علل الشرائع (کتاب)
موضوع | علل و اسباب احکام شرعی و غیرہ |
---|---|
ناشر | مکتبة الداوری |
متن | [[s:{{{Wikisource}}}|علل الشرائع (کتاب)]] ویکی ماخذ اُتے |
عِلَلُ الشَّرائِع، دے ناں توں عربی بولی وچ شیخ صدوق (متوفا ۳۸۱ ق) دی کتاب اے۔ اوہ چوتھی صدی ہجری دے شیعہ برجستہ فقیہ تے محدث نيں۔ علل الشرائع رسول خدا (ص) تے ائمہ اطہار (ع) توں مروی روایات اُتے مشتمل کتاب اے جس وچ مختلف فقہی موضوعات دے متعلق احکام شرعی دے علل و اسباب بیان ہوئے نيں۔ شیخ صدوق نے اس کتاب وچ بعض انبیا، پیامبر اسلام(ص) تے ائمہ معصومین(ع) دے بعض افعال دے اسباب تے حکمتاں دی طرف اشارہ کیا اے ۔
یہ کتاب ۶۴۷ ابواب وچ تنظیم ہوئے کے دو جلداں وچ چھپی اے۔ ایہ کتاب مطالب دے لحاظ توں عام لوکاں دے لئی قابل توجہ ہونے دی وجہ توں چند بار فارسی وچ ترجمہ ہوئی۔ ہور شیعہ علما وچوں وحید بہبہانی نے علم اصول وچ اس کتاب اُتے تنقید دی اے۔
مؤلف
[سودھو]محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویہ قمی (۳۰۵ ـ۳۸۱ ق) شیخ صدوق دے ناں توں مشہور چوتھی صدی ہجری دے معروف بزرگ شیعہ فقیہ نيں جنکا مزار ایران دے شہر ری وچ موجود اے۔ اوہ قم وچ اپنے زمانے دے وی بزرگ ترین محدّث تے فقیہ شیعہ مکتب دے رئیس منے جاندے سن اک اندازے دے مطابق ۳۰۰ دے نیڑے علمی اثر تالیف کيتے کہ جنہاں وچوں بوہت سارے آثار آجکل ساڈی دسترس وچ نئيں نيں۔ کتب اربعہ وچوں کتاب من لایحضرہ الفقیہانہاں دی تالیف اے۔
ناں کتاب
[سودھو]شہرت دی بنا اُتے کتاب دا ناں علل الشرائع اے کہ جسنوں بعض تھاںواں اُتے العلل دے ناں توں وی تعبیر کیا گیا اے جدوں کہ بعض کتاباں وچ اس دا ناں علل الشرائع و الاحکام مذکور اے۔ [۱][۲]
روش تألیف
[سودھو]شیخ صدوق نے اس کتاب دی باب بندی وچ موضوعاتی روش نوں پیش نظر رکھیا اے۔ بعض تھاںواں اُتے توضیح دے لئی روایات پیامبر اکرم(ص) تے ائمہ معصومین(ع) ذکر کيتی تے اپنی رائے دا اظہار قال مصنف هذا الکتاب، قال مؤلف هذا الکتاب کہہ کے ذکر کيتی اے۔ ہور مؤلف اپنی رائے نوں آیات قرآن کریم، روایات آئمہ معصومین(ع)، تاریخی وقائع، علما دے اقوال تے عقلی استدلالات توں مستند کردے نيں۔
شیخ صدوق نے بعض تھاںواں اُتے احادیث دے ذیل وچ لفظاں حدیث دے معنا دی توضیح، مصداق حدیث دا بیان، مضمون حدیث دی عدم قبولیت تے مختلف احادیث وچ جمع نوں وی ذکر کیا اے۔[۳]
کتاب دا ڈھانچہ
[سودھو]علل الشرائع دو جلداں وچ ترتیب دتی گئی اے کہ جو ۱۹۰۷ احادیث تے ۶۴۷ باب اُتے مشتمل اے۔ جلد اول ۲۶۲ باب تے جلد دوم ۳۸۵ ابواب نوں شامل اے تے ہر باب دا ناں باب العلہ رکھیا گیا اے۔ اس دے پہلے باب دا عنوان العلة الدی من أجلها سمیت السماء سماء و الدنیا دنیا و الآخرة الآخرة و... آغاز ہُندا اے تے آخری باب دا ناں نوادر العلل ناں رکھیا اے۔
نسل حضرت آدم (ع) دا آغاز؛ حضرت علی (ع) دا شش نفری شوری وچ شمولیت دا سبب؛ دلیل بلند خواندن نماز صبح نوں بلند آواز وچ پڑھنے دا سبب؛ زکات دا سبب ؛ وصیت دا صرف اک سوم وچ جاری ہونا کیوں صحیح اے ؛ طبیب نوں طبیب کہے جانے دا سبب؛ وحشی حیوانات دے گوشت دے حرام ہونے دی وجہ؛ علت وجوب نماز؛ ظہرین تے مغربین دی نمازاں اکٹھی پڑھنے دا سبب؛ فرشتےآں دی نسبت پیامبران تے اولیاء دا افضل ہونے دی وجہ؛ ہماریا نبی تے امام دی طرف محتاج ہونا؛ ہفتے دے روز یہودیاں اُتے گوشت دے حرام ہونے دا سبب؛ حضرت فاطمہ زہرا (س) دا رات نوں مخفیانہ دفن کرنا و … ہور احکام دے علل و اسباب مذکور نيں۔
