رابرٹ کوخ
| رابرٹ کوخ | |
| |
| جمیا: | 11 دسمبر 1843 کلازتھالجرمنی |
| مریا : | 27 مئی 1910 بادن بادنجرمنی |
| کم : | بیکٹیریا |
| گن: | جراسیم تھیوری، اینتھریکس ٹی بی تے ہیضے دے جراسیماں دا وکھرا کرنا |
| انعام: | 1905 اچ فزیالوجی دا نوبل انعام |
رابرٹ کوخ (11 دسمبر 1843-27 مئی 1910) اک جرمن ڈاکٹر سی اونے جراسیماں بارے کھوج کیتی تے ایناں نوں لبن دے ول کڈے۔ رابرٹ کوخ نے ٹی بی اینتھریکس تے ہیضہ دے جراسیماں مائکروبیکٹیریم ٹیوبرکلوزز، بیکلس اینتھراکس تے وبریو کولرا بارے دنیا نوں دسیا۔ ایناں کماں تے 1905 دا فزیالوجی دا نوبل انعام اونوں دتا گیا۔ اونوں مائیکروبیالوجی دی نیو رکھن والیاں چ گنیا جاندا اے۔ پال اہرلخ تے گیرہارڈ دوماک ورگے وڈے لوک اودی ہلہ شیری نال اگے آۓ۔
جیون
[سودھو]ہائینرش ہرمن رابرٹ کوخ کلازتھال پرشیا (جرمنی) چ 11 دسمبر 1843 نوں اک کان کن دے کعر جمیا۔ اودے پیو دا ناں ہرمن کوخ تے ماں دا ہنرتی سی۔ اودے پیو نے اودے چ پھرن ٹرن دا شوق تے فطرت دے روپ نوں ویکھن دی اکھ جمائی۔ اونے موس، لیچن، کیڑے تے رنگ برنگے وٹے کٹھے کیتے۔ اپنے وڈے پعرا نوں ویخ کے اونے آپ ای لخنا پڑھنا سکھ لیا۔اوہ تیراں پعن پعرا سن۔ اودے نانے نے اونوں نکیاں ہوندیاں ای مائیکروسکوپ نال ملایا تے فوٹوگرافی جیہڑی ہجے نویں سی اودا دسیا۔ 1848 چ اونوں اک استاد کول پڑھن پایا گیا۔ ست وریاں دا سی جدوں اونوں سکول ٹوریا گیا تے ایتھے اوہ 1862 تک پڑھدا ریا۔ گوٹنگن یونیورسٹی وچ فریڈرش گستاف جیکب ہینلے کولوں دوائیاں بارے پڑھیا تے 1866 چ گریجویشن کرلئی۔ اگلے کئی ورے اوہ ایہی سوچدا ریا چ فوجی ڈاکٹر بنے یا دنیا ویکھن دے شوق لئی سمندری جعاز دا ڈاکٹر بنے پر اودی منگیتر سفر دے خلاف سی۔ 1866 چ جدوں اوہ 22 وریاں دا سی ہامبرگ دے ہسپتال چ انٹرنشپ دی نوکری کرلی۔ ایتھے اونوں پہلی واری ہیضہ دے روگ نال واع پیا۔ فیر اوہ ہینوور دے نال اک وڈے پنڈ لانگنہاگن دی معزور جواکاں دے ادارے چ اسسٹنٹ لگ گیا تے ایہ اوہ ویلہ سی جدوں اونے 1867 چ ایمی نال ویاہ کرلیا تے اوناں دی اک تعی گرٹروڈ 1868 چ جمی۔ دو وریاں مگروں کوخ کج چر پوزنن ریا فیر تھوڑا ویلہ نیمیجک لنگایا تے فیر کوخ نے ریکوٹز چ ڈاکٹری شروع کردتی۔ 1870-71 دی جرمن فرانس لڑائی چ موتیا ہون پاروں وی گیا۔ ایہ لڑائی اودی ڈاکٹری دی سکھلائی چ وڈا ہتھ ونڈاندی اے اوہ زخمیاں دے ہسپتال چ اورلینز ریندا اے۔ 1871 چ ریکوٹز دے لوکاں نیں اونوں واپس آن دا کیا تے او آگیا پر ایتھے اوہ بعوتا چر ناں رکیا تے اگست 1872 چ وولشٹائین دا میڈیکل افسر بنادتا گیا۔ ایس سوہنی تھاں تے اونے تے اودے ٹبر نے اٹھ ورے لنگاۓ۔ وولشٹائین چ اوہ آپنیاں سوچاں تے چلیا۔ اپنے دفتر نوں لباٹری بنادتا تے روگیاں دے روگاں نوں ویکھدا تے اوناں دے جراسیماں نوں اک مائیکروسکوپ نال تاڑن لگ گیا۔ اے مائیکروسکوپ اونوں اودی ٹبری نے اودی 29ویں سالگرہ تے تحفہ دتی سی۔ کعر چ ای اونے فوٹو بنان دا کم وی کیتا۔ اوہ روگ جناں ول اودا تعیان بعوتا سی اوناں روگاں چوں اک اینتھریکس سی جیہڑا ڈنگراں توں انساناں نوں لگدا سی۔
فریڈرش گستاف جیکب ہینلے نے 1840 چ اے گل آکھی جے اک دوجے نوں لگن والے روگ نکے جیوندے جانداراں توں ہوندے نیں۔ پیری رائیر، فرانس دے اک ڈنگر ڈاکٹر نے 1850 چ اے دسیا جے اونے مرے ڈنگراں چ بیکلس اینتھراکس ویکھے نیں۔ کاسیمیر دیواين نے اے گل دسی جے تکڑیاں پعیڈاں چ اے جراسیم نیں ہوندے۔ اینتھریکس دے جراسیم اونے گاواں چ پاۓ تے گاں روگی ہوگئی۔ تے اینج نتارا ہوگیا جے اے روگ ایس جراسیم توں ای ہوندا اے۔ کوخ دا کم ایتھوں ٹردا اے۔ کوخ 1872 چ وولشٹائین چ سی جدوں اوتھے ڈنگراں چ اے روگ پھیلیا ہویا سی۔ کوخ کول ایس روگ پاروں کھوج لگان لئی کوئی سائینسی اوزار نین سن اونے اینتھریکس نال مرے ڈنگراں دی سپلین توں جراسیم لے کے تکڑے چوئیاں چ پاۓ تے اوہ روگی ہوکے مرگۓ نال اونے تکڑے ڈنگراں دی سپلین توں لعو لے کے تکڑے چوئیاں چ پایا پر اوناں نوں کوئی روگ ناں لگیا۔ ایس جراسیم نوں چھنڈ پھوک کے ویکھیا تے اے گل دسی جے اے جراسیم اپنے میزبان توں بار زیادہ ویلہ نیں کڈ سکدے تے سپور بن جاندے نیں۔ اے زمین چ لماں ویلہ گزار سکدے نین تے چدون ویلہ ٹھیک ہوے تے اے دوبارہ ڈنگراں نوں روگی کرن لگ جاندے نیں۔ کوخ دی ایس کھوج نال اے پتہ چلیا جے کیوں اک کھیت نوں چھڈ وی دتا جاوے پر فیر کج چر پاروں جدوں اوتھے ڈنگر دوبارہ رہن گے تے اوناں نوں اے روگ زمین چ سپور دی مورت دے اینتھریکس جراسیماں کولوں لگ جاوے گا۔ 1873 تے 1876 دے وشکار اوہ اینتھریکس دی کھوج کردا ریا ایس جراسیم دے جیون دا چکر، ایہ کنج ریندا اے، ایدیاں مورتاں بنائیاں۔ چھاپن توں پہلے اونے اپنی کھوج نوں فرڈیننڈ کوہن نوں دسیا تے اونوں ایدا کم بہت ودیا لگیا۔ کوخ دے کم نیں پہلی واری کھول کے اے دسیا جے کیویں اک روگ دا جوڑ اک جراسیم نال ہوندا اے۔ کوخ نے اپنیاں کھوجاں نوں 1876 چ چھاپیا[۱] 1881 چ لوئی پاسچر نے کوخ دے کم نوں اگے وداندیاں ہویاں ایس روگ دی دوائی بنائی۔ 1879 چ کوخ ٹبر نال بریسلاؤ ٹرگیا پر اودا کم ایڈا نان چلیا تے تن معینیاں مگروں وولشٹائین آگیا۔ اودے کماں تے اونوں 1880 چ امپیریل ہیلتھ آفس برلن چ نوکری لب گئی۔
1881 چ اونے اپریشن کرن والے اوزاراں نوں گرم پاف نال جراسیماں توں صاف کرن بارے صلا دتی۔
