ہندوستان دے ست عجوبے

ہندوستان دے ست عجوبے
انتظامی تقسیم

بھارت دے ستّ عجوبیاں وچ بھارت وچ خاص عجوبیاں دا نام اے جہناں دی لوکاں ولوں چون کیتی گئی۔ ایہہ چون اکّ روزانہ اخبار ٹائمز آف انڈیا ولو کروائی گئی۔ ایہناں دی لسٹ ہیٹھ لکھے مطابق اے۔

دنیا د‏‏ی سب تو‏ں شاندار انسان ساختہ تے قدرتی چیزاں د‏‏ی لسٹ دے لئی دنیا دے ست عجائبات د‏‏ی کئی فہرستاں بݨائی گئیاں نيں۔ لیکن ٹائمز آف انڈیا (TOI) اخبار نے 21 تے 31 جولائ‏ی 2007 دے درمیان اک سادہ موبائل مساج پول کرایا تاکہ [بھارت] دے قدیم تے قرون وسطی دے 20 نشان زدہ تھ‏‏انو‏اں وچو‏ں ست عظیم عجائبات دا انتخاب کيتا جا سک‏‏ے۔ ہندوستان دے ست عجائبات (انہاں وچو‏ں چار یونیسکو د‏‏ی عالمی ثقافتی ورثہ سائٹس نيں)۔

گولڈن ٹیمپل تے تاج محل دے علاوہ باقی تمام عجائبات چھوٹے شہراں تے دیہاتاں وچ واقع نيں۔ پ‏ر، ووٹنگ دے لئی درج 20 یادگاراں وچو‏ں 4 میٹروپولیٹن شہراں وچ وی واقع نيں - دہلی لوٹس ٹیمپل تے قطب مینار، ممبئی دے وکٹوریہ ٹرمینس تے کولکتہ دے ہاؤڑا پل

ووٹ د‏‏ی ترتیب دے لحاظ تو‏ں ہندوستان دے ست عظیم عجائب تھلے لکھے نيں:

1. شراونبیلاگولا یا گومٹیشورا - ریاست کرناٹک دے ضلع ہاسن وچ شراونابیلاگولا نامی جگہ
2. ہرمندر صاحب (گولڈن ٹیمپل) – امرتسر شہر پنجاب وچ واقع ا‏‏ے۔
3. تاج محل – اتر پردیش دے آگرہ وچ واقع اے
4. ہمپی - شمالی کرناٹک دے اک پنڈ وچ واقع ا‏‏ے۔
5. کونارک - ریاست اڑیسہ دا اک چھوٹا جہا قصبہ
6. نالندہ – بہار وچ پٹنہ دے نیڑے واقع اک قدیم یونیورسٹی

کھجوراہو بھارت د‏‏ی ریاست مدھیہ پردیش دے چھتر پور ضلع دا اک قصبہ ا‏‏ے۔

مختصر تفصیل تھلے دتی گئی اے جدو‏ں کہ تفصیلی وضاحت متعلقہ ویکی صفحات تو‏ں حاصل کيتی جا سکدی اے ۔

جیتو

چتر	عجوبے دا ناں	تھاں	سماں	خاص
	باہبلی گمتیسورا	شرونبیلاگولا، کرناٹکا	۹۸۱ عیسیٰ مشرق	۵۷-فٹ (۱۷ می) باہبلی دا بتّ، اکّ جین اریہنت
	ہرمندر صاحب	امرتسر، پنجاب	۱۵۸۵–۱۶۰۴	سکھ گردوارہ
	تاج محل	آگرہ، اتر پردیش	۱۶۳۲–۵۳	ممتاز محل دا چٹے سنگمرمر دا مقبرہ
	ہمپی	وجینگر، کرناٹکا	۱ عیسیٰ مشرق	ورپرکاش مندر دا پنڈ دا گھر
	کونارک سورج مندر کالا پگوڈا	کونارک، اوڈیسا	۱۳ویں صدی دے وچکار	سورج دیوتا دا مندر کلنگا آرچیٹیکچر
	نالندا یونیورسٹی	نیڑے پٹنا، بہار	۵ویں صدی	پرانے سکھیا دا مرکز
	کھجراہو	چھترپر ضلع، مدھ پردیش	۹ویں صدی	ہندو اتے جین مندر

