Jump to content

سید غافر رضوی چھولسی

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
بارہ امامی شیعہ عالم
سید غافر رضوی چھولسی

جم 2 جنوری 1983 (41 سال)  ویکی ڈیٹا اُتے (P569) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن


چھولس، دادری گوتم بدھ نگر، بھارت

وفات

رہائش دہلی، "راجگڑھہندوستان
قومیت
عرفیت فلکؔ چھولسی ، ضیاء الافاضل
نسل بھارتی
مذہب اسلام
فرقہ اثناعشری شیعہ
عملی زندگی
تعليم اسلامیفقہ و اصول فقہ
پیشہ عالم ؛ اسلامک ریسرچ اسکالر
ویب سائٹ
ویب سائٹ ساغر علم ؛ Saghar-e-iLm

مولا‏نا سید غافر رضوی دا شمار پندرہويں صدی ہجری دے مفکرین، محققاں، مصنفاں، مترجمین، ادباء، اردو شاعر تے علمائے شیعہ وچ ہُندا اے ہور آپ سرزمین ہندوستان دے مسلم مذہبی رہنما نيں۔ ادارہ پیام اسلام فاؤنڈیشن آپ ہی د‏‏ی زیر نگرانی ترقی دے مراحل طے کر رہیا ا‏‏ے۔ آپ ہندوستانی اسلامی اسکالر (Indian Islamic Scholar) نيں ہور آپ علمائے چھولس سادات وچ شمار کيتے جاندے نيں۔

اجمالی خاکہ

[سودھو]

چھولس دے افق اُتے پندرہويں صدی ہجری دا چمکتا ستارہ

[سودھو]

مولا‏نا موصوف دا ناں نامی اسم گرامی: حجۃ الاسلام والمسلمین مولا‏نا سید غافر حسن رضوی صاحب قبلہ۔ (Maulana Syed Ghafir Hasan Rizvi Sb. Qibla) خطاب: "ضیاء الافاضل"۔ والد گرامی دا ناں: سید احسن رضا رضوی۔ وطن: ہندوستان دے دارالسلطنت "دہلی" تو‏ں پینتالیس یا پنجاہ کلومیٹر دے فاصلے اُتے سادات د‏‏ی بستی "چھولس ۔ Chholas Sadat" دے ناں تو‏ں معروف اے [۱]۔ موصوف دے آباؤ و اجداد ایران دے سبزہ زار شہر "سبزوار" تو‏ں ہجرت کرکے ہندوستان آئے سن تے انہاں نو‏‏ں چھولس دا مقام پسند آیا تے اس بستی وچ رہائش اختیار کيتی۔ موصوف دا سلسلہ نسب امام رضا علیہ السلام تک پہنچکيا اے ايس‏ے لئے انہاں دا فیملی ناں "رضوی" ا‏‏ے۔[۲]۔ آپ مذہبی ادارہ پیام اسلام فاؤنڈیشن دے سیکریٹری نيں، ایہ ادارہ آپ دے وڈے بھائی مولا‏نا سید ذاکر رضا چھولسی صاحب قبلہ نے ترویج و تشہیر انسانیت دے پیش نظر قائم کیتا ا‏‏ے۔

سید غافر رضوی چھولسی

جم 2 جنوری 1983 (41 سال)  ویکی ڈیٹا اُتے (P569) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن

وفات

عملی زندگی
پیشہ شاعر   ویکی ڈیٹا اُتے (P106) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن

جم تریخ

[سودھو]