برلن آکے کوخ ٹی بی دے روگ دی کھوج چ لگ گیا۔ اودی اے سوچ سی جے اے روگ اک توں دوجے نوں لگدا اے تے اینوں لان والا کوئی جراسیم اے۔ ہور وی لوکاں دی اے سوچ سی پر چوکھے سارے لوک اے سمجدے سن جے اے روگ ماں پیو توں لگدا اے۔
کوخ نے 36 وریاں دے اک تکڑے پر ٹی بی ہوۓ مزدور دے پنڈے دا اک ٹشو لیا۔ مرن توں تن ہفتے پہلے اوہ ٹھیک سی اونوں کھنگ چھاتی چ درد تے کمزوری ہوندی اے۔ ہسپتال آن دے چار دن مگروں اوہ مر جاندا اے۔ اودے پنڈے تے پیلے نشان سن۔ کوخ نے دو گرم کیتے ہوۓ چاقوواں نال اودے ٹی بی والے مادے نوں پیعا تے اودا کج انگ اک خرگوش دی اکھ وچ تے اک گنی پگ دی کھل وچ پایا تے ویکھن لگ گیا جے کدوں اے روگی ہوندے نیں۔ ایدے نال اونے اوس ٹی بی نال مرے مزدور دے کج ٹشوواں نوں مائکروسکوپ چ ویکھیا۔ کئی دن اوہ اوناں نوں ویخدا ریا پر اونوں کج نظر ناں آیا کیوں جے ٹی بی دے جراسیم بعوت نکے سن۔ اے اینتھریکس بیکلیس دا وی تیجا پاسہ سن۔ نالے اے وڈے جمگٹھے بنا کے نیں ریندے۔ ایسے لئی اینوں کوئی ہور وی اپنی مائکروسکوپ ج ناں ویخ سکیا۔ کوخ نے کئی کینٹے تک ایناں نوں رنگاں چ ڈوبی رکھیا تے روگی پھپھریاں دے ولگناں چ اونوں پتلیاں ڈنڈیاں ورگے نیلے رنگ دے ٹی بی دے جراسیم دسے۔
کج چر مگروں اوہ جانور وی اک اک کرکے مرن لگ گۓ۔ اوناں مریاں دے انگاں نوں جدون مائکروسکوپ چ ویکھیا گیا تے اونوں اوہو ای نیلیاں ڈںڈیاں والے جراسیم دسے۔ اونوں یقین سی جے اونے ٹی بی دے جراسیم لب لۓ نیں پر ہلے کھوج ریندی سی۔ اوہ برلن دے کئی ہسپتالاں چ گیا تے اوتھوں ٹی بی نال مرن والے لوکاں دے پنڈیاں چوں ٹشو لۓ تے ایناں ٹشوواں نوں اونے گنی پگ خرکوش کتے بلیاں کبوتراں چوئیاں تے مارموٹ دے پنڈیاں چ پایا۔ جدوں وی اے روگی ہوۓ تے ایناں چ انج دے نیلے ڈنڈیاں ورگے جراسیم نکلے۔ اے جراسیم کسے وی تکڑے جانور چون ناں نکلے۔
پر ہجے وی ایس مسلے دا سب توں اوکھا سوال دا جواب کڈنا ریندا سی۔ ایس جراسیم نوں کسے خالص کلچر ج اگانا سی تے فیر ایدے نال کسے نوں روگی کرنا سی۔ اونے اک جانور دے صاف خون دی جیلی تے ایدے جراسیم رکھے تے ویکھن لگ گیا جے کی ہوندا اے۔ کئی دن لنگ کے پر کج نا ہویا پر کوخ ج چوکھا سارا صبر سی 15ویں دن اونوں شیشے تھلے لشکدے ہوے جراسیماں دے پنڈ دسے۔ ایس کلجر توں اونے ایسے سلسلے ج کئی کلجر بناۓ جے اے جراسیم کسے وی ملاوٹ توں پاک ہوجان تے فیر ایناں خالص جراسیماں نال اونے اک گنی پگ نون ماریا۔ چھے معینیاں اوہ ایناں جراسیماں تے اپنے کسے سنگی نوں دسے بنا کم کردا ریا تے انت تے اینوں نوں خالص بنان چ جت گیا۔برلن چ، 24 مارچ 1882 نوں اونے فزیالوجیکل سوسائٹی برلن دے اگے اے گل کیتی جے اونے ٹی بی دے جراسیم نوں وکھریاں کیتا اے تے اینوں اگایا وی اے تے اودی اے سوچ اے جے ایہو جراسیم ای ٹی بی دے روگ دی وجہ اے۔ اوتھے سنن واے چپ ہوگۓ۔ پال اہرلخ وی اوتھے سی تے اوہدا کینا سی جے اودے جیون دا سب توں وڈا سائینسی واقعہ سی۔ اگلے دن ساری دنیا دے اخباراں دی اے پہلے صفے دی کعانی سی۔ 19ویں صدی چ اے بیماری ہر ستویں موت دی زمہ دار سی۔
