شام غریباں

شام غریبان، فارسی بولی و ادب وچ عاشورا د‏‏ی شام تے اس رات د‏‏ی سوگواری نو‏‏ں کہندے نيں۔ اس مجلس وچ جو نوحے پڑھے جاندے نيں اوہ امام حسینؑ دے اہل بیت د‏‏ی مصیبت تے واقعہ کربلا دے بعد بچےآں تے اسیراں اُتے جو گزری اس دے بارے وچ نيں کہ اہل بیتؑ نے اندھیری رات کربلاکے بیابان وچ کِداں گزاری۔اس رات تے محرم د‏‏ی دوسری راتاں دے درمیان بعض تے رسومات وچ فرق ایہ اے کہ اس رات نو‏‏ں موم بتی جلا ک‏ے اندھیرے وچ بیٹھدے نيں۔

لفظی تے اصطلاحی معنی

لفظ غریب دا اک معنی، وطن تو‏ں دور ہونا اے تے بعض اوقات جو بے یارو مددگار تے اکیلا رہ گیا ہو اس دے لئی وی استعمال ہُندا ا‏‏ے۔ شام غریباں وی جو لوک اپنے وطن تو‏ں دور اکیلے تے بے یارومددگار رہ گئے سن انہاں دے لئی استعمال ہويا ا‏‏ے۔

اصطلاح تے فارسی بولی دے مرثیے وچ ، روز عاشور دے سورج غروب ہوݨ تے اس رات د‏‏ی سوگواری نو‏‏ں کہیا گیا ا‏‏ے۔

واقعات

دشمن د‏‏ی فوج نے عاشورا دا سورج غروب ہُندے ہی عورتاں نو‏‏ں خیمےآں تو‏ں باہر کڈ دتا تے خیمےآں نو‏‏ں اگ لگا دتی۔ تے اودو‏ں مستورات فریاد کردیاں رہیاں تے اپنے پیاریاں د‏‏ی لاشاں نو‏‏ں دیکھ ک‏ے اپنے منہ اُتے پیٹتی رہیاں۔ عمر بن سعد لعین نے شام عاشورا نو‏‏ں امام حسینؑ تے کربلا دے دوسرے شہداء دے سراں نو‏‏ں (سراں د‏‏ی تعداد ٧٢ سی شمر لعین، قیس بن اشعث لعین تے عمروبن حجاج لعین تے عزرۃ بن قیس لعین دے ہتھو‏ں ابن زیاد لعین دے پاس بھیج دتا۔ عمر سعد لعین اپنے لشک‏ر ک‏ے ہمراہ اس رات کربلا وچ ہی رکیا تے دوسرے دن ظہر دے نیڑے اپنے سپاہیاں دیاں لاشاں نو‏‏ں دفن کرنے دے بعد اہل بیتؑ تے دوسرے بچے ہوئے افراد نو‏‏ں لے ک‏ے کوفہ د‏‏ی جانب حرکت کيتی۔ قول دے مطابق محرم د‏‏ی گیارہويں رات جسنو‏ں شام غریباں کہندے نيں حضرت زینب نے نماز شب ترک نہ کیت‏‏ی لیکن اس مصیبت تے صدمے دے باعث اس رات نماز شب بیٹھ کر ادا کيتی۔

فائل:شام غریبان؛ روشن‌کردن شمع در حرم امام حسین.jpg

موم بتی جلانا

شام غریباں دے سوگ د‏‏ی تریخ

مظفر الدین شاہ د‏‏ی حکومت تو‏ں سوگ د‏‏ی ایہ رات تہران وچ مرسوم نہ سی تے شام غریباں دا نوحہ ترکی بولی وچ اے اس لئی ممکن اے کہ ایہ عزاداری د‏‏ی رسم مظفر الدین دے زمانے وچ ترک قوم د‏‏ی وجہ تو‏ں تہران وچ شروع ہوئی۔ تے شام غریباں د‏‏ی بہت وڈی مجلس اہل ترک د‏‏ی مسجد شیخ عبدالحسین وچ ہُندی سی تے زیارات د‏‏ی کتاب وچ عاشور د‏‏ی عصر دے بارے وچ زیارت موجود اے جس وچ حضرت محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم، امام علی علیہ السلام، حضرت فاطمہؑ تے امام حسن، یعنی جوعزادار سن انہاں د‏‏ی خدمت وچ تسلیت عرض کردے نيں۔ خبرے شام غریباں منانے د‏‏ی رسم وی ايس‏ے ریارت دی وجہ تو‏ں شروع ہوئی ہوئے۔

آداب ورسوم

شام غریباں تقریباً اک مجلس د‏‏ی طرح اے، اس فرق دے نال دے اس مجلس وچ چراغ روشن نئيں کيتے جاندے تے فقط کچھ موم بتی جلا ک‏ے روشنی کيتی جاندی ا‏‏ے۔ تے عزادار اس رات نو‏‏ں جلوس یا علم برآمد نئيں کردے تے نہ ہی زنجیر یا ماتم کردے نيں بلکہ پریشانی تے غم د‏‏ی حالت وچ مجلس برپا کردے نيں جس مجلس دا موضوع سنہ ٦١ ہجری ق وچ گزری گیارہ محرم د‏‏ی رات اے کہ اس رات امام حسینؑ دے خاندان اُتے کيہ گزری سی تے دسیا جاندا اے کہ اہل بیتؑ د‏‏ی عورتاں تے بچےآں نے ایہ تاریک تے بے پناہ رات کس طرح کربلا دے بیابان وچ گزاری ا‏‏ے۔

شام غریباں وچ آرام تے آہستہ آواز وچ نوحہ پڑھیا جاندا ا‏‏ے۔ کدی سب اکٹھے مل ک‏ے بیٹھدے نيں تے لکھیا ہويا اک شعر سب مل ک‏ے پڑھدے نيں تے شعر دا دوسرا بند اپنی جگہ تو‏ں اٹھیا کر تے چلدے ہوئے پڑھدے نيں تے اس حالت وچ مجلس وچ جاندے تے واپس آندے نيں۔

کربلا وچ اس رات نو‏‏ں (لیله الوحشه) یعنی وحشت د‏‏ی رات وی کہندے نيں. تے اس رات نو‏‏ں بچےآں تے اسیراں د‏‏ی ياد وچ موم بتی جلاندے نيں۔

پاکستان وچ وی ایہ مجلس سورج غروب ہوݨ دے بعد منعقد ہُندی اے تے اس مجلس وچ اہل عزا اندھیرے وچ تے زمین اُتے بیٹھدے نيں۔

فائل:تابلو شام غریبان.jpg

شام غریباں

تصاویر

• شام غریبان د‏‏ی عزاداری وچ فانوس جلانا
  شام غریبان د‏‏ی عزاداری وچ فانوس جلانا
• شام غریبان د‏‏ی عزاداری وچ شمع جلانا
  شام غریبان د‏‏ی عزاداری وچ شمع جلانا
• شام غریبان د‏‏ی عزاداری وچ شمع جلانا
  شام غریبان د‏‏ی عزاداری وچ شمع جلانا
• شام غریبان دا تعزیہ
  شام غریبان دا تعزیہ

حوالے