بھارت وچ مذہب
زیر نظر مضمون بھارت دی مذہبی آبادیات دے بارے وچ اے ۔ برصغیر وچ پیدا ہونے والے مذاہب دے لئی بھارتی مذاہب ویکھو۔
بھارت وچ مذہب مذہبی عقائد و اعمال دے تنوع دی خصوصیات رکھدا اے۔ آئین وچ 1976ء وچ دی جانی والی 42 واں ترمیم دے مطابق بھارت اک لادینی ریاست اے، اس سب دا مطلب اے کہ ریاست تمام مذاہب دے نال مساوی رویہ اختیار کرے گی۔ برصغیر کئی وڈے مذاہب دا پیدائشی وطن اے ; یعنی ہندو مت، بدھ مت، جین مت تے سکھ مت۔ بھارت دی پوری تریخ وچ ، مذہب ملکی سبھیاچار دا اک اہم حصہ رہیا اے۔ مذہبی تنوع تے مذہبی اعتدال دونے ملک وچ بذریعہ قانون تے رسوم دے قائم ہوئے; بھارت دا آئین صاف لفظاں وچ مذہبی آزادی نوں بنیادی حق قرار دیندا اے۔[۲]
شمال مغربی بھارت دی وادیٔ سندھ دی رہتل دنیا دی قدیم ترین تہذیباں وچوں اک سی۔ اج، پوری دنیا دی کل ہندو آبادی دا 90% بھارت وچ اے۔ زیادہ تر ہندو سمادھیاں تے مندر بھارت وچ نيں، ايسے طرح ایہ زیادا تر ہندو سنتاں دی جنم بھومی اے۔ الٰہ آباد دنیا دی سب توں وڈی مذہبی زیارت، کمبھ میلہ دا میزبانی کردا اے، جتھے اُتے دنیا بھر دے ہندو بھارت دے تن مقدس دریاواں دریائے گنگا، دریائے جمنا تے سرسوتی دے سنگم اُتے غسل دے لئی آندے نيں۔ مغرب وچ بھارتی تارکین وطن نے ہندو فلسفہ دے کئی پہلؤاں نوں عام کیتا اے جداں یوگا، مراقبہ، آیور ویدک، کہانت، کرم تے تناسخ وغیرہ دے نظریات ۔[۳] دنیا بھر وچ بھارتی مذاہب دا اثر و رسوخ بہت اہم اے۔ ہندومت اُتے مبنی کئی تنظیماں، جداں کہ ہری کرشنا تحریک، براہما کماریز، آنند مارگ تے دوسرےآں نے بھارتی روحانی عقائد تے عبادات نوں فروغ دتا اے۔
2011ء دی بھارت وچ دی جانے والی مردم شماری دے مطابق کل آبادی دا 79.8% ہندو تے 14.2% مسلمان نيں، جدوں کہ 6% ہور مذاہب جداں مسیحیت، سکھ مت، بدھ مت، جین مت وغیرہ نيں۔ مسیحیت بھارت دا تیسرا وڈا مذہب اے۔ پارسی تے یہودی قدیم بھارت وچ آباد سن، اج دے دور وچ انہاں دی تعداد محض ہزاراں وچ اے۔
تریخ
[سودھو]
تفصیلی لی لئی ویکھو: دھرمی ادیان
ہندو مت
[سودھو] تفصیلی لی لئی ویکھو: بھارت وچ ہندومت
ہندو مت بھارت دا سب توں وڈا مذہب اے۔ سنہ 2011ء دی مردم شماری دے مطابق بھارت دی 79.8 فیصد آبادی نے اپنا دھرم ہندومت لکھوایا جو تقریباً 966 ملین نفوس اُتے مشتمل اے۔[۴] بھارت وچ ہندوﺅں دی اکثریت شیو تے ویشنو فرقےآں نال تعلق رکھدی اے۔[۵] ہور بھارت دنیا دے انہاں تن ملکاں (بقیہ دو نیپال تے ماریشس نيں) وچوں اک اے جتھے دی اکثریت ہندومت دی پیروکار اے۔