1883 دی گرمیاں چ مصر چ ہیضے دا روگ عام سی۔ اک فرانسیسی ٹولی لویس پاسچر دے کین تے اوتھے اندی اے۔ کوخ وی جرمن سرکار دے کین تے مائکروسکوپ، جانوراں تے کج سنگیاں نال اوتھے اپڑ جاندا اے۔ مائکروسکوپ نال کم کردیاں ہویاں اونے ہیضے دا جراسیم وبریو کولرا لبیا۔ فرانس دی ٹولی دے سنگی ایس کم چ ہار گۓ تے اوناں دا اک سنگی وی مر جاندا اے۔ ہیضے دا اے جراسیم پہلے وی لبیا گیا پر اوس لبن والے دے کم نوں ایڈی شہرت ناں مل سکی۔ کوخ دی ٹولی ایس جراسیم نال برلن مڑدی اے۔ پر جدوں کوخ نے ہیضے دے جراسیم نوں اک جاندار چ پایا پر اوہ روگی ناں ہویا۔ اوتھوں اوہ ہندستان آیا جتھے ہیضہ پھیلیا ہویا سی۔ کلکتے دو معینیاں وچ اونے تے اودے سنگیاں نیں ہیضے دے 70 روگیاں چ اوہی جراسیم جیہڑا اوناں مصر ویکھیا سی کلکتے ویکھیا تے اے گل پکی ہوگی جے اے جراسیم ای ایس روگ نوں لان والا اے۔ وبریو کولرا صرف روگیاں چ لبیا تے کسے تکڑے بندے یا ڈنگر چ اے ناں لبیا گیا۔ بنگال چ اونے ہیضے دے جراسیم نوں پانی چ لبیا تے اوتھوں اونوں اندازہ ہویا جے جراسیم والا پانی وی جیدے چ ہیضے دے جراسیم ہون ایس روگ نوں لا سکدا اے تے اونے ایس گل توں صاف پانی دی لوڑ تے صفائی تے زور دتا۔ 4 مارچ 1884 نوں اونے برلن جیہڑا سنیعا کلیا اودے چ اے گل لکھی جے کھڈیاں چ کھڑا پانی تے ورتیا جان والا ہور پانی ہندستان چ ہیضے دے ہون دا کارن اے۔ اے لوک جدون واپس جرمنی آۓ تے جرمن شہنشاہ نے کوخ نوں آرڈر اف دی کراؤن تاریاں والا دتا تے جرمن پارلیمنٹ ریشتاگ نیں اونوں اک لکھ مارک دتے۔ کئی لوک کوخ دی ایس گل تے شک کردے سن چ ہیضہ وبریو کولرا نال پھیلدا اے۔ 1892 چ ازاد شہر ہامبرگ چ ایس روگ نے 1800 لوکاں نوں روگی بنایا تے ایدے نال 8200 لوک مرگۓ۔ ہامبرگ شہر دے واسی ایلبے دریا توں پانی لیندے سن پر نال پرشیا دے نگر الٹونہ دے واسی سرکاری پلانٹ تے صاف کیتا گیا پانی ورتدے سن۔ الٹونہ ہیضے توں بچیا ریا تے اینج دنیا دے سامنے اے گل آگئی جے ناصاف پانی توں ای اے روگ ہوندا اے۔
کوخ دے ول (Koch's postulates) اوہ چار ول نیں جناں نال کسے روگ لان والے جراسیم تے اودے نال لگن والے روگ دے وشکار جوڑ بنایا جاندا اے۔ ایناں ولاں نوں رابرٹ کوخ تے فریڈریش لوفلر نے 1884 چ بنایا تے 1890 چ کوخ نے اینوں ودیا کیتا تے چھاپیا۔ [۱] کوخ نے ایناں ولاں نوں اینتھریکس تے ٹی بی دے جراسیماں تے ایناں روگاں دے وشکار جوڑ نوں دسن لئی ورتیا پر اے ول ہور روگاں لئی وی ورتے گۓ نیں۔
