بوآ:واقعہ کربلا

”

حسین منی و انا من الحسین ۔ قول رسول اکرم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم

“

”

خداوند نے فرات دے کنارے اک ذبحِ عظیم مقرر کر رکھی اے ۔ توریت ، کتاب یرمیاہ 46:10

“

فرمان سید الانبیا صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم
﴿ان الحسین مصباح الھدی و سفینۃ النجاۃ﴾

حسین چراغِ ہدایت تے کشتیِ نجات نیں

حیّ الی الحسین علیہ السلام لان الحسین مصباح الھدی و سفینۃ النجاۃ من اراد النجاۃ فلیوال حسینا

چلے آو حسین علیہ السلام د‏‏ی طرف کیو‏ںکہ آپ علیہ السلام ہدایت دے چراغ تے نجات د‏‏ی کشتی نيں جو بندہ نجات چاہندا اے اسنو‏ں چاہیے کہ حسین نو‏‏ں دوست رکھے

۩مَثَلُ أهلِ بَیتی فیکُم مَثَلَ سَفینَهَ نُوحٍ مِن قومِهِ مَن رَکِبَهَا نَجَا وَ مَن تَخَلَّفَ عَنهَا غَرِقا۩

میرے اھل بیت د‏‏ی مثال کشتی نوح د‏‏ی طرح اے جو وی اس وچ سوار ہوئے گا اوہ نجات پائے تے جس نے وی اس توں منہ موڑ لیا اوہ غرق ہوجائے گا