چونکہ ہندوستان وچ ویدک رہتل دا آغاز 2000 توں 1500 [[ق م]] دے درمیانی عرصے وچ ہويا،[۶] اس بنا اُتے ہندومت نوں ویدک دھرم دا جانشین سمجھیا جاندا اے،[۷] ویدک دھرم دے ہندوستانی تریخ اُتے گہرے اثرات نيں۔ ہندوستان دا ناں یونانی لفظ νδία (انڈس) توں مشتق اے جو خود قدیم فارسی لفظ ہندو توں آیا اے۔ ہندو سنسکرت لفظ سندو توں آیا سی، جو اس خطے وچ بہنے والے دریا دے لئی مستعمل سی ۔[۸] ہندوستان دا مطلب اے "ہندوواں دی زمین"، چنانچہ اس سرزمین اُتے آباد قوم دے مذہب نوں ہندومت کہیا جانے لگیا۔[۹]
بدھ مت
[سودھو] تفصیلی لی لئی ویکھو: بھارت وچ بدھ مت
2011ء بھارت وچ مردم شماری دے مطابق بھارت وچ 8.4 ملین بدھ مت دی آبادی اے لیکن بدھ رہنماواں دا دعوی اے کہ بھارت وچ بدھ مت آبادی دی تعداد 50 تا 60 ملین اے۔[۱۰] مہاراشٹر وچ ، بھارت وچ بدھ مت دی سب توں وڈی تعداد اے، جو کل آبادی دا 5.81% اے۔[۱۱][۱۲] تقریباً 90 فی صد نویان بدھ ریاست وچ آباد نيں۔
جین مت
[سودھو] تفصیلی لی لئی ویکھو: بھارت وچ جین مت
جین مت بھارت دا قومی اقليتی مذہب اے، جس دے پیروکار بھارت بھر وچ پائے جاندے نيں۔[۱۳][۱۴]
2011ء دی مردم شماری شماری دے مطابق، بھارت دی 1.21 بلین آبادی وچوں صرف 4,451,753 جین نيں، انہاں دی اکثریت ریاست مہاراشٹر، راجستھان، گجرات تے مدھیہ پردیش وچ اے، البتہ، تعداد دی بنسبت جین مت دا بھارت دی آبادی اُتے اثرات بہت زیادہ نيں۔ 35 وچوں 34 ریاستاں تے وفاق دے زیر انتظام علاقے سوائے لکشادیپ جین مت دی آبادی موجود اے۔ ریاست جھارکھنڈ، 16،301 جیناں دی آبادی دے نال شیکھرجی دی زیارت وی موجود اے۔
ابراہیمی مذاہب
[سودھو]یہودیت
[سودھو] تفصیلی لی لئی ویکھو: بھارت وچ یہودیت
بھارت وچ یہودی بہت ہی کم آبادی والا مذہبی گروہ اے۔ حالاں کہ بھارت وچ یہودی نہ کدی اکثریت وچ رہے تے نہ ہی انہاں نوں حکومت حاصل سی، فیر اوہ کیرلا، مہاراشٹر تے کچھ ملک دے ہور حصےآں وچ قابل لحاظ تعداد وچ آباد سن ۔ مگر 1948ء وچ مملکت اسرائیل دے قیام دے بعد انہاں وچوں بیش تر لوک اسرائیل دا رخ کر گئے۔ کئی جگہاں اُتے اج بھارت صرف زیادہ عمر دے بزرگ یہودی آباد نيں، جدوں کہ انہاں دی اولاد تے نويں نسل اسرائیل وچ بس چکی اے۔
مسیحیت
[سودھو] تفصیلی لی لئی ویکھو: بھارت وچ مسیحیت
