بدیع الزماں
بدیع الزماں ترکی نال تعلق رکھنے والے اک ممتاز عالم دین تے صوفی سن۔
تعارف
[سودھو]آپ دا پورا ناں بدیع الزماں سعید نورسی سی۔ آپ صوبہ تیلس دے قصبہ ہیزان دے اک چھوٹے جہے پنڈ وچ 1873ء نوں پیدا ہوئے۔ آپ دے والد کردش خاندان نال تعلق رکھدے سن۔ آپ نو برس دی عمر وچ تعلیم ول متوجہ ہوئے۔ ابتدائی تعلیم اپنے پنڈ توں حاصل کیتی۔ فیر چند سالاں بعد اعلٰی تعلیم حاصل کرنے دے لئی اس دور دے وڈے وڈے علمی مراکز وچ گئے تے تعلیم حاصل کیتی۔ اٹھارہ برس دی عمر وچ آپ دا شمار مشہور علما وچ ہونے لگیا۔ آپ نے قرآن کریم، حدیث، فقہ، تریخ، فلسفہ، جغرافیہ تے ہور علوم و فنون وچ مہارت حاصل کیتی۔ آپ دی قوت حافظہ دا ایہ عالم سی کہ قرآن مجید دی لغت تے بوہت ساریاں اسلامی کتاباں زبانی یاد سن۔ آپ جذبہ جہاد وی رکھدے سن۔
زندگی
[سودھو]آپ دی زندگی بوہت سادہ تے منظم سی۔ آپ مشتبہ امور توں پرہیز کر دے سن۔ جدوں وی نواں مسئلہ درپیش آندا تو قرآن و حدیث توں رہنمائی حاصل کر دے۔
گرفتاری
[سودھو]1908ء وچ سلطان عبد الحمید دی معزولی دے بعد ناں نہاد اسلامی تنظیم جمیعۃ الاتحاد و الترقی سامنے آئی۔ اس تنظیم نے لادینی نظریات اپنا رکھے سن جس دی آپ نے مخالفت کیتی تے اس دے مقابلے دے لئی اک تنظیم الاتحادی المحمدی قائم کیتی۔ تہانوں 1909ء وچ جمیعۃ الاتحاد و الترقی دی مخالفت تے الاتحادی المحمدی دی ترقی دی وجہ توں گرفتار کر لیا گیا۔ آپ دے ساتھیاں نوں پھانسی دے دتی گئی۔ بدیع الزماں دا مقدمہ وی اسی عدالت وچ پیش کیتا گیا جس نے آپ دے ساتھیاں نوں پھانسی دتی سی۔ اس توں تہانوں ڈرانا مقصود سی مگر آپ نے عدالت وچ وڈے جرات مندانہ انداز وچ کہیا:
” | اگر مجھے ہزار بار بھی زندگی ملے اور مجھے اسلامی حقائق میں سے کسی ایک حقیقت کے تحفظ کی خاطر جان کو قربان کرنا پڑے تو مجھے کوئی تردد نہ ہو گا۔ میں ملت اسلامیہ کے سوا کسی اور چیز کو تسلیم نہیں کرتا۔ میں کہتا ہوں کہ میں تو برزخ (جیل) کے سامنے کھڑا اس گاڑی کا انتظار کر رہا ہوں جو مجھے آخر تک لے جائے گی۔ میں نہایت شوق سے سفر آخرت کے لیے تیار ہوں اور میں بھی پھانسی پانے والوں کے ساتھ کا خواہش مند ہوں۔ تم لوگوں نے میرے لیے جلاوطنی کی سزا تجویز کو جو کئی خاص سزا نہیں ہے۔ اگر تمہارے اندر طاقت ہے تو سے بڑی سزا دو۔ | “ |
قید توں رہائی
[سودھو]نورسی دا بیان اخبارات وچ شائع ہویا۔ لوگاں نے پڑھیا تے آپ دے ہزاراں متبعین عدالت دے سامنے جمع ہو گئے تے حکومت دے خلاف نعرے لگائے۔ بالآخر بدیع الزماں نوں رہیا کر دتا گیا۔ آپ استنبول توں بدان پہنچے تے اوتھے تعلیم و تربیت وچ مصروف ہو گئے۔
انقلاب ترکی دے موقع اُتے پیغام
[سودھو]1920ء وچ ترکی وچ انقلاب آیا تے آپ اتاترک دی آزادی دی تقریب وچ مدعو کیتے گئے۔ آپ تقریب وچ شرکت دے لئی انقرہ پہنچے لیکن کمال اتاترک دے غیر اسلامی طور طریقیاں نوں دیکھ کے دل برداشتہ ہو کے تقریب وچ شرکت کیتے بغیر واپس آ گئے۔ آپ نے واپس آ کے اک دس نکاتی تنقیدی پیغام ارسال کیتا جس وچ آپ نے لوگاں نوں آخرت دے عذاب توں ڈرایا تے دین اُتے ثابت قدم رہنے تے نماز پنگانہ ادا کرنے اُتے زور دتا اس پیغام اُتے لوگاں نے اپنی زندگی اسلامی طرز اُتے گزارنے دا حلف اٹھایا۔ اس اُتے کمال اتاترک دی پریشانیاں وچ ہور اضافہ ہو گیا۔
گوشہ نشینی
[سودھو]بالآخر کمال اتاترک نے آپ دے سامنے گھٹنے ٹیک دتے۔ اس نے آپ اُتے بوہت ساریاں نوازشات کیتیاں۔ آپ انہاں نوازشات دا مطلب سمجھ گئے تے انہاں سب نوں ٹھکرا کے انقرہ توں وان چلے گئے۔ اوتھے جا کے گوشہ نشینی دی زندگی بسر کرنے دا فیصلہ کر لیا۔ اوتھے آپ نے قرآن دی تفسیر لکھنی شروع کر دتی تے نوجواناں نوں اکٹھا کر کے انہاں دے ذریعے دعوت و تبلیغ جاری رکھی۔ جلد آپ دے رسائل مختلف علاقیاں تک پہنچ گئے تے کمال اتاترک دی پریشانیاں نوں ودھانے دا سبب بنے۔ چنانچہ آپ دے اٹھ سال دے لئی بارلا جیل وچ جلاوطن کر دتا گیا جتھے تہانوں سخت پہرے وچ رکھیا گیا۔ طویل عرصہ تک بحث و مباحثہ کرنے دے بعد بالآخر عدالت نوں تہانوں رہیا کرنا پیا۔ آپ جون 1944ء وچ قید توں رہیا کر دتے گئے۔ اس دے بعد وی تہانوں کئی مرتبہ گرفتار کر دے جیل بھیجیا گیا لیکن آپ اپنے موقف اُتے ڈٹے رہے۔
وفات
[سودھو]بدیع الزماں دی زیادہ تر زندگی قید تے جلاوطنی وچ لنگھی۔ اک مرتبہ آپ قید توں رہیا ہوئے ای سن کہ فرشتہ اجل پہنچ گیا۔ آپ نے 27 رمضان 1959ء وچ 86 برس دی عمر وچ وفات پائی۔