Jump to content

اشرف صبوحی

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
اشرف صبوحی
جمسید ولی اشرف
مئی 11, 1905(1905-05-11)ء
دہلی، برطانوی ہندوستان
موتاپریل 22, 1990(1990-04-22)ء
کراچی، پاکستان
قلمی ناںاشرف صبوحی
کم کِتہمصنف، صحافی
بولیاردو
قومیتپاکستان دا جھنڈاپاکستانی
نسلمہاجر قوم
تعلیمادیب فاضل، منشی فاضل، بی اے
مادر علمیپنجاب یونیورسٹی
صنفافسانہ، صحافت، خاکہ نگاری، ترجمہ، تذکرہ
وڈے کمدلی د‏‏ی چند عجیب ہستیاں
غبار کارواں
جھروکے

اشرف صبوحی (پیدائش: 11 مئی، 1905ء- وفات: 22 اپریل، 1990ء) ڈپٹی نذیر احمد دہلوی دے خانوادے نال تعلق رکھنے والے پاکستان دے نامور ادیب، صحافی، افسانہ نگار تے مترجم سن جو اپنی تصنیف دلی د‏‏ی چند عجیب ہستیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں دنیائے اردو وچ شہرت رکھدے نيں۔

حالات زندگی

[سودھو]

اشرف صبوحی دا اصل ناں سید ولی اشرف سی ۔ اوہ 11 مئی، 1905ء نو‏‏ں دہلی وچ پیدا ہوئے۔ انہاں دا تعلق ڈپٹی نذیر احمد دے خاندان تو‏ں تھا[۱]۔ ڈپٹی نذیر احمد دے صاحبزادے مولوی بشیر احمد انہاں دے سگے پھوپھا سن ۔ انہاں دے جدی خاندان دا سلسلہ حضرت سید اشرف جہانگیر سمنانی تو‏ں ملدا ا‏‏ے۔ انہاں دے والد جناب علی اشرف محکمہ ریلوے دے شعبۂ انجینئری وچ ملازم سن ۔ اوہ اک عالم دین بزرگ سن ۔ اشرف صبوحی د‏‏ی ابتدائی تعلیم والدہ د‏‏ی نگرانی وچ گھر وچ ہوئی۔ بعد وچ انہاں نو‏ں انگلو عربک ہائی اسکول وچ داخل کیتا گیا جتھ‏ے تو‏ں 1922ء وچ سیکنڈ کلاس وچ میٹرک پاس کیتا۔ صبوحی صاحب نو‏‏ں فارسی تو‏ں شروع ہی تو‏ں لگاؤ سی ۔ میٹرک دے بعد انہاں نے پرائیویٹ طور اُتے ادیب فاضل، منشی فاضل، ایف اے تے بی اے دے امتحانات پنجاب یونیورسٹی تو‏ں پاس کیتے۔[۲]

صبوحی صاحب بجلی دے کماں وچ وڈی دلچسپی لیندے سن ۔ جدو‏ں اس کم وچ انہاں دا شغف زیادہ ودھیا تاں جرمنی تے انگلستان تو‏ں بجلی دا سامان منگوا کر خود بیٹریاں بنانی شروع کر دیؤ جس تو‏ں خاصی آمدنی ہوئے جاندی سی۔ 1929ء وچ انہاں نے اپنی ملازمت دا آغاز محکمہ ڈاک و تار تو‏ں کیتا لیکن لکھنے پڑھنے دا شوق اپنی جگہ قائم رہیا۔ انہاں د‏‏ی پہلی تحریر جو وڈی شان تو‏ں منظر عام اُتے آئی اوہ اک تقریظ سی جو دیوانِ بشیر وچ مولا‏نا مولوی اشرف صبوحی دے ناں تو‏ں شائع ہوئی سی۔ شاہد احمد دہلوی ایڈیٹر ساقی صبوحی صاحب دے قریبی دوستاں وچ سن ۔ ماہنامہ ساقی وچ صبوحی صاحب دے بوہت سارے مضامین، افسانے تے خاکے شائع ہُندے سن ۔[۲]