ول
[سودھو]- جراسیم لازمی چوکھی گنتی چ اوناں ساریاں جانداراں چ ہونے چائیدے نیں جیہڑے روگی ہون تے تکڑے جانداراں چ اے ناں ہون۔
- اے جراسیم لازمی روگی جاندار نالوں وکھرے کیتے جان تے ایناں نوں اک خالص کلچر چ اگایا جاۓ۔
- اگاۓ گے جراسیماں نوں جدوں تکڑے جانداراں چ پایا جاۓ تے اے روگ پیدا کرن۔
- جراسیماں نوں لازمی اوناں روگی جانداراں چوں وکھریاں کیتا جاۓ جناں ج اینان نوں پایا گیا سی تجربے لئی تے اوناں دی پچھان کیتی جاۓ تے اے انج دے ای ہونے چائیدے نیں جناں نیں شروع چ روگ کیتا سی۔
کوخ دے اے ول کسے روگ دے جراسیماں تے اوس روگ دے وشکار جوڑ نوں دسدا نیں۔ اے ول روگاں دے جراسیماں نوں لبن چ وڈے ہتھ ونڈان والے سابت ہوۓ۔
1885 چ اوہ برلن یونیورسٹی چ ہایجین دا پروفیسر لگ گیا۔ 1890 چ اودی بناءی ہوئی دوائی ٹیوبرکولین چل ناں سکی۔ اے دیکھیا گیا جے اونے دوائی دا ناپ واوا رکھ دتا سی۔ 1891 چ اونوں رابرٹ کوخ انسٹیٹیوٹ دا ڈایریکٹر بنادتا گیا۔ ایس عہدے تے اوہ 1904 تک ریا۔ اپنی پہلی ٹبری نوں اونے طلاق دیدتی تے ہیجوک فرائیبرگ نال ویاہ کرلیا۔
دوجے دیساں چ
[سودھو]
1896 چ کوخ دکھنی افریقہ رنڈر پریسٹ روگ دی کھوج لی گیا۔ ایدا جراسیم تے نان لبیا جاسکیا پر اودے ولاں نیں ایس روگ تے روک لادتی۔ 1904 چ اونوں چرھدے جرمن افریقہ اوتھوں دیاں روگاں تے سوچ وچار لئی کلیا گیا۔ 1900 چ اوہ ایڈریاٹک سمندر دے جزیرے ولیکی بریجیون تے آیا ایتھے اوہ دو ورے ریا تے ایتھوں اونے ملیریا مکادتا۔[۲]
انعام
[سودھو]1905 چ ٹی بی دے جراسیم تے روگ لبن بارے اودے کماں تے اونوں فزیالوجی دا نوبل انعام دتا گیا۔ کوخ دے شگرداں نے اودے ول ورتدیاں ہویاں ڈپٹھیریا ٹایفایڈ نمونیہ کوڑھ ٹیٹنس سفلس تے ہور روگاں دے جراسیماں نوں لبیا۔
خن تے اک کھڈے دا ناں کوخ تے رکھیا گیا۔ رابرٹ کوخ انعام ٹوریا گیا اوناں لوکاں لی جناں مایکروبایالوجی کم کیتا ہوۓ یا روگاں لی کم کیتا ہوے۔
رابرٹ کوخ 10 مئی 1910 نوں 66 وریاں دا ہوکے بادن بادن چ دل دے دورے نال مر گیا۔
مورت نگری
[سودھو]
_1960_MiNr_796.JPG)
ہور ویکھو
[سودھو]اتا پتہ
[سودھو]- ↑ ۱.۰ ۱.۱ Koch, R. (1876) "Untersuchungen über Bakterien: V. Die Ätiologie der Milzbrand-Krankheit, begründet auf die Entwicklungsgeschichte des Bacillus anthracis" (Investigations into bacteria: V. The etiology of anthrax, based on the ontogenesis of Bacillus anthracis), Cohns Beitrage zur Biologie der Pflanzen, vol. 2, no. 2, pages 277-310.