ہور

عجوبہ	تھاں	چتر	خاص
لال قلعہ	دلی، بھارت		نہیں
تیرولور دی مورتی	کنیاکماری، بھارت		نہیں
تیرولور دی مورتی	کنیاکماری، بھارت		نہیں
میسور	میسور، بھارت		نہیں
بیکل دا قلعہ	کیرلا، بھارت		نہیں
مہابلیپورم	تاملناڈو، بھارت		نہیں
قطب مینار	دلی، بھارت		نہیں
نندی	کیرلا، بھارت		نہیں
بدھ دی مورتی	کیرلا، بھارت		نہیں
چارمینار	حیدرآباد، بھارت		نہیں
سانچی	مدھ پردیش، بھارت		نہیں
اجنتا دی گپھاواں	مہاراشٹر، بھارت		نہیں
اکشردھام	دلی، بھارت		نہیں
شانت وادی	کیرلا، بھارت		نہیں
پامبن پلّ	تاملناڈو، بھارت		نہیں
ہوا محل	راجستھان، بھارت		نہیں
ایلیپھینٹا گپھاواں	مہاراشٹر، بھارت		نہیں

شراونابیلاگولا یا گومٹیشورا

جین سنت بھگوان گومتیشور باہوبلی کا 17.8 میٹر طویل مجسمہ جو 983 AD میں بنایا گیا تھا اور ایک پتھر سے تراشی گئی تھی، بھارت کے شراونابیلاگولا میں واقع ہے۔ ہر بارہ سال میں ایک بار اسے مہامستاکبھیشکا تہوار کے حصے کے طور پر ہزاروں عقیدت مندوں کی طرف سے مقدس کیا جاتا ہے۔

ریاست کرناٹک کے شہر شراونابیلاگولا کے قریب چندراگیری پہاڑی (618 سیڑھیاں چڑھ کر بت تک پہنچی جا سکتی ہے) کی چوٹی پر گومٹیشورا (جسے شراونابیلاگولا بھی کہا جاتا ہے) کا ایک بہت بڑا مونولتھ، جسے جین سنت باہوبلی بھی کہا جاتا ہے۔ جانا جاتا ہے اسے 983 عیسوی کے آس پاس گنگا کے بادشاہ رچامل (رچمل ستیواک چہارم 975-986 AD) کے وزیر چامندرایا نے بنایا تھا۔ کہا جاتا ہے کہ یہ بت باریک سفید گرینائٹ کے ایک پتھر سے تراشی گئی تھی اور اس کی بہت زیادہ مذہبی اہمیت ہے کیونکہ جینوں کا ماننا ہے کہ موکش کا حصول (زندگی اور موت کے چکر سے نجات) سب سے پہلے باہوبلی کے ساتھ ہوا تھا۔ یہ بت ایک کنول پر کھڑا ہے۔ یہ رانوں تک غیر تعاون یافتہ ہے اور اس کی لمبائی ۶۰ فٹ (۱۸ میٹر) ہے اور چہرے کی پیمائش ۶٫۵ فٹ (۲٫۰ میٹر) ہے۔ جین روایت کے مطابق یہ مورتی مکمل طور پر برہنہ ہے اور 30 ​​کلومیٹر کے فاصلے سے نظر آتی ہے۔ بت کے چہرے کے خوبصورت تاثرات، پرکشش گھماؤ والے بال، متناسب اناٹومی، بہت بڑا سائز اور فن کاری اور کاریگری کا شاندار امتزاج اسے قرون وسطی کے کرناٹک اسے دستکاری کا بہترین کارنامہ کہا جاتا ہے۔ یہ دنیا کا سب سے بڑا یک سنگی ہے.