2011ء دی مردم شماری دے مطابق مسیحیت بھارت دا تیسرا وڈا مذہب اے۔ تے بھارت دی آبادی دے 2.3 فیصد وچوں مسیحیت دے پیروکاراں دی تعداد 28 ملین اے۔[۱۵] روایت کيتی رو توں ایہ منیا جاندا اے کہ بھارت وچ مسیحیت توما رسول نے متعارف کيتی۔ اندازے دے مطابق توما کیرلا وچ سنہ 52ء وچ وارد ہويا۔ ماہرین وچ اس گل دا عام اتفاق رائے اے کہ بھارت وچ مسیحیت دی تشکیل چھیويں صدی عیسوی وچ ہوئی۔[۱۶] مسیحی بھارت بھر وچ ہر شعبۂ زندگی وچ پائے جاندے نيں۔ مسیحی جنوبی بھارت تے جنوبی کنارے کونکن ساحل تے شمال مشرقی بھارت وچ وڈی تعداد وچ آباد نيں۔ بھارتی مسیحی ملک دے لئی کئی خدمات وی سر انجام دے چکے نيں، انہاں وچ سابقہ او موجودہ وزرائے اعلیٰ، گورنر تے چیف الیکشن کمشنرز شامل نيں۔[۱۷][۱۸] بھارت وچ دوسرے مذاہب دے مقابلے وچ بھارتی مسیحیاں شماریاتی دی شرح مرداں توں زیادہ اے۔[۱۹][۲۰] بھارت وچ جینیاں دے بعد مسیحی طبقہ دوسرا سب توں زیادہ تعلیم یافتہ مذہبی گروہ اے۔[۲۱]
اسلام
[سودھو] تفصیلی لی لئی ویکھو: بھارت وچ اسلام
اسلام بھارت وچ دوسرا وڈا مذہب اے۔ بھارت وچ مسلماناں دی آبادی 14.2% توں وی ودھ اے۔ 2011ء دی مردم شماری دے لحاظ توں 172 ملین تے 2008ء مردم شماری دے مطابق 154 ملین سن ۔[۲۲][۲۳][۲۴][۲۵][۲۶][۲۷] مسلمان آبادی دنیا دی سب توں وڈی مسلم اقليتی آبادی اے۔[۲۸]
آبادیات
[سودھو]
شماریات
[سودھو]ان چھ اقلیتاں نوں "قومی اقلیت" دی حیثیت حاصل اے —مسلمان، مسیحی، سکھ، جین، بدھ تے زرتشتی۔[۲۹][۳۰]
- بھارت دی آبادی وچ اتار چڑھاؤ (1951ء–2011ء)
| مذہبی گروہ |
آبادی % 1951 |
آبادی % 1961 |
آبادی % 1971 |
آبادی % 1981 |
آبادی % 1991 |
آبادی % 2001 |
آبادی % 2011[۳۱] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ہندومت | 84.1% | 83.45% | 82.73% | 82.30% | 81.53% | 80.46% | 79.80% |
| اسلام | 9.8% | 10.69% | 11.21% | 11.75% | 12.61% | 13.43% | 14.23% |
| مسیحیت | 2.3% | 2.44% | 2.60% | 2.44% | 2.32% | 2.34% | 2.30% |
| سکھ مت | 1.79% | 1.79% | 1.89% | 1.92% | 1.94% | 1.87% | 1.72% |
| بدھ مت | 0.74% | 0.74% | 0.70% | 0.70% | 0.77% | 0.77% | 0.70% |
| جین مت | 0.46% | 0.46% | 0.48% | 0.47% | 0.40% | 0.41% | 0.37% |
| زرتشتیت | 0.13% | 0.09% | 0.09% | 0.09% | 0.08% | 0.06% | n/a |
| دیگر/یا لا مذہب | 0.43% | 0.43% | 0.41% | 0.42% | 0.44% | 0.72% | 0.9% |
مندرجہ ذیل جدول وچ مذہبی گرہاں دا مجموعی تجزیہ اے:
- مذہبی گروہاں دی خصوصیات[۳۱]
| مذہبی گروہ |
آبادی (2011) % |
اضافہ (2001–2011)[۳۲][۳۳] |
جنسی تناسب (2011) (کل)[۳۴] |
جنسی تناسب (2011) (شہری) |
جنسی تناسب (2011) (پینڈو) |
جنسی تناسب (2011) (بچےآں وچ )[۳۵] |
خواندگی (2011) (%)[۳۶] |
