حسن حسن زادہ طبری آملی

آیت اللہ العظمیٰ
حسن حسن زادہ طبری آملی
(طبری وچ: حسن حسن‌زاده آملی)
جم	10 فروری 1926
وفات	25 ستمبر 2021 (95 سال)  امول
شہریت	ایران (۱۹۷۹–۲۰۲۱)
عملی زندگی
مادر علمی	حوزہ علمیہ قم
استاذ	محمد حسین طباطبائی
پیشہ	سیاست دان ،  فلسفی ،  ریاضی دان ،  عالم ،  لکھاری ،  تارہ گرو ،  متصوف
مادری زبان	مازندرانی
پیشہ ورانہ زبان	عربی ،  فارسی ،  مازندرانی
تحریک	اصولی (اہل تشیع)
ویب سائٹ
ویب سائٹ	باضابطہ ویب سائٹ (فارسی )

 

حسن حسن زادہ طبری آملی
260px|حسن‌زاده آملی در مراسم بزرگداشت وی (۲۶ اردیبهشت ۱۳۹۲)
اطلاعات شخصی
ناں کامل	حسن حسن‌زاده طبری آملی
لقب	آیت‌الله العظمی علامه ذوالفنون
زاده	۲۱ بهمن ۱۳۰۷ لاریجان، آمل، ایران
درگذشته	سانچہ:تریخ مرگ و سن آمل، ایران
خویشاوندان سرشناس	باقر لاریجانی (داماد)
محل تحصیل	حوزه علمیه قم
اطلاعات آموزشی
اساتید	سید محمدحسین طباطبایی سید محمدحسن الهی طباطبایی مهدی الهی قمشه‌ای ابوالحسن شعرانی محمدتقی آملی سید ابوالحسن رفیعی قزوینی محمدحسین فاضل تونی
شاگردان	داوود صمدی آملی سید حسن امین حسن رمضانی رضا ولایی نورالله طبرسی یدالله یزدان پناه اسماعیل منصوری لاریجانی امامی نجف آبادی حیدر ضیایی سید علی حسینی آملی مهدی احدی
تألیفات	فهرست
فعالیت‌های علمی	تدریس فلسفه و عرفان اسلامی، هیئت
وبگاه رسمی	سانچہ:وبگاه رسمی

نام کاملحسن حسن زادہ طبری آملی

حسن حسن زادہ طبری آملی (۲۱ بہمن ۱۳۰۷ – ۳ مہر ۱۴۰۰) علامہ حسن زادہ آملی دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، اک آسمانی فلسفی ، فقیہ ، صوفی ، نجومی تے مدرس‏ے دے نصاب دے استاد سن ۔ انہاں دے مداح انہاں نو‏ں " علامہ "، " زولفنون " تے "علامہ دہر" وی کہندے نيں جو ادب ، غیر ملکی علوم ، تے طب وچ ماہر سن ۔ انہاں نے فارسی ، طبری تے عربی زباناں وچ نظماں وی لکھياں۔ حسن زادہ آملی نو‏‏ں ۲۰۰۲ وچ پائیدار چہراں د‏‏ی تیسری کانفرنس وچ اک پائیدار چہرے دے طور اُتے منتخب کيتا گیا سی۔ انہاں دا انتقال ۳ اکتوبر ۱۴۰۰ بروز ہفتہ ۹۲ سال د‏‏ی عمر وچ ہويا۔ اسلامی جمہوریہ ایران دے رہبر اعلیٰ سید علی خامنہ ای نے انہاں دے جسد خاکی اُتے فاتحہ خوانی کيتی۔

زندگی‌نامه

ایرا لاریجان پنڈ وچ حسن زادہ آملی دے گھر دے دروازے پر

سبز چھت والا حجرہ اس د‏ی بیوی د‏‏ی قبر اے جو اس دے صحن دے کونے وچ مدفون ا‏‏ے۔

حسن زادہ آملی ۱۳۰۷ ہجری دے آخر وچ امیل کاؤنٹی دے پنڈ ایرائی لاریجان وچ پیدا ہوئے۔ چھ سال د‏‏ی عمر وچ اوہ اسکول گئے تے لکھنا پڑھنا سکھیا۔ اس نے اس زمانے دے اسکولاں وچ کچھ عام پرچے پڑھے۔ فیر مدرسہ دے ابتدائی کورس وچ داخلہ لیا۔ آپ دے مدرسہ وچ داخل ہوݨ د‏‏ی تریخ اکتوبر ۱۳۲۳ھ سی۔