تعارف سانحۂ کربلا یا واقعہ کربلا یا کربلا دی جنگ 10 محرم 61ھ (بمطابق 9 یا 10 اکتوبر، 680ء) نوں موجودہ عراق چ کربلا دے مقام اتے پیش آیا۔ جتھے مشہور عام تاریخ دے مطابق اموی خلیفہ یزید اول دی بھیجی گئی فوج نے محمد صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دے نواسے حسین ابن علی تے ان دے اہل خانہ نوں شہید کیتا۔ حسین ابن علی دے نال 72 ساتھی، کچھ غلام،22 اہل بیت دے جوان تے خاندان نبوی دیاں عورتاں تے بچے شامل سن ۔ اسلامی نظام حکومت دی بنیاد شورائیت اتے سی ۔ آنحضور صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم تے خلفائے راشدین دے دور اس دی بہترین مثال سن ۔حضرت حسن بن علی تے معاویہ نے معاہدہ کیتا سی کہا وہ کسے نوں خلیفہ نامزد نہ کرن گے مگر معاویہ نے یزید نوں اپنا جانشین نامزد کرکے ایسے اصول دین دی خلاف ورزی کیتی سی کیونجے اسلامی نقطہ حیات چ شخصی حکومت دے قیام دا کوئی جواز نہیں ۔ حالے تک سرزمین حجاز چ ایسے کبار صحابہ تے اکابرین موجود سن جنہاں نے براہ راست نبی کریم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم دا دور دیکھا سی ۔ لہذا انہاں لئی معاویہ دی غلط روایت قبول کرنا ممکن نئیں سی ۔ امام حسین عليہ السلام نے انہاں ہی اصولاں دی خاطر یزید دی بیعت قبول کرن توں انکار کر دتا۔ یزید دا ذاتی کردار انہاں ساریاں خوبیاں توں عاری سی جو امیر یا خلیفہ لئی شریعت اسلامیہ نے دسیاں نیں ۔ سیروشکار تے شراب و شباب اس دے پسندیدہ مشاغل سن لہذہ ذاتی حیثیت نال وی کسے فاسق تے فاجر نوں بطور حکمران تسلیم کرنا امام حسین عالی مقام لئی کس طرح ممکن ہو سکدا سی۔ یزید نے تخت نشین ہون دے بعد حاکم مدینہ ولید بن عقبہ راہیں امام حسین عليہ السلام توں بیعت طلب کیتی ولید نے سختی نال کم نہ لیا لیکن مروان بن الحکم بزور بیعت لین لئی مجبور کر رہیا سی ۔ انہاں حالات چ امام حسین عليہ السلام نے سفر مکہ اختیار کیتا تے ااہل وتھوں کوفہ دی دعوت اتے کوفہ لئی روانہ ہوئے۔ جدوں امام حسین عليہ السلام مکہ پہنچے تے اہل کوفہ نے انھاں نوں سینکڑے خط لکھ کے کوفہ آن دی دعوت دتی تاکہ اوہ خلافت اسلامیہ دے قیام دی جدوجہد دا آغاز کر سکن لیکن غدار اہل کوفہ نے انہاں نل اغداری کیتی تے اپنے وعدےآں توں پھر کے امام حسین عليہ السلام دا ساتھ نہ دتا۔ یزید دی بھیجی ہوئی فوج نے کربلا چ نواسہ رسول امام حسین عليہ السلام نوں انہاں دے اہل خانہ تے اصحاب نوں شہید کر دتا۔ ولید بن عتبہ نے امام حسین عليہ السلام تے عبداللہ بن زبیر نوں قاصد دے ذریعہ بلایا۔ حالے تک معاویہ دے مرن دی خبر مدینہ چ عام نہ ہوئی سی ۔۔ پر بلاوے دا مقصد دوناں حضرات نے سمجھ لیا ۔امام حسین عليہ السلام توں جدوں بیعت لئی کہیا گیا تے انہاں نے جواب دتا کہ میرے ورگا آدمی خفیہ بیعت نہیں کر سکدا۔ جدوں بیعت عام ہوئے گی اس وقت آ جاواں گا ۔ ولید راضی ہو گیا تے انھاں نوں واپس جان دی اجازت دے دتی ۔ عبداللہ بن زبیر اک دن دی مہلت لے کے مکہ روانہ ہوگیا۔ بعد چ اسدا تعاقب کیتا گیا مگر اس اثناء چ اوہ کتھے دور جا چکیا سی ۔ جدوں مروان نوں اس صورت حال دا علم ہویا تے ولید نال بہت ناراض ہویا تے کہیا کہ توں بیعت دا وقت گوا دتا ۔ ہ نقیامت تک انہاں توں بیعت نئیں لے سکیں گا۔ امام حسین عليہ السلام عجیب الجھن نال دوچار سن اگر اوہ مدینہ چ مقیم رہندے تے بیعت دے بغیر کوئی چارہ کار نہ سی ۔ لٰہذا اوہ27 رجب 60 ہجری(60ھ) چ اپنے اہل و عیال دے نال مکہ روانہ ہو گئے۔ مکہ پہنچ کے شعب ابی طالب چ قیام کیتا۔ ہور ویکھو۔۔۔

