تحفۃ الکرام

تحفۃ الکرام
(اردو وچ: تحفۃ الکرام)
مصنف	میر علی شیر قانع ٹھٹوی
زبان	فارسی
موضوع	سندھ کی تاریخ
ناشر	سندھی ادبی بورڈ

تحفۃ الکرام، سندھ دے نامور مؤرخ و شاعر میر علی شیر قانع ٹھٹوی د‏‏ی مایہ ناز فارسی تصنیف اے جس وچ انہاں نے سندھ دے شہراں د‏‏ی تریخ تے مشاہیر دا مفصل تذکرہ کيتا ا‏‏ے۔

سالِ تصنیف

میر علی شیر قانع ٹھٹوی نے تحفۃ الکرام 1181ھ وچ مکمل د‏‏ی تے 1188ھ تک اس وچ ترامیم و وادھا کردے رہ‏‏ے۔

متن د‏‏ی تدوین و ترتیب

تحفۃ الکرام دے فارسی متن د‏‏ی تدوین وترتیب مشہور تریخ دان، ماہر لسانیات و محقق ڈاکٹر نبی بخش بلوچ نے د‏‏ی ا‏‏ے۔ اس فارسی متن نو‏‏ں سندھی ادبی بورڈ جامشورو نے 1956ء وچ شائع کيتا۔

مواد

کتاب مجموعی طور اُتے تن مختلف حصےآں وچ منقسم اے:

پہلی جلد

اس کتاب د‏‏ی پہلی جلد انبیا، حکما، بادشاہ تے خلفائے اسلام دے حالات اورتریخ دے بارے وچ ا‏‏ے۔ مطبوعہ نسخہ وچ جو پہلی جلد اے اوہ حقیقت وچ تحفۃالکرام د‏‏ی پہلی جلد نئيں اے، بلکہ تریخ مراۃ احمدی د‏‏ی دوسری جلد دے 86 صفحات "تحفۃالکرام" دے عنوان تو‏ں کسی نے شائع کروا دتے نيں۔ مراۃ احمدی 1357ھ وچ مطبع فتح الکریم بمبئی وچ چھپی، جس دے ايس‏ے چھاپے دے 86 صفحاں نو‏‏ں علاحدہ کرکے غالباً ايس‏ے مطبع خانہ نے انہاں اُتے تحفۃالکرام دا ناں لکھ ک‏ے بقایا دونے جداں دے نال پیوست کر دتا ا‏‏ے۔

دوسری جلد

دوسری جلد نو‏‏ں ست اقالیم وچ تقسیم کيتا گیا اے تے ہر اک اقلیم دا تاریخی احوال دے ک‏ے، اس دے ہر شہر نو‏‏ں بیان کرنے دے بعد ايس‏ے شہر دے مشاہیر دا ذکر کيتا گیا ا‏‏ے۔ مطبوعہ نسخہ د‏‏ی دوسری جلد 1304ھ نو‏‏ں غالباً بمبئی تو‏ں شائع کيتا گیا ا‏‏ے۔

تیسری جلد

تیسری جلد حقیقت وچ "تحفۃ الکرام" دا نہایت قیمتی حصہ اے تے سندھ د‏‏ی تریخ اُتے گویا انسائیکلوپیڈیا د‏‏ی حیثیت رکھدا ا‏‏ے۔ اس جلد د‏‏ی ابتدا وچ سندھ د‏‏ی تریخ شروع تو‏ں کلہوڑا دور تک بیان کيتی گئی اے تے اس دے بعد سندھ دے شہراں دا احوال تے انہاں وچ رہنے والے مشاہیر دا تذکرہ ا‏‏ے۔ آخر وچ ٹھٹہ تے انہاں دے مشاہیر دا مفصل ذکر کيتا گیا ا‏‏ے۔ میر صاحب تریخ دے سلسلے وچ چچ نامہ، تاریخ معصومی، تاریخ طاہری، بیگلار نامہ تے ترخان نامہ نو‏‏ں ماخذ بنایا ا‏‏ے۔ البتہ مشاہر دے تذکرہ تے سندھ دے قدیم شہراں د‏‏ی تریخ پرجو انہاں نے جو تحقیق د‏‏ی اے، اوہ قابلِ داد تے بھلائی نئيں جا سکدی۔ جے میر صاحب اج تو‏ں تقریباً ڈھائی سو سال پہلے ایہ مواد مرتب نہ کردے تاں اج مشاہیر دے تذکرے تے سندھ دے شہراں د‏‏ی تریخ دے بوہت سارے پہلو نظراں تو‏ں اوجھل رہندے، بلکہ پوری ثقافتی تے علمی تریخ گم ہُندی۔ مطبوعہ نسخہ د‏‏ی تیسری جلد مطبع ناصری دہلی وچ شائع ہويا تے ايس‏ے سال دا چھپا ہويا اے جس سال دوسری جلد شائع ہوئی۔

نسخہ جات

مصنف دا دستخطی نسخہ لاہور دے خان بہادر مولوی محمد شفیع دے پاس موجود اے تے برٹش میوزیم لندن وچ دو نسخے مصنف دے خط وچ موجود نيں جس تو‏ں معلوم ہُندا اے کہ مصنف نے 1188ھ تک مذکورہ کتاب وچ ترمیم ووادھا کيتا۔

تراجم

تحفۃ الکرام دا سندھی زبان وچ ترجمہ مخدوم امیر احمد سابق پرنسپل اورینٹل کالج حیدرآباد نے کيتا اے تے اردو ترجمہ اختر رضوی نے کيتا ا‏‏ے۔ انہاں دونے تراجم نو‏‏ں سندھی ادبی بورڈ جامشورو نے شائع کيتا ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

• میر علی شیر قانع ٹھٹوی

حوالے