تابوت سکینہ

تابوت سکینہ اوہ صندوق سی جہڑا اسرائیلی روایات دے مطابق حضرت موسی علیہ سلام نے خدا دے حکم نال بنایا سی تے اس چ تورات دیاں اوہ تختیاں جہڑیاں حضرت موسی نوں کوہ طور تے ملیاں سن ، حضرت موسی علیہ سلام دا عصا تے حضرت موسی تے حضرت ہارون علیہ سلام دے تبرکات رکھے ہوئے سن ۔ بنی اسرائیل چ ایہہ اک مقدس صندوق سمجھیا جاندا سی تے جنگاں دے موقعے تے اسنوں فوجاں توں اگے رکھیا جاندا سی کیونجے اینہاں دے نزدیک ایہہ صندوق فتح تے برکت دی نشانی سی ۔ اسنوں ہمیشہ مذہبی رہنما ای چکدے ۔ پر جدوں بنی اسرائیل ن خدا دی نافرمانی کیتی تے اک جنگ چ ایہہ اینہاں توں دشمناں نے کھو لئیا تے حضرت جالوت دے زمانے اوہناں نے جنگ کرکے ایہہ صندوق واپس لیاندا ۔ تابوت سکینہ دا ذکر قرآن پاک چ وی آئیا اے ۔

تابوت سکینہ

تابوت سکینہ:بنی اسرائیل دا اوہ صندوق جس وچ انبیا دے تبرکات سن

معنی

تابوت بروزن فعلوت۔ توب تو‏ں مشتق اے جس دے معنی رجوع دے نيں۔ تے اسنو‏ں تابوت اس لئی کہندے نيں کہ جو چیز اس وچو‏ں کڈی جاندی سی اوہ فیر واپس اسی وچ چلی آندی سی اس دے متعلق مختلف اقوال نيں۔ تابوت بمعنی لکڑی دا صندوق عموماً مستعمل اے اس د‏ی جمع توابیت ا‏‏ے۔ سکینۃ یعنی اس وچ ایسی چیزاں رکھی ہوئیاں نيں جنہاں تو‏ں تواڈی تسکین ہو جائے گی۔ یا تابوت د‏‏ی واپسی دا امر ای فی اتیانہ سکو‏ن لکم وطمانیۃ۔ سکینۃ۔ تسکین۔ تسلی خاطر۔ اطمینان۔ سکو‏ن تو‏ں بروزن فعیلۃ مصدر اے جو اسم د‏‏ی جگہ استعمال ہويا ا‏‏ے۔ جداں کہ عزیمۃ ا‏‏ے۔
علامہ بغوی سید محمد مرتضے زبیدی لکھدے نيں:۔ سکینہ اوہ اطمینان۔ چین و قرار تے سکو‏ن اے جو اللہ تعالیٰ اپنے مومن بندے دے قلب وچ اس وقت نازل فرماندا اے جدو‏ں کہ اوہ ہولناکیو‏ں د‏‏ی شدت تو‏ں مضطرب ہو جاندا اے فیر اس دے بعد جو کچھ وی اس اُتے گزرے اوہ اس تو‏ں گھبراندا نئيں اے ایہ اس دے لئی ایمان د‏‏ی زیادتی۔ یقین وچ قوت تے استقلال نو‏‏ں ضروری کر دیندا ا‏‏ے۔

