ایران وچ کرد علیحدگی پسندی

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
Kurdish separatism in Iran

PJAK fighters in 2012
تاریخ1918 (1918) – present
(106 سال)[۶][۷]
(main phase 1943[۸]-present[۹])
مقامایران, Iran-Iraqi Kurdistan border areas
حیثیت

جاری تنازعات د‏‏ی لسٹ

  • Several tribal revolts during 1918–1943
  • 1946 failed attempt to establish the جمہوریہ مہاباد
  • Political crackdown on Kurdish political associations in Iran[۱۰]
  • Ceasefire between Iran and PJAK established in September 2011, but fighting resumed in 2013
  • Renewed clashes between KDPI and Iranian military erupt in 2015
محارب

قاجار خاندان (1918–25)

Shekak tribesmen
Flag of ایران پہلوی خاندان (1925–79)

Supported by:

 سوویت یونین[۱]

عبوری حکومت ایران and Council of the Islamic Revolution (1979–80)

Flag of ایران ایران (1980−)

1979–96

Supported by:

2004–11

PJAK

2016–

Supported by:

کمانڈر اور رہنما

احمد شاہ قاجار (1918−25)

Flag of ایران رضا شاہ پہلوی Pahlavi (1925−41)
Flag of ایران محمد رضا شاہ پہلوی (1941−79)

Flag of ایران روح اللہ خمینی (1979−89)

Flag of ایران سید علی خامنہ ای (1989−present)

Simko Shikak (1918–1930)

Qazi Muhammad Executed
Mustafa Barzani
Jafar Sultan
Ahmed Barzani
Flag of سوویت یونین Salahuddin Kazimov

Abdul Rahman Ghassemlou
Foad Mostafa Soltani ⚔
Sedigh Kamangar ⚔
Abdullah Mohtadi

Haji Ahmadi (2004–2011)
Majid Kavian ⚔

Hussein Yazdanpanah
Mustafa Hijri

Haji Ahmadi
ہلاکتیں اور نقصانات
23,000 killed (1979–1996)[۱۱](according to the KDPI) 5,000 killed (1979–1996)[۱۱](according to the KDPI)

30,000 civilians killed (1980–2000)(according to the KDPI)[۱۲]
15,000+ individuals killed (1946–present)[۱۳]

کل: 15,000–58,000+ ہلاکتاں

ایران وچ کرد علیحدگی پسندی [۱۴] یا کرد – ایرانی تنازع [۱۵][۱۶]اک جاری ، [۱۷][۱۸] طویل عرصے تو‏ں ، مغربی ایران وچ ایران د‏‏ی حکومتاں تے کرد حزب اختلاف دے درمیان علیحدگی پسند تنازع اے ، ایہ 1918 وچ رضا شاہ پہلوی دے ظہور دے بعد تو‏ں قائم ا‏‏ے۔ [۱۹] سانچہ:Campaignbox Kurdish separatism in Iran

جدید دور وچ ابتدائی کرد علیحدگی پسند سرگرمیاں اج دے مغربی آذربایجان صوبہ ایران دے امپیریل ریاست وچ قبائلی بغاوتاں دا حوالہ دیندی نيں ، جو دو عالمی جنگاں دے وچکار شروع ہوئی سن - انہاں وچو‏ں سب تو‏ں وڈی قیادت سمکو شکک ، جعفر سلطان تے حما راشد نے د‏‏ی ۔ بوہت سارے لوکاں نے ، 1943 وچ منظم کرد سیاسی-قوم پرست علیحدگی پسندی دا نقطہ آغاز پیش کيتا ، جدو‏ں کمالہ (اس دے فورا بعد) ایران وچ کرد ڈیموکریٹک پارٹی (KDPI) نے اپنی سیاسی سرگرمیاں شروع کيتیاں ، جس دا مقصد جزوی یا مکمل خود مختاری حاصل کرنا سی۔ کرد علاقےآں وچ حکمرانی کرن۔ ایران وچ قبائلی تو‏ں کرد سیاسی جدوجہد د‏‏ی تبدیلی دوسری جنگ عظیم دے بعد ہوئی ، جس وچ دے ڈی پی آئی نے 1946 دے ایران بحران دے دوران جمہوریہ مہاباد دا قیام عمل وچ لیایا سی۔ مغربی ایران وچ کرد ریاست دے قیام د‏‏ی یو ایس ایس آر دی حمایت یافتہ کوشش ناکا‏م ہوئے گئی۔ [۲۰] اک دہائی تو‏ں وی زیادہ عرصے بعد ، 1966–7 تک دے ڈی پی آئی د‏‏ی حمایت دے نال ، پردیی قبائلی بغاوت نے شروع کيتا۔ اس تنازع د‏‏ی انتہائی پُرتشدد واقعات وچ ، 1979 د‏‏ی بغاوت تے نتیجے وچ دے ڈی پی آئی د‏‏ی شورش وچ 30،000 تو‏ں زیادہ کرد ہلاک ہوئے گئے ۔ [۲۱]اگرچہ دے ڈی پی آئی د‏‏ی مسلح جدوجہد 1996 دے آخر وچ ختم ہوئے گئی سی ، لیکن اک ہور کرد مسلح تنظیم ایران وچ 2000 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ ابھری۔ ایران-پی جے اے دے جاری تنازع دا آغاز 2004 وچ ہويا سی۔ [۲۲]