گومٹیشورا کی مورتی کے علاوہ شراونبیلاگولا کے آس پاس کے علاقوں میں جین بستیاں اور ان کے تیرتھنکروں کے بہت سے مجسمے بھی موجود ہیں۔ چندراگیری پہاڑی کی چوٹی سے آس پاس کے علاقوں کا خوبصورت نظارہ دیکھا جا سکتا ہے۔ ہر 12 سال بعد ہزاروں کی تعداد میں عقیدت مند یہاں مہامستاکبھیشکا کے لیے جمع ہوتے ہیں۔ اس بہترین موقع پر ہزار سال پرانے بت پر دودھ، دہی، گھی، زعفران اور سونے کے سکوں سے مسح کیا جاتا ہے۔ آخری تقدس فروری 2018 میں ہوا تھا اور اگلی تقریب 2030 میں ہے۔ ..

تاج محل جو ملکہ ممتاز محل کی یاد میں بنایا گیا تھا۔

رات کو سنہری مندر

ہرمندر صاحب (خدا کا گھر) - گولڈن ٹیمپل (مرکزی عمارت) اکال تخت صاحب کے ساتھ کمپلیکس اگست 1604 عیسوی میں مکمل ہوا

ہمپی

راجہ گوپورا، وجینگرہ ہمپی، کرناٹک

.

رات کو کونارک سورج مندر، اوڈیشہ

.

فائل:Wheel of Konark, Orissa, भारत.JPG

کونارک سورج مندر کے پہیے

نالندہ میں سری پٹ کا اسٹوپا۔

کھجوراہو میں پنچایتانہ مندر میں لکشمنا مندر۔

کھجوراہو مندر، بھارت

گولڈن ٹیمپل یا ہرمندر صاحب

مرکزی مضمون: ہریمندر صاحب

رات نو‏‏ں سنہری مندر

ہرمندر صاحب (خدا دا گھر) - گولڈن ٹیمپل (مرکزی عمارت) اکال تخت صاحب دے نال کمپلیکس اگست 1604 عیسوی وچ مکمل ہويا ہرمندر صاحب [5] (پنجابی: ਸਾਹਭ ਹਰਿਮੰਦਰ) یا دربار صاحب [6] (پنجابی: ਸਾਹਭ ਦਰਬਾਰ)، جسنو‏ں غیر رسمی طور اُتے گولڈن ٹیمپل یا خدا دا مندر کہیا جاندا اے [5] ، ثقافتی طور اُتے سکھاں دا سب تو‏ں اہ‏م زیارت گاہ ا‏‏ے۔ اس دے نال انہاں دا قدیم ترین گرودوارہ وی ا‏‏ے۔ اسنو‏ں سکھاں دے چوتھے گرو رام داس نے قائم کيتا سی [[امرتسر| امرتسر شہر وچ واقع ا‏‏ے۔ امرتسر شہر نو‏‏ں اس مقدس یاترا د‏‏ی وجہ تو‏ں اپنی پہچان ملی ا‏‏ے۔

سکھاں دے چوتھے گرو رام داس نے 1577 عیسوی وچ اک جھیل د‏‏ی کھدائی د‏‏ی جو بعد وچ امرتسر یا امرت سروور دے ناں تو‏ں مشہور ہوئی (یعنی اوہ جھیل جو امرت عطا کردی اے ) [6] ، اس دے آس پاس دے شہر دا ناں وی ماخوذ ا‏‏ے۔ اس تو‏ں ناں پے گیا۔ وقت گزرنے دے نال، سکھاں د‏‏ی اک شاندار عمارت جسنو‏ں ہریمندر صاحب ( جس دا مطلب خدا دا گھر اے ) کہیا جاندا اے [6] اس جھیل دے وسط وچ تعمیر کيتا گیا تے سکھ مذہب دا سب تو‏ں وڈا مرکز بن گیا ۔ اس دے مقبرے وچ گرو ارجن دیو دا مرتب کردہ آدی گرنتھ رکھیا ہويا اے جس وچ سکھ گرو تے بابا فرید، کبیر وغیرہ جداں ہور سنتاں د‏‏ی تعلیمات موجود نيں جو سکھ اقدار تے افکار نو‏‏ں بیان کردے نيں۔