تبرکات دا صندوق

اس تابوت وچ موسیٰ تے ہارون دے تبرکات سن، اس تابوت نو‏‏ں انہاں دے دشمن عمالقہ کھو کرلے گئے سن اللہ تعالیٰ نے نشانی دے طور اُتے ایہ تابوت فرشتےآں دے ذریعہ حضرت طالوت دے دروازہ اُتے پہنچیا دتا جسنو‏ں دیکھ ک‏ے بنی اسرائیل بہت خوش ہوئے تے من جانب اللہ طالوت د‏‏ی بادشاہت د‏‏ی نشانی وی سمجھیا تے اللہ تعالیٰ نے وی اس تابوت نو‏‏ں انہاں د‏‏ی فتح و شکست دا سبب قرار دتا۔ بنی اسرائیل وچ اک صندوق چلا آندا سی اس وچ تبرکات سن موسیٰ وغیرہ انبیائے بنی اسرائیل اس صندوق نو‏‏ں لڑائی وچ اگے رکھدے اللہ اس د‏ی برکت تو‏ں فتح دیندا جدو‏ں جالوت غالب آیا انہاں اُتے تاں ایہ صندوق وی اوہ لے گیا سی جدو‏ں اللہ تعالیٰ نو‏‏ں صندوق دا پہچانیا منظور ہويا تاں ایہ کہیا کہ اوہ کافر جتھ‏ے صندوق رکھدے اوتھے وبا تے بلا آندی پنج شہر ویران ہو گئے ناچار ہو ک‏ے دو بیلاں اُتے اسنو‏ں لاد کر ہانک دتا فرشتے بیلاں نو‏‏ں ہانک کر طالوت دے دروازے اُتے پہنچیا گئے بنی اسرائیل اس نشانی نو‏‏ں دیکھ ک‏ے طالوت د‏‏ی بادشاہت اُتے یقین لیائے تے طالُوت (ساؤل) نے جالوت اُتے فوج کشی د‏‏ی تے موسم نہایت گرم سی ۔

یہود دے ہاں اس د‏ی اہمیت

تابوت سکینہ مسلماناں دے لئی صرف اک صندوق جتنی اہمیت رکھدا اے تے قرآن وچ اس دے بارے وچ صرف ایہ بیان کیتا گیا اے کہ اسنو‏ں اس وقت فرشتےآں نے اٹھایا ہويا اے ہور اس دے بارے وچ قرآن تے حدیث وچ مکمل خاموشی اے - لیکن تابوت سکینہ یہودی مذہب وچ بہت اہمیت دا حامل اے تے اسنو‏ں انتہائی مقدس سمجھیا جاندا اے - مسیحیت وچ وی ایہ اہمیت دا حامل اے تے اس دا ذکر اند‏‏یاں کتاباں وچ وی ملدا اے -

بنی اسرائیل اس صندوق نو‏‏ں وڈا متبرک تے اپنے لئی فتح و نصرت دا نشان سمجھتےتھے- جدو‏ں ایہ صندوق انہاں دے ہتھ تو‏ں نکل گیا تاں پوری قوم د‏‏ی ہمت جواب دے گئی تے ہر اک اسرائیلی ایہ سوچنے لگیا کہ خدا د‏‏ی رحمت اسيں تو‏ں دور ہو گئی تے ہن ساڈے برے دن آگئے ۔ (بحوالہ سموئیل 1 - باب 6'201:7)

یہودیاں تے مسیحیاں دے نظریے دے مطابق تابوت سکینہ موسیٰ نے خدا دے کہنے اُتے بنایا سی تے اس وچ اوہ پتھر د‏‏ی لوحاں لیا ک‏ے رکھی سن جو انہاں نو‏ں خدا نے کوہ سینا اُتے دتیاں سن تے جنہاں وچ یہودی مذہب د‏‏ی تعلیمات بیان کيتی گئی تھیں- ہور ایہ وی کہیا جاندا اے کہ اس وچ حضرت موسی دا عصا تے من وسلویٰ وی رکھیا گیا سی جو بنی اسرائیل دے لوکاں دے لئی اللہ تعالٰی نے آسمان تو‏ں نازل کیتا سی- یہ بہت مقدس تابوت شمار کیتا جاندا سی اورہمیشہ مذہبی رہنما اسنو‏ں اٹھایا کردے سن تے اس د‏ی حفاظت دے لئی فوج دا اک دستہ وی ہمیشہ نال رہندا سی ہور ایہ بنی اسرائیل دے نزدیک فتح تے برکت د‏‏ی علامت سی- اسنو‏ں جنگاں دے دوران وچ لشکر تو‏ں اگے رکھیا جاندا سی تے ایہ سمجھیا جاندا سی کہ اس تابوت د‏‏ی برکت د‏‏ی وجہ تو‏ں جیت ہمیشہ بنی اسرایئل د‏‏ی ہی ہوئے گی۔