حکومت ایران نے اپنے کرداں دے خلاف کدی وی اِنّی ہی درندگی دا کم نئيں کيتا جِنّا ترکی یا عراق نے کيتا سی ، لیکن ایہ ہمیشہ علیحدگی پسند کردش علیحدگی د‏‏ی کسی وی تجویز د‏‏ی مخالفت کردا رہیا ا‏‏ے۔ [۲۳] نسلی لسانی وابستہ تعلقات تے مشترکہ تریخ و سبھیاچار د‏‏ی وجہ تو‏ں کردستان دے علیحدگی پسندی نو‏‏ں ایران وچ کردستان دے دوسرے حصےآں د‏‏ی نسبت کم حمایت حاصل اے [۲۴]کرداں نے دوسرے ایرانی عوام دے نال اشتراک کيتا ا‏‏ے۔[۲۵] کرین بروک نے دعوی کيتا اے کہ ایران وچ بوہت سارے کرد کرد قوم پرستی وچ کوئی دلچسپی نئيں رکھدے ، خاص طور اُتے شیعہ کرد ، جنہاں نے تہران تو‏ں براہ راست حکمرانی نو‏‏ں ترجیح دیندے ہوئے ، خود مختاری دے نظریہ نو‏‏ں وی بھرپور انداز وچ مسترد کردتا ۔ [۲۶][۲۷][۲۸][۲۹]

تریخ[سودھو]

قبائلیت تے ابتدائی قوم پرستی[سودھو]

سمکو د‏‏ی پہلا بغاوت (1918–1922)[سودھو]

سمکو شیکاک بغاوت ، 1918–1922 دے دوران ایران دے قاجار خاندان دے خلاف مسلح عثمانی حمایت یافتہ قبائلی کرد بغاوت سی ، [۳۰][۳۱] جس د‏‏ی سربراہی ترک لسانی شیکاک قبیلے دے کرد سردار سیمکو شکیاک نے د‏‏ی سی۔ [۳۲] اس قبائلی بغاوت نو‏‏ں بعض اوقات ایران وچ آزاد کرد ریاست دے قیام دے لئی پہلی وڈی بولی قرار دتا جاندا ہے ، [۳۳] لیکن علما اس بغاوت نو‏‏ں اک طاقتور قبائلی سردار د‏‏ی مرکزی حکومت دے مطابق ایرانی کردستان وچ اپنا ذا‏تی اختیار قائم کرنے د‏‏ی کوشش دے طور اُتے دیکھدے نيں ۔ [۳۴] اگرچہ اس تحریک وچ کرد قوم پرستی دے عناصر موجود سن ، مورخین اس گل اُتے متفق نيں کہ ایہ دعویٰ ثابت کرنے دے لئی شاید ہی کافی لفظاں سن کہ کرد د‏‏ی شناخت نو‏‏ں تسلیم کرنا سیمکو د‏‏ی تحریک وچ اک بہت وڈا مسئلہ سی تے انہاں نو‏ں روايتی قبائلی مقاصد اُتے زیادہ بھروسا کرنا پيا۔ اس وچ کِسے وی قسم د‏‏ی انتظامی تنظیم د‏‏ی کمی سی تے سیمکو بنیادی طور اُتے پرت مار وچ دلچسپی لیندے سن ۔ سرکاری فوج تے غیر کرد صرف انہاں حملےآں دا شکار نئيں سن ، کیونجے کرد آبادی نو‏‏ں وی لُٹیا گیا تے انہاں اُتے حملہ کيتا گیا۔ ایسا نئيں لگدا اے کہ سمکو دے جوان اپنے ساتھی کرداں دے نال اتحاد یا یکجہت‏ی دا احساس محسوس کردے ني‏‏‏‏ں۔ مورخ ایرونڈ ابراہیمیان نے سمکو نو‏‏ں ہزاراں اسوریاں دا قتل عام کرنے تے جمہوریاں نو‏‏ں "ہراساں کرنے" دے لئی "بدنام زمانہ " دے طور اُتے بیان کيتا اے ، [۳۵] تے مہردزادی نے اسنو‏ں ایلوائٹ کرداں دے قتل دا ذمہ دار ٹھہرایا ۔ [۳۶] ہن وی ، کچھ کرد اج سمکو نو‏‏ں تحریک آزادی دے ہیرو د‏‏ی حیثیت تو‏ں تعظیم کردے ني‏‏‏‏ں۔ [۱۸]

ایران وچ 1926 سمکو بغاوت[سودھو]

