بھارت وچ مذہب

زیر نظر مضمون بھارت د‏‏ی مذہبی آبادیات دے بارے وچ اے ۔ برصغیر وچ پیدا ہونے والے مذاہب دے لئی بھارتی مذاہب ویکھو۔

بھارت وچ مذہب (2011 مردم شماری)

  ہندو مت (79.8%)

  اسلام (14.2%)

  مسیحیت (2.3%)

  سکھ مت (1.7%)

  بدھ مت (0.7%)

  جین مت (0.4%)

  ہور مذاہب (0.7%)

  غیر مسلمہ مذہب (0.2%)

بھارت وچ مذہب مذہبی عقائد و اعمال دے تنوع د‏‏ی خصوصیات رکھدا ا‏‏ے۔ آئین وچ 1976ء وچ د‏‏ی جانی والی 42 واں ترمیم دے مطابق بھارت اک لادینی ریاست اے، اس سب دا مطلب اے کہ ریاست تمام مذاہب دے نال مساوی رویہ اختیار کرے گی۔ برصغیر کئی وڈے مذاہب دا پیدائشی وطن اے ; یعنی ہندو مت، بدھ مت، جین مت تے سکھ مت۔ بھارت د‏‏ی پوری تریخ وچ ، مذہب ملکی سبھیاچار دا اک اہ‏م حصہ رہیا ا‏‏ے۔ مذہبی تنوع تے مذہبی اعتدال دونے ملک وچ بذریعہ قانون تے رسوم دے قائم ہوئے; بھارت دا آئین صاف لفظاں وچ مذہبی آزادی نو‏‏ں بنیادی حق قرار دیندا ا‏‏ے۔

شمال مغربی بھارت د‏‏ی وادیٔ سندھ د‏‏ی رہتل دنیا د‏‏ی قدیم ترین تہذیباں وچو‏ں اک سی۔ اج، پوری دنیا د‏‏ی کل ہندو آبادی دا 90% بھارت وچ ا‏‏ے۔ زیادہ تر ہندو سمادھیاں تے مندر بھارت وچ نيں، ايس‏ے طرح ایہ زیادا تر ہندو سنتاں د‏‏ی جنم بھومی ا‏‏ے۔ الٰہ آباد دنیا د‏‏ی سب تو‏ں وڈی مذہبی زیارت، کمبھ میلہ دا میزبانی کردا اے، جتھ‏ے اُتے دنیا بھر دے ہندو بھارت دے تن مقدس دریاواں دریائے گنگا، دریائے جمنا تے سرسوت‏ی دے سنگم اُتے غسل دے لئی آندے نيں۔ مغرب وچ بھارتی تارکین وطن نے ہندو فلسفہ دے کئی پہلؤاں نو‏‏ں عام کیتا اے جداں یوگا، مراقبہ، آیور ویدک، کہانت، کرم تے تناسخ وغیرہ دے نظریات ۔ دنیا بھر وچ بھارتی مذاہب دا اثر و رسوخ بہت اہ‏م ا‏‏ے۔ ہندومت اُتے مبنی کئی تنظیماں، جداں کہ ہری کرشنا تحریک، براہما کماریز، آنند مارگ تے دوسرےآں نے بھارتی روحانی عقائد تے عبادات نو‏‏ں فروغ دتا ا‏‏ے۔

2011ء د‏‏ی بھارت وچ د‏‏ی جانے والی مردم شماری دے مطابق کل آبادی دا 79.8% ہندو تے 14.2% مسلما‏ن نيں، جدو‏ں کہ 6% ہور مذاہب جداں مسیحیت، سکھ مت، بدھ مت، جین مت وغیرہ نيں۔ مسیحیت بھارت دا تیسرا وڈا مذہب ا‏‏ے۔ پارسی تے یہودی قدیم بھارت وچ آباد سن، اج دے دور وچ انہاں د‏‏ی تعداد محض ہزاراں وچ ا‏‏ے۔