اس نے امول وچ فیلڈ کورس دے تعارفی متن دا مطالعہ محمد غراوی، عزیز اللہ طبرسی، احمد اعتمادی، عبداللہ اشراقی، ابوالقاسم رجائی، مرزا ابوالقاسم فارسیو تے ہور پروفیسراں تو‏ں کيتا تے امول وچ کچھ تعارفی کتاباں پڑھانا شروع کیتیاں۔

محمد باقر لاریجانی انہاں دے داماد نيں۔

تہران د‏‏ی طرف ہجرت

وہ شہریار ۱۳۲۹ وچ تہران آئے تے چند سال حج ابوالفتح اسکول وچ گزارے تے مدرنال کيتی بقیہ کتاباں سید احمد لاواسانی تو‏ں پڑھیاں۔ آپ نے کئی سال مراوی اسکول وچ گزارے تے ۱۳ سال تک محمد طغی آملی تے ابوالحسن شیرانی د‏‏ی نگرانی وچ تعلیم حاصل کيتی تے انہاں تو‏ں اجتہاد د‏‏ی اجازت حاصل کيتی۔

تہران تو‏ں قم د‏‏ی طرف ہجرت

۱۳۴۲ھ وچ آپ نے قم وچ قیام دے ارادے تو‏ں تہران نو‏‏ں چھڈیا تے قم وچ داخل ہوݨ دے بعد مدرسہ د‏‏ی تعلیم تے ریاضی د‏‏ی تکنیک پڑھانا شروع کيتا۔ انہاں نے قم وچ سید محمد حسین طباطبائی دا استعمال کيتا تے انہاں د‏‏ی درخواست اُتے انہاں نے سید محمد حسن الٰہی طباطبائی نو‏‏ں استعمال کيتا۔ حسن زادہ آملی نے ۱۷ سال تک سید محمد حسین طباطبائی دے اسباق تو‏ں سب تو‏ں ودھ استفادہ کيتا۔

تدریس

حسن زادہ آملی دے پڑھائے گئے کچھ اسباق تھلے لکھے نيں:

• خاجہ د‏‏ی تفصیل دے نال اشارے دے چار ادوار (صفحہ ۲۵۳)۔
• مصباح ایلانس نے اٹھ سال قم دے مدرس‏ے وچ نجف آبادی مسجد تے نجف آبادی امامت دے لئی تے تدریس دا دوسرا دور جو ۱۳۷۰ وچ شروع ہويا تے ۱۳۷۱ وچ اپنے غضب د‏‏ی وجہ تو‏ں بند کر دتا گیا۔ (صفحہ ۲۵۵)
• فصیح الحکم داؤد بن محمود قیصری دے چار ادوار د‏‏ی تفصیل جو انہاں نے اپنے طلباء دے لئی لکھی تے انہاں نے لکھے۔ (صفحہ ۲۵۵)
• ابن سینا د‏‏ی شفا دا اک مکمل کورس، جس نے پڑھاندے ہوئے کئی نسخےآں نو‏‏ں درست کيتا تے نوٹ تے حاشیہ شام‏ل کيتا (صفحہ ۲۵۴)۔
• مدرسہ قم وچ گرامر د‏‏ی تیاری دے چار کورسز، ہر کورس تقریباً چار سال تک جاری رہندا ا‏‏ے۔ (صفحہ ۲۵۴)۔
• "اوکر منالوس" جو قم دے مدرسہ وچ تن سال تک جاری رہیا (صفحہ ۲۵۶)۔
• خاجہ طوسی (صفحہ ۲۵۷) د‏‏ی لکھی ہوئی دو کتاباں "اُکَر ثاوذوسیوس و مساکن"۔
• یوکلڈ دے اصول (صفحہ ۲۵۷)۔
• بورڈ کورسز تے ریاضی دے ہور مضامین (صفحہ ۲۶۳)۔
• وقت تے قبلہ جاننے دے اسباق
• اس دے نال نال کافی اصولاں د‏‏ی تصحیح تے عربی کاری وی ابوالحسن شیرانی د‏‏ی فرمائش اُتے انہاں ہی نے کيتی۔