Work participation (2011) (%)[۳۴][۳۷] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ہندومت | 79.80% | 16.8% | 939 | 946 | 921 | 913 | 73.3% | 41.0% |
| اسلام | 14.23% | 24.6% | 951 | 957 | 941 | 943 | 68.5% | 32.6% |
| مسیحیت | 2.30% | 15.5% | 1023 | 1008 | 1046 | 958 | 84.5% | 41.9% |
| سکھ مت | 1.72% | 8.4% | 903 | 905 | 898 | 828 | 75.4% | 36.3% |
| بدھ مت | 0.70% | 6.1% | 965 | 960 | 973 | 933 | 81.3% | 43.1% |
| جین مت | 0.37% | 5.4% | 954 | 935 | 959 | 889 | 94.9% | 35.5% |
| دیگر/یا لامذہب | 0.90% | n/a | 959 | 947 | 975 | 974 | n/a | n/a |
مذہبی آزادی
[سودھو] تفصیلی لی لئی ویکھو: بھارت وچ مذہبی آزادی
بھارت وچ مذہبی آزادی اک بنیادی حق اے جس دی ضمانت بھارتی آئین دی شق نمبر 25-28 وچ دتی گئی اے۔[۳۸] جدید بھارت دا آغاز 1947ء توں ہُندا اے تے بھارتی آئین وچ 1976ء وچ ترمیم دے مطابق ملک نوں سیکولر ریاست قرار دتا گیا۔[۳۹] جس دے مطابق ہر شہری نوں اپنے مذہب دے مطابق اپنی زندگی گزانے دا پورا حق حاصل اے۔ البتہ، مذہبی تشدد تے فسادات دے کئی واقعات رونما ہوئے چکے نيں، خاص طور پر، دہلی وچ 1984ء دے سکھ مخالف فسادات، کشمیر وچ 1990ء وچ ہندو مخالف فسادات، گجرات وچ 2002ء دے مسلم مخالف فسادات تے 2008ء وچ مسیحی مخالف مسادات۔ وڈے پیمانے اُتے مذمت دے باوجود دہلی وچ 1984ء دے سکھ فسادات دے بعض مجرماں نوں عدالت وچ نئيں لیایا گیا اے۔[۴۰][۴۱][۴۲][۴۳]
ہور ویکھو
[سودھو]حواشی
[سودھو]ملاحظات
[سودھو]مآخذ
[سودھو]- ↑ بھارت وچ 79.8% ہندو، 14.2% مسلمان نيں، بمطابق 2011ء مردم شماری دی مذہب متعلقہ معلومات at m.firstpost.com Error: unknown archive URL (archived 26 اگست 2016)
- ↑ باسو, درگا داس (2013). بھارتی آئین دا تعارف, 21, LexisNexis, 124. ISBN 978-81-803-8918-4.
- ↑ P. 225 Essential Hinduism By Steven Rosen
- ↑ India's religions by numbers at www.thehindu.com Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
- ↑ Major Branches of Religions at www.adherents.com Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
- ↑ N. Siegel, Paul. The meek and the militant: religion and power across the world. Zed Books, 1987. ISBN 978-0-86232-349-3.
- ↑ Hoiberg, Dale. Students' Britannica India. Popular Prakashan, 2000. ISBN 978-0-85229-760-5.
- ↑ "India"، Oxford English Dictionary، second edition, 2100a.d. Oxford University Press.
