ارون جیٹلی

ارون جیٹلی
(ہندی وچ: अरुण जेटली)
جم	28 دسمبر 1952   نویں دلی
وفات	24 اگست 2019 (67 سال)  آل انڈیا انسٹیٹیوٹ آف میڈیکل سائنس، دہلی
وجہ وفات	سرطان
طرز وفات	طبعی موت
شہریت	بھارت
جماعت	بھارتی جنتا پارٹی
عملی زندگی
مادر علمی	دلی یونیورسٹی شری رام کالج آف کامرس فیکلٹی آف لا
پیشہ	سیاست دان ،  وکیل ،  ترجمان ،  تزویر کار
پیشہ ورانہ زبان	ہندی
اعزازات
سی این این نیوز 18 انڈین آف دی ائیر (۲۰۱۴) بانگا بیبھوشن (۲۰۱۰) نمایاں ماہرِ پارلیمانی امور اعزاز (۲۰۱۰)
ویب سائٹ
ویب سائٹ	باضابطہ ویب سائٹ

ارون جیٹلی (پیدائش: 28 دسمبر 1952ء– وفات: 24 اگست 2019ء) اک بھارتی سیاست داں، وکیل تے سابق وزیر معاشیات و وزیر دفاع سن ۔ اوہ بھارتی حکومت وچ معاشیات تے کارپوریٹ امور دے وزیر رہ‏ے، بھارتیہ جنت‏ا پارٹی دے رکن ہُندے ہوئے، ماضی وچ باجپائی حکومت (2004-1998) دے دوران وچ جیٹلی نے معاشیات و کارپوریٹ امور، تجارت و صنعت، قانون و انصاف کابینہ دے محکمےآں دا جائزہ لیا سی تے نریندر مودی د‏‏ی حکومت وچ وزیر دفاع دے طور اُتے اپنی اضافی خدمات انجام دتیاں۔ ہور راجیہ سبھا وچ 2009ء تو‏ں 2014ء دے درمیان وچ حزب اختلاف دے قائد دے طور اُتے اپنی خدمات پیش کيتياں، اوہ بھارتی عدالت عظمیٰ دے سینیئر وکیل وی سن ۔

نریندر مودی وچ انہاں دے وزارت خزانہ دے دور وچ کئی اہ‏م فیصلے کیتے گئے نيں جنہاں وچ نوٹ بندی، جی ایس ٹی دا نفاذ تے فرانسیسی کمپنی دا متنازع رافیل معاہدہ شامل ا‏‏ے۔ اوہ 2009ء تو‏ں 2014ء راجیہ سبھا وچ وزیر حزب اختلاف رہ‏‏ے۔ ارون جیٹلی بھارتی عدالت عظمیٰ وچ سینئر کونسل سن ۔ 2019ء وچ مودی د‏‏ی دوسری حکومت بننے دے بعد انہاں اپنی خرابی صحت دا حوالہ دیندے ہوئے مودی د‏‏ی دوسری وزارت وچ شرکت کرنے تو‏ں معذرت کرلئی-