آراء

وحدت وجود

اس تناظر وچ انہاں دا خیال اے کہ وحدت الوجود توحیدی مسائل دے بارود وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ صوفیاء، عرفان، فقہاء تے محدثین حتیٰ کہ فرنگی وی اس مسئلہ وچ داخل ہوئے نيں۔ اہل حدیث تے مطہری نے وی احادیث اُتے تبصرہ کردے ہوئے کہیا اے کہ انہاں وچ عددی وحدت نئيں ا‏‏ے۔ وحدت الوجود دے معنی وچ اس نے کہیا کہ ’’دنیا وچ صرف اک ہی سچائی اے تے اوہ خدا اے تے ہور مخلوقات نو‏‏ں کچھ نئيں کہیا جا سکتا‘‘۔ … کیونجے ایہ موجود اے جس دا اثر اے تے اس نے اس تو‏ں کم لیا ا‏‏ے۔ جدو‏ں اسيں موازنہ کردے نيں تاں اسيں دیکھدے نيں کہ دوسری مخلوقات اللہ د‏‏ی اجازت دے سوا کچھ نئيں کر سکدیاں۔ »

قرآن د‏‏ی وحدت تے ثبوت و عرفان

اس دا خیال اے کہ قرآن، ثبوت تے تصوف اک دوسرے تو‏ں وکھ تے وکھ نئيں نيں۔

سیاسی نقطہ نظر

۱۵ جون ۱۳۴۲ تو‏ں پہلے آپ نے سید روح اللہ خمینی د‏‏ی ریارت کيت‏ی۔ اودو‏ں خمینی نے علما نو‏‏ں مسلماناں دے سیاسی مسائل تے سماجی مسائل نو‏‏ں عام لوکاں تک بیان کرنے دا پابند کيتا سی تے حسن زادہ آملی نے وی اس راہ وچ قدم رکھیا۔

خمینی د‏‏ی تحریک د‏‏ی انہاں د‏‏ی واضح حمایت تے غیر قانونی قوانین د‏‏ی منظوری، خمینی د‏‏ی جلاوطنی تے مظاہرین دے قتل دے حوالے تو‏ں ہوویدا نو‏‏ں انہاں دے احتجاجی خطوط،ہور ایران عراق جنگ وچ فوجیاں دے نال انہاں د‏‏ی موجودگی، انہاں د‏‏ی زندگی دے اس پہلو نو‏‏ں ظاہر کردی ا‏‏ے۔

۱۳۷۷ وچ سید علی خامنہ ای دے دورہ امول دے دوران، انہاں نے سید علی خامنہ ای دا تعارف لکھ ک‏ے کتاب "مین انہاں دتی میسٹیزم" پیش کيت‏‏ی۔

دوسرےآں د‏‏ی نظراں وچ

سید علی خامنہ ای د‏‏ی علالت دے باعث ہسپتال وچ داخل ہوݨ دے دوران حسن زادہ آملی د‏‏ی عیادت

• ۱۹ جون ۱۳۹۰ نو‏‏ں قم د‏‏ی اسلامی حکمت د‏‏ی سپریم کونسل نے حسن زادہ آملی نو‏‏ں انہاں د‏‏ی سائنسی کاوشاں تے خدمات اُتے اعزاز تو‏ں نوازیا۔ اس تقریب وچ عبداللہ جوادی آملی نے حسن زادہ آملی د‏‏ی سائنسی شخصیت د‏‏ی تعریف کيت‏ی تے کہیا: "وہ ضوفن دے دور حاضر دے بزرگاں وچ شمار ہُندے نيں۔ »

وفات

حسن زادہ آملی نو‏‏ں ۳ مہر ۱۴۰۰ (صفر ۱۸، ۱۴۴۳ ہجری) د‏‏ی صبح امام رضائی امول اسپتال وچ دل د‏‏ی خرابی د‏‏ی وجہ تو‏ں اسپتال وچ داخل کيتا گیا سی تے ايس‏ے دن رات ۹ بجے انہاں دا انتقال ہوگیا۔ کچھ رپورٹس وچ قادرنجاد (ہسپتال دے سربراہ) دے حوالے تو‏ں دسیا گیا اے کہ آملی د‏‏ی موت د‏‏ی وجہ دل د‏‏ی شدید ناکامی سی۔