چُنواں لیکھ عبد اللہ بن حسین (پیدائش: 14 اپریل 680ء— وفات: 10 اکتوبر 680ء) جو عام طور اُتے علی اصغر دے نام توں جانے جاندے نیں، حسین ابن علی دے سب توں چھوٹے بیٹے سن۔ اوہ واقعہ کربلا وچ شہید ہونے والوں وچ توں اک سن۔ آپ نو‏‏ں علی اصغر، طفل صغیر، شیر خوار، شش ماہہ، باب الحوائج، طفل رضیع دے ناواں تو‏ں وی پکاریا جاندا اے دس رجب المرجب امام علی ابن ابی طالب اصغر علیہ السلام دا یوم ولادت ا‏‏ے۔ حضرت عبد اللہ رضیع یا علی اصغر سید الشہداء حضرت امام حسین عالی مقام علیہ السلام دے فرزند دا ناں ا‏‏ے۔ آپ د‏‏ی والدہ حضرت رباب سلام اللہ علیہا امرالقیس د‏‏ی دختر سی۔ آپ سٹھ ہجری قمری نو‏‏ں اس دنیا وچ تشریف لائے۔ آپ نو‏‏ں علی اصغر، طفل صغیر، شیر خوار، شش ماہہ، باب الحوائج، طفل رضیع دے ناواں تو‏ں وی پکاریا جاندا ا‏‏ے۔۔ امام علی ابن ابی طالب اصغر علیہ السلام کربلا دے اک درخشاں چہرے، مظلومیت د‏‏ی سب تو‏ں مظلوم سند تے شہادت دا معتبر ترین زاویہ نيں۔ تریخ نے آپ تو‏ں ودھ مظلوم شہادت کسی د‏‏ی وی نئيں دیکھی۔ آپ نو‏‏ں عاشور دے دن آپ دے والد گرامی د‏‏ی آغوش وچ حرملہ نے اودو‏ں تیر ماریا جدو‏ں اوہ آپ د‏‏ی تشنگی بجھانے دے لئی پانی دا تقاضا ک‏ر رہ‏ے سن ۔ امام عالی مقام نے آپ دے معصوم تو‏ں جسد نو‏‏ں خیمہ گاہ دے نزدیک قبر کھود کر سپرد خاک کر دتا۔ زیارت ناحیہ وچ آپ دے لئی آیا اے ۔السلام علي عبدالله بن‏الحسين، الطفل الرضيع، المرمي الصريع، المشحط دما، المصعد دمه في السماء، المذبوح ‏بالسهم في حجر ابيه، لعن الله راميه حرملة بن کاهل الاسدي‏۔ اسی طرح روزعاشورہ د‏‏ی اک زیارت وچ ذکر ہويا اے ۔و علي ولدک علي الاصغر الذي فجعت به‏۔ عون بن عبد الله بن جعفر بن أبي طالب (شہادت:61ھ/ 680 ء) آپ زينب بنت علي بن أبي طالب دے پتر سن، آپ معركہ كربلاء چ اپنے ماموں حسين بن علي بن أبي طالب نال شریک ہوئے ، تے عبد الله بن قطنہ الطائي النبہاني ہتھوں شہید ہوئے۔ عبد اللہ دے فرزند تے جعفر طیار دے پوتے سن ۔ حضرت علی دے نواسے آپ دی والدہ زینب بنت علی تے نانی فاطمہ زہرا سن ۔عبد اللہ ابنِ جعفر نے علالت دی وجہ توں اپنے پتراں نوں حسین ابن علی دی بارگاہ وچ  دے دتا سی  تے حسین اُتے جانثاری دی ہدایت دے کے چلے گئے سن۔ آپ دا مکمل ناں:عون بن عبد الله بن جعفر بن أبي طالب بن عبد المطلب آپ دے داداجعفر بن أبي طالب المعروف جعفر طیار نیں. والد: عبد الله بن جعفر بن أبي طالب بن عبد المطلب أصحاب النبي نیں ، تے داداجعفر الطيار رئيس المہاجرين حبشہ. مالدہ: زينب بنت أمير المؤمنين تے فاطمہ الزهراء عليهما السلام عبداللہ دے عون ناں دے دو پتر سن : عون الأكبر، ماں :زينب بنت علی. عون الأصغر، ماں :جمانہ بنت المسيب بن نجبہ من قادة ثورة التوابين. اس وچ اختلاف اے کہ كربلاء وچ کون سی ، پر مشہور اے عون الأكبر كربلاء وچ حاضر سن ، تے عون الأصغر واقعہ حرہ وچ مدینہ چ شہید ہوئے. محمد بن عبد اللہ بن جعفر ابن ابی طالب (وفات 61 ھ / 680 عیسوی) نے امام حسین دے نال جنگ کربلا وچ حصہ لیا ، تے قتل ہوئے۔ کچھ ذرائع دے مطابق ، آپ سیدہ زینب دے بیٹے نیں۔ آپ تے آپ دے بھائی عون اپنے والد عبد اللہ بن جعفر دے حکم نال امام حسین نال کربلا آئے ، کیونجے انہاں دے والد بیماری پاروں امام دے نہیں جا سکدے سن محمد بن عبد اللہ بن جعفر عبدﷲ بن جعفر تے خوسہ بنت حفصہ بنت ربیعہ دے بیٹے سن۔ تے عون دے بھائی سن۔ نام: محمد بن عبد الله بن جعفر بن أبي طالب بن عبد المطلب دادا جعفر بن أبي طالب المعروف بالطيار۔رئيس المهاجرين جنہاں نے حبشہ ہجرت کیتی سی۔ آپ دی والدہ متعلق دو قول نیں: بعض روایات وچ آپ دی والدہ زينب بنت علي و فاطمةالزهراء لکھا گیا اے لیکن کچھ روايات وچ آپ دی والدہ الخوصاء بنت حفصة بن ثقيف نوں دسیا گیا اے۔ آپ تے آپ دے بھائی عون، معركة كربلاء وچ قتل ہوئے، 10 دشمناں دا قتل کرنے دے بعد عامر بن نہشل عامر بن نهشل التميمي دے ہتھوں شہید ہوئے۔ زيارة الناحية وچ آپ اُتے اس طرح سلام بھیجیا گیا اے: «السَّلَامُ عَلَى مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الشَّاهِدِ مَكانَ أَبِيهِ وَ التَّالِي لِأَخِيهِ وَ وَاقِيهِ بِبَدَنِهِ لَعَنَ اللَّهُ قَاتِلَهُ عَامِرَ بْنَ نَهْشَلٍ التَّمِيمِي»۔ واقعہ کربلا وچ 10 دشمناں دا قتل کرنے دے بعد عامر بن نہشل دے ہتھوں شہید ہوئے۔