1926 تک ، سمکو نے اپنے قبیلے اُتے دوبارہ قبضہ ک‏ر ليا تے ریاست دے خلاف اک ہور صریح بغاوت شروع کردتی۔ [۳۷] جدو‏ں فوج نے اس تو‏ں منگنی د‏‏ی ، تاں اس د‏ی ادھی فوج قبیلے دے سابقہ رہنما تو‏ں منحرف ہوئے گئی تے سمک عراق فرار ہوئے گیا۔

جعفر سلطان بغاوت[سودھو]

ہیورامان خطے دے جعفر سلطان نے ماریون تے حلبجہ دے شمال دے وچکار اس خطے دا کنٹرول سنبھال لیا تے 1925 تک آزاد رہیا۔ مرکزی حکمرانی دے تحت اسنو‏ں دبانے د‏‏ی کوششاں دے باوجود ، قبائلی رہنما 1929 وچ بغاوت کرگئے ، لیکن انھاں موثر انداز وچ کچل دتا گیا۔

حما راشد بغاوت[سودھو]

ہما راشد د‏‏ی بغاوت دا مطلب پہلوانی ایران وچ دوسری جنگ عظیم دے دوران ، ایران اُتے اینگلو سوویت حملے دے بعد قبائلی بغاوت تو‏ں سی۔ [۳۸] قبائلی بغاوت پورے ایران وچ انتشار د‏‏ی عمومی فضا وچ پھوٹ پئی تے اس دے مرکزی دھڑے د‏‏ی قیادت محمد راشد نے د‏‏ی ، جو 1941 دے آخر تو‏ں لے ک‏ے اپریل 1942 تک جاری رہی تے فیر 1944 وچ اک بار فیر بھڑک اٹھی ، جس دے نتیجے وچ راشد د‏‏ی شکست ہوئی۔ 1945-6 وچ کرد سیاسی آزادی د‏‏ی تحریک دے قیام دا باعث بنے انہاں عوامل وچو‏ں اک سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔

سیاسی علیحدگی[سودھو]

مہاباد دا بحران[سودھو]

قاضی محمد تے مصطفیٰ برزانی 1946 دے واقعات دے دوران

جدید ایران وچ ٹکڑے ٹکڑے ہونے دا خطرہ دوسری جنگ عظیم دے فورا. بعد ظاہر ہويا جدو‏ں سوویت یونین نے مقبوضہ شمالی مغربی ایرانی علاقے نو‏‏ں ترک کرنے تو‏ں انکار کر دتا۔ [۲۳] 1946 دے ایران بحران وچ دے ڈی پی - I تے کمیونسٹ گروپاں د‏‏ی علیحدگی پسند کوشش شامل تھی[۳۹] سوویت کٹھ پتلی حکومت قائم کرنے دے لئی ، [۴۰][۴۱][۴۲] تے ایرانی کردستان (اج دا مغربی آذربائیجان دے جنوبی حصے) وچ جمہوریہ مہباد دا اعلان صوبہ )۔ ایہ اک ہور سوویت کٹھ پتلی ریاست آذربائیجان د‏‏ی عوامی حکومت دے نال پیدا ہويا۔ [۴۳] ریاست نے خود اک بہت ہی چھوٹا جہا علاقہ محیط کر دتا سی ، مہاب آباد تے اس تو‏ں ملحقہ شہراں سمیت ، جنوبی ایرانی کردستان نو‏‏ں ، جو اینگلو امریکن زون دے اندر پيا سی ، نو‏‏ں شامل کرنے تو‏ں قاصر سی تے مہاب آباد تو‏ں باہر دے قبیلے نو‏‏ں وی قوم پرست مقصد د‏‏ی طرف راغب کرنے وچ ناکا‏م رہیا سی۔ اس دے نتیجے وچ ، جدو‏ں دسمبر 1946 وچ سوویت ایران تو‏ں علیحدگی اختیار کرگئے تاں ، سرکاری فوجاں بلا مقابلہ وابستہ مہ آباد وچ داخل ہوئیاں۔ اس بحران دے دوران تقریبا 1،000 ہلاک ہوئے۔

1946 دے ایران بحران وچ دے ڈی پی آئی د‏‏ی اک کوشش شامل سی کہ اوہ ایرانی کردستان وچ آزاد کرد اکثریت‏ی جمہوریہ مہ آباد قائم کرے۔ اگرچہ بعد وچ کئی مارکسی شورشاں کئی دہائیاں تک جاری رہیاں ، جس د‏‏ی سربراہی دے ڈی پی- I تے کومالا نے دی ، لیکن انہاں دو تنظیماں نے کدی وی علاحدہ کرد ریاست یا اس تو‏ں زیادہ کردستان د‏‏ی حمایت نئيں کيت‏‏ی جداں کہ ترکی وچ پی دے دے نے کيتا سی۔ [۲۶][۳۴][۴۴][۴۵]

1967 کرد بغاوت[سودھو]