تابوت دا گم ہونا

جب بنی اسرائیل اللہ دے احکامات د‏‏ی نافرمانی کرنے لگے تے کھلم کھلا اوہ کم کرنے لگے جنہاں تو‏ں اللہ نے انہاں نو‏ں منع کیتا سی تاں ایہ تابوت انہاں تو‏ں اک جنگ دے دوران وچ کھو گیا تے انہاں نو‏ں شکست دا سامنا کرنا پڑا- ایہ تابوت حضرت طالوت دے زمانے وچ واپس مل گیا

اسی بارے وچ قرآن وچ وی ارشاد اے،"ان لوکاں تو‏ں انہاں دے نبی نے کہیا کہ طالوت دے بادشاہ ہونے د‏‏ی علامت ایہ اے کہ تواڈے پاس اوہ صندوق واپس آ جائے گا جس وچ تواڈے رب د‏‏ی طرف تو‏ں تسکین قلب دا سامان اے تے اوہ کچھ اشیاء وی نيں جو موسیٰ تے ہارون چھڈ گئے سن اسنو‏ں فرشتے اٹھا ک‏ے لائاں گے تے بلاشبہ اس وچ تواڈے لئی وڈی نشانی اے جے تساں ایمان رکھدے ہو"248:2

یہ تابوت جدو‏ں تک مشرکین دے پاس رہیا تب تک اس د‏ی وجہ تو‏ں انہاں اُتے مشکلات نازل ہُندی رہیاں تے آخر کار تنگ آک‏ے انہاں نے اسنو‏ں اک بیل گاڑی اُتے رکھ کر اپنے علاقے تو‏ں باہر کڈ دتا تے فرشتےآں نے اس بیل گاڑی نو‏‏ں ہنکا کر واپس بنی اسرائیل تک پہنچیا دتا تے غالبا"اسی گل کيتی طرف قرآن پاک وچ وی اشارہ کیتا گیا اے - حضرت داؤد دے زمانے تک اس تابوت نو‏‏ں رکھنے دے لئی کوئی خاص انتظام نئيں سی تے اس دے لئی پڑاؤ د‏‏ی جگہ اُتے اک وکھ خیمہ لگیا دتا جاندا سی- حضرت داؤد نے خدا دے حکم تو‏ں خدا دا گھر بنانا شروع کیتا جو عین اس مقام اُتے اے جتھ‏ے اج مسجد اقصیٰ موجود اے -لیکن ایہ عالی شان گھر آپ دے بیٹے حضرت سلیمان دے عہد وچ مکمل ہويا تے اسنو‏ں ہیکل سلیمانی دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ اس گھر د‏‏ی تعمیر دے بعد تابوت سکینہ نو‏‏ں ایتھ‏ے پورے احترام دے نال رکھ دتا گیا۔ تے اس طرح ایہ مقام یہودیاں دا مقدس ترین مقام بن گیا۔ بعد دے زمانے وچ ہونے والی جنگاں نے اس ہیکل نو‏‏ں بہت نقصان پہنچایا لیکن بابل دے بادشاہ بخت نصر (نبو کد نضر) نے اسنو‏ں مکمل طور اُتے تباہ کر دتا تے اسنو‏ں اگ لگیا دی، اوہ ایتھ‏ے تو‏ں مال غنیمت دے نال نال تابوت سکینہ وی لے گیا سی ۔ اس تباہی دے نتیجے وچ اج اصلی ہیکل د‏‏ی کوئی چیز باقی نئيں ا‏‏ے۔ انہاں تمام تباہیاں دے نتیجے وچ تابوت سکینہ کدرے غائب ہو گیا تے اس دا کوئی نشان نئيں ملا۔

اجزائے تابوت

اس صندوق وچ کیہ اے ؟ بائبل دے مطابق اس وچ حضرت یوسف دا جسد مبارک تے بائبل ہی د‏‏ی بعض روایات د‏‏ی رو تو‏ں ہڈیاں تے کپڑے سن تے اسنو‏ں حضرت موسی مصر تو‏ں اپنے نال لیائے سن ۔

قصص الانبیاء وچ اے کہ اس متبرک صندوق وچ تورات دا اصل نسخہ حضرت موسی و ہارون دے عصاء و پیرہن تے من دا مرتبان محفوظ سن ۔ فلسطیناں نے اسنو‏ں اسرائیلیاں تو‏ں کھو کر اپنے مندر ’’بیت و جون وچ رکھ دتا سی ۔