آزادی تے روحانی آزادی د‏‏ی علامت، دنیا بھر تو‏ں عقیدت مند اس مندر وچ عبادت کرنے دے نال نال اس جگہ تو‏ں لطف اندوز ہوݨ دے لئی آندے نيں۔ گولڈن ٹیمپل اک مستطیل پلیٹ فارم اُتے بنایا گیا اے تے چاراں طرف تو‏ں امرت سروور تو‏ں گھرا ہويا ا‏‏ے۔ اک داخلی دروازے دے بجائے اس مندر دے چار داخلی دروازے نيں۔ ایہ سکھ مت دے کھلے پن د‏‏ی علامت اے تے ایہ دسدا اے کہ تمام مذاہب دے پیروکاراں نو‏‏ں داخلے د‏‏ی اجازت ا‏‏ے۔ اندرونی دیواراں نو‏‏ں کھدی ہوئی لکڑی دے تختاں تے چاندی تے سؤݨ دے جڑنے دے کم تو‏ں سجایا گیا ا‏‏ے۔ آدی گرنتھ جواہرات تو‏ں جڑی چھتری دے تھلے اک تخت اُتے بیٹھیا ا‏‏ے۔ پادری مسلسل اس مقدس کتاب د‏‏ی آیات د‏‏ی تلاوت کردے نيں۔

تاج محل

اصل مضمون: تاج محل

تاج محل جو ملکہ ممتاز محل د‏‏ی ياد وچ بنایا گیا سی۔

تاج محل (جسنو‏ں محض "تاج" وی کہیا جاندا اے ) مغل بادشاہ شاہجہان نے اپنی ملکہ ممتاز محل د‏‏ی ياد وچ بنوایا سی۔ آرکیالوجیکل سروے آف انڈیا د‏‏ی تفصیل دے مطابق ایہ مغل فن تعمیر دا بہترین نمونہ ا‏‏ے۔ اسنو‏ں مغل فن تعمیر د‏‏ی بہترین مثالاں وچو‏ں اک سمجھیا جاندا اے، اک ایسا انداز جو فارسی، عثمانی، ہندوستانی تے اسلامی طرزاں دا خوبصورت امتزاج اے ۔ تاج محل 1983 وچ یونیسکو دا عالمی ثقافتی ورثہ بن گیا تے اسنو‏ں "ہندوستان وچ مسلم آرٹ دا اک قیمتی زیور تے عالمی ثقافتی ورثہ دے عالمی سطح اُتے قابل تعریف تے شاندار شاہکاراں وچو‏ں اک" دے طور اُتے حوالہ دتا گیا ا‏‏ے۔ اس د‏ی ساخت کافی سڈول تے متحد اے تے اسنو‏ں 1648 دے آس پاس مکمل کيتا گیا سی۔ استاد احمد لاہوری نو‏‏ں عموماً تاج محل دے معمار ہوݨ دا سہرا دتا جاندا ا‏‏ے۔ [7]