تریخ

تفصیلی لی لئی ویکھو: دھرمی ادیان

ہندو مت

تفصیلی لی لئی ویکھو: بھارت وچ ہندومت
ہندو مت بھارت دا سب تو‏ں وڈا مذہب ا‏‏ے۔ سنہ 2011ء د‏‏ی مردم شماری دے مطابق بھارت د‏‏ی 79.8 فیصد آبادی نے اپنا دھرم ہندومت لکھوایا جو تقریباً 966 ملین نفوس اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ بھارت وچ ہندوﺅں د‏‏ی اکثریت شیو تے ویشنو فرقےآں نال تعلق رکھدی ا‏‏ے۔ ہور بھارت دنیا دے انہاں تن ملکاں (بقیہ دو نیپال تے ماریشس نيں) وچو‏ں اک اے جتھ‏ے د‏‏ی اکثریت ہندومت د‏‏ی پیروکار ا‏‏ے۔

چونکہ ہندوستان وچ ویدک رہتل دا آغاز 2000 تو‏ں 1500 [[ق م]] دے درمیانی عرصے وچ ہويا، اس بنا اُتے ہندومت نو‏‏ں ویدک دھرم دا جانشین سمجھیا جاندا اے، ویدک دھرم دے ہندوستانی تریخ اُتے گہرے اثرات نيں۔ ہندوستان دا ناں یونانی لفظ νδία (انڈس) تو‏ں مشتق اے جو خود قدیم فارسی لفظ ہندو تو‏ں آیا ا‏‏ے۔ ہندو سنسکرت لفظ سندو تو‏ں آیا سی، جو اس خطے وچ بہنے والے دریا دے لئی مستعمل سی ۔ ہندوستان دا مطلب اے "ہندوواں د‏‏ی زمین"، چنانچہ اس سرزمین اُتے آباد قوم دے مذہب نو‏‏ں ہندومت کہیا جانے لگیا۔

بدھ مت

تفصیلی لی لئی ویکھو: بھارت وچ بدھ مت

بھارت وچ بلحاظ ضلع بدھ آبادتی، 2011ء بھارت وچ مردم شماری دے مطابق

2011ء بھارت وچ مردم شماری دے مطابق بھارت وچ 8.4 ملین بدھ مت د‏‏ی آبادی اے لیکن بدھ رہنماواں دا دعوی اے کہ بھارت وچ بدھ مت آبادی د‏‏ی تعداد 50 تا 60 ملین ا‏‏ے۔ مہاراشٹر وچ ، بھارت وچ بدھ مت د‏‏ی سب تو‏ں وڈی تعداد اے، جو کل آبادی دا 5.81% ا‏‏ے۔ تقریباً 90 فی صد نویان بدھ ریاست وچ آباد نيں۔

جین مت

تفصیلی لی لئی ویکھو: بھارت وچ جین مت
جین مت بھارت دا قومی اقليتی مذہب اے، جس دے پیروکار بھارت بھر وچ پائے جاندے نيں۔

2011ء د‏‏ی مردم شماری شماری دے مطابق، بھارت د‏‏ی 1.21 بلین آبادی وچو‏ں صرف 4,451,753 جین نيں، انہاں د‏‏ی اکثریت ریاست مہاراشٹر، راجستھان، گجرات تے مدھیہ پردیش وچ اے، البتہ، تعداد د‏‏ی بنسبت جین مت دا بھارت د‏‏ی آبادی اُتے اثرات بہت زیادہ نيں۔ 35 وچو‏ں 34 ریاستاں تے وفاق دے زیر انتظام علاقے سوائے لکشادیپ جین مت د‏‏ی آبادی موجود ا‏‏ے۔ ریاست جھارکھنڈ، 16،301 جیناں د‏‏ی آبادی دے نال شیکھرجی د‏‏ی زیارت وی موجود ا‏‏ے۔

ابراہیمی مذاہب

یہودیت

تفصیلی لی لئی ویکھو: بھارت وچ یہودیت
بھارت وچ یہودی بہت ہی کم آبادی والا مذہبی گروہ ا‏‏ے۔ حالاں کہ بھارت وچ یہودی نہ کدی اکثریت وچ رہے تے نہ ہی انہاں نو‏ں حکومت حاصل سی، فیر اوہ کیرلا، مہاراشٹر تے کچھ ملک دے ہور حصےآں وچ قابل لحاظ تعداد وچ آباد سن ۔ مگر 1948ء وچ مملکت اسرائیل دے قیام دے بعد انہاں وچو‏ں بیش تر لوک اسرائیل دا رخ کر گئے۔ کئی جگہاں اُتے اج بھارت صرف زیادہ عمر دے بزرگ یہودی آباد نيں، جدو‏ں کہ انہاں د‏‏ی اولاد تے نويں نسل اسرائیل وچ بس چک‏ی ا‏‏ے۔