- ↑ Fatović-Ferenčić, Stella (June 2006). "Brijuni Archipelago: Story of Kupelwieser, Koch, and Cultivation of 14 Islands" Croatian Medical Journal. Retrieved 16 June 2010.
بارلے جوڑ
[سودھو] |
وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: رابرٹ کوخ |
- id=1&clang=1 Archived 2016-03-07 at the وے بیک مشین کوخ فاؤنڈیشن
- [۱] جیون
ایمل فان بہرنگ · رونالڈ روس · نیلز رائیبرگ فنسن · پاولوف · رابرٹ کوخ · کامیلو گولجی · سانتیاگو ریمون · چارلز لوئی الفونزے لاویرن · میچنیکوف · ایمل تھیوڈر کوخر · البرخت کوسل · الوار گلسٹرانڈ · الیکسس کارل · چارلز رچٹ · رابرٹ بارانی · جولے بوردے · اگست کروغ · آرچیبالڈ ہل · آٹو فرٹز میرہوف · فریڈرک بانٹنگ · جان جیمز رچرڈ میکلوڈ · ولیم انٹہوون · جوہانز اینڈریاس گرب فبگر · جولیس ویگنر جاؤرگ · چارلز نیکل · کرسٹیان ایجکمین · فریڈرک گولینڈ ہوپکن · کارل لینڈ سٹائنر · آٹو ہائینرخ واربرگ · چارلز سکاٹ شیرنگٹن · ایڈگر ڈگلس ایڈریان · تھامس ہنٹ مورگن · جارج وپل · جارج مینٹ · ویلیم مرفی · ہانز سپیمان · ہینری ہیلٹ ڈیل · آٹو لووی · البرٹ سینٹ جیورجیائی · گیرہارڈ دوماک · ہینرک ڈیم · ایڈورڈ ایڈلبرٹ ڈوئیزی · جوزف ارلانگر · ہربرٹ سپنسر گاسر · الیگزنڈر فلیمنگ · ارنسٹ بورس چین · ہوورڈ فلورے · ہرمن جوزف ملر · کارل فرڈیننڈ کوری · گرٹی کوری · برنینڈو ہائوزے · پال ہرمن ملر · والٹر روڈلف ہیس · انٹونیو ایگاس مونیز · فلپ شوالٹر ہینچ · فلپ شوالٹر ہینچ · ایڈورڈ کیلون کینڈل · ٹیڈیوس ریشسٹائن · سلمان واکسمان · ہاںز ایڈولف کربز · فرٹز ایلبرٹ لپمین · جان فرینکلن اینڈرز · فریڈرک چیپمین روبنز · تھامس ہکل ولر · ہیوگو تھیورل · ایندرے کورناند · ورنر فروسمان · جوشوا لیڈربرگ · سالویٹوری کوازیموڈو · فرینک میکفارلین برنٹ · پیٹر میڈاوار · جارج فان بیکیسی · فرینسس کرک · جیمز واٹسن · مائورس ولکنز · جان اکلس · ایلن لائڈ ہوجکن · مائورس ولکنز · اینڈریو ہکسلے · کونراڈ بلوخ · فیوڈر لائنن · فرانسوا جیکب · آندرے لوف · جیکس مونود · فرانسس روس · چارلس ہگنز · راگنر گرانٹ · ہالڈن کیفر ہارٹلائن · جارج والڈ · رابرٹ ہولر · ہار گوبند خورانا · مارشل نرنبرگ · میکس ڈیلبروک · الفرڈ ہرشے · سیلواڈور لوریا · جولیس ایکسلراڈ · الف فون یولر · برنارڈ کیٹز · جان گرڈن · شنیا یاماناکا · مے- برٹ موزر · جان او کیف · ایڈورڈ موزر