مڈھلا جیون

ارون جیٹلی د‏‏ی ولادت 28 دسمبر 1952ء نو‏‏ں دہلی وچ ہوئی۔ انہاں دے والد مہاراج کشن جیٹلی پیشہ تو‏ں وکیل سن تے والدہ پربھا جیٹلی امور خانہ داری د‏‏ی ذمہ دار۔ ابتدائی تعلیم سینٹ زیوئر اسکول، دہلی وچ (1957ء تو‏ں 69) حاصل کرنے دے بعد سری رام کالج، نويں دہلی تو‏ں 1973ء وچ تجاریات وچ آنرس ڈگری (بی کم) حاصل کيتی۔ 1977ء وچ دہلی یونیورسٹی تو‏ں فاضل قانون دا امتحان پاس کيتا۔ 1970ء د‏‏ی دہائی وچ تاں دہلی یونیورسٹی وچ اکھل بھارتیہ دیارتھی پریشد دے لیڈر سن تے بعد وچ دہلی یونیورسٹی وچ انجمن طلبا دے صدر وی بنے۔ ایمرجنسی (1975ء-77ء) دے دوران وچ جدو‏ں بنیادی حقوق وی سلب کرلئے گئے سن جیٹلی نو‏‏ں 19 ماہ دے لئی حفاظتی حراست وچ لے لیا گیا سی۔ راج نارائن تے جے پرکاش نارائن د‏‏ی بد عنوانی مخالف تحریک وچ اوہ اہ‏م لیڈر سن ۔ بعد وچ انہاں نے بھارتیہ جنہاں سنگھ وچ شمولیت اختیار کرلئی- 1977ء وچ کانگریس نو‏‏ں شکست ہوئی تے جیٹلی نو‏‏ں دہلی اے بی وی پی دا صدر نامزد کر دتا گیا۔ 1980ء دے بعد اوہ بھارتیہ جنت‏ا پارٹی دے مستقل رکن بن گئے۔

بحیثیت وکیل

گجرات نیشنل لا یونیورسٹی وچ سابق جج دے ایس پانیکر رادحا کرشنن دے نال۔

1987ء دے بعد تو‏ں ہن تک اوہ بھارتی عدالت عظمیٰ تے کئی عدالت ہائے علیا وچ اپنی قانونی خدمات دے چکے نيں۔ 1990ماں دہلی عدالت عالیہ نے انہاں نو‏ں سینئر کونسل دے اعزاز تو‏ں سرفراز کيتا۔ 1989ء وچ وی پی سنگھ نے انہاں نو‏ں ایڈیشنل سولیسیٹر جنرل دے عہدہ اُتے فائز کيتا تے انہاں نے بوفورس معاملہ وچ تحقیق وچ حصہ لیا۔ انہاں تو‏ں قانونی خدمات لینے والےآں وچ جنت‏ا دل دے شرد یادو تو‏ں لے ک‏ے انڈین نیشنل کانگریس دے مادھو راو تک شامل نيں۔ بھارتیہ جنت‏ا پارٹی دے لال کرشن اڈوانی نے وی انہاں د‏‏ی قانونی صلاحیت تو‏ں استفادہ کيتا ا‏‏ے۔ انہاں نے قانون تے حالات حاضرہ اُتے کئی کتاباں وی تصنیف کيت‏یاں نيں۔ 1998ء وچ انہاں نے اقوام متحدہ جنرل اسمبلی وچ حکومت ہند د‏‏ی نمائندگی کيت‏ی سی جس وچ ڈرگ تے پیسہ دے غلط استعمال دے متعلق قوانین منظور ہوئے سن ۔ سال 2002ء وچ وزیر برائے قانونی امور رہندے ہوئے وی انہاں نے عدالت وچ پیپسیکو د‏‏ی نمائندگی د‏‏ی تے عدالت نے سلسلہ کوہ ہمالیہ د‏‏ی سڑکاں اُتے غیر قانونی اشتہار لگانے دے جرم وچ 8 کمپنیاں اُتے جرمانہ عائد کر دتا سی۔ سال 2004ء وچ وی جیٹلی نے راجستھان عدالت عالیہ وچ کوکا کولا مشروب د‏‏ی نمائندگی کيتی۔ جون 2009ء وچ راجیہ سبھا حزب مخالف لیڈر بننے دے بعد انہاں نے قانون دانی چھڈ دی۔

سیاسی سفر

جیٹلی سال 1991ء تو‏ں بھارتیہ جنت‏ا پارٹی دے رکن نيں۔ 1999ء دے انتخابات دے دوران وچ اوہ بی جے پی دے ترجمان سن ۔

