویٰ وی رکھیا گیا سی جو بنی اسرائیل دے لوکاں دے لئی اللہ تعالٰی نے آسمان توں نازل کیتا سی- یہ بہت مقدس تابوت شمار کیتا جاندا سی اورہمیشہ مذہبی رہنما اسنوں اٹھایا کردے سن تے اس دی حفاظت دے لئی فوج دا اک دستہ وی ہمیشہ نال رہندا سی ہور ایہ بنی اسرائیل دے نزدیک فتح تے برکت دی علامت سی- اسنوں جنگاں دے دوران وچ لشکر توں اگے رکھیا جاندا سی تے ایہ سمجھیا جاندا سی کہ اس تابوت دی برکت دی وجہ توں جیت ہمیشہ بنی اسرایئل دی ہی ہوئے گی۔
تابوت دا گم ہونا
[سودھو]جب بنی اسرائیل اللہ دے احکامات دی نافرمانی کرنے لگے تے کھلم کھلا اوہ کم کرنے لگے جنہاں توں اللہ نے انہاں نوں منع کیتا سی تاں ایہ تابوت انہاں توں اک جنگ دے دوران وچ کھو گیا تے انہاں نوں شکست دا سامنا کرنا پڑا- ایہ تابوت حضرت طالوت دے زمانے وچ واپس مل گیا
اسی بارے وچ قرآن وچ وی ارشاد اے،"ان لوکاں توں انہاں دے نبی نے کہیا کہ طالوت دے بادشاہ ہونے دی علامت ایہ اے کہ تواڈے پاس اوہ صندوق واپس آ جائے گا جس وچ تواڈے رب دی طرف توں تسکین قلب دا سامان اے تے اوہ کچھ اشیاء وی نيں جو موسیٰ تے ہارون چھڈ گئے سن اسنوں فرشتے اٹھا کے لائاں گے تے بلاشبہ اس وچ تواڈے لئی وڈی نشانی اے جے تساں ایمان رکھدے ہو"248:2
یہ تابوت جدوں تک مشرکین دے پاس رہیا تب تک اس دی وجہ توں انہاں اُتے مشکلات نازل ہُندی رہیاں تے آخر کار تنگ آکے انہاں نے اسنوں اک بیل گاڑی اُتے رکھ کر اپنے علاقے توں باہر کڈ دتا تے فرشتےآں نے اس بیل گاڑی نوں ہنکا کر واپس بنی اسرائیل تک پہنچیا دتا تے غالبا"اسی گل کيتی طرف قرآن پاک وچ وی اشارہ کیتا گیا اے - حضرت داؤد دے زمانے تک اس تابوت نوں رکھنے دے لئی کوئی خاص انتظام نئيں سی تے اس دے لئی پڑاؤ دی جگہ اُتے اک وکھ خیمہ لگیا دتا جاندا سی- حضرت داؤد نے خدا دے حکم توں خدا دا گھر بنانا شروع کیتا جو عین اس مقام اُتے اے جتھے اج مسجد اقصیٰ موجود اے -لیکن ایہ عالی شان گھر آپ دے بیٹے حضرت سلیمان دے عہد وچ مکمل ہويا تے اسنوں ہیکل سلیمانی دے ناں توں جانیا جاندا اے۔ اس گھر دی تعمیر دے بعد تابوت سکینہ نوں ایتھے پورے احترام دے نال رکھ دتا گیا۔ تے اس طرح ایہ مقام یہودیاں دا مقدس ترین مقام بن گیا۔ بعد دے زمانے وچ ہونے والی جنگاں نے اس ہیکل نوں بہت نقصان پہنچایا لیکن بابل دے بادشاہ بخت نصر (نبو کد نضر) نے اسنوں مکمل طور اُتے تباہ کر دتا تے اسنوں اگ لگیا دی، اوہ ایتھے توں مال غنیمت دے نال نال تابوت سکینہ وی لے گیا سی ۔ اس تباہی دے نتیجے وچ اج اصلی ہیکل دی کوئی چیز باقی نئيں اے۔ انہاں تمام تباہیاں دے نتیجے وچ تابوت سکینہ کدرے غائب ہو گیا تے اس دا کوئی نشان نئيں ملا۔