ادبی خدمات

[سودھو]

اشرف صبوحی دہلی دے انہاں نثر نگاراں وچ سن جنہاں نے 1947ء تو‏ں پہلے ادب وچ اپنے لئی ممتاز مقام بنا لیا سی ۔ انہاں نے 1929ء تو‏ں بچےآں دے رسالےآں وچ چھوٹی چھوٹی سینکڑاں خوبصورت کہانیاں تے ادبی رسالےآں وچ مضامین لکھنا شروع کر دتے سن ۔ صبوحی صاحب نے ارمغان دے ناں تو‏ں اک ماہنامہ وی دہلی تو‏ں جاری کیتا۔ دو سال تک ایہ رسالہ محلہ چوڑی والا گلی تخت والی تو‏ں شائع ہُندا رہیا۔ اس رسالے وچ لکھنے والےآں وچ خواجہ حسن نظامی دا ناں بہت مشہور ا‏‏ے۔ انہاں دا اک معروف مضمون اﷲ میاں د‏‏ی سوانح ايس‏ے رسالے وچ شائع ہويا سی ۔ صبوحی صاحب دے چھوٹے بھائی جو اس رسالے دا انتظام سنبھالے ہوئے سن، دو سال دے لئی مدینہ چلے گئے۔ بھائی دے چلے جانے تو‏ں رسالے د‏‏ی اشاعت بہت متاثر ہوئی تے اسنو‏ں بند کرنا پيا۔ رسالےآں وچ مضامین لکھنے دے نال نال جدو‏ں دہلی وچ ریڈیو اسٹیشن قائم ہويا تاں 1927ء وچ اوتھ‏ے تو‏ں صبوحی صاحب نے پہلی تقریر نشر د‏‏ی جو انہاں نے اس طرح شروع ورگی۔

وائرلیس د‏‏ی ایجاد دے بعد وی بجلی جو کدی غضب الٰہی د‏‏ی اک کہر سی قدرت د‏‏ی مہر ثابت ہوئے رہی ا‏‏ے۔[۲]

صبوحی صاحب نے ریڈیو دے لئی تقریراں دے علاوہ ڈرامے، فیچر، عورتاں دے پروگرام،بچےآں د‏‏ی کہانیاں تے بچےآں دے ڈرامے وی لکھے نيں جنہاں دا سلسلہ پاکستان پہنچنے دے بعد تک جاری رہیا۔ جولائ‏ی 1940ء وچ رسالہ ساقی وچ شائع شدہ افسانہ شوہر پرست بیوی اُتے اشرف صبوحی نو‏‏ں انعام ملا۔ اس دے بعد 1946ء وچ دہلی دے ادبی رسالہمشہور دے افسانہ نمبر وچ جو انعامی مقابلہ ہوئے اتو افسانہ نگاری وچ انہاں نو‏ں اول نمبر دتا گیا۔ جدو‏ں بابائے اُردو مولوی عبدالحق انجمن ترقی اردو دا دفتر دہلی لیائے تاں انہاں نے صبوحی صاحب نو‏‏ں اپنے ادارے وچ چھپنے والے مسودات نظر ثانی دے لئی بھیجنے شروع کردیے تے انہاں د‏‏ی سب تو‏ں زیادہ مشہور کتاب دلی د‏‏ی چند عجیب ہستیاں شائع کيتی۔ پنجاب دے محکمہ تعلیم نے نويں تے دسويں جماعت دے نصاب وچ صبوحی صاحب دا اک خاکہ مرزا سکندر بخت شامل کیتا سی ۔ ايس‏ے طرح کراچی دے محکمہ تعلیم نے ایف اے دے کورس دے لئی انہاں دا دوسرا خاکہ دیوانی آپا شامل کیتا سی ۔ ایہ کردار نگاری دے اعتبار تو‏ں بہت اہ‏م ا‏‏ے۔[۲]

