تریخ فرشتہ

تاریخ فرشتہ ہندوستان دی عمومی تواریخ دیاں کتاباں وچ توں اک مشہور تاریخی کتاب اے جس دے مصنف و مؤلف محمد قاسم فرشتہ (متوفی 1620ء) سن۔

تفصیلاں متن

ایہ تاریخ ہندوستان دی قدیمی تاریخ توں شروع ہُندی اے تے اِس دے واقعات دا اختتام 1015ھ مطابق 1606ء اُتے ہُندا اے۔ ایہ تاریخ محمد قاسم فرشتہ نے ابراہیم عادل شاہ ثانی، سلطانِ بیجاپور (متوفی 1627ء) دے حکم نال لکھنی شروع کیتی تے 1015ھ مطابق 1606ء اُتے اِس تاریخ دے واقعات دا اِختتام ہویا۔ محمد قاسم فرشتہ نے اِسنوں گلشن ابراہیمی دا نام دتا مگر عوام وچ ایہ تاریخ فرشتہ دے نام توں مشہور ہوئی۔

ماخذ کتاباں

محمد قاسم فرشتہ نے اِس تاریخ دے لئے 35 کتاباں توں واقعات اخذ کیتے نیں، اِنہاں وچ 25 کتاباں وہی نیں جو کہ طبقات اکبری دے ماخذ وچ شامل نیں تے اُنہاں دے علاوہ 10 کتابں ایہ نیں:

• ملحقات طبقات ناصری از شیخ عین الدین بیجاپوری
• تاریخ بناکتی (ایہ عموماً غلطی توں تاریخ بنائے گیتی سمجھی جاندی اے)
• سراج التواریخ از ملا محمد لاری
• تاریخ ملا احمد ٹھٹھوی
• حبیب السیر
• تاریخ حاجی محمد قندھاری
• فواید الفوائد
• خیرالمجالس
• خیرالعارفین
• طبقات اکبری از نظام الدین احمد

طبقات

محمد قاسم فرشتہ نے اپنی تاریخ نوں اک مقدمہ، بارہ مقالہ جات تے اک خاتمہ یعنی ضمیمہ اُتے تقسیم کیتا اے۔

مقدمہ وچ راجگانِ ہنود، ہندوستان وچ ظہورِ اسلام دی کیفیات اُتے تاریخ لکھی اے۔ مقالہ اول وچ سلاطین لاہور دا ذِکر اے۔ مقالہ دوم وچ دلی سلطنت دے سلاطین دا تذکرہ اے جو کہ سلطان شہاب الدین غوری دی فتح شمالی ہند توں لے کر مغل شہنشاہ جلال الدین اکبر دی وفات تک دی تاریخ اے۔ ایہ تاریخ مجموعی طور اُتے1186ء توں 1605ء تک دی تاریخ دے مجموعی حالات و وَاقعات اُتے مبنی اے۔ مقالہ سوم وچ سلاطین دکن دا تذکرہ اے تے اِس دے چھ روضات بنائے گئے نیں۔ پہلے روضے وچ سلاطین بہمنایہ دا تذکرہ، دوسرے روضے وچ سلاطین بیجاپور ملقب بہ سلاطین عادل شاہی، تیسرے روضے وچ سلاطین احمد نگر ملقب بہ سلاطین نظام شاہی، چوتھے روضہ وچ سلاطین تلنگانہ ملقب بہ سلاطین قطب شاہی، پنچویں روضہ وچ شاہانِ برار ملقب بہ سلاطین عمادشاہی، چھٹے روضہ وچ شاہانِ بیدر محمد آباد ملقب بہ سلاطین بریدشاہی دا تذکرہ لکھیا گیا اے۔ مقالہ چہارم وچ شاہانِ گجرات دی تاریخ مرقوم اے۔ مقالہ پنجم وچ شاہانِ مالاوہ دا ذِکر کیتا گیا اے۔ مقالہ ششم وچ سلاطین خاندیس دا تذکرہ اے۔ مقالہ ہفتم وچ سلاطین بنگال تے سلاطین جونپور دا تذکرہ لکھیا گیا اے۔ مقالہ ہشتم وچ سلاطین ملتان دا تذکرہ اے۔ مقالہ نہم وچ سلاطین سندھ دا مفصل بیانہاں موجود اے۔ مقالہ دہم وچ سلاطین کشمیر دا تذکرہ لکھیا گیا اے۔ مقالہ یازدہم وچ راجگانِ مالابار تے پرتگیزیوں دا ہندوستان وچ وَرود تے اُن دے احوال بیانہاں کیتے گئے نیں۔ بارہویں مقالے وچ ہندوستان دے مشائخ حضرات دے حالات و سوانح جمع کیتے گئے نیں۔

اشاعت

اِس تاریخ نوں پہلی وار ممبئی دے انگریز گورنر لارڈ الفنسٹن نے نہایت اہتمام دے نال بڑی تقطیع دی دو ضخیم جلداں اُتے 1832ء وچ شائع کروایا۔ اِس دے بعد لکھنؤ توں مطبع منشی نول کشور نے اِس دے متعدد ایڈیشن شائع کیتے جو کہ 1864ء، 1865ء تے 1884ء وچ شائع ہوئے۔ انگریزی زبان وچ اِس دے بیشتر تراجم شائع ہوئے نیں جنہاں وچ پہلا انگریزی ترجمہ 1868ء وچ لندن توں شائع ہویا سی۔ اردو زبان وچ پہلا ترجمہ 1309ھ وچ لکھنؤ توں مطبع منشی نول کشور نے شائع کیتا سی۔

ہور ویکھو

• محمد قاسم فرشتہ