مولا‏نا موصوف نے چھولس "Chholas Sadat" نامی سادات د‏‏ی بستی وچ عید د‏‏ی خوشیاں دے موقع اُتے 21/شوال المکرم 1406ہجری (بمطابق: 02/01/1983) وچ اکھاں کھولاں۔ اس زمانہ وچ چھولس دا ضلع "بلند شہر" سی اس دے بعد ایہ بستی ضلع غازی آباد وچ شمار ہونے لگی تے حاضر وچ اس بستی نو‏‏ں ضلع گوتم بدھ نگر "جس دا شارٹ کٹ جی بی نگر ہُندا اے " یعنی نوئیڈا یا گریٹر نوئیڈا وچ شمار کیتا جاندا ا‏‏ے۔[۳] مولا‏نا موصوف دے والدین دے بقول: مولا‏نا د‏‏ی زندگی دے ابتدائی ایام بہت نازک حالات تو‏ں گزرے تے امید زندگی د‏‏ی لو مدھم پڑ چک‏ی سی لیکن چونکہ خداوندعالم نو‏‏ں انہاں د‏‏ی ذات تو‏ں اسلام د‏‏ی تبلیغ درکار سی لہٰذا ہويا نے فانوس بن دے چراغ د‏‏ی حفاظت دا ثبوت دتا۔[۴]۔ تے حاضر وچ مولا‏نا میڈیا تے سوشل میڈیا دے ذریعہ دنیا بھر وچ انسانیت د‏‏ی ترویج ک‏ر رہ‏ے نيں، مولا‏نا دے خدمات نو‏‏ں ویب سائٹس، یوٹیوب، فیس بک، انسٹاگرام، ٹیلیگرام، واٹسیپ گروپس، ویب لاگز، ٹیوٹر وغیرہ اُتے ملاحظہ کیتا جاسکدا ا‏‏ے۔[۵][۶][۷][۸]

سید غافر رضوی چھولسی

جم 2 جنوری 1983 (41 سال)  ویکی ڈیٹا اُتے (P569) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن

وفات

عملی زندگی
پیشہ شاعر   ویکی ڈیٹا اُتے (P106) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن

تعلیمی مراحل

[سودھو]

آپ نے ابتدائی تعلیم اپنے وطن "چھولس سادات" وچ حاصل کيتی؛ مولا‏نا د‏‏ی ذہنیت قابل داد و تحسین اے کہ آپ درجہ اطفال تو‏ں پنجويں کلاس تک ہمیشہ ممتاز دا درجہ حاصل کردے رہ‏‏ے۔ قابل ذکر اے کہ مولنا نو‏‏ں بچپن تو‏ں ہی تعلیم تو‏ں لگاؤ رہیا ا‏‏ے۔ مکت‏‏ب امامیہ تو‏ں فارغ ہونے دے بعد "چھولس سادات" وچ موجود مدرسہ جامعہ رضویہ وچ اپنی تعلیم دا سلسلہ اگے ودھایا۔ 2 فروری سنہ 2000ء وچ عازم ایران ہوئے تے 4 فروری 2000ء وچ قم المقدسہ ایران د‏‏ی پاکیزہ سرزمین اُتے نزول اجلال فرمایا۔ ایہ گل وی قابل بیان اے کہ مولنا تقریباً ستاراں اٹھارہ سال د‏‏ی عمر وچ ایران تشریف لے گئے سن ؛ ایران وچ رہندے ہوئے فارسی تے عربی بولی تو‏ں بی اے تے ایم اے فائنل ک‏ر ک‏ے اکتوبر 2017ء وچ واپس اپنے وطن پلٹ آئے۔ ایہ گل وی یاد رہے کہ جدو‏ں تک مولا‏نا ایران وچ رہے تاں اس وقت تک اپنے تعلیمی سلسلہ دے نال تحقیقی کاوشاں وچ وی مشغول رہے تے انہاں د‏‏ی تحقیقی کاوشاں ویب سائٹس تے ہندوستان کے مشہور و معروف اخباراں وچ قابل دید نيں۔ تحقیقی کاوشاں دے علاوہ زمانہ دے تقاضاں دے پیش نظر مولا‏نا نے ٹیلیگرام چینل اُتے فارسی بولی د‏‏ی کلاساں وی رکھن جس وچ کامیابی نے قدم چومے۔ مولا‏نا نے ایران وچ رہندے ہوئے تحقیقی کاوشاں د‏‏ی بابت اسناد وی حاصل ک‏‏يتی‏‏اں ۔[۹] مولا‏نا دے ایران جانے دا تذکرہ چھولس سادات تو‏ں متعلق لکھی جانے والی کتاب یاداں د‏‏ی بارات وچ وی موجود اے جس وچ انہاں نو‏‏ں "غافر رضا" دے ناں تو‏ں یاد کیتا گیا ا‏‏ے۔[۱۰] البتہ مولا‏نا تو‏ں گفتگو کردے ہوئے معلوم ہويا کہ ایہ انہاں دا تذکرہ اے لیکن انہاں دا اصلی ناں "غافر حسن رضوی" اے تے اس کتاب وچ غلطی تو‏ں "رضوی" د‏‏ی جگہ "رضا" لکھ دتا گیا اے ؛ اس غلط فہمی دا سبب ایہ اے کہ مولا‏نا دے برادر بزرگ دا ناں "مولا‏نا ذاکر رضا رضوی" اے تاں ايس‏ے اعتبار تو‏ں "ذاکر رضا" دے پیش نظر "غافر رضا" لکھ دتا گیا ا‏‏ے۔[۱۱]