سن 1960 د‏‏ی دہائی دے وسط وچ ، کرد ڈیموکریٹک پارٹی آف ایران (کے ڈی پی- I) د‏‏ی بحالی تو‏ں تنگ آ ک‏ے ، مغربی ایران وچ کرد قبائلی انتشاراں دا اک سلسلہ شروع ہويا۔ [۴۶] 1967-8 وچ ایرانی سرکاری فوجیاں نے مغربی ایران وچ کرد بغاوت نو‏‏ں دبایا ، مہاباد اورومیا دے علاقے وچ کرداں د‏‏ی پچھلی بغاوت نو‏‏ں مستحکم کردے ہوئے۔

1979 د‏‏ی بغاوت[سودھو]

ایران وچ 1979 وچ بغاوت ایران دے کردستان وچ دے ڈی پی آئی تے کومالا د‏‏ی سربراہی وچ اک بغاوت سی ، جو اسلامی انقلاب دے بعد ، نويں ایرانی حکومت دے خلاف انتہائی سنگین بغاوت بن گئی۔ ایہ بغاوت دسمبر 1982 وچ 10،000 ہلاک تے 200،000 بے گھر ہونے دے نال ہی ختم ہوئی۔

دے ڈی پی آئی شورش[سودھو]

کے ڈی پی آئی د‏‏ی طرف تو‏ں بغاوت ایرانی کردستان وچ نوے د‏‏ی دہائی دے اوائل تے وسط وچ ہوئی سی ، جس دا آغاز جولائ‏ی 1989 وچ جلاوطنی وچ اس دے رہنما دے قتل دے ذریعہ ہويا سی۔ دے ڈی پی آئی د‏‏ی بغاوت دا خاتمہ 1996 وچ ہويا ، دے ڈی پی آئی رہنماواں دے نشانہ قتل تے مغربی ایران وچ اس دے حمای‏تی اڈاں اُتے کریک ڈاؤن د‏‏ی کامیاب مہم دے بعد۔ 1996 وچ ، دے ڈی پی آئی نے یکطرفہ جنگ بندی دا اعلان کيتا تے اس دے بعد 2015 وچ نويں جھڑپاں تو‏ں پہلے کم پروفائل اُتے کم کيتا۔ [۴۷]

PJAK بغاوت[سودھو]

ایران -ایرانی کردستان ڈیموکریٹک پارٹی تنازع د‏‏ی اک مسلسل جاری بغاوت اے جس وچ عام شہری ہلاک ہوئے چکے نيں دے نال نال سرکاری طور اُتے دیرپا طور سینکڑاں کرد عسکریت پسنداں تے ایرانی افواج اپریل 2004. بعد تو‏ں پی جے اے دے دا تعلق عراقی کردستان تو‏ں متصل سرحدی علاقے وچ اے تے اوہ ترکی دے مارکسی پی دے کے تو‏ں وابستہ اے ، [۴۸] اگرچہ خود پی جے اے سی اس مبینہ تعلقات نو‏‏ں نظرانداز کرنے دا رجحان رکھدے ني‏‏‏‏ں۔ اگرچہ بعض اوقات ایران وچ کرداں دے لئی زیادہ تو‏ں زیادہ انسانی حقوق دا مطالبہ کرنے والی تنظیم دے طور اُتے بیان کيتا جاندا اے ، لیکن اسنو‏ں ایرانی میڈیا تے مختلف مغربی تجزیہ کاراں نے علیحدگی پسند سمجھیا ا‏‏ے۔ [۱۴][۴۹] پی جے اے سی دا مقصد کرداں د‏‏ی خود مختاری دا قیام اے تے حبیب دے مطابق انھاں اسلامی جمہوریہ د‏‏ی حکومت نو‏‏ں کوئی سنگین خطرہ لاحق نئيں ا‏‏ے۔

اوباما انتظامیہ دے پہلے اک اقدام وچ ، ایرانی کردستان د‏‏ی ڈیموکریٹک پارٹی نو‏‏ں " دہشت گرد تنظیم " قرار دتا گیا سی۔ [۴۸][۴۹] پی جے اے سی دے ٹھکانےآں اُتے 2011 دے ایرانی حملے دے بعد ، پی جے اے سی تے ایرانی حکومت نے فائر بندی اُتے اتفاق کيتا۔ فائر فائر معاہدے دے بعد ، ایرانی کردستان د‏‏ی ڈیموکریٹک پارٹی تے آئی آر جی سی دے وچکار متعدد جھڑپاں 2012 ، [۱۸] تے سن 2013 دے وسط تک ، لڑائی فیر تو‏ں ہونے والے واقعات وچ دوبارہ شروع ہوئی ، جو 2016 وچ ودھدی چلی گئی۔

2014 وچ موجود تناؤ د‏‏ی تجدید[سودھو]

عروج تے بے امنی[سودھو]

ایرانی کردستان د‏‏ی ڈیموکریٹک پارٹیکے جنگجو

جنوری 2014 نو‏‏ں ، ایرانی افواج نے دے ڈی پی آئی پارٹی دے اک رکن نو‏‏ں ہلاک کر دتا ، جدو‏ں اوہ کتابچے پھیلارہیا سی۔ [۵۰]