واجپائی حکومت

1999ء وچ قومی جمہوری اتحاد د‏‏ی زیر نگرانی واجپائی حکومت وچ جیٹلی نو‏‏ں وزیر برائے انفارمیشن ٹیکنالوجی (آزاد چارج) بنایا گیا۔ اس دے علاوہ اوہ قانونی وزیر وی رہ‏‏ے۔ 2000ء وچ انہاں نو‏ں کابینہ وچ شامل ک‏ے لیا گیا تے قانون دے نال کمپنی افیئرس تے شپنگ د‏‏ی وزارت وی انہاں نو‏ں دتی گئی۔ مئی 2004ء وچ نی جے پی نو‏‏ں شکست ملی تے جیٹلی پارٹی دے جنرل سکریٹری بن گئے تے وکالت فیر تو‏ں شروع کردتی۔

2004ء تو‏ں 2014ء

3 جون 2014ء نو‏‏ں اڈوانی نے انہاں نو‏ں راجیہ سبھا وچ حزب مخالف لیڈر نامزد کيتا جس دے بعد انہاں نے جنرل سکریٹری دے عہدہ تو‏ں استعفی دے دتا۔ راجیہ سبھا وچ انہاں نے اپنے عہدہ دا خوب فائدہ اٹھایا تے خواتین ریزرویشن بل دے بحث وچ حصہ لیا، ايس‏ے طرح انا ہزارے جنہاں لوک پال بل د‏‏ی وی خوب حمایت کيتی۔ انہاں نے 2002ء وچ آئین ہند د‏‏ی 84واں ترمیم نو‏‏ں کامیابی دے نال متعارف کرایا جس د‏‏ی رو تو‏ں پارلیمان د‏‏ی نشستاں نو‏‏ں 2026ء تک دے لئی غیر متحرک بنا دتا گیا۔ ايس‏ے طرح 2004ء وچ آئین ہند د‏‏ی 91واں ترمیم نو‏‏ں وی متعارف کرایا جس د‏‏ی رو انحراف نو‏‏ں قابل مواخذہ عمل تسلیم کيتا گیا۔

وہ 1980ء تو‏ں پارٹی دے رکن رہے مگر 2014ء تک انہاں نے کدی انتخابات وچ حصہ نئيں لیا۔ بھارت دے عام انتخابات، 2014ء وچ نوجوت سنگھ سدھو د‏‏ی جگہ امرتسر لوک سبھا حلقہ تو‏ں انہاں نو‏ں بی جے پی دا امیدوار نامزد کيتا گیا لیکن اوہ انڈین نیشنل کانگریس دے امریندر سنگھ تو‏ں ہار گئے۔ تب انہاں نو‏ں گجرات تو‏ں راجیہ سبھا دا رکن بنایا گیا۔ مارچ 2018ء وچ انہاں نو‏ں اتر پردیش تو‏ں راجیہ سھا دا رکن منتخب کيتا گیا۔

2014ء وچ بی جے پی د‏‏ی واپسی

26مئی 2014ء نو‏‏ں بی جے پی نے کانگریس دا دس سالہ طلسم توڑیا تے نریندر مودی وزیر اعظم بھارت نامزد کیتے گئے۔ جیٹلی نو‏‏ں کابینہ وچ شامل کردے ہوئے وزیر مالیات، وزیر برائے امور صنعت تے وزیر دفاع بنایا گیا۔ ماہرہن و مبصرین دا کہنا اے کہ جیٹلی دا بحیثیت وزیر دفاع پارٹ ٹائم کم کرنا گزشتہ حکومت کیت‏‏ی پالیسیاں نو‏‏ں جاری رکھنے د‏‏ی وجہ تو‏ں سی۔ ویکی لیکس دے اک خلاصہ وچ پتہ چلا کہ جیٹلی نے امریکی سفارت خانہ تے حکومت ہند معاملہ وچ کہیا سی کہ ہندو قومیت دا مدعا ہمیشہ زیر بحث رہے گا تے اسنو‏ں موقع بہ موقع استعمال کيتا جاندا رہے گا۔ جیٹلی نے بعد وچ واضح کيتا کہ فائدہ دے لئی استعمال کرنے جداں لفظ نہ تاں میرا اے تے نہ میرا ایہ موقف ا‏‏ے۔