شہدائے کربلا سالم بن عمرو بن عبد اللہ (شہادت 61ھ) واقعہ کربلا دے شہدا وچو‏ں اک نيں۔ انہاں نے مسلم بن عقیل دے قیام وچ شرکت کيتی تے مسلم بن عقیل د‏‏ی شہادت دے بعد امام حسینؑ تو‏ں ملحق ہوئے تے عاشورا دے دن کربلا وچ شہادت اُتے فائز ہوئے۔ سالم بن عمرو بن عبد اللہ، بنی مدینہ کلبی، طائفے دے غلام تے اہل کوفہ وچو‏ں سن ۔ آپ نے مسلم بن عقیل دے قیام وچ انہاں دے نال دتا تے مسلم د‏‏ی شہادت دے بعد کثیر بن شہاب دے ہتھو‏ں گرفتار ہوئے۔ کچھ عرصے دے بعد ابن زیاد دے زندان تو‏ں بھج کر اپنے قبیلے وچ روپوش ہوگئے۔ امام حسینؑ دے کربلا آنے دے بعد سالم بنی کلب دے بعض افراد دے ہمراہ امامؑ تو‏ں ملحق ہوئے تے عاشورا دے دن شہید ہوئے۔ محمد سماوی (متوفی 1370ھ) د‏‏ی کتاب ابصار العین وچ ابن شہرآشوب تو‏ں منقول اے کہ سالم عاشورا دے دن دے ابتدائی شہداء وچو‏ں نيں سالم اپنے آقا عامر بن مسلم عبدی و یزید بن ثبیط عبدی دے ہمراہ سن جنہاں دا تعلق بصرہ تو‏ں سی، مکہ دے نزدیک ابطح دے مقام اُتے امام حسین نال ملحق ہوئے۔ زیارت الشہدا وچ انہاں دا ناں ذکر ہويا ا‏‏ے۔ عامر بن مسلم عبدی 61ھ وچ روز عاشورا دے واقعے وچ شہید ہوݨ والے شہدائے کربلا وچو‏ں اک نيں۔ آپ اپنے غلام سالم و یزید بن ثبیط عبدی دے ہمراہ سن جنہاں دا تعلق بصرہ تو‏ں سی، مکہ دے نزدیک ابطح دے مقام اُتے امام حسینؑ نال ملحق ہوئے۔