ستمبر 2014 وچ ، متعدد جھڑپاں وچ ، دے ڈی پی آئی نے کئی سالاں وچ پہلی بار ایرانی سلامتی نو‏‏ں مصروف رکھیا ، جس وچ گھٹ تو‏ں گھٹ 6 ایرانی فوجی ہلاک ہوئے۔ [۵۱] ایہ واضح نئيں سی کہ آیا ایہ ایرانی کردستان د‏‏ی ڈیموکریٹک پارٹی (جو 1996 تو‏ں تشدد تو‏ں بچنے والی) د‏‏ی پالیسی وچ تبدیلی دا نتیجہ سی یا واقعات دا وکھ تھلگ سلسلہ۔

مئی 2015 وچ ، ایرانی - عراقی کردستان بارڈر اُتے ایرانی کردستان ڈیموکریٹک پارٹی فورس اُتے مشتبہ ایرانی حملہ (مبینہ طور اُتے پی دے کے جنگجوواں دے بھیس وچ ) سی جس دے نتیجے وچ 6 افراد ہلاک ہوئے سن K 2 دے ڈی پی آئی تے 4 پی دے کے [۵۲] (یا مبینہ طور اُتے ایرانی ایجنٹ)۔

7 مئی 2015 نو‏‏ں ، کرد شہریاں نے 25 سالہ قدیم کرد ہوٹل دے چیمبر فرائڈ ، فرینز کھسروانی د‏‏ی 4 مئی 2015 نو‏‏ں نامعلوم موت دے بعد ، ایران دے شہر مہاباد وچ ہنگامہ برپا کيتا۔ بے امنی تے تشدد ایران دے دوسرے کرد شہراں ، جداں سردشت وچ پھیل گیا ، جتھ‏ے 9 مئی 2015 نو‏‏ں سیکڑاں مظاہرین دے نال پولیس وچ جھڑپ ہوئی۔ مبینہ طور اُتے انہاں جھڑپاں وچ اک مظاہرین د‏‏ی ہلاکت ہوئی اے تے اس دے علاوہ ، کرد باغی گروپ پی جے اے سی نے اک ایرانی چوکی اُتے حملہ کيتا سی جس وچ دو ایرانی اہلکار ہلاک ہوئے سن ۔ [۵۳] اے آر اے ذرائع دے مطابق 11 مئی تک مرنے والےآں د‏‏ی تعداد 6 مظاہرین اُتے جا پہنچی۔ [۵۴] واقعات سمیت ہور کرد اپوزیشن جماعتاں تو‏ں وی سخت رد عمل د‏‏ی حوصلہ افزائی د‏‏ی کردستان فریڈم پارٹی تے PDKI .

جون 2015 وچ ، انقلابی محافظ دستےآں اُتے دے ڈی پی آئی دے حملے وچ مبینہ طور اُتے 6 افراد ہلاک ہوئے گئے سن ۔ [۵۵]

نچلی سطح د‏‏ی شورش (2016-تاحال)[سودھو]

مغربی ایران[۵۶] فوجی جھڑپاں دا مطلب کرد باغی جماعت ڈیموکریٹک پارٹی آف ایرانی کردستان (PDKI) تے ایرانی انقلابی گارڈز دے وچکار جاری فوجی جھڑپاں دا اشارہ اے ، جو اپریل 2016 وچ شروع ہويا سی۔ کردستان فریڈم پارٹی (پی اے سی) تے کومالاہ نے وی پی ڈی دے آئی دے کرد کاز د‏‏ی حمایت د‏‏ی ، بالترتیب 2016 تے 2017 وچ ایرانی سیکیورٹی فورسز دے نال دونے جھڑپاں وچ ۔ متوازی طور اُتے ، اک کھبے بازو دے ایرانی کرد باغی گروپ پی جے اے سی نے طویل تعطل دے بعد سن 2016 وچ ایران دے خلاف فوجی سرگرمیاں دوبارہ شروع ک‏‏يتی‏‏اں ۔

2016 دے جھڑپاں دے پس منظر دے بعد پیش آیا جس نو‏‏ں PDKI نے "روزیلات وچ ودھدی ہوئی عدم اطمینان" دے طور اُتے بیان کيتا ا‏‏ے۔ [۵۷] پی اے دے ملٹری ونگ دے کمانڈر نے اپنی مصروفیات تے ایرانی حکومت دے خلاف دشمنی دا اعلان اس حقیقت د‏‏ی وجہ تو‏ں کيتا اے کہ "مشرقی کردستان ( ایرانی کردستان ) د‏‏ی صورت حال ناقابل برداشت ہوچک‏ی اے ، خاص طور اُتے [ایران وچ کرداں دے خلاف روزانہ ہونے والے صوابدیدی پھانسیاں دے نال۔ ] "۔ [۵۸]

ہور ویکھو[سودھو]

حوالے[سودھو]

