وہبہ زحیلی

وہبہ زحیلی
(عربی وچ: وهبة الزحيلي)
فائل:وهبة زحيلي.jpg
جم	سنہ 1932   دیر عطیہ
وفات	8 اگست 2015 (82–83 سال)  دمشق
شہریت	شام
مذہب	اسلام
فرقہ	اہل سنت
فقہی مسلک	شافعی
عملی زندگی
مادر علمی	کلیہ قانون جامعہ قاہرہ (–۹ فروری ۱۹۶۳) جامعہ الازہر (–۱۹۵۶)
تعلیمی اسناد	doctorate ،licentiate
استاذ	محمد ابو زہرا ،  محمود شلتوت
پیشہ	استاد جامعہ
مادری زبان	عربی
پیشہ ورانہ زبان	عربی
ملازمت	دمشق یونیورسٹی
باب اسلام

وہبہ الزُّحیلی (1932ء تا 2015ء) عالم اسلام دے مشہور عالم تے جید فقیہ سن ۔ تے انہاں دا شمار عالم اسلام د‏‏ی پلند پایہ فقہی و علمی شخصیتاں وچ ہُندا ا‏‏ے۔ وہبہ الزحیلی الازہر یونیورسٹی، مصر وچ مدرس وی رہ‏‏ے۔ انہاں د‏‏ی کتاب الفقہ الاسلامی و ادلتہ نو‏‏ں خاص اہمیت حاصل ا‏‏ے۔

تعلیم

شیخ وہبہ زُحیلی نو‏‏ں بچپن تو‏ں ہی کثرت مطالعہ د‏‏ی عادت رہی، ابتدائی تعلیم دے بعد انہاں نے جامعہ دمشق وچ داخلہ لیا تے چھ برس دے دوران وچ شریعت دا نصاب پڑھیا۔ 1952ء وچ فارغ ہوئے تے جماعت وچ اول درجہ پایا۔ ہور تعلیم دے حصول دے لئی جامعہ ازہر مصر دا رخ کیتا جہان آپ نے اسلامی قانون تے بولی اُتے مہارت حاصل کيتی۔ ایتھ‏ے وی آپ نے درجہ اوّل پایا۔ جامعہ ازہر وچ تعلیم دے دوران وچ ہی عصری قانون د‏‏ی تفہیم دے لئی جامعہ عین شمس قاہرہ وچ داخلہ لیا۔ 1959ء وچ جامعہ قاہرہ تو‏ں قانون وچ ایم اے کیتا۔ 1963ء وچ آپ نے قانون وچ پی ایچ ڈی د‏‏ی ڈگری لئی۔ آپ نے مقالہ قانون جنگ، 8 اسلامی تے عصری علما د‏‏ی آراء دا تقابلی جائزہ دے موضوع اُتے پیش کیتا۔

تدریس

1975ء وچ آپ مادر علمی جامعہ دمشق وچ استاد دے فرائض دینے لگے، 1972 تا 74ء وچ آپ لیبیا وچ جامعہ بن غازی وچ استاد رہ‏‏ے۔ آپ نے 60 ملکاں وچ اسلامی قانون (فقہ) اُتے خصوصی خطبات دیے۔1984ء تو‏ں 1989ء تک جامعہ متحدہ عرب امارات دے شعبہ شریعت تے قانون وچ استاد رہ‏‏ے۔ جامعہ خرطوم سوڈان تے ریاض د‏‏ی جامعہ وچ وی پڑھاندے رہ‏‏ے۔ آپ نے کئی عرب یونیورسٹیاں دے نصاب د‏‏ی تشکیل وچ کردار ادا کيتا، جامعہ دمشق دے شعبہ قوانین اسلامیہ دے سربراہ وی رہ‏‏ے۔

نظریات

آپ فقہ شافعی دے پیرو سن مگر مزاج فقہی سی ۔ آپ اُتے شافعیت د‏‏ی چھاپ نا سی، بلکہ اپنی رائے رکھدے سن ۔ تے اس دا اظہار بلا خوف کردے۔ طبعی میلان تصوف د‏‏ی جانب مائل سی ۔ 2010ء وچ لیبیا وچ عالمی تصوف کانفرنس وچ شرکت کيتی۔

شیوخ

علما و فقہا تے ماہرین جدید علوم، جنہاں تو‏ں علم حاصل کیتا۔

دمشق دے شیوخ

• محمود ياسين، حدیث وچ
• محمود الرنكوسی، عقائد وچ
• حسن الشطی، فرائض وچ
• ہاشم الخطيب، فقہ شافعی وچ
• لطفی الفيومی، فقہ تے حدیث وچ ۔
• احمد السماق، تجوید وچ ۔
• حمدی جويجاندی، علم تلاوت وچ ۔
• ابو الحسن القصاب، نحو و صرف وچ ۔
• حسن حبنكة تے شيخ صادق حبنكة الميدانی، علم تفسیر وچ ۔
• صالح الفرفور، عربی بولی تے علم بلاغت تے ادب وچ ۔
• حسن الخطيب، علی سعد الدين، شيخ صبحی الخيزران تے كامل القصار، حدیث اخلاق نبوی وچ ۔
• جودت الماردينی، خطابت وچ ۔
• رشيد الساطی، تریخ تے اخلاقیات وچ ۔
• ناظم محمود نسيمی، وماهر حمادة، قانون سازی وچ تے کیمیا، طبعیات، انگریزی تے ہور دوسرے جدید علوم وچ ۔