حسن زادہ آملی د‏‏ی تدفین انہاں د‏‏ی اہلیہ د‏‏ی قبر دے پاس ا‏‏ے۔

ان د‏‏ی وفات اُتے اسلامی جمہوریہ ایران دے حکا‏م، ادارےآں تے قومی و عسکری حکا‏م نے تعزیت دا اظہار کيتا ا‏‏ے۔ استاداں د‏‏ی سوسائٹی، استاداں د‏‏ی سوسائٹی، علماء د‏‏ی سوسائٹی، علماء د‏‏ی سوسائٹی تے مشہور علماء تے تقلید دے ذرائع وچو‏ں سید علی خامنہ ای، نوری ہمدانی، مکارم شیرازی، شبیری زنجانی، سبحانی، مظاہری، محیگ داماد، علوی گورگانی، جوادی آملی، سید حسن خمینی تے سید امر حکیم نے تعزیت‏ی پیغام بھیجیا۔ اک تعزیت‏ی پیغام وچ ، خامنہ ای نے انہاں دا تذکرہ اک الہی عالم، توحید دے متلاشی، سائنس دان تے فن د‏‏ی ذہانت تے نایاب شخصیتاں وچو‏ں اک دے طور اُتے کيتا۔ ۴ مہر د‏‏ی شام، اس نے آملی دے جسم اُتے دعا کيتی۔

۵ مہر نو‏‏ں جنازے دے بعد انہاں د‏‏ی میت نو‏‏ں ۶ مہر نو‏‏ں پنڈ ایرائی لاریجان وچ تے اس قبر وچ دفن کيتا گیا جو انہاں نے اپنے گھر دے صحن وچ اپنی بیوی دے لئی بنائی سی۔

استادان

ان دے ممتاز پروفیسراں وچ :

• سید محمد حسین طباطبائی
• سید محمد حسن الٰہی طباطبائی
• سید مہدی غازی طباطبائی ( غیر ملکی علوم وچ )
• مہدی الٰہی قومشی
• محمد طغی آملی
• ابوالحسن شعرانی
• محمد حسین فاضل تونی
• ابوالحسن رفیع قزوینی
• مرزا احمد اشتیانی
• مرزا ہاشم اشکوری

طلباء

خصوصی طلباء - سلوکی:

• رضا والئی ابو سعید آملی دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے
• داؤد صمادی آملی
• حسن رمضانی
• مہدی سمندری
• محمود امامی نجف آبادی
• یدالله یزدان پناه

وہ لوک جنہاں نے کسی نہ کسی صورت وچ اس تو‏ں فائدہ اٹھایا اے:

• سید حسن امین
• اسماعیل منصوری لاریجانی
• نوراللہ طبرسی۔
• حیدر ضیائی
• سید علی حسینی آملی
• مہدی احدی

آثار

حسن زادہ آملی نے فقہ، فلسفہ، اخلاقیات، تصوف، مذہبی حکمت، الہیات، حدیث تے انسان، قرآن د‏‏ی تفسیر، ریاضی تے فلکیات، عربی تے فارسی ادب، فزکس، قدیم طب، غیر ملکی تے باطنی دے شعبےآں وچ کم کيتا ا‏‏ے۔ سائنسز حسن زادہ آملی د‏‏ی تخلیقات موضوع دے لحاظ تو‏ں:

صوفیانہ

1. الهی نامه
2. تصحیح رساله مکاتبات
3. تصحیح و تعلیق تمهید القواعد
4. تصحیح و تعلیق رساله تحفه الملوک
5. تصحیح و تعلیق شرح فصوص خوارزمی
6. تصحیح و تعلیق شرح فصوص قیصری
7. رساله انّه الحق
8. رساله‌ای در سیر و سلوک
9. رساله لقاءالله
10. رساله مفاتیح المخازن
11. رساله نور علی نور در ذکر و ذاکر و مذکور
12. شرح طائفه‌ای از اشعار و غزلیات حافظ
13. شرح فصوص الحکم
14. عرفان و حکمت متعالیه
15. قرآن و عرفان و برهان از هم جدایی ندارد
16. کلمه علیا در توقیفیت اسماء
17. مشکات القدس علی مصباح الأنس
18. منشئات
19. وحدت از دیدگاه عارف و حکیم
20. ولایت تکوینی