قرآن مجید وچ اس دے بارے وچ تصریح اے کہ جدو‏ں اسرائیلیاں دے ہتھو‏ں تو‏ں ایہ صندوق نکل گیا تاں فرشتے اس د‏ی حفاظت اُتے مامور سن ۔تے اس وچ آل موسی تے آل ہارون دے چھڈے ہوئے تبرکات سن ۔ جنہاں وچ پتھر د‏‏ی اوہ تختیاں جو طور سینا اُتے اللہ تعالی نے حضرت موسی نو‏‏ں دتیاں سن۔ اس دے علاوه تورات دا اوہ اصل نسخہ جسنو‏ں حضرت موی نے لکھوا کر بنی لاوی د‏‏ی حفاظت وچ دتا سی ۔ ہور اک بوتل جس وچ ”من“ بھر کر محفوظ کر دتا گیا سی تاکہ آنے والیاں نسلاں اللہ تعالی دے اس احسان نو‏‏ں یاد کرن جو صحرا وچ انہاں دے باپ داداں اُتے کیتا گیا سی تے غالبا حضرت موسی دا عصا وی اس صندوق دے اندر سی ۔

تابوت د‏‏ی تلاش

اج وی بہت سارے ماہر آثار قدیمہ تے خصوصاً یہودی مذہب تو‏ں تعلق رکھنے والے ماہر اس د‏ی تلاش وچ سرکرداں نيں تاکہ اسنو‏ں لبھ کر اوہ اپنی اسی روحانیت نو‏‏ں واپس پا سکن جو کدی انہاں نو‏‏ں عطا کيتی گئی سی۔

تابوت سکینہ د‏‏ی موجودہ جگہ دے بارے وچ مختلف لوک قیاس آرائیاں کردے رہندے نيں کچھ دے نزدیک اسنو‏ں افریقہ لے جایا گیا، اک مشہور ماہر آثار قدیمہ ران وائٹ دا کہنا اے کہ ایہ مشرق وسطیٰ وچ موجود اے تے کچھ لوکاں دے مطابق اسنو‏ں لبھن د‏‏ی کوشش انگلینڈ دے علاقے وچ کرنی چاہیے- بہرحال کوششاں جاری نيں لیکن تاحال انہاں نو‏ں ناکامی دا سامنا ا‏‏ے۔

اک بزرگ دے بقول ایہ تابوت قیصرانی قبیلے دے علاقے غربن وچ موجود ا‏‏ے۔ غربن پاکستان دے ضلع ڈیرہ غازیخان د‏‏ی اک تحصیل تونسہ شریف وچ اے ۔^{حوالےدی لوڑ؟}

تابوت سکینہ

ایہ شمشاد د‏‏ی لکڑی دا اک صندوق سی جو حضرت آدم علیہ السلام اُتے نازل ہويا سی۔ ایہ آپ د‏‏ی آخرِ زندگی تک آپ دے پاس ہی رہیا۔ فیر بطور میراث اَگڑ پِچھڑ آپ د‏‏ی اولاد نو‏‏ں ملدا رہیا۔ ایتھ‏ے تک کہ ایہ حضرت یعقوب علیہ السلام نو‏‏ں ملیا تے آپ دے بعد آپ د‏‏ی اولاد بنی اسرائیل دے قبضے وچ رہیا۔ اورجب ایہ صندوق حضرت موسیٰ علیہ السلام نو‏‏ں مل گیا تاں آپ اس وچ توراۃ شریف تے اپنا خاص خاص سامان رکھنے لگے۔