پہلی جلد دا پہلا باب سماء، دنیا، آخرت، آدم، حواء دے اسما دے ناں رکھنے دی وجہ تے آخری باب وچ عذاب قبر دے سبب دے بارے وچ اے۔
دوسری جلد دا پہلا باب در باره وضو، اذان تے نماز دے علل وچ اے تے آخری باب باب نوادر العلل وچ اے۔[۴][۵]
منزلت کتاب
[سودھو]احکام شرعی تے نويں اشیاء دی پیدائش دے علل و اسباب جداں موضوع دے پیش نظر ایہ کتاب اپنی تالیف دے وقت توں ہی علماء دے لئی مورد توجہ رہی اے۔ قاضی نعمان مغربی نے شرح الاخبار،[۶] علامہ مجلسی نے بحار، [۷] ،شیخ حر عاملی نے وسائل الشیعہ [۸] و … جداں جید علما نے اس کتاب توں استفادہ کیندا اے۔
اس کتاب نوں وحید بہبہانی جداں بعض اصولیاں دی طرف توں اس لئی اسنوں تنقید دا نشانہ بنایا کہ شیخ صدوق نے اس کتاب وچ صرف علل دی روایات دی جمع آوری دی اے۔[۹]
تحقیقات کتاب
[سودھو]یہ کتاب توسط شیخ ابراہیم بن علی کفعمی بناں اختصار علل الشرائع [۱۰] تے شیخ شرف الدین یحیی بحرانی دے توسط توں بناں تلخیص علل الشرائع [۱۱] توں خلاصہ ہوئی۔ شیخ محمد تقی آقا نجفی اصفہانی نے اسنوں فارسی وچ ترجمہ کيتا۔ [۱۲] شیخ شرف الدین یحیى بن عز الدین حسین بن عثیرة بن ناصر بحرانی نے اس کتاب دی اسانید دی بحث ذکر کيتی اے۔[۱۳]
معاصرین وچوں وی بعض نے اسنوں فارسی وچ ترجمہ کیا اے۔
خطی نسخے
[سودھو]- نسخۂ کتابخانۂ ملک تہران
- نسخۂ کتابخانۂ وزیری یزد
- نسخۂ کتابخانۂ ملی تہران.[۱۴]
چاپ کتاب
[سودھو]علل الشرائع ایران وچ تن مرتبہ ۱۲۸۹ ق، ۱۳۱۱ ق، ۱۳۷۸ ق وچ چھپی ۔ [۱۵] ایہ کتاب ۱۳۸۵ ق وچ سید محمد صادق بحرالعلوم دی تصحیح و تحقیق دے نال نجف توں طبع ہوئی ۔
حوالے
[سودھو]- ↑ تہرانی، الذریعہ، ج ۱۵، ص ۳۱۳.
- ↑ زرکلی، الاعلام، ج ۶، ص ۲۷۴.
- ↑ مجید معارف، علل الشرائع اثری وزین در مجموعہ آثار شیخ صدوق، ۱۳۹۱ش.
- ↑ مجید معارف، علل الشرایع اثری وزین در مجموعہ آثار شیخ صدوق، ۱۳۹۱ش.
- ↑ صدوق، علل الشرائع، ۱۳۸۵ق، لسٹ کتاب.
- ↑ مغربی، شرح الاخبار، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۵۵۰.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج ۱، ص ۶.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعہ، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۷.
- ↑ وحید بہبہانی، الرسالے الفقہیہ، ۱۴۱۹ق، ص۱۹۳.
- ↑ تہرانی، الذریعہ، ج۱، ص۳۵۶.
- ↑ تہرانی، الذریعہ، ج۴، ص۴۲۴.
- ↑ تہرانی، الذریعہ، ج۱۵، ص۳۱۳.
- ↑ امین، اعیان الشیعہ، ۱۴۲۱ق، ج۶، ص۹۴.
- ↑ مجید معارف، علل الشرایع اثری وزین در مجموعہ آثار شیخ صدوق، ۱۳۹۱ش.
- ↑ مجید معارف، علل الشرایع اثری وزین در مجموعہ آثار شیخ صدوق، ۱۳۹۱ش.
منابع
[سودھو]- صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، نجف، المکتبہ الحیدریہ، ۱۳۸۵ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسہ الوفاء، ۱۴۰۳ق.
- وحید بہبہانی، محمدباقر، الرسالے الفقہیہ، ۱۴۱۹ق.
- تہرانی، آقابزرگ، الذریعہ، بیروت، دارالاضواء.
- مغربی، نعمان، شرح الاخبار، قم، جامعہ مدرسین، ۱۴۱۴ق.
- امین عاملی، سید محسن، اعیان الشیعة، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۲۱ق.
- حر عاملی، محمدبن حسن، وسائل الشیعہ، قم، آل البیت، ۱۴۱۴ق.
- زرکلی، خیرالدین، الاعلام، بیروت، دارالعلم للملایین.
- معارف، مجید، علل الشرایع اثری وزین در مجموعہ آثار شیخ صدوق رحمہ الله، حسنیا، زمستان ۱۳۹۱ش، شماره ۱۵.
|