- ↑ Hindustan definition and meaning | Collins English Dictionary at www.collinsdictionary.com Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
- ↑ INDIA Indian Buddhists reject religious census at m.asianews.it Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
- ↑ Census 2011, Buddhist Religion
- ↑ Population by religion community – 2011 at www.censusindia.gov.in Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
- ↑ National minority status for Jains at www.telegraphindia.com Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
- ↑ Jains become sixth minority community at www.dnaindia.com Error: unknown archive URL (archived 21 جنوری 2014)
- ↑ India has 79.8% Hindus, 14.2% Muslims, says 2011 census data on religion at m.firstpost.com Error: unknown archive URL (archived 26 اگست 2016)
- ↑ Suresh K. Sharma, Usha Sharma. Cultural and Religious Heritage of India: Christianity. “The earliest historical evidence, however, regarding the existence of a Church in South India dates from the sixth century A.D”
- ↑ Hon'ble Shri P. C. Alexander Archived 15 جون 2010 at the وے بیک مشین
- ↑ Govt appoints new Governors, Margaret Alva gets U`khand at www.zeenews.com Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
- ↑ Christians have best sex ratio in India at timesofindia.indiatimes.com Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
- ↑ Population by religious communities (Census 2001) at censusindia.gov.in Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
- ↑ Muslims least, Jains most literate: Census – The Hindu
- ↑ Hindus 79.8%، Muslims 14.2% of population: census data at www.thehindu.com Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
- ↑ Census 2011: Muslims record decadal growth of 24.6 pc, Hindus 16.8 pc at indianexpress.com Error: unknown archive URL (archived 24 جنوری 2015)
- ↑ Muslim politics:At a crossroads at www.livemint.com Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
- ↑ Over 180 million Muslims in India but they are not part of global terror groups: Govt at indianexpress.com Error: unknown archive URL (archived 24 فروری 2015)
- ↑ "Muslim representation on decline". The Times of India. 31 اگست 2015. https://web.archive.org/web/20181225050830/https://timesofindia.indiatimes.com/india/Muslim-representation-on-decline/articleshow/48737293.cms. Retrieved on ۳۱ اگست ۲۰۱۵.
- ↑ "The Untold Census Story". OpenMagazine-PR Ramesh. 15 مارچ 2014. https://web.archive.org/web/20181225050834/http://www.openthemagazine.com/article/india/the-untold-census-story. Retrieved on ۱۳ نومبر ۲۰۱۹.
- ↑ Muslims of India
- ↑ National minority status for Jains at www.telegraphindia.com Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
- ↑ Jains become sixth minority community – Latest News & Updates at Daily News & Analysis at www.dnaindia.com Error: unknown archive URL (archived 21 جنوری 2014)
- ↑ ۳۱.۰ ۳۱.۱ Population by religious community – 2011 at www.censusindia.gov.in Error: unknown archive URL (archived [Date missing]) Percentages are calculated from population figures for individual religions in this word document by dividing them from total population of India.
- ↑ Muslim population grows marginally faster: Census 2011 data at www.hindustantimes.com Error: unknown archive URL (archived 26 اگست 2015)
- ↑ Census 2011: Hindus dip to below 80 per cent of population; Muslim share up, slows down at indianexpress.com Error: unknown archive URL (archived 26 اگست 2015)
- ↑ ۳۴.۰ ۳۴.۱ Census 2011: Sikhs, Jains have the worst sex ratio – Latest News & Updates at Daily News & Analysis at www.dnaindia.com Error: unknown archive URL (archived 31 دسمبر 2015)
- ↑ دی ٹائمز گروپ at epaperbeta.timesofindia.com Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
- ↑ Jains most literate in North, Muslims the least at www.hindustantimes.com Error: unknown archive URL (archived 4 جنوری 2016)
- ↑ Only 33% of Muslims work, lowest among all religions – ٹائمز آف انڈیا at timesofindia.indiatimes.com Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
- ↑ article 15 of India Constitution
- ↑ THE CONSTITUTION (FORTY-SECOND AMENDMENT) ACT, 1976 at indiacode.nic.in Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
- ↑ Brass, Paul R. (2005). The Production of Hindu-Muslim Violence in Contemporary India. University of Washington Press. ISBN 978-0-295-98506-0.
- ↑ * India: Communal Violence تے the Denial of Justice at www.hrw.org Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
- ↑ India: No Justice for 1984 Anti-Sikh Bloodshed at www.hrw.org Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
- ↑ Thousands call for justice for victims of 1984 Sikh massacres – Amnesty International India at www.amnesty.org.in Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
حوالے
[سودھو]- Charlton, Sue Ellen M (2004). Comparing Asian Politics: India, China, and Japan. Westview Press. ISBN 0-8133-4204-X.
- Chatterjee, S; Datta, D (1984). An Introduction to Indian Philosophy (8th ed.). کلکتہ یونیورسٹی. ASIN: B0007BFXK4.