فلسفی

1. الاصول الحکمیه
2. الحجج البالغه علی تجرد النفس الناطقه
3. النور المتجلّی فی الظّهور الظّلّی
4. ترجمه و تعلیق الجمع بین الرّأیین
5. ترجمه و شرح سه نمط آخر اشارات
6. تصحیح و تعلیق شفا
7. تصحیح و تعلیق اشارات
8. تقدیم و تصحیح و تعلیق آغاز و انجام
9. تقدیم و تعلیق راسله اتحاد عاقل به معقول
10. دررالقلائد علی غررالفرائد
11. دروس اتحاد عاقل به معقول
12. رساله اعتقادات
13. رساله العمل الضابط فی الرّابطی و الرابط
14. رساله‌ای در اثبات عالم مثال
15. رساله جعل
16. رساله رؤیا
17. رساله مثل
18. رساله نفس الأمر
19. رساله نهج الولایه
20. رساله فی التضّادّ
21. صد کلمه
22. عیون مسائل نفس و سرح العیون فی شرح العیون
23. گشتی در حرکت
24. گنجینه گوهر روان
25. معرفت نفس
26. مفاتیح الأسرار لسلّاک الاسفار
27. من کیستم
28. نثرالدّراری علی نظم اللئالی
29. نصوص الحکم بر فصوص الحکم

کلامی

1. تقدیم و تصحیح و تعلیق رساله قضا و قدر محمد دهدار
2. تقدیم و تصحیح و تعلیق کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد
3. رساله حول الرؤیه
4. رساله خیر الاثر در رد جبر و قدر
5. رساله فی الامامه
6. فصل الخطاب فی عدم تحریف الکتاب ربّ‌الارباب

تفسیری

1. انسان و قرآن
2. تصحیح خلاصه تفسیر المنهج الصادقین

روایی

1. انسان کامل از دیدگاه نهج البلاغه
2. تصحیح سه کتاب ابی الجعد، نثراللئالی، طبّ الائمه
3. تصحیح نهج البلاغه
4. تکمله منهاج البراعه
5. رساله‌ای در اربعین
6. شرح چهل حدیث در معرفت نفس
7. مصادر و مآخذ نهج البلاغه

رجالی

1. اضبط المقال فی ضبط اسماء الرجال
2. وجیزه‌ای در ترجمه و شرح زندگی علامه طباطبایی قدس سرّه

فقهی

1. تعلیقات علی العروه الوثقی
2. مجیزه‌ای در مناسک حج

ریاضی و هیوی

1. استخراج جداول تقویم
2. تصحیح و تعلیق اکر مانالاوس
3. تصحیح و تعلیق الدّر المکنون و الجوهر المصون
4. تصحیح و تعلیق تحریر اقلیدس
5. تصحیح و تعلیق تحریر اکر ثاوذوسیوس
6. تصحیح و تعلیق تحریر مجسطی
7. تصحیح و تعلیق تحریر مساکن ثاوذوسیوس
8. تصحیح و تعلیق شرح بیرجندی بر بیست باب
9. تصحیح و تعلیق شرح بیرجندی بر زیج الغ بیک
10. تصحیح و تعلیق شرح چغمینی
11. تعلیقه بر رساله قبله مولی مظفر
12. دروس معرفت اوفاق
13. دروس معرفه الوقت و القبله
14. دروس هیئت و ہور رشته‌های ریاضی
15. رساله‌ای پیرامون فنون ریاضی
16. رساله‌ای در مطالب ریاضی
17. رساله ظلّ
18. رساله میل کلی
19. رساله تعیین سمت قبله مدینه
20. رساله تکسیر دائره
21. رساله فی الصبح و الشفق
22. رساله فی تعیین البعد بین المرکزین و الاوج
23. شرح زیج بهادری
24. شرح قصیده کنوزالاسماء
25. سی فصل در دائره هندیه