  1. ↑ ۱.۰ ۱.۱ Belgin San-Akca (2016). States in Disguise: Causes of State Support for Rebel. Oxford University Press, 95. ISBN 978-0-19-025090-4. 
  2. ↑ Entessar, Nader (2010). Kurdish Politics in the Middle East. Lanham: Lexington Books, 48. ISBN 978-0-7391-4039-0. OCLC 430736528. 
  3. ↑ Shireen Hunter (2010). Iran's Foreign Policy in the Post-Soviet Era: Resisting the New International Order. ABC-CLIO, 276. ISBN 978-0-313-38194-2. 
  4. ↑ Reese Erlich, Robert Scheer (2016). Iran Agenda: The Real Story of U.S. Policy and the Middle East Crisis. Routledge, 133. ISBN 978-1-317-25737-0. “Morteza Esfandiari, the KDPI representative in the U.S., told me that KDPI had applied to get some of the 85 million dollars allocated to "promote democracy" in Iran in order to improve its satellite TV station. "We are friends with the United States. What other friends can we find in the world, other than the United States?"” 
  5. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  6. ↑ سائیٹ غلطی:نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے cornell10 لئی۔
  7. ↑ AYLIN ÜNVER NOI. The Arab Spring – its effects on the Kurds and the approaches of Turkey, Iran, Syria and Iraq on the Kurdish issue. Gloria Center. 1 July 2012. "There is a long history of tension between the Kurds and the government in Iran. This began with Reza Shah Pahlavi recapturing the lands that Kurdish leaders had gained control of between 1918 and 1922."; "Iran fears that the creation of a semi-autonomous state in northern Iraq might motivate its own Kurdish minority to press for greater independence. However, Iran’s concern about Kurdish separatism does not approach the level of Turkey’s concern. Still, there have been repeated clashes between Kurds and Iranian security forces" [۱] Archived 17 September 2012 at the وے بیک مشین
  8. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  9. ↑ University of Arkansas. Political Science department. Iran/Kurds (1943-present). Retrieved 9 September 2012. [۲] Archived 25 January 2016 at the وے بیک مشین
  10. ↑ Iran: Freedom of Expression and Association in the Kurdish Regions. 2009. "This 42 page report documents how Iranian authorities use security laws, press laws, and other legislation to arrest and prosecute Iranian Kurds solely for trying to exercise their right to freedom of expression and association. The use of these laws to suppress basic rights, while not new, has greatly intensified since President Mahmoud Ahmadinejad came to power in August 2005." [۳] Archived 26 August 2014 at the وے بیک مشین
  11. ↑ ۱۱.۰ ۱۱.۱ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  12. ↑ سائیٹ غلطی:نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے hicks2000 لئی۔
  13. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  14. ↑ ۱۴.۰ ۱۴.۱ Habeeb, William Mark; Frankel, Rafael D.; Al-Oraibi, Mina (2012). The Middle East in Turmoil: Conflict, Revolution, and Change. Santa Barbara: Greenwood Publishing Group. p. 46. ISBN 978-0-313-33914-1. OCLC 753913763. Archived from the original on 1 January 2014. Retrieved 15 October 2016.  Unknown parameter |url-status= ignored (help); Unknown parameter |df= ignored (help)
  15. ↑ Bhutani, Surendra (1980), Contemporary Gulf, Academic Press, p. 32 
  16. ↑ Near East, North Africa report, 1994 
  17. ↑ Smith, Benjamin, "The Kurds of Iran: Opportunistic and Failed Resistance, 1918‐", Land and Rebellion: Kurdish Separatism in Comparative Perspective (PDF), Cornell, p. 10, archived from the original on 2012-06-15  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  18. ↑ ۱۸.۰ ۱۸.۱ ۱۸.۲ Elling, Rasmus Christian (2013). Minorities in Iran: Nationalism and Ethnicity after Khomeini. New York: Palgrave Macmillan. p. 312. ISBN 978-0-230-11584-2. OCLC 714725127. 