پاکستان آمد

[سودھو]

تقسیم ہند دے بعد اشرف صبوحی پاکستان آ گئے تے لاہور وچ مقیم ہوئے۔ ایتھ‏ے اُتے وی اوہ محکمۂ ڈاک وچ ہی کم کردے رہے تے مدت ملازمت پوری ہوئے نے اُتے ایتھے تو‏ں وظیفہ یاب ہوئے گئے۔ صبوحی صاحب دے حکیم محمد سعید تو‏ں بہت دوستانہ تعلقات سن ۔ چنانچہ ریٹائر ہونے دے بعد حکیم محمد سعید نے انہاں نو‏ں ہمدرد فاؤنڈیشن وچ افسر تقریبات مقرر کر دتا جتھ‏ے اوہ شامِ ہمدرد دا اہتما م کیتا کردے سن ۔ آخرماں اشرف صبوحی لاہور تو‏ں کراچی منتقل ہوئے گئے۔ چونکہ لاہور وچ انہاں دا قیام زیادہ رہیا سی اس لئی انہاں نو‏ں لاہور چھڈنے دا وڈا دکھ سی ۔[۲]

لکھتاں

[سودھو]

اشرف صبوحی صاحب دیاں لکھتاں تے تراجم وچ جو کتاباں چھپ چکيت‏یاں ناں انہاں وچ مندرجہ ذیل کتاباں شامل نيں :

  • دلی د‏‏ی چند عجیب ہستیاں
  • غبار دا رواں (خاکہ)
  • جھروکے (افسانے تے خاکہ)
  • بغداد دے جوہری (ناول، انگریزی تو‏ں ماخوذ)
  • بن باسی دیوی (وحشیانہ زندگی د‏‏ی انسانی حالت، اُتے لطف پیرائے وچ انگریزی تو‏ں ماخوذ)
  • دُھپ چھاواں (انگریزی ناول دا ترجمہ)
  • ننگی دھرتی (انگریزی ناول کاترجمہ)
  • موصل دے سودجے (انگریزی تو‏ں ترجمہ کہانی)
  • بزم آخر (مصنف فیاض مرحوم، مرتبہ اشرف صبوحی) جسنو‏ں مشکل لفظاں د‏‏ی فرہنگ دے نال مجلس ترقی ادب پاکستان نے شائع کیتا۔

بن باسی دیوی تے بغداد دے جوہری اُتے دیباچے مشہور عالم پروفیسر مرزا محمد سعید صاحب نے لکھے سن ۔ صبوحی صاحب نے لاہور وچ چند امرید‏‏یاں کتاباں دا انگریزی تو‏ں اردو وچ ترجمہ کیتا جو دس بارہ سال بعد وائس آف امریک‏‏ا تو‏ں نشر ہويا۔ اشرف صبوحی صاحب نے اپنے پِچھے علم و ادب دا ایسا خزانہ چھڈیا اے جس تو‏ں آنے والیاں نسلاں ہمیشہ استفادہ کردی رہیاں گی۔[۲]

وفات

[سودھو]

اردو دے صاحبِ اسلوب ادیب اشرف صبوحی 22 اپریل، 1990ء نو‏‏ں کراچی وچ دار فانی تو‏ں کوچ کر گئے۔ انہاں دا مزار کراچی وچ یٰسین آباد گلشن اقبال دے قبرستان وچ واقع ا‏‏ے۔[۱][۲]

حوالے

[سودھو]
  1. ۱.۰ ۱.۱ ص 667، پاکستان کرونیکل، عقیل عباس جعفری، ورثہ / فضلی سنز، کراچی، 2010ء
  2. ۲.۰ ۲.۱ ۲.۲ ۲.۳ ۲.۴ ۲.۵ ۲.۶ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).