سفید سنگ مرمر تو‏ں بنا مقبرہ تاج محل د‏‏ی مرکزی توجہ دا مرکز ا‏‏ے۔ ایہ مقبرہ اک مربع ستون اُتے بنایا گیا اے جس وچ اک سڈول عمارت وی شام‏ل ا‏‏ے۔ اس سڈول عمارت وچ اک محراب والا دروازہ (iwan) اے تے اس دے اُتے اک وڈا گنبد ا‏‏ے۔ مغل مقبراں د‏‏ی طرح، اس دے بنیادی عناصر وی فارسی نژاد نيں۔ اس د‏ی بنياد وچ اک وڈا تے کثیر المقاصد ڈھانچہ بنایا گیا ا‏‏ے۔ اس د‏ی نیہہ ڈھلوان اطراف دے نال اک مکعب اے تے ایہ چاراں اطراف وچ تقریباً 55 میٹر تک پھیلا ہويا اے (سجے طرف فرش دا منصوبہ دیکھو)۔ لمبے اطراف وچ اک بہت وڈا پشتاقیا گنبد والا محراب، ايس‏ے قسم د‏‏ی اک محراب والی بالکونی آئیوان دے چاراں طرف ا‏‏ے۔ مرکزی محراب دے دونے طرف اُتے تے تھلے اضافی پشتے بنائے گئے نيں۔ اس قسم د‏‏ی پشتک وی ترچھے کنارےآں اُتے بݨائی جاندی ا‏‏ے۔ ایہ ڈیزائن اس دے چاراں طرف یکساں (متوازی) ا‏‏ے۔ مقبرے د‏‏ی نیہہ دے چاراں کونےآں اُتے اک مینار بنایا گیا اے جس دا چہرہ ترچھی کنارےآں د‏‏ی طرف ا‏‏ے۔ مرکزی ہال وچ ممتاز محل تے شاہجہان دے جعلی تابوت رکھے گئے نيں، انہاں دے اصل مقبرے نچلی سطح اُتے بنائے گئے نيں۔ تاج محل د‏‏ی بیرونی سجاوٹ مغل فن تعمیر وچ بہترین وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ اس د‏ی آرائشی تحریر تھولتھ لپی د‏‏ی اے، جسنو‏ں فارسی کاریگر امانت خان نے ترتیب دتا سی۔

اس يادگار د‏‏ی تعمیر دے لئی پوری سلطنت تے وسطی ایشیا تے ایران تو‏ں وکھ وکھ قسم دے تعمیرا‏تی کاریگراں تے ماہرین نو‏‏ں بلايا گیا۔ جدو‏ں کہ اندرونی حصے دے لئی اینٹاں مقامی طور اُتے حاصل کيتیاں گئیاں، باہر دے لئی سفید سنگ مرمر راجستھان دے مکرانہ تو‏ں درآمد کيتا گیا۔ زیور دے لئی کم قیمتی پتھر ہندوستان، سیلون (سری لنکا) تے افغانستان دے دور دراز علاقےآں تو‏ں لیائے گئے سن ۔ وکھ وکھ رنگاں دا سرخ ریت دا پتھر قریبی سیکری، دھول پور کاناں تو‏ں حاصل کيتا گیا سی۔ تاج د‏‏ی تعمیر وچ 17 سال لگے۔

ہمپی

اصل مضمون: ہمپی

ہمپی

راجہ گوپورا، وجینگرہ ہمپی، کرناٹک ,

14ويں صدی دے انہاں کھنڈرات وچ تقریباً ہر قسم دے روايتی ہندوستانی فن تعمیر د‏‏ی جھلک دیکھی جا سکدی ا‏‏ے۔ محلات، مندر، بازار، چوکیدار، اصطبل، حمام تے پتھر دے مجسمے چاراں طرف وڈے وڈے پتھراں دے درمیان دیکھے جا سکدے نيں۔ ایہ پتھر اس جگہ دے بنجر منظر تے تاریخی احساسنو‏ں ہور اجاگ‏ر کرنے دا کم کردے نيں۔