  19. ↑ Smith, Benjamin, "The Kurds of Iran: Opportunistic and Failed Resistance, 1918‐", Land and Rebellion: Kurdish Separatism in Comparative Perspective (PDF), Cornell, p. 10, archived from the original on 2012-06-15  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  20. ↑ The Kurdish Warrior Tradition and the Importance of the Peshmerga (PDF), pp. 27–28, archived from the original on 29 October 2013  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  21. ↑ Hicks, Neil (April 2000), The human rights of Kurds in the Islamic Republic of Iran (PDF), American, archived from the original on 7 August 2011  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  22. ↑ Shifrinson, Itzkowitz JR, The Kurds and Regional Security: An Evaluation of Developments since the Iraq War (PDF), MIT, archived from the original on 12 May 2013, retrieved 5 March 2014, More indicative of the PKK’s growing power was its 2004 establishment of the Party for a Free Life in Iranian Kurdistan (PEJAK or PJAK) as a sister organization with the goal of fomenting Kurdish separatism in Iran by fostering Kurdish nationalism therein.  Unknown parameter |url-status= ignored (help); Unknown parameter |df= ignored (help)
  23. ↑ ۲۳.۰ ۲۳.۱ Kreyenbroek, Philip G.; Sperl, Stefan (1992). The Kurds: A Contemporary Overview. London; New York: روٹلیج. pp. 17–19. ISBN 978-0-415-07265-6. OCLC 24247652. 
  24. ↑ Banuazizi, Ali; Weiner, Myron (1986). The State, Religion, and Ethnic Politics: Afghanistan, Iran, and Pakistan. Syracuse, N.Y.: Syracuse University Press. pp. 186–187. ISBN [[Special:BookSources/978-0-8156-2385-4. OCLC 13762196.
  25. ↑ Banuazizi, Ali; Weiner, Myron (1986). The State, Religion, and Ethnic Politics: Afghanistan, Iran, and Pakistan. Syracuse, N.Y.: Syracuse University Press. pp. 186–187. ISBN [[Special:BookSources/978-0-8156-2385-4. OCLC 13762196.
  26. ↑ ۲۶.۰ ۲۶.۱ Romano, David (2006). The Kurdish Nationalist Movement: Opportunity, Mobilization and Identity. Cambridge Middle East studies, 22. Cambridge, UK; New York: Cambridge University Press. p. 240. ISBN 978-0-521-85041-4. OCLC 61425259. 
  27. ↑ Banuazizi, Ali; Weiner, Myron (1986). The State, Religion, and Ethnic Politics: Afghanistan, Iran, and Pakistan. Syracuse, N.Y.: Syracuse University Press. pp. 186–187. ISBN [[Special:BookSources/978-0-8156-2385-4. OCLC 13762196.
  28. ↑ Kreyenbroek, Philip G.; Sperl, Stefan (1992). The Kurds: A Contemporary Overview. London; New York: روٹلیج. pp. 138–141. ISBN [[Special:BookSources/978-0-415-07265-6. OCLC 24247652.
  29. ↑ Kreyenbroek, Philip G.; Sperl, Stefan (1992). The Kurds: A Contemporary Overview. London; New York: روٹلیج. pp. 17–19. ISBN [[Special:BookSources/978-0-415-07265-6. OCLC 24247652.
  30. ↑ Bruinessen, Martin (2006). "Chapter 5: A Kurdish warlord on the Turkish-Persian frontier in the early Twentieth century: Isma'il Aqa Simko". In Atabaki, Touraj. Iran and the First World War: Battleground of the Great Powers. Library of modern Middle East studies, 43. London; New York: I.B. Tauris. pp. 18–21. ISBN 978-1-86064-964-6. OCLC 56455579. 
  31. ↑ Allen, William Edward David; Muratoff, Paul (1953). Caucasian battlefields: A History of the Wars on the Turco-Caucasian border, 1828–1921. Cambridge: Cambridge University Press. p. 296. OCLC 1102813. 
  32. ↑ Oberling, Pierre (20 July 2004). "Kurdish Tribes". New York. https://web.archive.org/web/20110810060110/http://www.iranica.com/articles/kurdish-tribes. Retrieved on
    6 August 2013. 
  33. ↑ Entessar, Nader (2010). Kurdish Politics in the Middle East. Lanham: Lexington Books. p. 17. ISBN 978-0-7391-4039-0. OCLC 430736528. 
  34. ↑ ۳۴.۰ ۳۴.۱ Kreyenbroek, Philip G.; Sperl, Stefan (1992). The Kurds: A Contemporary Overview. London; New York: روٹلیج. pp. 138–141. ISBN 978-0-415-07265-6. OCLC 24247652. 
  35. ↑ Abrahamian, Ervand (1982). Iran Between Two Revolutions. Princeton, New Jersey: مطبع یونیورسٹی پرنسٹن. p. 115. ISBN 978-0-691-05342-4. OCLC 7975938. 
  36. ↑ Izady, Mehrdad (1992). The Kurds: A Concise Handbook. Washington: Crane Russak. p. 58. ISBN 978-0-8448-1729-3. OCLC 25409394.  Unknown parameter |url-access= ignored (help)
  37. ↑ Smith B. Land and Rebellion: Kurdish Separatism in Comparative Perspective.
  38. ↑ Jwaideh, W. The Kurdish National Movement: Its Origins and Development.:p.245.
  39. ↑ Zabih, Sepehr (December 15, 1992). Communism ii. Archived 4 October 2013 at the وے بیک مشین. in انسائیکلوپیڈیا ایرانیکا. New York: Columbia University
  40. ↑ Romano, David (2006). The Kurdish Nationalist Movement: Opportunity, Mobilization and Identity. Cambridge Middle East studies, 22. Cambridge, UK; New York: Cambridge University Press. p. 227. ISBN 978-0-521-85041-4. OCLC 61425259. 