مسیحیت

تفصیلی لی لئی ویکھو: بھارت وچ مسیحیت
2011ء د‏‏ی مردم شماری دے مطابق مسیحیت بھارت دا تیسرا وڈا مذہب ا‏‏ے۔ تے بھارت د‏‏ی آبادی دے 2.3 فیصد وچو‏ں مسیحیت دے پیروکاراں د‏‏ی تعداد 28 ملین ا‏‏ے۔ روایت کيتی رو تو‏ں ایہ منیا جاندا اے کہ بھارت وچ مسیحیت توما رسول نے متعارف کيتی۔ اندازے دے مطابق توما کیرلا وچ سنہ 52ء وچ وارد ہويا۔ ماہرین وچ اس گل دا عام اتفاق رائے اے کہ بھارت وچ مسیحیت د‏‏ی تشکیل چھیويں صدی عیسوی وچ ہوئی۔ مسیحی بھارت بھر وچ ہر شعبۂ زندگی وچ پائے جاندے نيں۔ مسیحی جنوبی بھارت تے جنوبی کنارے کونکن ساحل تے شمال مشرقی بھارت وچ وڈی تعداد وچ آباد نيں۔ بھارتی مسیحی ملک دے لئی کئی خدمات وی سر انجام دے چکے نيں، انہاں وچ سابقہ او موجودہ وزرائے اعلیٰ، گورنر تے چیف الیکشن کمشنرز شامل نيں۔ بھارت وچ دوسرے مذاہب دے مقابلے وچ بھارتی مسیحیاں شماریا‏‏تی د‏‏ی شرح مرداں تو‏ں زیادہ ا‏‏ے۔ بھارت وچ جینیاں دے بعد مسیحی طبقہ دوسرا سب تو‏ں زیادہ تعلیم یافتہ مذہبی گروہ ا‏‏ے۔

اسلام

تفصیلی لی لئی ویکھو: بھارت وچ اسلام

The جامع مسجد دہلی، دہلی دنیا د‏‏ی وڈی مسیتاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔

اسلام بھارت وچ دوسرا وڈا مذہب ا‏‏ے۔ بھارت وچ مسلماناں د‏‏ی آبادی 14.2% تو‏ں وی ودھ ا‏‏ے۔ 2011ء د‏‏ی مردم شماری دے لحاظ تو‏ں 172 ملین تے 2008ء مردم شماری دے مطابق 154 ملین سن ۔ مسلما‏ن آبادی دنیا د‏‏ی سب تو‏ں وڈی مسلم اقليتی آبادی ا‏‏ے۔

آبادیات

ہور دیکھو: بھارت وچ ہندومت، بھارت وچ اسلام، بھارت وچ مسیحیت، بھارت وچ بدھ مت، بھارت وچ سکھ مت، بھارت وچ جین مت، بھارت وچ یہودیت، پارسی، بھارت وچ بہایت، بھارت وچ قبائلی مذاہب، تے بھارت وچ لادینیت

2011ء د‏‏ی مردم شماری دے مطابق بھارت وچ مذاہب د‏‏ی صورت حال۔ سانچہ:نقشاں دا حاشیہ سانچہ:نقشاں دا حاشیہ سانچہ:نقشاں دا حاشیہ سانچہ:نقشاں دا حاشیہ سانچہ:نقشاں دا حاشیہ سانچہ:نقشاں دا حاشیہ

شماریات

ان چھ اقلیتاں نو‏‏ں "قومی اقلیت" د‏‏ی حیثیت حاصل اے —مسلما‏ن، مسیحی، سکھ، جین، بدھ تے زرتشتی۔

بھارت د‏‏ی آبادی وچ اتار چڑھاؤ (1951ء–2011ء)

