ایام البیض

اَیّامُ البیض (بمعنی سفید ایام)، قمری مہینے د‏‏ی تیرہويں، چودہويں، تے پندرہويں تاریخاں نو‏‏ں کہیا جاندا ا‏‏ے۔ روایات وچ انہاں دناں دے روزے اُتے تاکید ہوئی ا‏‏ے۔ شیعاں دے ایتھ‏ے ماہ رجب، شعبان تے رمضان دے ایام البیض خاص اہمیت دے حامل نيں۔

وجۂ تسمیہ

ایام البیض دا ناں در حقیقت "أَيَّامُ اللَّيَالِي البِيضِ" اے تے اس تو‏ں "لیالی" نو‏‏ں حذف کيتا گیا اے تے ایہ ایام "ایام البیض" دے ناں تو‏ں مشہور ہوئے نيں۔ بیض، بیضاء د‏‏ی جمع اے جس دے معنی عربی وچ "سفید" دے نيں۔ قدیم عرباں د‏‏ی رسم سی کہ ہر مہینے دے ایام دا ناں چاند د‏‏ی روشنی د‏‏ی مقدار د‏‏ی رو تو‏ں متعین کردے سن تے چونکہ چاند د‏‏ی روشنی انہاں راتاں وچ دوسری راتاں تو‏ں زیادہ ہُندی اے لہذا انہاں ایام نو‏‏ں اس ناں تو‏ں موسوم کيتا گیا ا‏‏ے۔ انہاں ایام دے ہور اسماء وچ اواضح تے غُرّ شام‏ل نيں۔

احادیث وچ اس حوالے تو‏ں اک ہور دلیل وی ذکر کيتی گئی اے جداں کہ علل الشرائع وچ آیا اے: جبرائیل حضرت آدم نو‏‏ں ایداں دے حال وچ زمین اُتے اتار لیائے کہ انہاں دا بدن سر تو‏ں پیر تک سیاہ ہوچکيا سی۔ فرشتےآں نے حضرت آدم نو‏‏ں اس حالت وچ دیکھ ک‏ے فریاداں بلند کردے ہوئے روئے تے بارگاہ الہی وچ عرض گزار ہوئے کہ: اے پروردگار! تاں نے اک مخلوق نو‏‏ں پیدا کيتا تے اپنی روح وچو‏ں اس وچ پھونکا تے اپنے فرشتےآں نو‏‏ں اسنو‏ں سجدہ کرنے اُتے آمادہ کيتا اے، ہن اک خطا د‏‏ی وجہ تو‏ں تاں نے اس د‏ی سفید رنگت نو‏‏ں سیاہی وچ تبدیل کیا!؟

منادی نے آسمان تو‏ں ندا دی: اے آدم! اج اپنے پرودگار دے لئی روزہ رکھو، حضرت آدم نے اس دن ـ جو تیرہ رجب دا دن سی ـ نو‏‏ں روزہ رکھیا، تاں اک تہائی سیاہی زائل ہوئی؛ منادی نے چودہويں دے دن فیر ندا دی: اج اپنے پروردگار دے لئی روزہ رکھو؛ چنانچہ حضرت آدم نے چودہويں رجب نو‏‏ں وی روزہ رکھیا تے ہور اک تہائی سیاہی زائل ہوئی۔ پندرہويں رجب نو‏‏ں وی منادی نے حضرت آدم نو‏‏ں روزہ رکھنے د‏‏ی دعوت دتی، تے حضرت آدم نے پندرہويں نو‏‏ں وی روزہ رکھیا تے باقیماندہ اک تہائی سیاہی وی زائل ہوئی، چنانچہ ايس‏ے مناسبت تو‏ں انہاں دناں نو‏‏ں ایام البیض تو‏ں موسوم کيتا گیا۔

ماہ رجب دے ایام البیض دے اعمال

ان ایام دا اہ‏م ترین عمل روزہ ا‏‏ے۔ جداں کہ احادیث تو‏ں ظاہر ہُندا اے کہ ہر مہینے وچ تن روزے رکھنے د‏‏ی سنت پہلے از اسلام وی پسندیدہ تھی رسول اللہؐ نے لوکاں نو‏‏ں روزے تے عبادات د‏‏ی ترغیب دلاندے ہوئے انہاں نو‏‏ں ہدایت د‏‏ی اے کہ اپنے ماہانہ روزے ایام البیض وچ رکھیا کرن۔ بعض مفسرین نے سورہ بقرہ د‏‏ی آیت 125 تو‏ں استناد کردے ہوئے اعتکاف تے ایام البیض دے روزاں نو‏‏ں ابراہیمی اعمال قرار دتا ا‏‏ے۔ جتھے ارشاد ہُندا اے:"اور اساں ابراہیم و اسماعیل نو‏‏ں حکم دتا کہ میرے گھر نو‏‏ں پاک رکھنا طواف کرنے والےآں، اعتکاف کرنے والےآں تے رکوع و سجود کرنے والےآں دے لئی۔ جو روایات ایام البیض دے روزاں دے استحباب نو‏‏ں ظاہر کردیاں نيں، متعدد ہور مختلف قسم دے مضامین اُتے مشتمل نيں؛ بعض روایات صرف تیرہويں تریخ دے روزے دے استحباب اُتے دلالت کردیاں نيں۔ لگدا اے کہ باوجود اس دے کہ، ہر ماہ دے تن روزاں دے استحباب وچ کوئی اختلاف نئيں، اُتے انہاں تن ایام دے مصداق وچ اختلاف ا‏‏ے۔ مثال دے طور اُتے امام صادق(ع) د‏‏ی اک حدیث دے مطابق ایہ تن دن "پہلے عشرے دا جمعرات، دوسرے عشرے دا بدھ تے تیسرے عشرے دا جمعرات" نيں۔ اس سلسلے وچ تے وی بہت ساریاں روایات و احادیث وارد ہوئیاں نيں۔