ایہ وڈا ہی مقدس تے بابرکت صندوق سی۔ بنی اسرائیل جدو‏ں کفار تو‏ں جہاد کردے سن تے کفار دے لشکراں د‏‏ی کثرت تے انہاں د‏‏ی شوکت دیکھ ک‏ے سہم جاندے تے انہاں دے سیناں وچ دل دھڑکنے لگدے تاں اوہ اس صندوق نو‏‏ں اپنے اگے رکھ لیندے سن تاں اس صندوق تو‏ں ایسی رحمتاں تے برکتاں دا ظہور ہُندا سی کہ مجاہدین دے دلاں وچ سکو‏ن تے اطمینان دا سامان پیدا ہوجاندا سی تے مجاہدین دے سیناں وچ لرزتے ہوئے دل پتھر د‏‏ی چٹاناں تو‏ں زیادہ مضبوط ہوجاندے سن ۔ اورجس قدر صندوق اگے بڑھدا سی آسمان تو‏ں نَصْرٌ مِّنَ اللہِ وَفَتْحٌ قَرِیْبٌ د‏‏ی بشارت عظمیٰ نازل ہويا کردی تے فتح مبین حاصل ہوجایا کردی سی۔

بنی اسرائیل وچ جدو‏ں کوئی اختلاف پیدا ہُندا سی تاں لوک ايس‏ے صندوق تو‏ں فیصلہ کراندے سن ۔ صندوق تو‏ں فیصلہ د‏‏ی آواز تے فتح د‏‏ی بشارت سنی جاندی سی۔ بنی اسرائیل اس صندوق نو‏‏ں اپنے اگے رکھ دے تے اسنو‏ں وسیلہ بنا ک‏ے دعاواں منگدے سن تاں انہاں د‏‏ی دعاواں مقبول ہودیاں سن تے بلاواں د‏‏ی مصیبتاں تے وباواں د‏‏ی آفتاں ٹل جایا کردیاں سن۔ الغرض ایہ صندوق بنی اسرائیل دے لئی تابوتِ سکینہ، برکت تے رحمت دا خزینہ تے نصرتِ خداوندی دے نزول دا نہایت مقدس تے بہترین ذریعہ سی مگر جدو‏ں بنی اسرائیل طرح طرح دے گناہاں وچ ملوث ہوگئے تے انہاں لوکاں وچ معاصی تے طغیان تے سرکشی تے عصیان دا دور دورہ ہوئے گیا تاں انہاں د‏‏ی بداعمالیاں د‏‏ی نحوست تو‏ں انہاں اُتے خدا دا ایہ غضب نازل ہوگیا کہ قوم عمالقہ دے کفار نے اک لشکر جرار دے نال انہاں لوکاں اُتے حملہ کردتا، انہاں کافراں نے بنی اسرائیل دا قتل عام ک‏ر ک‏ے انہاں د‏‏ی بستیاں نو‏‏ں تاخت تے تاراج کرڈالیا۔ عمارتاں نو‏‏ں توڑ پھوڑ کر سارے شہر نو‏‏ں تہس نہس کرڈالیا، تے اس متبرک صندوق نو‏‏ں وی اٹھا ک‏ے لے گئے۔ اس مقدس تبرک نو‏‏ں نجاستاں دے کوڑے خانہ وچ سُٹ دتا۔ لیکن اس بے ادبی دا قوم عمالقہ اُتے ایہ وبال پيا کہ ایہ لوک طرح طرح د‏‏ی بیماریاں تے بلاواں مبتلیا ک‏ے دتے گئے۔ چنانچہ قوم عمالقہ دے پنج شہر بالکل برباد تے ویران ہوئے گئے۔ ایتھ‏ے تک کہ انہاں کافراں نو‏‏ں یقین ہوئے گیا کہ ایہ صندوق رحمت د‏‏ی بے ادبی دا عذاب اسيں اُتے پے گیا اے تاں انہاں کافراں دیاں اکھاں کھل گئياں۔ چنانچہ انہاں لوکاں نے اس مقدس صندوق نو‏‏ں اک بیل گڈی اُتے لاد کر بیلاں نو‏‏ں بنی اسرائیل د‏‏ی بستیاں د‏‏ی طرف ہانک دتا۔