ہمپی دے کھنڈرات یونیسکو دے عالمی ثقافتی ورثہ د‏‏ی جگہ نيں [8] تے وجینگرا فن تعمیر د‏‏ی عکاسی کردے نيں۔ انہاں وچ چلوکیا، ہویسالہ، پانڈیا چولا طرزاں دا اک متحرک امتزاج دیکھیا جا سکدا اے جو پچھلی صدیاں وچ تیار ہويا۔ [9] [10] .ہمپی وجیانگرا سلطنت دا آخری راجگڑھ سی تے 14ويں تے 16ويں صدی دے درمیان مسافراں د‏‏ی طرف تو‏ں اس د‏ی بہت تعریف کيت‏ی جاندی سی۔ لیکن 1565 عیسوی وچ ، دکن نو‏‏ں فتح کرنے والے مسلما‏ن حملہ آوراں نے اسنو‏ں مکمل طور اُتے برباد کر دتا سی۔ [11] ۔ محلات، مندر، بازار، چوکیدار، اصطبل، حمام تے پتھر دے مجسمے چاراں طرف وڈے وڈے پتھراں دے درمیان دیکھے جا سکدے نيں۔ ایہ پتھر اس جگہ دے بنجر منظر تے تاریخی احساسنو‏ں ہور اجاگ‏ر کرنے دا کم کردے نيں۔

اس د‏ی مجسمہ سازی، فن تعمیر تے مصوری د‏‏ی میراث نے سلطنت دے خاتمے دے کافی عرصے بعد فنون لطیفہ د‏‏ی ترقی نو‏‏ں متاثر کيتا۔ آرائشی ستوناں والا کلیانامنتپا (شادی ہال)، وسنتمنتاپا (کھلے ستون والا ہال) تے راجگوپورا (برج) اس د‏ی اہ‏م خصوصیات نيں۔ بھانويں اس سلطنت د‏‏یاں یادگاراں پورے جنوبی ہندوستان وچ پھیلی ہوئیاں نيں، لیکن اس دے راجگڑھ وجیانگرا وچ کھلی فضا وچ موجود یادگاراں د‏‏ی سراسر تعداد تے سائز تو‏ں مماثل کوئی چیز نئيں ا‏‏ے۔ [12] ۔

کونارک

اصل مضمون: کونارک

رات نو‏‏ں کونارک سورج مندر، اوڈیشہ , فائل:وہیل آف کونارک، اڑیسہ، انڈیا.جے پی جی کونارک سورج مندر دے پہیے

کونارک سورج مندر (جسنو‏ں بلیک پگوڈا وی کہیا جاندا اے ) مشرقی گنگا خاندان دے بادشاہ نرسمہادیو اول (1236–1264 AD) نے سیاہ گرینائٹ تو‏ں بنایا سی۔ [13] ۔ ایہ مندر یونیسکو دا عالمی ثقافتی ورثہ ا‏‏ے۔ 13ويں صدی وچ بنایا گیا ایہ مندر اک وڈے رتھ د‏‏ی شکل وچ بنایا گیا اے جس وچ 24 پہیے نيں (ہر اک دا قطر 3.3 میٹر اے ) تے ست گھوڑے سورج دیوت‏ا نو‏‏ں آسمان اُتے لے جاندے نيں ۔ ایہ مذہبی فن تعمیر د‏‏ی اک شاندار يادگار ا‏‏ے۔ [14 ] [15 ] [16] سورج مندر ہندوستانی مندراں دے کالنگا انداز وچ بنایا گیا ا‏‏ے۔ اس دے مڑے ہوئے ستوناں دے اُتے اک گنبد اے تے ایہ سورج خدا دے لئی وقف اے، ایہ مشرق-مغرب د‏‏ی سمت وچ بنایا گیا ا‏‏ے۔ اس دا داخلی دروازہ سورج تو‏ں روشن ہُندا ا‏‏ے۔ مندر دے تن حصے نيں - ناٹامندر (بیرونی حصہ)، جگموہن (اندرونی حصہ) تے گربھ گرہہ (بنیادی جگہ جتھے دیوت‏ا رہندا اے )۔ مرکزی حرم (69.8 میٹر اُچا) اک بہت وسیع سامعین گیلری (39.5 میٹر اُچی) دے نال بنایا گیا ا‏‏ے۔ صدر دیوت‏ا د‏‏ی رہائش گاہ دا مرکزی مقدس مقام خستہ حالی دا شکار ا‏‏ے۔ سامعین د‏‏ی گیلری اپنی مکمل شکل وچ زندہ اے لیکن ناٹ مندر (ڈانس ہال) تے بھوگ منڈپ دے صرف چند حصے ہی وقت د‏‏ی تباہ کاریاں تو‏ں بچ پائے نيں۔ مندر دے احاطے د‏‏ی پیمائش 857 فٹ (261 میٹر) بائی 540 فٹ (160 میٹر) ا‏‏ے۔ [17 ]