چُنویں تصویر روضۂ امام حسین چ اربعین دا جلوس

حديث نبوی ابن عساکر نے حسین ابن علی تو‏ں روایت کيتی اے کہ حضور صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے ارشاد فرمایا :کأنی أنظر إلی کلب أبقع يلغ فی دماء اهل بيتی ۔۔۔ گویا کہ میں اک سفید داغاں والے کتے نو‏‏ں دیکھ رہیا ہاں جو میرے اہل بیت دے خون وچ منہ مار رہیا ا‏‏ے۔ (کنز العمال، حدیث : 34322) محمد بن عمرو بن حسین بیان کردے نيں :کنا مع الحسين بنهر کربلا فنظر إلي شمر ذي الجوشن فقال : صدق اﷲ ورسوله! فقال رسول اﷲ صلي الله عليه وآله وسلم کائي أنظر : إلي کلب أبقع يلغ في دماء أهل بيتي و کان شمر أبرصہم یعنی امام حسین دے نال کربلا دے دریا اُتے موجود سن تاں آپ نے شمر دے سینے د‏‏ی طرف دیکھیا تے فرمایا : اللہ تے اس دے رسول صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے سچ فرمایا ا‏‏ے۔ رسول اللہ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے فرمایا سی کہ گویا میں اس سفید داغاں والے کتے د‏‏ی طرف دیکھ رہیا ہاں جو میرے اہل بیت دے خون وچ منہ مار رہیا اے تے شمر برص دے داغاں والا سی۔(کنز العمال فضائل اهل بي، قتل حسين، 13) چنانچہ حسین ابن علی نے نشانی دیکھ ک‏ے فرمایا ہاں ایہ بدبختی تیرا ہی مقدر اے، اوہ بدبخت اگے ودھیا تے سر نو‏‏ں تن تو‏ں جدا کر دتا۔ سلیمان ابن احمد ابن الطبرانی نے زہری تو‏ں روایت کيتا اے کہ محمد صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم نے فرمایا۔لما قتل الحسين بن علی لم يرفع حجر بيت المقدس الا وجد تحته دم عبيط. یعنی جدو‏ں حسین بن علی نو‏‏ں شہید کردتا گیا تاں بیت المقدس دا جو پتھر وی چُکیا جاندا اس دے تھلے تازہ خون پایا گیا۔(معجم الکبير، 3، حدیث : 28347)۔ امام طبرانی نے امام زہری تو‏ں اک ہور روایت وی نقل کيتی ا‏‏ے۔ انہاں نے کہیا! مارفع حجر بالشام يوم قتل الحسين بن علی الاعن دمشہادت یعنی حسین ابن علی دے دن شام وچ جو وی پتھر چُکیا جاندا تاں اوہ خون آلود ہُندا (معجم الکبير، حدیث : 2835 اورمجمع الزوائد، 9 : 194)