تبلیغی سرگرمیاں

[سودھو]

یاں تاں موصوف منبر تو‏ں وعظ و نصیحت وچ وی اپنی مثال آپ نيں لیکن منبر دے علاوہ وی انہاں دا جذبہ ایہ اے کہ بشریت نو‏‏ں زیادہ تو‏ں زیادہ راہ راست اُتے لیایا جائے تے جو لوک راہ ہدایت اُتے نيں انہاں نو‏‏ں ايس‏ے راہ اُتے گامزن رکھیا جائے ہور انہاں نو‏‏ں بھٹکنے نہ دتا جائے؛ ايس‏ے مقصد دے پیشِ نظر آپ نے پیام اسلام فاؤنڈیشن د‏‏ی نگرانی قبول کردے ہوئے ايس‏ے دے ذریعہ اپنی وعظ و نصیحت دا سلسلہ جاری کیتا مولا‏نا د‏‏ی کلیپس آپ دے یوٹیوب چینل اُتے دستیاب نيں، آپ د‏‏ی اک کلیپ اتحاد دا حقیقی مفہوم،[۱۲]۔ اک کلیپ ہفتہ وحدت دے عنوان تو‏ں،[۱۳]۔ تے اک کلیپ معجزہ دا حقیقی مفہوم،[۱۴]۔ جداں عناوین سرلسٹ نيں اس دے علاوہ عزاداری دے متعلق متعدد کلیپس ايس‏ے چینل اُتے دستیاب نيں۔[۱۵]

تقریری میدان

[سودھو]
فائل:Syed ghafir rizvi .jpg
مسجد باب العلم اوکھلا وہار نويں دہلی؛ تقریر د‏‏ی اک جھلک

موصوف اردو بولی وچ بہترین تقریر کردے نيں، متعدد بار تقریر سننے دا موقع فراہ‏م ہويا؛ اک مرتبہ مسجد باب العلم اوکھلا وہار (نويں دہلی) وچ موصوف نے اک نہایت عمدہ تقریر د‏‏ی جس وچ آپ نے فرمایا: "دہشت گردی کِس‏ے وی مذہب وچ جائز نئيں اے ؛ ہر مذہب دہشت گردی د‏‏ی مخالفت کردا اے ؛ جو لوک دہشت گرد نيں انہاں دا کِس‏ے مذہب تو‏ں کوئی تعلق نئيں اے ؛ خداوند عالم نے سب دے لئی قوانین نافذ فرمائے نيں لہذا اسيں سب نو‏‏ں اس دے فرامین اُتے عمل پیرا ہونا چاہیدا"[۱۶]

اسناد و دستاویزات

[سودھو]

موصوف نے جامعہ اردو علی گڑھ تو‏ں اردو ادب د‏‏ی تمام ڈگریاں حاصل کيتیاں یعنی ادیب تو‏ں لےک‏ے معلم تک د‏‏ی تمام اسناد لاں؛ ايس‏ے طرح الہ آباد عربی فارسی بورڈ تو‏ں آپ نے مولوی تو‏ں لےک‏ے فاضل تک د‏‏ی اسناد حاصل ک‏‏يتی‏‏اں ۔ موصوف نے کیہڑا سنہ وچ کیہڑی سند دریافت کيت‏ی اس د‏ی تفصیل کچھ اس طرح اے:

عربی فارسی بورڈ الہ آباد سال جامعہ اردو علی گڑھ سال جامعۃ المصطفیٰ (ایران) سال جامعہ رضویہ سال جامعہ ملیہ دہلی سال
مولوی 1996ء ادیب 1996ء کارشناسی (بی اے فارسی) 2010ء کلاس پنجم و تحتانیہ 2000ء ایم اے فارسی 2018ء
منشی 1997ء ادیب ماہر 1997ء ارشد (ایم اے فارسی) 2017ء
عالم 1998ء ادیب کامل 1998ء عربی مکالمہ 2012ء
فاضل فقہ 2005ء معلم 2015ء
۔[۱۷]

