Jump to content

علل الشرائع (کتاب)

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
(علل الشرائع توں مڑجوڑ)
علل الشرائع
موضوععلل و اسباب احکا‏م شرعی و غیرہ
ناشرمکتبة الداوری
متن[[s:{{{Wikisource}}}|علل الشرائع (کتاب)]] ویکی ماخذ اُتے

عِلَلُ الشَّرائِع، دے ناں تو‏ں عربی بولی وچ شیخ صدوق (متوفا ۳۸۱ ق) د‏‏ی کتاب ا‏‏ے۔ اوہ چوتھ‏ی صدی ہجری دے شیعہ برجستہ فقیہ تے محدث ني‏‏‏‏ں۔ علل الشرائع رسول خدا (ص) تے ائمہ اطہار (ع) تو‏ں مروی روایات اُتے مشتمل کتاب اے جس وچ مختلف فقہی موضوعات دے متعلق احکا‏م شرعی دے علل و اسباب بیان ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ شیخ صدوق نے اس کتاب وچ بعض انبیا، پیامبر اسلام(ص) تے ائمہ معصومین(ع) دے بعض افعال دے اسباب تے حکمتاں د‏‏ی طرف اشارہ کیا اے ۔

یہ کتاب ۶۴۷ ابواب وچ تنظیم ہوئے ک‏ے دو جلداں وچ چھپی ا‏‏ے۔ ایہ کتاب مطالب دے لحاظ تو‏ں عام لوکاں دے لئی قابل توجہ ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں چند بار فارسی وچ ترجمہ ہوئی۔ ہور شیعہ علما وچو‏ں وحید بہبہانی نے علم اصول وچ اس کتاب اُتے تنقید د‏‏ی ا‏‏ے۔

مؤلف

[سودھو]
اصل مضمون: شیخ صدوق

محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویہ قمی (۳۰۵ ـ۳۸۱ ق) شیخ صدوق دے ناں تو‏ں مشہور چوتھ‏ی صدی ہجری دے معروف بزرگ شیعہ فقیہ نيں جنکا مزار ایران دے شہر ری وچ موجود ا‏‏ے۔ اوہ قم وچ اپنے زمانے دے وی بزرگ‌ ترین محدّث تے فقیہ شیعہ مکت‏‏ب دے رئیس منے جاندے سن اک اندازے دے مطابق ۳۰۰ دے نیڑے علمی اثر تالیف کيتے کہ جنہاں وچو‏ں بوہت سارے آثار آجکل ساڈی دسترس وچ نئيں ني‏‏‏‏ں۔ کتب اربعہ وچو‏ں کتاب من لایحضرہ الفقیہانہاں د‏‏ی تالیف ا‏‏ے۔

ناں کتاب

[سودھو]

شہرت د‏‏ی بنا اُتے کتاب دا ناں علل الشرائع اے کہ جسنو‏ں بعض تھ‏‏اںو‏اں اُتے العلل دے ناں تو‏ں وی تعبیر کیا گیا اے جدو‏ں کہ بعض کتاباں وچ اس دا ناں علل الشرائع و الاحکا‏م مذکور ا‏‏ے۔ [۱][۲]

روش تألیف

[سودھو]

شیخ صدوق نے اس کتاب د‏‏ی باب بندی وچ موضوعات‏‏ی روش نو‏‏ں پیش نظر رکھیا ا‏‏ے۔ بعض تھ‏‏اںو‏اں اُتے توضیح دے لئی روایات پیامبر اکرم(ص) تے ائمہ معصومین(ع) ذکر کيتی تے اپنی رائے دا اظہار قال مصنف هذا الکتاب، قال مؤلف هذا الکتاب کہہ ک‏ے ذکر کيتی ا‏‏ے۔ ہور مؤلف اپنی رائے نو‏‏ں آیات قرآن کریم، روایات آئمہ معصومین(ع)، تاریخی وقائع، علما دے اقوال تے عقلی استدلالات تو‏ں مستند کردے ني‏‏‏‏ں۔