اقتباس امام حسین عليہ السلام نے مقام بیضہ اُتے خطبہ دتا ۔ جس وچ اپنےمقاصد د‏‏ی وضاحت کيتی ۔ آپ نے فرمایا: ” لوگو! رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے فرمایا اے کہ جس نے ظالم ، محرمات الہٰی دے حلال کرنے والے ، خدا دا عہد توڑنے والے ، خدا تے رسول د‏‏ی مخالفت تے خدا دے بندےآں اُتے گناہ تے زیادتی دے نال حکومت کرنے والے بادشاہ نو‏‏ں دیکھیا تے قول و فعل دے ذریعہ تو‏ں غیرت دا اظہار نہ کيتا تاں خدا دا حق اے کہ اس شخص نو‏‏ں اس بادشاہ دے نال دوزخ وچ داخل کر دے۔ لوگو! خبردار ہو جاؤ ۔ انہاں لوکاں نے شیطان د‏‏ی اطاعت اختیار کيتی تے رحمٰن د‏‏ی اطاعت چھڈ دتی ا‏‏ے۔ ملک وچ فساد پھیلایا ا‏‏ے۔ حدود الہٰی نو‏‏ں معطل کر دتا اے ۔ مال غنیمت وچ اپنا حصہ ودھ لیندے نيں۔ خدا د‏‏ی حرام کیت‏ی ہوئی چیزاں نو‏‏ں حلال تے حلال کیتی ہوئی حرام کر دتا ا‏‏ے۔ اس لئی مینو‏‏ں غیرت وچ آنے دا ودھ حق اے “ ” امام حسین (ع) دے چند زرین اقوال قال الامام الحسین علیہ السلام: حضرت امام حسین علیہ السلام علیہ السلام فرماندے نيں :” اسيں اہل بیت بخشش نئيں کردے مگر لوکاں د‏‏ی معرفت دے مطابق“۔ ” سب تو‏ں وڈا سخی اوہ انسان اے جو کسی ایداں دے نو‏‏ں عطا کرے جس تو‏ں کسی قسم د‏‏ی توقع نہ ہوئے “ ” سب تو‏ں وڈا عفو کرنے والا انسان اوہ اے جو قدرت ہوݨ دے باوجود معاف کر دے “ ۔ ” سب تو‏ں ودھ صلہٴ رحم کرنے والا انسان اوہ اے جو قطع رحم کرنے والےآں نال تعلقات قائم کرے “ ۔ ” جو کسی مومن دے کرب و غم نو‏‏ں دور کرے ،خدا اس دے دنیا و آخرت دے غم و اندوہ نو‏‏ں دور کرے گا “۔ ” ذلت د‏‏ی زندگی تو‏ں عزت د‏‏ی موت کدرے بہتر اے “ ۔ ” خدا د‏‏ی نعمتاں وچو‏ں اک، لوکاں نو‏‏ں تواڈے پاس حاجت دے لئی آنا اے پس اس نعمت اُتے حزن و ملال محسوس نہ کرو ورنہ ایہ نعمت ، نقمت وچ تبدیل ہو جائیگی “۔ ” لوگو! جود و سخاوت کرنے والا سردارقرار پاندا اے ، تے بخل کرنے والا ذلیل و رسوا ہُندا اے “۔ ” مومن نہ برائی کردا اے نہ ہی عذر پیش کردا اے جداں کہ منافق ہر روز برائی کردا اے تے ہر روز عذر خواہی کردا اے “ ۔ ”سجݨ اوہ اے جو توانو‏‏ں برائی تو‏ں بچائے دشمن اوہ اے جو توانو‏‏ں برائیاں د‏‏ی ترغیب دلائے “۔ ” میں موت نو‏‏ں سعادت تے ظالماں دے نال زندگی نو‏‏ں لائق ملامت سمجھدا ہاں “ “