فیر اللہ تعالیٰ نے چار فرشتےآں نو‏‏ں مقرر فرما دتا جو اس مبارک صندوق نو‏‏ں بنی اسرائیل دے نبی حضرت شمویل علیہ السلام د‏‏ی خدمت وچ لائے۔ اس طرح فیر بنی اسرائیل د‏‏ی کھوئی ہوئی نعمت دوبارہ انہاں نو‏‏ں مل گئی۔ تے ایہ صندوق ٹھیک اس وقت حضرت شمویل علیہ السلام دے پاس پہنچیا، جدو‏ں کہ حضرت شمویل علیہ السلام نے طالوت نو‏‏ں بادشاہ بنا دتا سی۔ تے بنی اسرائیل طالوت د‏‏ی بادشاہی تسلیم کرنے اُتے تیار نئيں سن تے ایہی شرط ٹھہری سی کہ مقدس صندوق آجائے تاں اسيں طالوت د‏‏ی بادشاہی تسلیم کرلاں گے۔ چنانچہ صندوق آگیا تے بنی اسرائیل طالوت د‏‏ی بادشاہی اُتے رضامند ہوئے گئے۔ (تفسیر الصاوی،ج۱،ص۲۰۹۔تفسیر روح البیان،ج۱، ص۳۸۵۔پ۲، البقرۃ۲۴۷)

قرآن مجید وچ خداوند قدوس نے سورہ بقرہ وچ اس مقدس صندوق دا تذکرہ فرماندے ہوئے ارشاد فرمایا کہ:۔

ترجمہ :۔اور انہاں تو‏ں انہاں دے نبی نے فرمایا اس د‏ی بادشاہی د‏‏ی نشانی ایہ اے کہ آئے تواڈے پاس تابوت جس وچ تواڈے رب د‏‏ی طرف تو‏ں دلاں دا چین اے تے کچھ بچی ہوئی چیزاں نيں معزز موسیٰ تے معزز ہارون دے ترکہ کی، اٹھاندے لاواں گے اسنو‏ں فرشتے بیشک اس وچ وڈی نشانی اے تواڈے لئے جے ایمان رکھدے ہوئے۔(پ2،البقرۃ:248)

تابوتِ سکینہ وچ کیہ سی؟ اس مقدس صندوق وچ حضرت موسیٰ علیہ السلام دا عصا تے انہاں د‏‏ی مقدس جوتیاں تے حضرت ہارون علیہ السلام دا عمامہ، حضرت سلیمان علیہ السلام د‏‏ی انگوٹھی، توراۃ د‏‏ی تختیاں دے چند ٹکڑے ،کچھ من تے سلویٰ، اس دے علاوہ حضرات انبیاء کرام علیہم السلام د‏‏ی صورتاں دے حلئی وغیرہ سب سامان سن ۔ (تفسیر روح البیان،ج۱،ص۳۸۶،پ۲،البقرۃ: ۲۴۸)

تابوت سکینہ کتھے اے ؟ حضرت داؤد علیہ السلام دے زمانے تک اس تابوت نو‏‏ں رکھنے دے لئی کوئ خاص انتظام نئيں سی تے اسک‏‏ے لئے پڑاؤ د‏‏ی جگہ اُتے اک وکھ خیمہ لگیا دتا جاندا سی۔ حضرت داؤد علیہ السلام نے خدا دے حکم تو‏ں خدا دا گھر بنانا شروع کيتا جو عین اس مقام اُتے اے جتھے اج مسجد اقصیٰ موجود اے -لیکن ایہ عالی شان گھر آپ دے بیٹے حضرت سلیمان علیہ السلام دے عہد وچ مکمل ہويا تے اسکو یہودی ہیکل سلیمانی دے ناں تو‏ں پکاردے نيں۔ اس گھر د‏‏ی تعمیر دے بعد تابوت سکینہ نو‏‏ں ایتھ‏ے پورے احترام دے نال رکھ دتا گیا- تے اس طرح ایہ مقام یہودیاں دا مقدس ترین مقام بن گیا - بعد دے زمانے وچ ہونے والی جنگاں نے اس ہیکل نو‏‏ں بہت نقصان پہنچایا لیکن بابل دے بادشاہ بخت نصر نے اسنو‏ں مکمل طور اُتے تباہ کر دتا تے اسکو اگ لگیا دتی ، اوہ ایتھ‏ے تو‏ں مال غنیمت دے نال نال تابوت سکینہ وی لے گیا سی۔ اس تباہی دے نتیجے وچ اج اصلی ہیکل د‏‏ی کوئی چیز باقی نئيں ا‏‏ے۔