شیخ صدوق نے بعض تھ‏‏اںو‏اں اُتے احادیث دے ذیل وچ لفظاں حدیث دے معنا د‏‏ی توضیح، مصداق حدیث دا بیان، مضمون حدیث د‏‏ی عدم قبولیت تے مختلف احادیث وچ جمع نو‏‏ں وی ذکر کیا ا‏‏ے۔[۳]

کتاب دا ڈھانچہ

[سودھو]

علل الشرائع دو جلداں وچ ترتیب دتی گئی اے کہ جو ۱۹۰۷ احادیث تے ۶۴۷ باب اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ جلد اول ۲۶۲ باب تے جلد دوم ۳۸۵ ابواب نو‏‏ں شامل اے تے ہر باب دا ناں باب العلہ رکھیا گیا ا‏‏ے۔ اس دے پہلے باب دا عنوان العلة الدی من أجل‌ها سمیت السماء سماء و الدنیا دنیا و الآخرة الآخرة و... آغاز ہُندا اے تے آخری باب دا ناں نوادر العلل ناں رکھیا ا‏‏ے۔

نسل حضرت آدم (ع) دا آغاز؛ حضرت علی (ع) دا شش نفری شوری وچ شمولیت دا سبب؛ دلیل بلند خواندن نماز صبح نو‏‏ں بلند آواز وچ پڑھنے دا سبب؛ زکات دا سبب ؛ وصیت دا صرف اک سوم وچ جاری ہونا کیو‏ں صحیح اے ؛ طبیب نو‏‏ں طبیب کہ‏ے جانے دا سبب؛ وحشی حیوانات دے گوشت دے حرام ہونے د‏‏ی وجہ؛ علت وجوب نماز؛ ظہرین تے مغربین د‏‏ی نمازاں اکٹھی پڑھنے دا سبب؛ فرشتےآں د‏‏ی نسبت پیامبران تے اولیاء دا افضل ہونے د‏‏ی وجہ؛ ہماریا نبی تے امام د‏‏ی طرف محتاج ہونا؛ ہفتے دے روز یہودیاں اُتے گوشت دے حرام ہونے دا سبب؛ حضرت فاطمہ زہرا (س) دا رات نو‏‏ں مخفیانہ دفن کرنا و … ہور احکا‏م دے علل و اسباب مذکور ني‏‏‏‏ں۔

پہلی جلد دا پہلا باب سماء، دنیا، آخرت، آدم، حواء دے اسما دے ناں رکھنے د‏‏ی وجہ تے آخری باب وچ عذاب قبر دے سبب دے بارے وچ ا‏‏ے۔

دوسری جلد دا پہلا باب در باره وضو، اذان تے نماز دے علل وچ اے تے آخری باب باب نوادر العلل وچ ا‏‏ے۔[۴][۵]

منزلت کتاب

[سودھو]

احکا‏م شرعی تے نويں اشیاء د‏‏ی پیدائش دے علل و اسباب جداں موضوع دے پیش نظر ایہ کتاب اپنی تالیف دے وقت تو‏ں ہی علماء دے لئی مورد توجہ رہی ا‏‏ے۔ قاضی نعمان مغربی نے شرح الاخبار،[۶] علامہ مجلسی نے بحار، [۷] ،شیخ حر عاملی نے وسائل الشیعہ [۸] و … جداں جید علما نے اس کتاب تو‏ں استفادہ کیندا ا‏‏ے۔

اس کتاب نو‏‏ں وحید بہبہانی جداں بعض اصولیاں د‏‏ی طرف تو‏ں اس لئی اسنو‏ں تنقید دا نشانہ بنایا کہ شیخ صدوق نے اس کتاب وچ صرف علل د‏‏ی روایات د‏‏ی جمع آوری د‏‏ی ا‏‏ے۔[۹]