اجزائے تابوت
[سودھو]اس صندوق وچ کیہ اے ؟ بائبل دے مطابق اس وچ حضرت یوسف دا جسد مبارک تے بائبل ہی دی بعض روایات دی رو توں ہڈیاں تے کپڑے سن تے اسنوں حضرت موسی مصر توں اپنے نال لیائے سن ۔
قصص الانبیاء وچ اے کہ اس متبرک صندوق وچ تورات دا اصل نسخہ حضرت موسی و ہارون دے عصاء و پیرہن تے من دا مرتبان محفوظ سن ۔ فلسطیناں نے اسنوں اسرائیلیاں توں کھو کر اپنے مندر ’’بیت و جون وچ رکھ دتا سی ۔
قرآن مجید وچ اس دے بارے وچ تصریح اے کہ جدوں اسرائیلیاں دے ہتھوں توں ایہ صندوق نکل گیا تاں فرشتے اس دی حفاظت اُتے مامور سن ۔تے اس وچ آل موسی تے آل ہارون دے چھڈے ہوئے تبرکات سن ۔ جنہاں وچ پتھر دی اوہ تختیاں جو طور سینا اُتے اللہ تعالی نے حضرت موسی نوں دتیاں سن۔ اس دے علاوه تورات دا اوہ اصل نسخہ جسنوں حضرت موی نے لکھوا کر بنی لاوی دی حفاظت وچ دتا سی ۔ ہور اک بوتل جس وچ ”من“ بھر کر محفوظ کر دتا گیا سی تاکہ آنے والیاں نسلاں اللہ تعالی دے اس احسان نوں یاد کرن جو صحرا وچ انہاں دے باپ داداں اُتے کیتا گیا سی تے غالبا حضرت موسی دا عصا وی اس صندوق دے اندر سی ۔
تابوت دی تلاش
[سودھو]اج وی بہت سارے ماہر آثار قدیمہ تے خصوصاً یہودی مذہب توں تعلق رکھنے والے ماہر اس دی تلاش وچ سرکرداں نيں تاکہ اسنوں لبھ کر اوہ اپنی اسی روحانیت نوں واپس پا سکن جو کدی انہاں نوں عطا کيتی گئی سی۔
تابوت سکینہ دی موجودہ جگہ دے بارے وچ مختلف لوک قیاس آرائیاں کردے رہندے نيں کچھ دے نزدیک اسنوں افریقہ لے جایا گیا، اک مشہور ماہر آثار قدیمہ ران وائٹ دا کہنا اے کہ ایہ مشرق وسطیٰ وچ موجود اے تے کچھ لوکاں دے مطابق اسنوں لبھن دی کوشش انگلینڈ دے علاقے وچ کرنی چاہیے- بہرحال کوششاں جاری نيں لیکن تاحال انہاں نوں ناکامی دا سامنا اے۔
اک بزرگ دے بقول ایہ تابوت قیصرانی قبیلے دے علاقے غربن وچ موجود اے۔ غربن پاکستان دے ضلع ڈیرہ غازیخان دی اک تحصیل تونسہ شریف وچ اے ۔حوالےدی لوڑ؟
تابوت سکینہ
[سودھو]ایہ شمشاد دی لکڑی دا اک صندوق سی جو حضرت آدم علیہ السلام اُتے نازل ہويا سی۔ ایہ آپ دی آخرِ زندگی تک آپ دے پاس ہی رہیا۔ فیر بطور میراث اَگڑ پِچھڑ آپ دی اولاد نوں ملدا رہیا۔ ایتھے تک کہ ایہ حضرت یعقوب علیہ السلام نوں ملیا تے آپ دے بعد آپ دی اولاد بنی اسرائیل دے قبضے وچ رہیا۔ اورجب ایہ صندوق حضرت موسیٰ علیہ السلام نوں مل گیا تاں آپ اس وچ توراۃ شریف تے اپنا خاص خاص سامان رکھنے لگے۔