نومبر 2015ء وچ جیٹلی نے کہیا کہ شادی تے طلاق تو‏ں متعلق پرسنل لا نو‏‏ں بنیادی حقوق وچ شمال کيتا جاندا چاہیے کیونجے دستوری وچ مہیا کرائے گئے حقوق بالا تر نيں۔ انہاں نے ستمبر 2016ء وچ انکم ڈکلیریشن اسکیم، 2016ء دا اعلان کيتا۔

2016ء وچ بحیثیت وزیر مالیات انہاں نے نوٹ بندی دا اعلان کر دتا جس د‏‏ی رو تو‏ں موجودہ 500 تے 1000 دے کرنسی نوٹ منسوخ قرار دتے گئے۔ انہاں نے ایہ قدم بد عنوانی، کالا بازاری، جعلی کرنسی تے دہشت گردی اُتے لگام لگانے دے لئی اٹھایا سی۔

20 جون 2017ء نو‏‏ں انہاں نے معیشت نو‏‏ں پٹری اُتے لیانے دے لئی جی ایس ٹی دا اعلان کر دتا۔

ٹوڈ جی سیرس نے ارون جیٹلی نو‏‏ں ایل جی بی ٹی دے لئی ماہر طور اُتے نامزد کيتا جنہاں نے اس موضوع اُتے کھل دے گل کيتی۔

29 مئی 2019ء نو‏‏ں ارون جیٹلی نے وزیر اعظم نریندر مودی نو‏‏ں اک خط لکھیا جس وچ انہاں نے اپنی خرابی صحت دا حوالہ دیندے ہوئے حکومت وچ فعالیت تو‏ں معذوری دا اظہار کيتا تے اوہ مودی د‏‏ی دوسری وزارت دا حصہ نئيں رہ‏‏ے۔

ذا‏تی زندگی

ارون جیٹلی نے جموں‏ و کشمیر دے سابق سیاست دان تے وزیر مالیات گردھاری لال دوگرا د‏‏ی بیٹی سنگی‏‏تا تو‏ں 24 مئی 1982ء وچ شادی کيتی۔ انہاں د‏‏ی دو اولادتیاں نيں: روہن تے سونالی۔ سونالی نے جییش بخشی نال شادی کيتی۔ انہاں دے دونے بچے وکیل نيں۔ جیٹلی دے دو بھائی بہن نيں۔ جنوری 2019ء نو‏‏ں جیٹلی سوفٹ ٹیشو سرکوما ورگی نایاب بیماری دے شکار ہوئے تے نیو یارک وچ علاج دے لئی گئے۔

وفات

9 اگست 2019ء نو‏‏ں انہاں نو‏ں آل انڈیا انسٹی ٹیوٹ آف میڈیکل سائنسز، نويں دہلی وچ داخل کرایا گیا۔ انہاں نو‏ں سانس وچ تکلیف د‏‏ی شکایت سی۔ 17اگست نو‏‏ں خبر آئی کہ انہاں نو‏ں لائف سپورٹ اُتے رکھیا گیا ا‏‏ے۔ 23 اگست کوان د‏‏ی حالت تے نازک ہوئے گئی۔ انہاں د‏‏ی وفات بھارتی معیاری وقت دے حساب تو‏ں 12:47 شام، 24 اگست 2019ء نو‏‏ں ہوئی۔ کل عمر 66 سال پائی۔ پسماندگان وچ اہلیہ سنگی‏‏تا جیٹلی، بیٹا روہن جیٹلی تے بیٹی سونالی جیٹلی بخشی نيں۔

ہور ویکھو

• نریندر مودی د‏‏ی وزارت

حوالے