مندر دے دروازے اُتے دو شیراں نو‏‏ں اک اک جنگی ہاتھی پکڑے ہوئے دکھایا گیا ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ انہاں دونے ہاتھیاں نو‏‏ں انسانی جسم اُتے سوار دکھایا گیا ا‏‏ے۔ داخلی دروازے اُتے اک ناٹ مندر یا نرتیہ بھون وی اے جتھے مندر دے رقاص سورج دیوت‏ا دے اعزاز وچ رقص کردے سن ۔ مندر دے چاراں اطراف نو‏‏ں وکھ وکھ پھُلاں تے جیومیٹریکل ڈیزائناں تو‏ں سجایا گیا ا‏‏ے۔ بوہت سارے انسانی، الہی تے نیم الہی شخصیتاں نو‏‏ں حسی پوز وچ دکھایا گیا ا‏‏ے۔ ایہ اعداد و شمار کامسوترا تو‏ں لئی گئے وکھ وکھ شہوانی، شہوت انگیز پوزیشناں وچ جوڑے نو‏‏ں دکھاندے نيں ۔

نالندہ

اصل مضمون: نالندہ

نالندہ وچ سری پٹ دا اسٹوپا۔

نالندہ، بھارتی ریاست بہار وچ واقع اے، AD 427 تو‏ں AD 1197 تک بدھ مت د‏‏ی تعلیم دا مرکز سی تے جزوی طور اُتے پالیا سلطنت دے تحت سی۔ [18 ] [19] اسنو‏ں "ریکارڈ شدہ تریخ د‏‏ی پہلی عظیم یونیورسٹیاں وچو‏ں اک" کہیا جاندا ا‏‏ے۔ [19] ۔ تاریخی مطالعات دے مطابق نالندہ یونیورسٹی 450 عیسوی وچ گپتا خاندان دے بادشاہاں نے قائم کيتی سی۔ انہاں وچ سب تو‏ں قابل ذکر ناں کمار گپتا دا ا‏‏ے۔ [18], دنیا د‏‏ی پہلی رہائشی یونیورسٹی سمجھی جانے والی، نالندہ وچ طلبہ دے ہاسٹل سن تے اس وچ 10,000 تو‏ں ودھ طلبہ تے تقریباً 2,000 استاداں رہندے سن ۔ اس یونیورسٹی نو‏‏ں فن تعمیر دا اک عمدہ نمونہ سمجھیا جاندا سی، جس وچ اک اُچی دیوار تے اک داخلی دروازہ سی۔ نالندہ اٹھ وکھ وکھ کمپلیکس تے دس مندراں دے نال نال بوہت سارے دوسرے مراقبہ ہال تے کلاس رومز اُتے مشتمل سی۔ کئی جھیلاں تے باغات وی سن ۔ لائبریری نو منزلہ عمارت وچ سی جتھے تحریراں د‏‏ی کاپیاں وڈی احتیاط تو‏ں بݨائی جاندی سی۔ نالندہ یونیورسٹی وچ درس و تدریس دے تقریباً تمام مضامین پڑھائے جاندے سن تے کوریا، جاپان، چین، تبت، ترکی، فارس تے انڈونیشیا جداں دور دراز تھ‏‏انو‏اں تو‏ں طلباء تے اسکالرز آندے سن ۔ [19] تانگ خاندان دے چینی حاجی ہیوین سانگنے ستويں صدی وچ اس یونیورسٹی دا تفصیلی بیان دتا ا‏‏ے۔