ایہ وڈا ہی مقدس تے بابرکت صندوق سی۔ بنی اسرائیل جدوں کفار توں جہاد کردے سن تے کفار دے لشکراں دی کثرت تے انہاں دی شوکت دیکھ کے سہم جاندے تے انہاں دے سیناں وچ دل دھڑکنے لگدے تاں اوہ اس صندوق نوں اپنے اگے رکھ لیندے سن تاں اس صندوق توں ایسی رحمتاں تے برکتاں دا ظہور ہُندا سی کہ مجاہدین دے دلاں وچ سکون تے اطمینان دا سامان پیدا ہوجاندا سی تے مجاہدین دے سیناں وچ لرزتے ہوئے دل پتھر دی چٹاناں توں زیادہ مضبوط ہوجاندے سن ۔ اورجس قدر صندوق اگے بڑھدا سی آسمان توں نَصْرٌ مِّنَ اللہِ وَفَتْحٌ قَرِیْبٌ دی بشارت عظمیٰ نازل ہويا کردی تے فتح مبین حاصل ہوجایا کردی سی۔
بنی اسرائیل وچ جدوں کوئی اختلاف پیدا ہُندا سی تاں لوک ايسے صندوق توں فیصلہ کراندے سن ۔ صندوق توں فیصلہ دی آواز تے فتح دی بشارت سنی جاندی سی۔ بنی اسرائیل اس صندوق نوں اپنے اگے رکھ دے تے اسنوں وسیلہ بنا کے دعاواں منگدے سن تاں انہاں دی دعاواں مقبول ہودیاں سن تے بلاواں دی مصیبتاں تے وباواں دی آفتاں ٹل جایا کردیاں سن۔ الغرض ایہ صندوق بنی اسرائیل دے لئی تابوتِ سکینہ، برکت تے رحمت دا خزینہ تے نصرتِ خداوندی دے نزول دا نہایت مقدس تے بہترین ذریعہ سی مگر جدوں بنی اسرائیل طرح طرح دے گناہاں وچ ملوث ہوگئے تے انہاں لوکاں وچ معاصی تے طغیان تے سرکشی تے عصیان دا دور دورہ ہوئے گیا تاں انہاں دی بداعمالیاں دی نحوست توں انہاں اُتے خدا دا ایہ غضب نازل ہوگیا کہ قوم عمالقہ دے کفار نے اک لشکر جرار دے نال انہاں لوکاں اُتے حملہ کردتا، انہاں کافراں نے بنی اسرائیل دا قتل عام کر کے انہاں دی بستیاں نوں تاخت تے تاراج کرڈالیا۔ عمارتاں نوں توڑ پھوڑ کر سارے شہر نوں تہس نہس کرڈالیا، تے اس متبرک صندوق نوں وی اٹھا کے لے گئے۔ اس مقدس تبرک نوں نجاستاں دے کوڑے خانہ وچ سُٹ دتا۔ لیکن اس بے ادبی دا قوم عمالقہ اُتے ایہ وبال پيا کہ ایہ لوک طرح طرح دی بیماریاں تے بلاواں مبتلیا کے دتے گئے۔ چنانچہ قوم عمالقہ دے پنج شہر بالکل برباد تے ویران ہوئے گئے۔ ایتھے تک کہ انہاں کافراں نوں یقین ہوئے گیا کہ ایہ صندوق رحمت دی بے ادبی دا عذاب اسيں اُتے پے گیا اے تاں انہاں کافراں دیاں اکھاں کھل گئياں۔ چنانچہ انہاں لوکاں نے اس مقدس صندوق نوں اک بیل گڈی اُتے لاد کر بیلاں نوں بنی اسرائیل دی بستیاں دی طرف ہانک دتا۔