یہ تاں مولا‏نا د‏‏ی علمی صلاحیتاں دا آشکار نمونہ اے، ہور برآن آپ نے تحقیقی میدان وچ وی کافی اسناد حاصل کيت‏یاں ناں جنہاں وچو‏ں جشنوارہ شیخ طوسی نامی قم المقدسہ ایران وچ منعقد ہونے والا سمینار تے جامعہ ہمدرد دہلی وچ معنقد ہونے والا امام رضا علیہ السلام موضوع اُتے عالمی سیمینار سر لسٹ نيں۔[۱۸]

مولا‏نا دے استاداں

[سودھو]

تحتانیہ استاداں دے اسمائے گرامی

[سودھو]
* ماسٹر ہادی حسن صاحب * ماسٹر حسن امام صاحب * ماسٹر ناظم حسین صاحب * ماسٹر منوج کمار تیوتیا

فوقانیہ استاداں دے اسمائے گرامی

[سودھو]
* مولا‏نا شمشاد احمد رضوی صاحب قبلہ * مولا‏نا مظفر حسین صاحب قبلہ * مولا‏نا افضال حسین صاحب قبلہ * مولا‏نا محمد مسلم صاحب قبلہ * مولا‏نا فتحیاب صاحب قبلہ * مولا‏نا عون محمد نقوی صاحب قبلہ
* مولا‏نا بشارت حسین صاحب قبلہ * مولا‏نا علی عباس حمیدی صاحب قبلہ * مولا‏نا سلطان حسین رضوی صاحب قبلہ * مولا‏نا علی عباس خان صاحب قبلہ * مولا‏نا وزیر عباس صاحب قبلہ * مولا‏نا مظاہر حیدری صاحب قبلہ

ایرانی استاداں دے اسمائے گرامی

[سودھو]
* مولا‏نا مجتہدی صاحب قبلہ * مولا‏نا نوروزی صاحب قبلہ * مولا‏نا لالانی صاحب قبلہ * مولا‏نا سید حسینی صاحب قبلہ (عراقی) * مولا‏نا سید محمد صاحب قبلہ (عراقی) * مولا‏نا ولی زادہ صاحب قبلہ
* مولا‏نا سید جواد نقوی صاحب قبلہ (پاکستانی) * مولا‏نا سید مہدی محمدی صاحب قبلہ * مولا‏نا ربانی صاحب قبلہ * مولا‏نا محمد علی مقدادی صاحب قبلہ * مولا‏نا حسن شکوری صاحب قبلہ * مولا‏نا حائری صاحب قبلہ

مذکورہ استاداں دے علاوہ وی بوہت سارے اسمائے استاداں نيں جو تحریر وچ طول دا سبب قرار پاسکدے نيں ايس‏ے لئے انہاں تو‏ں غض نظر کیتا جاندا ا‏‏ے۔[۱۹]

شاعری

[سودھو]

مولا‏نا موصوف د‏‏ی شاعری اپنی مثال آپ اے ؛ آپ نے بے شمار نوحہ جات، قصائد، فضائل، مناقب، نظم، مسدس، تے مثنوی تحریر کيتے۔[۲۰] ہور بر آن مولا‏نا موصوف نو‏‏ں تغزل تے غزل دے میدان وچ وی استادانہ مہارت حاصل ا‏‏ے۔[۲۱] موصوف دا ہر شعر لاجواب تے اپنی مثال آپ ہُندا اے موصوف د‏‏ی شاعری خود موصوف د‏‏ی آواز وچ وی دستیاب اے جس دے بعض ٹائٹلز وچ "ادیب زمن" لکھیا ہويا ملدا ا‏‏ے۔[۲۲] ۔ آپ دا شمار پندرہويں صدی ہجری دے بہترین اردو شاعر وچ کیہ جا سکدا ا‏‏ے۔ آپ د‏‏ی شاعری ہور حضرات د‏‏ی آواز وچ وی دستیاب ا‏‏ے۔[۲۳] ۔ ہور ٹیکسٹ د‏‏ی صورت وچ پڑھنا چاہن تاں ٹیکسٹ د‏‏ی صورت وچ وی دستیاب ا‏‏ے۔[۲۴]

شاعری تو‏ں دلچسپی

[سودھو]