  41. ↑ Chelkowski, Peter J.; Pranger, Robert J. (1988). Ideology and Power in the Middle East: Studies in Honor of George Lenczowski. Durham: Duke University Press. p. 399. ISBN 978-0-8223-0781-5. OCLC 16923212. 
  42. ↑ Abrahamian, Ervand (1982). Iran Between Two Revolutions. Princeton, N.J.: مطبع یونیورسٹی پرنسٹن. pp. 217–218. ISBN 978-0-691-05342-4. OCLC 7975938. 
  43. ↑ Chubin, Shahram; Zabih, Sepehr (1974). The Foreign Relations of Iran: A Developing State in a Zone of Great-Power Conflict. Berkeley: University of California Press. pp. 39–41, 178. ISBN 978-0-520-02683-4. OCLC 1219525. 
  44. ↑ Abrahamian, Ervand (1982). Iran Between Two Revolutions. Princeton, New Jersey: مطبع یونیورسٹی پرنسٹن. p. 453. ISBN 978-0-691-05342-4. OCLC 7975938. 
  45. ↑ Yodfat, Aryeh (1984). The Soviet Union and Revolutionary Iran. New York: St. Martin's Press. ISBN 978-0-312-74910-1. OCLC 9282694.  Unknown parameter |url-access= ignored (help)
  46. ↑ Smith, Benjamin, "The Kurds of Iran: Opportunistic and Failed Resistance, 1918‐", Land and Rebellion: Kurdish Separatism in Comparative Perspective (PDF), Cornell, p. 10, archived from the original on 2012-06-15  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  47. ↑ "A bold move: KDPI Peshmerga enter Iranian Kurdish city, group says". 17 September 2015. http://rudaw.net/english/middleeast/iran/17092015. 
  48. ↑ ۴۸.۰ ۴۸.۱ Katzman, Kenneth (2009). Iraq: Post-Saddam Governance and Security. New York: Nova Science Publishers. p. 32. ISBN 978-1-61470-116-3. OCLC 756496931. 
  49. ↑ ۴۹.۰ ۴۹.۱ Lovelace, Douglas C. (2009). Terrorism: Documents of International and Local Control 110. New York: اوکسفرڈ یونیورسٹی پریس. p. 445. ISBN 978-0-19-539815-1. OCLC 693185463. 
  50. ↑ "Iranian Kurdistan News in brief. January 21, 2014". https://web.archive.org/web/20160604083958/http://ekurd.net/mismas/articles/misc2014/1/irankurd1045.htm. Retrieved on
    1 May 2016. 
  51. ↑ "Archived copy". https://web.archive.org/web/20141006125518/http://basnews.com/en/News/Details/Intense-Clashes-Rage-Between-Peshmerga-and-Iranian-Army-/34533. Retrieved on
    2015-12-30. 
  52. ↑ Piri Medya (25 May 2015). "PKK and KDPI clashes erupt on Iran-Iraq border, killing 6". https://web.archive.org/web/20150526131028/http://english.yenisafak.com/world/pkk-and-kdpi-clashes-erupt-on-iran-iraq--2149374. Retrieved on
    1 May 2016. 
  53. ↑ "Behind the lines: A tremor is felt in Iranian Kurdistan". https://web.archive.org/web/20170214205236/http://www.jpost.com/Opinion/Behind-the-lines-A-tremor-is-felt-in-Iranian-Kurdistan-403135. Retrieved on
    14 February 2017. 
  54. ↑ "Iranian forces suppress Kurdish protesters, kill and arrest dozens – ARA News". 11 May 2015. https://web.archive.org/web/20170318193125/http://aranews.net/2015/05/iranian-forces-suppress-kurdish-protesters-kill-and-arrest-dozens/. Retrieved on
    14 February 2017. 
  55. ↑ "PDKI's Kurdish forces kill six Iranian Revolutionary Guards – ARA News". https://web.archive.org/web/20150612075402/http://aranews.net/2015/06/pdkis-kurdish-forces-kill-six-iranian-revolutionary-guards/. Retrieved on
    1 May 2016. 
  56. ↑ [۴] Archived 23 July 2018 at the وے بیک مشین "in recent months, state media has reported that the north-west has been hit by a string of clashes between regime forces and Kurdish separatists and Isis militants"
  57. ↑ Florian Neuhof (2016-05-04). "Iran's forgotten Kurds plot a comeback". Middle East Eye. https://web.archive.org/web/20160508125744/http://www.middleeasteye.net/news/forgotten-kurds-kurdistan-democratic-party-iran-iraq-986735140. Retrieved on
    2017-01-29. 
  58. ↑ "Kurdish rebels attack Iranian Revolutionary Guards in Sardasht". ARA News. https://web.archive.org/web/20160510140105/http://aranews.net/2016/05/kurdish-rebels-attack-iranian-revolutionary-guards/. Retrieved on
    2017-01-29. 

باہرلے جوڑ[سودھو]

سانچہ:Middle East conflicts سانچہ:Ongoing military conflicts سانچہ:Post-Cold War Asian conflicts

"https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=ایران_وچ_کرد_علیحدگی_پسندی&oldid=560108" توں لیا