فیر اللہ تعالیٰ نے چار فرشتےآں نوں مقرر فرما دتا جو اس مبارک صندوق نوں بنی اسرائیل دے نبی حضرت شمویل علیہ السلام دی خدمت وچ لائے۔ اس طرح فیر بنی اسرائیل دی کھوئی ہوئی نعمت دوبارہ انہاں نوں مل گئی۔ تے ایہ صندوق ٹھیک اس وقت حضرت شمویل علیہ السلام دے پاس پہنچیا، جدوں کہ حضرت شمویل علیہ السلام نے طالوت نوں بادشاہ بنا دتا سی۔ تے بنی اسرائیل طالوت دی بادشاہی تسلیم کرنے اُتے تیار نئيں سن تے ایہی شرط ٹھہری سی کہ مقدس صندوق آجائے تاں اسيں طالوت دی بادشاہی تسلیم کرلاں گے۔ چنانچہ صندوق آگیا تے بنی اسرائیل طالوت دی بادشاہی اُتے رضامند ہوئے گئے۔ (تفسیر الصاوی،ج۱،ص۲۰۹۔تفسیر روح البیان،ج۱، ص۳۸۵۔پ۲، البقرۃ۲۴۷)
قرآن مجید وچ خداوند قدوس نے سورہ بقرہ وچ اس مقدس صندوق دا تذکرہ فرماندے ہوئے ارشاد فرمایا کہ:۔
ترجمہ :۔اور انہاں توں انہاں دے نبی نے فرمایا اس دی بادشاہی دی نشانی ایہ اے کہ آئے تواڈے پاس تابوت جس وچ تواڈے رب دی طرف توں دلاں دا چین اے تے کچھ بچی ہوئی چیزاں نيں معزز موسیٰ تے معزز ہارون دے ترکہ کی، اٹھاندے لاواں گے اسنوں فرشتے بیشک اس وچ وڈی نشانی اے تواڈے لئے جے ایمان رکھدے ہوئے۔(پ2،البقرۃ:248)
تابوتِ سکینہ وچ کیہ سی؟ اس مقدس صندوق وچ حضرت موسیٰ علیہ السلام دا عصا تے انہاں دی مقدس جوتیاں تے حضرت ہارون علیہ السلام دا عمامہ، حضرت سلیمان علیہ السلام دی انگوٹھی، توراۃ دی تختیاں دے چند ٹکڑے ،کچھ من تے سلویٰ، اس دے علاوہ حضرات انبیاء کرام علیہم السلام دی صورتاں دے حلئی وغیرہ سب سامان سن ۔ (تفسیر روح البیان،ج۱،ص۳۸۶،پ۲،البقرۃ: ۲۴۸)
تابوت سکینہ کتھے اے ؟ حضرت داؤد علیہ السلام دے زمانے تک اس تابوت نوں رکھنے دے لئی کوئ خاص انتظام نئيں سی تے اسکے لئے پڑاؤ دی جگہ اُتے اک وکھ خیمہ لگیا دتا جاندا سی۔ حضرت داؤد علیہ السلام نے خدا دے حکم توں خدا دا گھر بنانا شروع کيتا جو عین اس مقام اُتے اے جتھے اج مسجد اقصیٰ موجود اے -لیکن ایہ عالی شان گھر آپ دے بیٹے حضرت سلیمان علیہ السلام دے عہد وچ مکمل ہويا تے اسکو یہودی ہیکل سلیمانی دے ناں توں پکاردے نيں۔ اس گھر دی تعمیر دے بعد تابوت سکینہ نوں ایتھے پورے احترام دے نال رکھ دتا گیا- تے اس طرح ایہ مقام یہودیاں دا مقدس ترین مقام بن گیا - بعد دے زمانے وچ ہونے والی جنگاں نے اس ہیکل نوں بہت نقصان پہنچایا لیکن بابل دے بادشاہ بخت نصر نے اسنوں مکمل طور اُتے تباہ کر دتا تے اسکو اگ لگیا دتی ، اوہ ایتھے توں مال غنیمت دے نال نال تابوت سکینہ وی لے گیا سی۔ اس تباہی دے نتیجے وچ اج اصلی ہیکل دی کوئی چیز باقی نئيں اے۔
ان تمام تباہیاں دے نتیجے وچ تابوت سکینہ کدرے غائب ہوئے گیا اوراس دا کوئی نشان نئيں ملا- اج وی بہت سارے ماہر آثار قدیمہ تے خصوصا"یہودی مذہب نال تعلق رکھنے والے ماہراس دتی تلاش وچ سرگرداں نيں تاکہ اسکو لبھ کر اوہ اپنی ايسے روحانیت نوں واپس پا سکن جو کدی انہاں نوں عطا کيتی گئی سی۔