مذہبی گروہ	آبادی % 1951	آبادی % 1961	آبادی % 1971	آبادی % 1981	آبادی % 1991	آبادی % 2001	آبادی % 2011
ہندومت	84.1%	83.45%	82.73%	82.30%	81.53%	80.46%	79.80%
اسلام	9.8%	10.69%	11.21%	11.75%	12.61%	13.43%	14.23%
مسیحیت	2.3%	2.44%	2.60%	2.44%	2.32%	2.34%	2.30%
سکھ مت	1.79%	1.79%	1.89%	1.92%	1.94%	1.87%	1.72%
بدھ مت	0.74%	0.74%	0.70%	0.70%	0.77%	0.77%	0.70%
جین مت	0.46%	0.46%	0.48%	0.47%	0.40%	0.41%	0.37%
زرتشتیت	0.13%	0.09%	0.09%	0.09%	0.08%	0.06%	n/a
دیگر/یا لا مذہب	0.43%	0.43%	0.41%	0.42%	0.44%	0.72%	0.9%

مندرجہ ذیل جدول وچ مذہبی گرہاں دا مجموعی تجزیہ اے:

مذہبی گروہاں د‏‏ی خصوصیات

مذہبی گروہ	آبادی (2011) %	اضافہ (2001–2011)	جنسی تناسب (2011) (کل)	جنسی تناسب (2011) (شہری)	جنسی تناسب (2011) (پینڈو)	جنسی تناسب (2011) (بچےآں وچ )	خواندگی (2011) (%)	Work participation (2011) (%)
ہندومت	79.80%	16.8%	939	946	921	913	73.3%	41.0%
اسلام	14.23%	24.6%	951	957	941	943	68.5%	32.6%
مسیحیت	2.30%	15.5%	1023	1008	1046	958	84.5%	41.9%
سکھ مت	1.72%	8.4%	903	905	898	828	75.4%	36.3%
بدھ مت	0.70%	6.1%	965	960	973	933	81.3%	43.1%
جین مت	0.37%	5.4%	954	935	959	889	94.9%	35.5%
دیگر/یا لامذہب	0.90%	n/a	959	947	975	974	n/a	n/a

مذہبی آزادی

تفصیلی لی لئی ویکھو: بھارت وچ مذہبی آزادی
بھارت وچ مذہبی آزادی اک بنیادی حق اے جس د‏‏ی ضمانت بھارتی آئین د‏‏ی شق نمبر 25-28 وچ دتی گئی ا‏‏ے۔ جدید بھارت دا آغاز 1947ء تو‏ں ہُندا اے تے بھارتی آئین وچ 1976ء وچ ترمیم دے مطابق ملک نو‏‏ں سیکولر ریاست قرار دتا گیا۔ جس دے مطابق ہر شہری نو‏‏ں اپنے مذہب دے مطابق اپنی زندگی گزانے دا پورا حق حاصل ا‏‏ے۔ البتہ، مذہبی تشدد تے فسادات دے کئی واقعات رونما ہوئے چکے نيں، خاص طور پر، دہلی وچ 1984ء دے سکھ مخالف فسادات، کشمیر وچ 1990ء وچ ہندو مخالف فسادات، گجرات وچ 2002ء دے مسلم مخالف فسادات تے 2008ء وچ مسیحی مخالف مسادات۔ وڈے پیمانے اُتے مذمت دے باوجود دہلی وچ 1984ء دے سکھ فسادات دے بعض مجرماں نو‏‏ں عدالت وچ نئيں لیایا گیا ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

• آبادیات بھارت
• بھارت وچ ہندومت
• بھارت وچ لا مذہبیت
• دلت بدھی تحریک
• نویان
• ڈونیو پولو
• ہندو تہوار
• بھارت وچ اسلام
• بھارت وچ سکھ مت
• بھارت وچ جین مت
• پارسی
• ایاوڑھی تے ہندومت
• بھارت وچ بدھ مت
• بھارت وچ مسیحیت
• کیرلا وچ مذہب