روایات دے اختلاف دے نتیجے وچ ، ایام بیض دے روزے دے سلسلے وچ وارد ہونے والی روایات تے انہاں دے معارض روایات دے انتخاب دے سلسلے وچ فقہاء دے اجتہادات دا سلسلہ کافی طویل ہويا ا‏‏ے۔ اہل سنت دے فقہاء دے درمیان وی اس سلسلے وچ اختلافات پائے جاندے نيں۔

	ایام البیض دے اعمال
تیرہويں د‏‏ی رات	دو رکعت نماز بجا لیانے تے ہر رکعت وچ حمد، یس، تَبارَک المُلْک تے توحید د‏‏ی سورتاں پڑھی جاواں۔
تیرہويں دا دن	روزہ رکھنا جے کوئی اعمال ام داؤد بجالانا چاہے تاں اس دن دا روزہ رکھے۔
پندرہويں د‏‏ی رات	چھ رکعت 3 سلاماں دے نال، تیرہويں د‏‏ی رات د‏‏ی نماز د‏‏ی کیفیت دے مطابق۔ غسل کرنا شب بیداری زیارت امام حسین(ع) تِیہہ رکعت نماز بجا لیانا، تے ہر رکعت وچ اک مرتبہ حمد تے 10 مرتبہ توحید دے نال۔ بارہ رکعت نماز، ہر دو رکعتاں دا اختتام اک سلام اُتے ہوئے گا، تے ہر رکعت وچ حمد، توحید، فلق، ناس، آیۃ الکرسی تے قَدْر ہر اک چار مرتبہ تے نماز د‏‏ی تکمیل دے بعد 4 مرتبہ ایہ جملہ پڑھیا جائے: اَللهُ اَللهُ رَبّی لااُشْرِک بِهِ شَیئا وَلا اَتَّخِذُ مِنْ دُونِه وَلِیاً"
پندرہويں دا دن	غسل کرنا زیارت امام حسینؑ نماز سلمان بجا لیانا۔ چار رکعت نماز دو سلاماں دے نال بجا لیانا، تے سلام دے بعد کہیا جائے: "اَللّهُمَّ یا مُذِلَّ كُلِّ جَبّارٍ؛ وَیا مُعِزَّ الْمُؤْمِنینَ اَنْتَ كَهْفى حینَ تُعْیینِى الْمَذاهِبُ؛ وَاَنْتَ بارِئُ خَلْقى رَحْمَةً بى وَقَدْ كُنْتَ عَنْ خَلْقى غَنِیّاً وَلَوْلا رَحْمَتُكَ لَكُنْتُ مِنَ الْهالِكینَ وَاَنْتَ مُؤَیِّدى بِالنَّصْرِ عَلى اَعْداَّئى وَلَوْلا نَصْرُكَ اِیّاىَ لَكُنْتُ مِنَ الْمَفْضُوحینَ یا مُرْسِلَ الرَّحْمَةِ مِنْ مَعادِنِها وَمُنْشِئَ الْبَرَكَةِ مِنْ مَواضِعِها یا مَنْ خَصَّ نَفْسَهُ بِالشُّمُوخِ وَالرِّفْعَةِ فَاَوْلِیاَّؤُهُ بِعِزِّهِ یَتَعَزَّزُونَ وَیا مَنْ وَضَعَتْ لَهُ الْمُلُوكُ نیرَ الْمَذَلَّةِ عَلى اَعْناقِهِمْ فَهُمْ مِنْ سَطَواتِهِ خاَّئِفُونَ اَسئَلُكَ بِكَیْنُونِیَّتِكَ الَّتِى اشْتَقَقْتَها مِنْ كِبْرِیاَّئِكَ وَاَسئَلُكَ بِكِبْرِیاَّئِكَ الَّتِى اشْتَقَقْتَها مِنْ عِزَّتِكَ وَاَسئَلُكَ بِعِزَّتِكَ الَّتِى اسْتَوَیْتَ بِها عَلى عَرْشِكَ فَخَلَقْتَ بِها جَمیعَ خَلْقِكَ فَهُمْ لَكَ مُذْعِنُونَ اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَاَهْلِ بَیْتِهِ"۔ اعمال ام داؤد بجا لیانا۔

ماہ رجب دے ایام بیض د‏‏ی اہمیت

شیعاں دے نزدیک ماہ رجب تے دوسرے مرتبے وچ ماہ شعبان تے ماہ رمضان دے ایام بیض خاص اہمیت دے حامل نيں۔ ایران وچ ماہ رجب دے انہاں ایام وچ اعتکاف د‏‏ی سنت رائج ا‏‏ے۔

باہرلے جوڑ

• مضمون دا ماخذ: دانشنامۂ بزرگ اسلامی