تابوت سکینہ دی موجودہ جگہ دے بارے وچ مختلف لوک قیاس آرائیاں کردے رہندے نيں ۔ اس اُتے انگریز عیسائیاں تے یہودیاں نے وڈی ریسرچ کيتياں نيں۔ لیکن حتمی طور اُتے سارے اک نقطے اُتے متفق نئيں ہوسکے۔ لیکن مینوں جو سب توں قرین قیاس سیوری لگتی اے اوہ ایہ کہ اس وقت ایہ صندوق یا تابوت حضرت سلیمان علیہ السلام دے محل وچ کدرے دفن اے۔ جو فلسطین وچ اج وی گم اے جس نوں یہودی کافی عرصے توں لبھن دی کوشش کررہے نيں۔ تے آئے دن اوتھے بیت المقدس وچ کھدائی کردے رہندے نيں۔ ایہ اوہ ہی محل اے جس نوں حضر ت سلیمان علیہ السلام نے جنات دی مدد توں بنایا سی۔ اس دی بنیاداں نوں اج وی لبھن دی کوشش کيتی جارہیاں نيں۔ جس نوں ہیکل سلیمانی وی کہندے نيں۔ بہرحال اس دے متعلق بوہت سارے نظریات نيں تے میرا خیال اے کہ ایہ تابوت ہن وی حضر ت سلیمان علیہ السلام دے محل دے اندر ہی کدرے دفن اے۔ کچھ دے نزدیک اسنوں افریقہ لے جایا گیا۔ اک مشہور ماہر آثار قدیمہ ران وائٹ دا کہنا اے کہ ایہ مشرق وسطیٰ وچ موجود اے۔ کچھ لوکاں دے مطابق اسکو لبھن دی کوشش انگلینڈ دے علاقے وچ کرنی چاہیے۔ جدوں کہ کچھ سکالرز دا مننا اے کہ ایہ تابوت ایتھوپیا دے تاریخی گرجا گھر ایکسم وچ پيا ہوااے۔ اک ہور نظریہ اے کہ ایہ بحیرہ مردار دے نیڑے اک غار دے اندر کدرے گم ہوئے چکيا اے۔ اور اک نظریہ ایہ وی اے کہ یہودیاں نے 1981 وچ اسنوں حضرت سلیمان علیہ السلام دے پہلے محل توں کھدائی دے دوران کڈ کے کدرے نامعلوم جگہ اُتے منتقل کردتا اے۔ جدوں کہ کھدائی کرنے والے یہودیاں دا کہنا سی۔ کہ اوہ اس صندوق دے بالکل نیڑے پہنچ گئے سن ۔ لیکن اسرائیلی گورنمنٹ نے مسلماناں تے عیسائیاں دے پریشر وچ آکے اس دی کھدائی اُتے پابندی لگیا دتی سی۔ اسلئی انہاں نوں ایہ کم نامکمل ہی چھڈنا پيا۔
بہرحال کوششاں جاری نيں لیکن تاحال انہاں نوں ناکامی دا سامنا اے۔ تے حتمی طور اُتے کچھ نئيں کہیا جاسکدا کہ ایہ تابوت کتھے اے۔
حوالے
[سودھو]- ↑ تفسیر مظہری قاضی ثنا ءاللہ پانی پتی
- ↑ انوار البیان فی حل لغات القرآن جلد1 صفحہ204 ،علی محمد، سورہ البقرہ،آیت248،مکتبہ سید احمد شہید لاہور
- ↑ تفسیرجلالین، جلال الدین السیوطی، سورہ البقرہ، آیت248
- ↑ تفسیر عثمانی، شبیر احمد عثمانی۔ سورۃ البقرہ، آیت248
- ↑ شاہکار اسلامی انسائیکلو پیڈیا- ص ٥٠٣، ج اول،از سید قاسم محمود، عطش درانی- مکتبہ شاہکار لاہور
باہرلے جوڑ
[سودھو]وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: تابوت سکینہ |
سانچہ:تابوت سکینہ سانچہ:Characters and names in the Quran