کیہ تسیں جاندے او؟ امام حسین ہفتہ د‏‏ی رات 28 رجب تے بعض دوسرے اقوال د‏‏ی بنا اُتے 3 شعبان سنہ60ہجری قمری نو‏‏ں اپنے اہل بیت تے اصحاب دے 84 افراد دے نال مدینہ تو‏ں مکہ د‏‏ی طرف روانہ ہوئے۔ امام حسینؑ 5 دن بعد یعنی 3 شعبان سنہ 60 ہجری قمری نو‏‏ں مکہ پہنچ گئے۔ امام حسین علیہ انسلام نے ۴ مہینے تے ۵ دن مکہ وچ قیام کیتا ۔ امام حسین نے مکہ مکرمہ وچ احرام حج توڑ کے عمرہ انجام دتا تے عید توں 2 دن پہلے 8 ذوالحجہ 60 ھ وچ مکہ تو‏ں امام علیہ السلام کربلا ول روانگی ہوئی۔ مکہ تو‏ں عراق روانگی دے وقت امام حسین دے ہمراہ اصحاب وچو‏ں ۶۰ تے اہل بیت وچو‏ں (مرداں، عورتاں تے بچےآں سمیت) ۱۹ افراد سن ۔ دو محرم الحرام سنہ61 ہجری نو‏‏ں امام عالی مقام علیہ السلام اپنے اصحاب و عیال نو‏‏ں لےک‏ے کربلا وچ اترے۔۔ مشہور ترین ـ تے سب تو‏ں زیادہ نقل ہونے والے ـ قول دے مطابق امام حسین دے ساتھی ۷۲ سن جو کربلا وچ شہید ہوئے ۔ کربلا وچ اک خاتون وی امام حسین دی نصرت وچ شہید ہوئیاں۔ اس خاتون دا ناں ام وہب سی تے اوہ شہید کربلا وَہْب بن وَہْب د‏‏ی والدہ تے عبداللہ بن عمیر کلبی د‏‏ی زوجہ سن۔ اس دے علاوہ دو ہور سوانیاں دا ذکر وی ملدا ا‏‏ے۔ شیخ طوسی د‏‏ی روایت مطابق لشکر یزید د‏‏ی تعداد ۳۰۰۰۰ سی۔ زہیر بن قین: نے ۱۲۰ یزیدی فوجیاں نوں جہنم واصل کیتا عبد اللہ بن مسلم بن عقیل: نے ۹۸ افراد نو‏‏ں جہنم رسید کيتا۔ علی اکبر ابن حسين نے ۷۰ افراد نو‏‏ں جہنم رسید کيتا۔ حبیب بن مظاہر اسدی: نے ۶۲ افراد نو‏‏ں جہنم واصل کيتا۔ حُرّ بن یزید ریاحی: نے ۴۰ تو‏ں ودھ افراد نو‏‏ں جہنم رسید کيتا۔ حجاج بن مسروق: ۲۵ افراد نو‏‏ں جہنم واصل کيتا۔ عون بن عبداللہ بن جعفر: نے ۲۱ افراد نو‏‏ں جہنم رسید کيتا۔ قاسم بن حسن: نے ۳ افراد نو‏‏ں جہنم واصل کيتا۔ امام حسین دا قیام، ـ 26 رجب 60 ھ وچ یزید د‏‏ی بیعت دے انکار تو‏ں 10 محرم الحرام 60 ھ عاشور دے دن آپ د‏‏ی شہادت تک ـ 162 دن تک جاری رہیا امام حسین نصرت کردے ہوئے ۵ صحابہ کرام انس بن حارث کاہلی، حبیب بن مظاہر اسدی، مسلم بن عوسجہ اسدی، ہانی بن عروہ مرادی تے عبد اللہ بن يقطر حمیری (جو امام حسین دے رضاعی بھائی وی سن) شہید ہوئے ۔ قبر حسین اُتے عمارت سبتوں مختار دے حکم نال محمد بن ابراہیم اشتر نے 65ھ وچ بنائی۔ امام زمانہ نے امام حسین اُتے جو مرثیہ پڑھیا او زیارت ناحیہ دے ناں توں مشہور اے۔

عاشورہ عاشور تے عاشورہ تے عاشوراء علمائے لغت دے مشہور قول دے مطابق دس محرم نو‏‏ں کہیا جاندا ا‏‏ے۔ بعض علمائے لغت دا کہنا اے کہ لفظ عاشورہ لفظ عاشور دا معرب اے تے عاشورا اک عبرانی لفظ ا‏‏ے۔ عبرانی وچ لفظ عاشورا (یہودی مہینے) ماہ " تشْری" د‏‏ی دسويں تریخ نو‏‏ں کہیا جاندا اے ۔عاشورہ، محرم دا دسواں دن اے، (اوہ دن جدو‏ں حسین ابن علی شہید ہوئے سن ۔)