- Chopra, R.M.، "A Study of Religions" (2015)، Anuradha Prakashan, New Delhi, ISBN [[Special:BookSources/978-93-82339-94-6
- Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- Fowler, Jeaneane D (1997). Hinduism: Beliefs and Practices. Sussex Academic Press. ISBN 1-898723-60-5.
- Goldman, RP (2007). The Ramayana of Valmiki: An Epic of Ancient India. Princeton University Press. ISBN 0-691-06663-9.
- Heehs, P (2002). Indian Religions: A Historical Reader of Spiritual Expression and Experience. New York: New York University Press. ISBN 0-8147-3650-5.
- Human Rights Watch (2006). Human Rights Watch World Report 2006. Seven Stories Press. ISBN 1-58322-715-6.
- Ludden, David E (1996). Contesting the Nation: Religion, Community, and the Politics of Democracy in India. University of Pennsylvania Press. ISBN 0-8122-1585-0.
- Makkar, SPS (1993). Law, Social Change and Communal Harmony. ABS Publications. ISBN 81-7072-047-8.
- Oberlies, T (1998). Die Religion des Rgveda. Wien.
- (1996) Historical Dictionary of the British Empire. Greenwood Press. ISBN 0-313-29367-8.
- (1967) A Sourcebook in Indian Philosophy. Princeton University Press. ISBN 0-691-01958-4.
- Rinehart, R (2004). Contemporary Hinduism: Ritual, Culture, and Practice. ABC-Clio. ISBN 1-57607-905-8.
- Shepard, Mark (1987). Gandhi Today: A Report on Mahatma Gandhi's Successors. Shepard Publications. ISBN 0-938497-04-9.
- Symonds, R (1950). The Making of Pakistan. Faber and Faber.
- Vadakkekara, Benedict (2007). Origin of Christianity in India: A Historiographical Critique. Delhi: Media House.
- Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ہور مطالعہ
- Jain, Sandhya (2010)۔ Evangelical intrusions: [Tripura, a case study]۔ New Delhi: Rupa & Co.
- Elst, K. (2002)۔ Who is a Hindu?: Hindu revivalist views of Animism, Buddhism, Sikhism, and other offshoots of Hinduism.
- Goel, S.G. 2016. History of Hindu-Christian encounters, AD 304 to 1996.
- Goel, S. R. (1988)۔ Catholic ashrams: Adopting and adapting Hindu Dharma.
- Panikkar, K. M. (1959)۔ Asia and Western dominance. London: Allen & Unwin. ISBN [[Special:BookSources/9781597406017
- Rajiv Malhotra (2011)، Being Different: An Indian Challenge to Western Universalism (Publisher: HarperCollins India; ISBN [[Special:BookSources/978-9-350-29190-0)
- Rajiv Malhotra (2014)، Indra's Net: Defending Hinduism's Philosophical Unity (Publisher: HarperCollins India; ISBN [[Special:BookSources/978-9-351-36244-9)
- Swarup, Ram (1984)۔ Buddhism vis-a-vis Hinduism.
- Swarup, R. (1995)۔ Hindu view of Christianity and Islam.
- Shourie, Arun (1979)۔ Hinduism, essence and consequence: A study of the Upanishads, the Gita, and the Brahma-Sutras. Sahibabad, Distt. Ghaziabad: Vikas. ISBN [[Special:BookSources/9780706908343
- Shourie, Arun. (2006)۔ Missionaries in India: Continuities, changes, dilemmas. New Delhi: Rupa.ISBN [[Special:BookSources/9788172232702
- Madhya Pradesh (India)۔، & Niyogi, M. B. (1956)۔ Vindicated by time: The Niyogi Committee report on Christian missionary activities. Nagpur: Government Printing, Madhya Pradesh.
باہرلے جوڑ
[سودھو] |
وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: Religion in India |
- بھارت وچ مذہب
- History of Religions in India at www.indohistory.com Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
- شماریات
- Census of India 2001: Data on religion at www.censusindia.gov.in Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
- جائزے
- International Religious Freedom Report 2006: India at www.state.gov Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