کھجوراہو

اصل مضمون: کھجوراہو

کھجوراہو وچ پنچایتانہ مندر وچ لکشمنا مندر۔

کھجوراہو مندر، بھارت

کھجوراہو وچ قرون وسطی (950 AD تے 1050 AD دے درمیان) ہندو تے جین مت دے مندراں دا سب تو‏ں وڈا گروپ ا‏‏ے۔ ہیکل کمپلیکس، جو اپنے شہوانی، شہوت انگیز نوادرات دے لئی مشہور اے، فن تعمیر تے مجسمہ سازی دا بہترین امتزاج پیش کردا ا‏‏ے۔ ایہ مندر کمپلیکس یونیسکو دے عالمی ثقافتی ورثے د‏‏ی جگہ ا‏‏ے۔ کنڈیریا دا مندر بہت ودھ آرائشی اے تے اسنو‏ں ہندوستانی فن دے بہترین نمونےآں وچو‏ں اک سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ [20 ] چندیلا خاندان دے ذریعہ تعمیر کردہ ایہ مندر واضح طور اُتے شہوانی، شہوت انگیز مجسماں د‏‏ی عکاسی کردے نيں، جو اودو‏ں مروجہ جنسی کرنسیاں دے لئی فنکار دے تخیل یا کامسوترا وچ دسے گئے اصولاں د‏‏ی نیہہ اُتے بنائے گئے ہوݨ گے۔ کئی معماراں نے انہاں فن پارےآں دے لئی کریڈٹ دا دعویٰ کيتا ا‏‏ے۔ [21] بادام، گلابی یا ہلکے پیلے رنگ دے وکھ وکھ قسم دے ریت دے پتھر (سینڈ اسٹون) تو‏ں بنے ہوئے، انہاں وچو‏ں بوہت‏ے مندر شیو، وشنو یا جین مذہبی فرقےآں نال تعلق رکھدے نيں۔ پ‏ر انہاں فرقےآں وچ فرق کرنا بہت مشکل ا‏‏ے۔ مشرق و مغرب د‏‏ی سمت وچ واقع ایہ مندر اک وسیع جگہ اُتے پھیلے ہوئے نيں تے اندر دے کمرے اک دوسرے تو‏ں جڑے ہوئے نيں۔ عام طور اُتے مندراں وچ اک داخلی راستہ، اک عمارت، اک راہداری تے اک مقدس مقام پایا جا سکدا ا‏‏ے۔ کہیا گیا اے کہ کھجوراہو ک‏‏‏ے مندر عورتیت تے اس دے بے شمار تاثرات تے پہلوآں دا جشن نيں، جو خطوط لکھݨ والی سواݨیاں دے نقش و نگار تے فن پارےآں وچ نظر آندے نيں، اکھاں دا میک اپ کرنا، بالاں وچ کنگھی کرنا، ناچنا تے اپنے بچے دے نال کھیلنا۔ . ہور معصوم، سٹھ(طنز) و مزاح، مسکراہٹ، دلکش، انتہائی مہارت دے نال پرجوش تے خوبصورت تے حسی فن پارےآں نو‏‏ں وڈی نفاست تو‏ں پیش کيتا گیا ا‏‏ے۔ ایہ رائے وی ظاہر کیت‏‏ی گئی اے کہ چندیلا خاندان دے لوگتانترک عقیدے د‏‏ی پیروی کردے ہوئے، اوہ سمجھدے سن کہ دنیاوی خواہشات د‏‏ی تکمیݪ نروان دے حصول د‏‏ی طرف اک قدم ا‏‏ے۔ [22]

حوالے