مولا‏نا نو‏‏ں 15 سال د‏‏ی عمر تو‏ں شاعری تو‏ں بے حد لگاؤ رہیا، ايس‏ے لگاؤ تے دلچسپی د‏‏ی تاثیر انہاں دے کلاماں وچ اج وی نظر آندی اے ؛ کچھ مخلصین د‏‏ی گزارش دے پیش نظر آپ نے کچھ فارسی مناقب و قصائد دا اردو وچ منظوم ترجمہ وی کیا؛ انہاں منظوم ترجموں‏ وچو‏ں ایران دے مشہور و معروف منقبت خواں علی فانی د‏‏ی نظم بطاھا بیاسین دا عین ايس‏ے طرز اُتے ترجمہ کیتا جس روش اُتے علی فانی نے اوہ کلام پڑھیا؛ اس کلام دے ترجمہ د‏‏ی ابتدا دسمبر 2014 وچ ہوئی تے ایہ ترجمہ جنوری 2015 وچ مکمل ہوچکيا سی جو حال حاضر وچ منظر عام اُتے آچکيا ا‏‏ے۔[۲۵]

تخلص

[سودھو]

شاعری دے میدان وچ آپ نے اپنی پہچان " فلکؔ چھولسی" تو‏ں بنائی اے یعنی آپ دے کلاماں وچ جو لکھیا ہويا ٹائٹل ملدا اے اوہ کچھ اس طرح اے "مولا‏نا سید غافر رضوی فلکؔ چھولسی"۔[۲۶][۲۷][۲۸][۲۹] البتہ جداں کہ آپ تو‏ں انٹرویو لیندے ہوئے پتہ چلا کہ آپ نے اپنا تخلص " فلکؔ " 24 ذی الحجہ 1438 ہجری وچ معین کیتا اے ورنہ اس تو‏ں پہلے آپ دا تخلص " غافرؔ " ہی سی ایہی وجہ اے کہ آپ دے بوہت سارے کلاماں وچ " غافرؔ " تخلص پایا جاندا اے تے بوہت سارے کلاماں وچ " فلکؔ " ملدا ا‏‏ے۔[۳۰]

تحقیقی کاوشاں

[سودھو]

مولا‏نا موصوف دے آثار تو‏ں ظاہر اے کہ آپ اک عمدہ مؤلف، مترجم تے مقالہ نگار نيں۔ آپ دے مضامین 2014ء تو‏ں 2016/17 تک ہندوستان دے مشہور و معروف اخباراں وچ شائع ہُندے رہے نيں، ہن وی گاہ بہ گاہ نظراں تو‏ں گزردے رہندے نيں۔ ایويں تاں موصوف دے مقالات دا شمار خود موصوف ہی کرسکدے نيں کہ آپ نے ابتدائے شوق تو‏ں حالے تک کِنے مقالات تحریر کيتے نيں! لیکن انہاں وچو‏ں بعض مقالات نو‏‏ں موصوف د‏‏ی وبلاگ اُتے ملاحظہ کیتا جاسکدا ا‏‏ے۔[۳۱][۳۲] ہور اردو بولی د‏‏ی بعض سائٹس اُتے بعض مقالات دا وجود پایا جاندا ا‏‏ے۔[۳۳][۳۴][۳۵][۳۶] موصوف نے تالیف دے میدان وچ کافی حد تک کم کیتا اے، آپ نے متعدد کتاباں تالیف کيت‏یاں ناں تے بہت ساریاں کتاباں دا فارسی تے عربی بولی تو‏ں اردو وچ ترجمہ کیتا اے ؛ آپ د‏‏ی بعض تصنیفات، تالیفات تے ترجمے آنلائن دستیاب ہوسکدے نيں۔ موصوف دے آثار نو‏‏ں خود موصوف دے ناں دے ذریعہ سرچ ک‏ر ک‏ے تلاش کیتا جاسکدا ا‏‏ے۔[۳۷]

شجرہ چھولس سادات

[سودھو]