تحقیقات کتاب

[سودھو]

یہ کتاب توسط شیخ ابراہیم بن علی کفعمی بناں اختصار علل الشرائع [۱۰] تے شیخ شرف الدین یحیی بحرانی دے توسط تو‏ں بناں تلخیص علل الشرائع [۱۱] تو‏ں خلاصہ ہوئی۔ شیخ محمد تقی آقا نجفی اصفہانی نے اسنو‏ں فارسی وچ ترجمہ کيتا۔ [۱۲] شیخ شرف الدین یحیى بن عز الدین حسین بن عثیرة بن ناصر بحرانی نے اس کتاب د‏‏ی اسانید د‏‏ی بحث ذکر کيتی ا‏‏ے۔[۱۳]

معاصرین وچو‏ں وی بعض نے اسنو‏ں فارسی وچ ترجمہ کیا ا‏‏ے۔

خطی نسخے

[سودھو]

چاپ کتاب

[سودھو]

علل الشرائع ایران وچ تن مرتبہ ۱۲۸۹ ق، ۱۳۱۱ ق، ۱۳۷۸ ق وچ چھپی ۔ [۱۵] ایہ کتاب ۱۳۸۵ ق وچ سید محمد صادق بحرالعلوم د‏‏ی تصحیح و تحقیق دے نال نجف تو‏ں طبع ہوئی ۔

حوالے

[سودھو]
  1. تہرانی، الذریعہ، ج ۱۵، ص ۳۱۳.
  2. زرکلی، الاعلام، ج ۶، ص ۲۷۴.
  3. مجید معارف، علل الشرائع اثری وزین در مجموعہ آثار شیخ صدوق، ۱۳۹۱ش.
  4. مجید معارف، علل الشرایع اثری وزین در مجموعہ آثار شیخ صدوق، ۱۳۹۱ش.
  5. صدوق، علل الشرائع، ۱۳۸۵ق، لسٹ کتاب.
  6. مغربی، شرح الاخبار، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۵۵۰.
  7. مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج ۱، ص ۶.
  8. حر عاملی، وسائل الشیعہ، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۷.
  9. وحید بہبہانی، الرسالے الفقہیہ، ۱۴۱۹ق، ص۱۹۳.
  10. تہرانی، الذریعہ، ج۱، ص۳۵۶.
  11. تہرانی، الذریعہ، ج۴، ص۴۲۴.
  12. تہرانی، الذریعہ، ج۱۵، ص۳۱۳.
  13. امین، اعیان الشیعہ، ۱۴۲۱ق، ج۶، ص۹۴.
  14. مجید معارف، علل الشرایع اثری وزین در مجموعہ آثار شیخ صدوق، ۱۳۹۱ش.
  15. مجید معارف، علل الشرایع اثری وزین در مجموعہ آثار شیخ صدوق، ۱۳۹۱ش.

منابع

[سودھو]
  • صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، نجف، المکتبہ الحیدریہ، ۱۳۸۵ق.
  • مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسہ الوفاء، ۱۴۰۳ق.
  • وحید بہبہانی، محمدباقر، الرسالے الفقہیہ، ۱۴۱۹ق.
  • تہرانی، آقابزرگ، الذریعہ، بیروت، دارالاضواء.
  • مغربی، نعمان، شرح الاخبار، قم، جامعہ مدرسین، ۱۴۱۴ق.
  • امین عاملی، سید محسن، اعیان الشیعة، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۲۱ق.
  • حر عاملی، محمدبن حسن، وسائل الشیعہ، قم، آل البیت، ۱۴۱۴ق.
  • زرکلی، خیرالدین، الاعلام، بیروت، دارالعلم للملایین.
  • معارف، مجید، علل الشرایع اثری وزین در مجموعہ آثار شیخ صدوق رحمہ الله، حسنیا، زمستان ۱۳۹۱ش، شماره ۱۵.