اشرف صبوحی
اشرف صبوحی | |
---|---|
جم | سید ولی اشرف مئی 11, 1905 ء دہلی، برطانوی ہندوستان |
موت | اپریل 22, 1990 ء کراچی، پاکستان |
قلمی ناں | اشرف صبوحی |
کم کِتہ | مصنف، صحافی |
بولی | اردو |
قومیت | پاکستانی |
نسل | مہاجر قوم |
تعلیم | ادیب فاضل، منشی فاضل، بی اے |
مادر علمی | پنجاب یونیورسٹی |
صنف | افسانہ، صحافت، خاکہ نگاری، ترجمہ، تذکرہ |
وڈے کم | دلی دی چند عجیب ہستیاں غبار کارواں جھروکے |
اشرف صبوحی (پیدائش: 11 مئی، 1905ء- وفات: 22 اپریل، 1990ء) ڈپٹی نذیر احمد دہلوی دے خانوادے نال تعلق رکھنے والے پاکستان دے نامور ادیب، صحافی، افسانہ نگار تے مترجم سن جو اپنی تصنیف دلی دی چند عجیب ہستیاں دی وجہ توں دنیائے اردو وچ شہرت رکھدے نيں۔
حالات زندگی
[سودھو]اشرف صبوحی دا اصل ناں سید ولی اشرف سی ۔ اوہ 11 مئی، 1905ء نوں دہلی وچ پیدا ہوئے۔ انہاں دا تعلق ڈپٹی نذیر احمد دے خاندان توں تھا[۱]۔ ڈپٹی نذیر احمد دے صاحبزادے مولوی بشیر احمد انہاں دے سگے پھوپھا سن ۔ انہاں دے جدی خاندان دا سلسلہ حضرت سید اشرف جہانگیر سمنانی توں ملدا اے۔ انہاں دے والد جناب علی اشرف محکمہ ریلوے دے شعبۂ انجینئری وچ ملازم سن ۔ اوہ اک عالم دین بزرگ سن ۔ اشرف صبوحی دی ابتدائی تعلیم والدہ دی نگرانی وچ گھر وچ ہوئی۔ بعد وچ انہاں نوں انگلو عربک ہائی اسکول وچ داخل کیتا گیا جتھے توں 1922ء وچ سیکنڈ کلاس وچ میٹرک پاس کیتا۔ صبوحی صاحب نوں فارسی توں شروع ہی توں لگاؤ سی ۔ میٹرک دے بعد انہاں نے پرائیویٹ طور اُتے ادیب فاضل، منشی فاضل، ایف اے تے بی اے دے امتحانات پنجاب یونیورسٹی توں پاس کیتے۔[۲]
صبوحی صاحب بجلی دے کماں وچ وڈی دلچسپی لیندے سن ۔ جدوں اس کم وچ انہاں دا شغف زیادہ ودھیا تاں جرمنی تے انگلستان توں بجلی دا سامان منگوا کر خود بیٹریاں بنانی شروع کر دیؤ جس توں خاصی آمدنی ہوئے جاندی سی۔ 1929ء وچ انہاں نے اپنی ملازمت دا آغاز محکمہ ڈاک و تار توں کیتا لیکن لکھنے پڑھنے دا شوق اپنی جگہ قائم رہیا۔ انہاں دی پہلی تحریر جو وڈی شان توں منظر عام اُتے آئی اوہ اک تقریظ سی جو دیوانِ بشیر وچ مولانا مولوی اشرف صبوحی دے ناں توں شائع ہوئی سی۔ شاہد احمد دہلوی ایڈیٹر ساقی صبوحی صاحب دے قریبی دوستاں وچ سن ۔ ماہنامہ ساقی وچ صبوحی صاحب دے بوہت سارے مضامین، افسانے تے خاکے شائع ہُندے سن ۔[۲]
ادبی خدمات
[سودھو]اشرف صبوحی دہلی دے انہاں نثر نگاراں وچ سن جنہاں نے 1947ء توں پہلے ادب وچ اپنے لئی ممتاز مقام بنا لیا سی ۔ انہاں نے 1929ء توں بچےآں دے رسالےآں وچ چھوٹی چھوٹی سینکڑاں خوبصورت کہانیاں تے ادبی رسالےآں وچ مضامین لکھنا شروع کر دتے سن ۔ صبوحی صاحب نے ارمغان دے ناں توں اک ماہنامہ وی دہلی توں جاری کیتا۔ دو سال تک ایہ رسالہ محلہ چوڑی والا گلی تخت والی توں شائع ہُندا رہیا۔ اس رسالے وچ لکھنے والےآں وچ خواجہ حسن نظامی دا ناں بہت مشہور اے۔ انہاں دا اک معروف مضمون اﷲ میاں دی سوانح ايسے رسالے وچ شائع ہويا سی ۔ صبوحی صاحب دے چھوٹے بھائی جو اس رسالے دا انتظام سنبھالے ہوئے سن، دو سال دے لئی مدینہ چلے گئے۔ بھائی دے چلے جانے توں رسالے دی اشاعت بہت متاثر ہوئی تے اسنوں بند کرنا پيا۔ رسالےآں وچ مضامین لکھنے دے نال نال جدوں دہلی وچ ریڈیو اسٹیشن قائم ہويا تاں 1927ء وچ اوتھے توں صبوحی صاحب نے پہلی تقریر نشر دی جو انہاں نے اس طرح شروع ورگی۔