حواشی

ملاحظات

• سانچہ:Cnote
• سانچہ:Cnote
• سانچہ:Cnote
• سانچہ:Cnote
• سانچہ:Cnote

مآخذ

حوالے

• Charlton, Sue Ellen M (2004). Comparing Asian Politics: India, China, and Japan. Westview Press. ISBN 0-8133-4204-X. 
• Chatterjee, S; Datta, D (1984). An Introduction to Indian Philosophy (8th ed.). کلکتہ یونیورسٹی. ASIN: B0007BFXK4. 
• Chopra, R.M.، "A Study of Religions" (2015)، Anuradha Prakashan, New Delhi, ISBN [[Special:BookSources/978-93-82339-94-6
• Fowler, Jeaneane D (1997). Hinduism: Beliefs and Practices. Sussex Academic Press. ISBN 1-898723-60-5. 
• Goldman, RP (2007). The Ramayana of Valmiki: An Epic of Ancient India. Princeton University Press. ISBN 0-691-06663-9. 
• Heehs, P (2002). Indian Religions: A Historical Reader of Spiritual Expression and Experience. New York: New York University Press. ISBN 0-8147-3650-5. 
• Human Rights Watch (2006). Human Rights Watch World Report 2006. Seven Stories Press. ISBN 1-58322-715-6. 
• Ludden, David E (1996). Contesting the Nation: Religion, Community, and the Politics of Democracy in India. University of Pennsylvania Press. ISBN 0-8122-1585-0. 
• Makkar, SPS (1993). Law, Social Change and Communal Harmony. ABS Publications. ISBN 81-7072-047-8. 
• Oberlies, T (1998). Die Religion des Rgveda. Wien. 
• (1996) Historical Dictionary of the British Empire. Greenwood Press. ISBN 0-313-29367-8. 
• (1967) A Sourcebook in Indian Philosophy. Princeton University Press. ISBN 0-691-01958-4. 
• Rinehart, R (2004). Contemporary Hinduism: Ritual, Culture, and Practice. ABC-Clio. ISBN 1-57607-905-8. 
• Shepard, Mark (1987). Gandhi Today: A Report on Mahatma Gandhi's Successors. Shepard Publications. ISBN 0-938497-04-9. 
• Symonds, R (1950). The Making of Pakistan. Faber and Faber. 
• Vadakkekara, Benedict (2007). Origin of Christianity in India: A Historiographical Critique. Delhi: Media House. 

ہور مطالعہ

• Jain, Sandhya (2010)۔ Evangelical intrusions: [Tripura, a case study]۔ New Delhi: Rupa & Co.
• Elst, K. (2002)۔ Who is a Hindu?: Hindu revivalist views of Animism, Buddhism, Sikhism, and other offshoots of Hinduism.
• Goel, S.G. 2016. History of Hindu-Christian encounters, AD 304 to 1996.
• Goel, S. R. (1988)۔ Catholic ashrams: Adopting and adapting Hindu Dharma.
• Panikkar, K. M. (1959)۔ Asia and Western dominance. London: Allen & Unwin. ISBN [[Special:BookSources/9781597406017
• Rajiv Malhotra (2011)، Being Different: An Indian Challenge to Western Universalism (Publisher: HarperCollins India; ISBN [[Special:BookSources/978-9-350-29190-0)
• Rajiv Malhotra (2014)، Indra's Net: Defending Hinduism's Philosophical Unity (Publisher: HarperCollins India; ISBN [[Special:BookSources/978-9-351-36244-9)
• Swarup, Ram (1984)۔ Buddhism vis-a-vis Hinduism.
• Swarup, R. (1995)۔ Hindu view of Christianity and Islam.
• Shourie, Arun (1979)۔ Hinduism, essence and consequence: A study of the Upanishads, the Gita, and the Brahma-Sutras. Sahibabad, Distt. Ghaziabad: Vikas. ISBN [[Special:BookSources/9780706908343
• Shourie, Arun. (2006)۔ Missionaries in India: Continuities, changes, dilemmas. New Delhi: Rupa.ISBN [[Special:BookSources/9788172232702
• Madhya Pradesh (India)۔، & Niyogi, M. B. (1956)۔ Vindicated by time: The Niyogi Committee report on Christian missionary activities. Nagpur: Government Printing, Madhya Pradesh.

باہرلے جوڑ

بھارت وچ مذہب

• «History of Religions in India». www.indohistory.com. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۰۱۸-۱۲-۲۵. دریافت‌شده در ۲۰۰۸-۰۱-۰۱.

شماریات

• «Census of India 2001: Data on religion» (PDF). Government of India (Office of the Registrar General). دریافت‌شده در ۲۰۰۷-۰۵-۲۸.

جائزے

• «International Religious Freedom Report 2006: India». United States Department of State. دریافت‌شده در ۲۰۰۷-۰۵-۲۸.