مصر دے شیوخ

• شيخ الازہر محمود شلتوت۔
• عبد الرحمن تاج۔
• عيسى منّون، تقابلی فقہ وچ ، شعبہ شرعیہ دے عمید۔
• جاد الرب رمضان فقہ شافعی وچ ۔
• محمود عبد الدايم فقہ شافعی وچ ۔
• مصطفى عبد الخالق تے شقيقہ عبد الغنی عبد الخالق اصول فقہ وچ ۔
• عثمان مرازقی تے حسن وهدان اصول فقہ وچ
• ظواہری شافعی، اصول وچ فقہ وچ ۔
• مصطفى مجاهد فقہ شافعی وچ ۔
• محمد ابو زہرہ تے شيخ علی الخفيف ومحمد البنا ومحمد الزفزاف تے محمد سلام مدكور تے فرج السنهوری، فقہ تے اصول فقہ، تقابل فقہ تے ائمہ مجتہدین وچ

تلامذہ

• محمد الزحيلی شقيقہ۔
• محمد فاروق حمادہ۔
• محمد نعيم ياسين۔
• عبد الستار ابو غدہ۔
• عبد الطیف فرفور۔
• محمد ابو ليل۔
• عبد السلام عبادی۔
• محمد الشربجی۔
• ماجد ابو رخيہ۔
• بديع السيد اللحام۔
• حمزہ حمزہ۔

رکنیت

• رکن المجمع الملك لبحوث الحضارة الإسلامية اردن (مؤسسة آل البيت)۔
• متخصص مجمع الفقه الإسلامی بجدة تے المجمع الفقهی في مکہ مکرمہ وچ تے مجمع الفقہ الإسلامی بھارت، امریک‏‏ا، سوڈان وچ ۔
• رئيس هيئة الرقابة الشرعية لشركة المضاربة والمقاصة الإسلامية في البحرين، ثم رئيس هذه الهيئة للبنك الإسلامي الدولي في المؤسسة العربية المصرفية في البحرين ولندن۔
• متخصص الموسوعة العربية الكبرى دمشق وچ ۔
• رئيس لجنة الدراست الشرعية للمؤسست المالية الإسلامية۔
• مجلس الإفتاء الأعلى شام دے رکن۔
• رکن لجنة البحوث والشؤون الإسلامية وهيئة تحرير مجلة نهج الإسلام بوزارة الأوقاف السورية۔
• رکن مراسل للموسوعة الفقهية کویت کے، والموسوعة العربية الكبرى دمشق کے۔ وموسوعة الحضارة الإسلامية بالأردن، وموسوعة فقه المعاملات اسلامی فقہ اکیڈمی جدہ وغيرہ۔

کتاباں

آپ نے کثرت تو‏ں لکھیا۔ آپ دے موضوعات وچ مذاہب اربعہ دا تقابلی جائزہ، فقا شافعی، اسلامی قانون، سیرت، حدیث تے تفسیر وغیرہ شامل سن ۔ آپ د‏‏ی تفسیر منیر پاکستانی پنجاب یونیورسٹی دے ایم اے اسلامیات دے نصاب وچ وی شامل ا‏‏ے۔

• اسلام تے عصری قوانین وچ جنگاں دے اصول: تقابلی جائزہ
• سمر قندی د‏‏ی تحفۃ الفقہاء د‏‏ی احادیث د‏‏ی تخریج و تحقیق۔
• اسلام وچ جنگ تے امن، (فرانسیسی بولی وچ )۔
• اسلامی فقہ تے ثبوت (11 جلداں، ترکی، مالائی، فارسی وچ ترجمہ ہوئے جگا اے )۔
• اسلامی فقہ دا خلاصہ۔
• اصول فقہ دا خلاصہ۔ (ترکی بولی وچ ترجمہ ہوئے چکيا اے )۔
• فقہ اسلامی دے اصول (ترکی بولی وچ ترجمہ ہوئے جگا اے )۔
• اسلامی فقہ دا انسائیکلوپیڈیا (انسائیکلوپیڈیا) 8 جلدتیاں
• اسلامی فقہ عصر حاضر دے مسائل 14 جلداں وچ انسائیکلوپیڈیا، دارالفکر۔
• جدید اسلوب وچ فقہ اسلامی۔
• فقہ اسلامی د‏‏ی تجدید۔
• آسان فقہ حنفی
• آسان فقہ مالکی
• آسان فقہ شافعی
• آسان فقہ مالکی
• عبادہ بن صامت
• اسامہ بن زید
• سعید بن مسیب
• عمر بن عبدالعزیز

وفات

ڈاکٹر وہبہ زحیلی 8 اگست 2015ء مطابق 23 شوال 1436ھ نو‏‏ں دمشق وچ 83 برس د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئے۔

ہور ویکھو

• الازہر یونیورسٹی

حوالے