ادبی

1. امثال طبری
2. تصحیح کلیله و دمنه
3. تصحیح گلستان سعدی
4. تصحیح و اعراب اصول کافی
5. تعلیقه بر باب توحید حدیقه الحقیقه
6. تعلیقه بر قسمت معانی مطوّل
7. دیوان اشعار (کتاب «تنظیم و تصحیح دیوان اشعار علامه حسن‌زاده آملی» مجموعه‌ای است از اشعار وی که توسط سید سعید هاشمی و امیر عباس جلیلی جمع‌آوری شده و انتشارات «الف. لام. میم» آن را منتشر کرده‌است.)
8. قصیده ینبوع الحیات
9. مصادر اشعار منسوب به امیرالمؤمنین علیه السّلام
10. تقدیم و تصحیح و تعلیق نصاب الصبیان

آثار متفرقه

1. تقدیم و تصحیح و تعلیف خزائن
2. ده رساله فارسی
3. کشکول
4. مجموعه مقالات
5. مصاحبات
6. هزار و یک نکته
7. هزار و یک کلمه
8. رساله رموز کنوز

خود علم دے اسباق

حسن زادہ آملی د‏‏ی کتاب خود شناسی دے اسباق، جس وچ ۱۵۳ اسباق نيں، جنہاں وچ خود شناسی، انسانی طاقتاں د‏‏ی پہچان، برہمیت تے نفس د‏‏ی اعلیٰ برہمی د‏‏ی حیثیت نو‏‏ں ثابت کرنے، روح تے جسم دا آپس وچ تعلق دے موضوعات شام‏ل نيں۔ سائنس، سائنس تے اس دے کنٹینر دے درمیان تعلق، منطق، مدیون دے مذہب اُتے تنقید، مادے د‏‏ی دنیا، تخیل د‏‏ی دنیا تے عقل د‏‏ی دنیا، خواب - خواباں د‏‏ی تعبیر تے تعبیر، سائنس تے دنیا دا اتحاد تے معلوم، انسان تے حیوان تے نباتات وچ فرق، پورے دماغ تے پوری روح، پہلا کمال تے دوسرا کمال، عملی وجہ تے نظریا‏تی وجہ، فرشتے، انسانی کامل، بخاری د‏‏ی روح تے انسانی روح، سائنس تے مشق، فکری علم تے بپینڈو علم، تزکیہ نفس، قیامت تے قیامت دے ارتقاء دا جائزہ لیا گیا ا‏‏ے۔

اشعار

اسی عمر وچ حسن زادہ آملی نے سعدی د‏‏ی گلستان و بوستان تے جامی د‏‏ی بہارستان د‏‏یاں کتاباں دا مطالعہ شروع کيتا۔ حسن زادہ آملی دیاں لکھتاں وچو‏ں اک نظم دیوان اے جس وچ تقریباً پنج ہزار اشعار نيں تے ایہ غزل، چوکڑی، اوڈے تے ترجی بینڈ د‏‏ی صورت وچ لکھی گئیاں نيں لیکن بوہت‏ے اشعار غزل د‏‏ی شکل وچ نيں تے لحاظ تو‏ں صوفیانہ نيں۔ ترقی کی. حسن زادہ د‏‏ی دیوان نظماں ماضی دے شاعراں جداں حافظ ، مولوی تے محمود شبستری دے انداز وچ لکھی گئیاں نيں۔

اس دے بارے وچ کم

فلماں تے دستاویزی فلماں۔

• حسن د‏‏ی نظم
• ایف آئی آر د‏‏ی داستان
• علامہ دہر
• مشہور شخصیتاں

یادگاری

• تہران یونیورسٹی آف میڈیکل سائنسز وچ روحانی معالجین کانفرنس
• امول تے بابل وچ حکمت تے تصوف دے دو سورجاں د‏‏ی بین الاقوامی کانگریس
• تہران ، مشہد ، امول ، قزوین ، اصفہان ، تاجکستان تے متحدہ عرب امارات وچ یادگاری تقریبات

تعریف

• الہیات وچ ایران دا پائیدار چہرہ ۲۰۰۲

ذرائع

باہرلے جوڑ

• علامه ابوالفضائل - سایت علامه حسن‌زاده آملی د‏‏ی ویب سائٹ
• علامہ حسن زادہ آملی دے کماں د‏‏ی ویب سائٹ
• علامہ حسن زادہ آملی د‏‏ی تصاویر تے تصاویر
• علامہ حسن زادہ د‏‏ی سوانح عمری انہاں دے آبائی شہر د‏‏ی ویب سائٹ (Ira) پر
• شیعہ ویدی ميں ہور مکمل