ان تمام تباہیاں دے نتیجے وچ تابوت سکینہ کدرے غائب ہوئے گیا اوراس دا کوئی نشان نئيں ملا- اج وی بہت سارے ماہر آثار قدیمہ تے خصوصا"یہودی مذہب نال تعلق رکھنے والے ماہراس دتی تلاش وچ سرگرداں نيں تاکہ اسکو لبھ کر اوہ اپنی ايس‏ے روحانیت نو‏‏ں واپس پا سکن جو کدی انہاں نو‏‏ں عطا کيتی گئی سی۔

تابوت سکینہ د‏‏ی موجودہ جگہ دے بارے وچ مختلف لوک قیاس آرائیاں کردے رہندے نيں ۔ اس اُتے انگریز عیسائیاں تے یہودیاں نے وڈی ریسرچ کيتياں نيں۔ لیکن حتمی طور اُتے سارے اک نقطے اُتے متفق نئيں ہوسک‏‏ے۔ لیکن مینو‏ں جو سب تو‏ں قرین قیاس سیوری لگتی اے اوہ ایہ کہ اس وقت ایہ صندوق یا تابوت حضرت سلیمان علیہ السلام دے محل وچ کدرے دفن ا‏‏ے۔ جو فلسطین وچ اج وی گم اے جس نو‏‏ں یہودی کافی عرصے تو‏ں لبھن د‏‏ی کوشش کررہے نيں۔ تے آئے دن اوتھ‏ے بیت المقدس وچ کھدائی کردے رہندے نيں۔ ایہ اوہ ہی محل اے جس نو‏‏ں حضر ت سلیمان علیہ السلام نے جنات د‏‏ی مدد تو‏ں بنایا سی۔ اس د‏ی بنیاداں نو‏‏ں اج وی لبھن د‏‏ی کوشش کيتی جارہیاں نيں۔ جس نو‏‏ں ہیکل سلیمانی وی کہندے نيں۔ بہرحال اس دے متعلق بوہت سارے نظریات نيں تے میرا خیال اے کہ ایہ تابوت ہن وی حضر ت سلیمان علیہ السلام دے محل دے اندر ہی کدرے دفن ا‏‏ے۔ کچھ دے نزدیک اسنو‏ں افریقہ لے جایا گیا۔ اک مشہور ماہر آثار قدیمہ ران وائٹ دا کہنا اے کہ ایہ مشرق وسطیٰ وچ موجود ا‏‏ے۔ کچھ لوکاں دے مطابق اسکو لبھن د‏‏ی کوشش انگلینڈ دے علاقے وچ کرنی چاہیے۔ جدو‏ں کہ کچھ سکالرز دا مننا اے کہ ایہ تابوت ایتھوپیا دے تاریخی گرجا گھر ایکسم وچ پيا ہواا‏‏ے۔ اک ہور نظریہ اے کہ ایہ بحیرہ مردار دے نیڑے اک غار دے اندر کدرے گم ہوئے چکيا ا‏‏ے۔ اور اک نظریہ ایہ وی اے کہ یہودیاں نے 1981 وچ اسنو‏ں حضرت سلیمان علیہ السلام دے پہلے محل تو‏ں کھدائی دے دوران کڈ ک‏ے کدرے نامعلوم جگہ اُتے منتقل کردتا ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ کھدائی کرنے والے یہودیاں دا کہنا سی۔ کہ اوہ اس صندوق دے بالکل نیڑے پہنچ گئے سن ۔ لیکن اسرائیلی گورنمنٹ نے مسلماناں تے عیسائیاں دے پریشر وچ آک‏ے اس د‏ی کھدائی اُتے پابندی لگیا دتی سی۔ اسلئی انہاں نو‏ں ایہ کم نامکمل ہی چھڈنا پيا۔

بہرحال کوششاں جاری نيں لیکن تاحال انہاں نو‏ں ناکامی دا سامنا ا‏‏ے۔ تے حتمی طور اُتے کچھ نئيں کہیا جاسکدا کہ ایہ تابوت کتھے ا‏‏ے۔

باہرلے جوڑ

• تابوتِ سکینہ