” | وائرلیس دی ایجاد دے بعد وی بجلی جو کدی غضب الٰہی دی اک کہر سی قدرت دی مہر ثابت ہوئے رہی اے۔[۲] | “ |
صبوحی صاحب نے ریڈیو دے لئی تقریراں دے علاوہ ڈرامے، فیچر، عورتاں دے پروگرام،بچےآں دی کہانیاں تے بچےآں دے ڈرامے وی لکھے نيں جنہاں دا سلسلہ پاکستان پہنچنے دے بعد تک جاری رہیا۔ جولائی 1940ء وچ رسالہ ساقی وچ شائع شدہ افسانہ شوہر پرست بیوی اُتے اشرف صبوحی نوں انعام ملا۔ اس دے بعد 1946ء وچ دہلی دے ادبی رسالہمشہور دے افسانہ نمبر وچ جو انعامی مقابلہ ہوئے اتو افسانہ نگاری وچ انہاں نوں اول نمبر دتا گیا۔ جدوں بابائے اُردو مولوی عبدالحق انجمن ترقی اردو دا دفتر دہلی لیائے تاں انہاں نے صبوحی صاحب نوں اپنے ادارے وچ چھپنے والے مسودات نظر ثانی دے لئی بھیجنے شروع کردیے تے انہاں دی سب توں زیادہ مشہور کتاب دلی دی چند عجیب ہستیاں شائع کيتی۔ پنجاب دے محکمہ تعلیم نے نويں تے دسويں جماعت دے نصاب وچ صبوحی صاحب دا اک خاکہ مرزا سکندر بخت شامل کیتا سی ۔ ايسے طرح کراچی دے محکمہ تعلیم نے ایف اے دے کورس دے لئی انہاں دا دوسرا خاکہ دیوانی آپا شامل کیتا سی ۔ ایہ کردار نگاری دے اعتبار توں بہت اہم اے۔[۲]
پاکستان آمد
[سودھو]تقسیم ہند دے بعد اشرف صبوحی پاکستان آ گئے تے لاہور وچ مقیم ہوئے۔ ایتھے اُتے وی اوہ محکمۂ ڈاک وچ ہی کم کردے رہے تے مدت ملازمت پوری ہوئے نے اُتے ایتھے توں وظیفہ یاب ہوئے گئے۔ صبوحی صاحب دے حکیم محمد سعید توں بہت دوستانہ تعلقات سن ۔ چنانچہ ریٹائر ہونے دے بعد حکیم محمد سعید نے انہاں نوں ہمدرد فاؤنڈیشن وچ افسر تقریبات مقرر کر دتا جتھے اوہ شامِ ہمدرد دا اہتما م کیتا کردے سن ۔ آخرماں اشرف صبوحی لاہور توں کراچی منتقل ہوئے گئے۔ چونکہ لاہور وچ انہاں دا قیام زیادہ رہیا سی اس لئی انہاں نوں لاہور چھڈنے دا وڈا دکھ سی ۔[۲]
لکھتاں
[سودھو]اشرف صبوحی صاحب دیاں لکھتاں تے تراجم وچ جو کتاباں چھپ چکيتیاں ناں انہاں وچ مندرجہ ذیل کتاباں شامل نيں :
- دلی دی چند عجیب ہستیاں
- غبار دا رواں (خاکہ)
- جھروکے (افسانے تے خاکہ)
- بغداد دے جوہری (ناول، انگریزی توں ماخوذ)
- بن باسی دیوی (وحشیانہ زندگی دی انسانی حالت، اُتے لطف پیرائے وچ انگریزی توں ماخوذ)
- دُھپ چھاواں (انگریزی ناول دا ترجمہ)
- ننگی دھرتی (انگریزی ناول کاترجمہ)
- موصل دے سودجے (انگریزی توں ترجمہ کہانی)
- بزم آخر (مصنف فیاض مرحوم، مرتبہ اشرف صبوحی) جسنوں مشکل لفظاں دی فرہنگ دے نال مجلس ترقی ادب پاکستان نے شائع کیتا۔
بن باسی دیوی تے بغداد دے جوہری اُتے دیباچے مشہور عالم پروفیسر مرزا محمد سعید صاحب نے لکھے سن ۔ صبوحی صاحب نے لاہور وچ چند امریدیاں کتاباں دا انگریزی توں اردو وچ ترجمہ کیتا جو دس بارہ سال بعد وائس آف امریکا توں نشر ہويا۔ اشرف صبوحی صاحب نے اپنے پِچھے علم و ادب دا ایسا خزانہ چھڈیا اے جس توں آنے والیاں نسلاں ہمیشہ استفادہ کردی رہیاں گی۔[۲]
وفات
[سودھو]اردو دے صاحبِ اسلوب ادیب اشرف صبوحی 22 اپریل، 1990ء نوں کراچی وچ دار فانی توں کوچ کر گئے۔ انہاں دا مزار کراچی وچ یٰسین آباد گلشن اقبال دے قبرستان وچ واقع اے۔[۱][۲]