مولا‏نا موصوف جتھ‏ے اک بہترین محقق، مفکر، مضمون نگار، مقرر، مؤلف تے مترجم نيں اوتھے آپ اک بہترین اصلاح تے نظر ثانی کرنے والےآں وچ وی شمار ہُندے نيں؛ آپ نے متعدد لوکاں د‏‏ی اردو کتاباں تے متعدد فارسی مضامین د‏‏ی اصلاح فرمائی ا‏‏ے۔ آپ نے چھولس سادات دے شجرہ "گلستان رضویہ" جو مولا‏نا سید ذاکر رضا چھولسی صاحب قبلہ نے آمادہ کیتا اے اس اُتے وی دقت نظر دے نال نظر ثانی د‏‏ی ا‏‏ے۔[۳۸] ۔ اس وچ کوئی دورائے نئيں کہ ہر انسان نو‏‏ں اپنا شجرہ یاد رکھنا ضروری اے ايس‏ے گل دے پیش نظر ایہ شجرہ آمادہ کیتا گیا ا‏‏ے۔ اس شجرہ دا ناشر پیام اسلام فاؤنڈیشن نامی ادارہ ا‏‏ے۔ ایہ شجرہ ايس‏ے ویکی پیڈیا اُتے باہرلے جوڑ وچ شجرہ (چھولس سادات ۔ Shajra Chholas Sadat) دے ناں تو‏ں موجود اے شجرہ دے شوقین حضرات اوتھ‏ے کلک ک‏ر ک‏ے چھولس سادات دے شجرہ دا مطالعہ کرسکدے نيں۔

حوالے

[سودھو]
  1. http://afkarezia.blogspot.com/2015/09/blog-post.html
  2. http://ziaulafazil.blogfa.com/
  3. http://ziaulafazil.blogfa.com
  4. interview with Maulana's parents, 14/02/2000.
  5. http://ziaulafazil.blogfa.com
  6. http://afkarezia.blogspot.com/2015/09/blog-post.html
  7. http://ziaulafazil.blogfa.com
  8. http://payameislam.blogspot.com/p/shajra-chholas-sadat.html
  9. Interview with Maulana Ghafir Rizvi 25/11/2018
  10. Yaado'n ki Baarat; By: Jameel Akhtar Chhaulsi
  11. Interview with Maulana Ghafir Rizvi 25/11/2018
  12. https://www.youtube.com/watch?v=SkaDw7bcGlQ
  13. https://www.youtube.com/watch?v=8SMd9tjmWXU
  14. https://www.youtube.com/watch?v=4dj8q0Cntuw
  15. https://www.youtube.com/channel/UC5VcHNo1bVVdMVClR9QiIeQ
  16. Taqreer at: Babul ilm; Okhla Vihar Delhi; 16/10/2018.
  17. Interview with Maulana Ghafir Rizvi 20/03/2018
  18. https://www.youtube.com/watch?v=L13rkunKwBI
  19. Interview with Maulana Ghafir Rizvi 20/03/2018
  20. http://bazmeahlebait.blogspot.com/
  21. https://www.youtube.com/watch?v=ZWdc2H48RMI
  22. https://www.youtube.com/watch?v=r8u39XxZMzk&list=PLv5W1FffQHqXmFPMquJOnAL54WnAkTZvM&index=8
  23. https://www.youtube.com/watch?v=0UWXoHzNV0M
  24. http://bazmezia.blogspot.com/
  25. https://www.youtube.com/watch?v=_geDyu2DUkU
  26. http://ziaulafazil.blogfa.com
  27. http://bazmezia.blogspot.com
  28. https://www.youtube.com/watch?v=0UWXoHzNV0M
  29. http://bazmeahlebait.blogspot.com
  30. interview with Maulana Ghafir Rizvi, 4 February 2018
  31. http://afkarezia.blogspot.com
  32. http://ziaulafazil.blogfa.com
  33. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  34. http://www.zainabianews.com
  35. https://www.islamtimes.org/ur/interview/534955
  36. http://educationalsocietylucknow.blogspot.com/2015/08/blog-post.html
  37. http://www.ziyaraat.net/findbook.asp
  38. http://payameislam.blogspot.com/p/shajra-chholas-sadat.html

باہرلے جوڑ

[سودھو]

|٭| سوانح عمری مولا‏نا |٭| -- |٭| مولا‏نا دا یوٹیوب چینل |٭| -- |٭| پیام اسلام |٭| -- |٭| شجرہ چھولس سادات ۔ Shajra Chholas Sadat |٭| -- |٭| بزم اھلبیت |٭| -- |٭| بزم ضیاء |٭| -- |٭| افکار ضیاء |٭| -- |٭| اخبار ضیاء |٭| -- |٭| شعور ولایت Archived 2018-11-29 at the وے بیک مشین |٭|