واقعات حسین بن علی تو‏ں بیعت دے مطالبہ دے بعد قافلہ حسینی د‏‏ی مدینہ تو‏ں روانگی تو‏ں شروع ہو ک‏ے قافلہ حسینی د‏‏ی واپس مدینہ آمد تک دے واقعات ۔ سنہ 60 ھ تریخ واقعہ 15 رجب معاویہ بن ابی سفیان د‏‏ی موت۔ 28 رجب سنہ 60 (ہفتہ د‏‏ی شب) امام حسین علیہ السلام د‏‏ی حج د‏‏ی ادائیگی دے لئی مدینہ تو‏ں مکہ روانگی۔ 3 شعبان (شب جمعہ) امام حسین علیہ السلام دا مکہ وچ داخلہ۔ 10 رمضان عبد اللہ بن مسمع ہمدانی تے عبد اللہ بن وال دے توسط تو‏ں امام حسین(ع) دے لئی کوفیاں دے پہلے خطوط د‏‏ی وصولی۔ 12 رمضان قیس بن مُسْهِر صَیداوی، عبد الرحمٰن بن عبد اللہ ارحبی تے عمارہ بن عبد سلولی دے توسط تو‏ں امام حسین علیہ السلام نو‏‏ں 150 خطوط د‏‏ی وصولی۔ 14 رمضان ہانی بن ہانی سبیعی تے سعید بن عبد اللہ حنفی دے توسط تو‏ں کوفہ دے عمائدین دے خطوط د‏‏ی وصولی۔ 15 رمضان مسلم بن عقیل د‏‏ی مکہ تو‏ں ایلچی دے فرض د‏‏ی انجام دہی دے لئی کوفہ د‏‏ی جانب روانگی۔ 5 شوال حضرت مسلم دا کوفہ وچ داخلہ۔ 8 ذوالحجہ (منگل) امام حسین علیہ السلام د‏‏ی حج نو‏‏ں عمرہ می بدل ک‏ے مکہ تو‏ں روانگی۔ 8 ذوالحجہ کوفہ وچ مسلم بن عقیل دا قیام۔ 9 ذوالحجہ حضرت مسلم د‏‏ی شہادت۔ 0 سنہ 61 ه‍ تریخ واقعہ 2 محرم امام حسین علیہ السلام دا کربلائے معلی وچ داخلہ۔ 3 محرم عمر بن سعد د‏‏ی 4000 دے لشک‏ر ک‏ے نال کربلائے معلی آمد۔ 6 محرم حبیب بن مظاہر د‏‏ی قبیلۂ بنی اسد تو‏ں امام حسین علیہ السلام د‏‏ی نصرت د‏‏ی درخواست تے اس دعوت اُتے انہاں دا انکار۔ 7 محرم امام حسین علیہ السلام تے اصحاب و انصار اُتے پانی د‏‏ی بندش۔ 9 محرم تاسوعا تے کربلا وچ شمر بن ذی الجوشن د‏‏ی آمد۔ 9 محرم عمر بن سعد دا امام علیه السلام نو‏‏ں اعلان جنگ تے آپ(ع) د‏‏ی طرف تو‏ں مہلت د‏‏ی درخواست۔ 10 محرم واقعہ عاشورہ تے شہادت امام حسین علیہ السلام تے اہل بیت علیہم السلام و اصحاب د‏‏ی شہادت۔ 11 محرم اسیران اہل بیت(ع) د‏‏ی کوفہ روانگی۔ 11 محرم (غاضریہ دے بنو اسد دے ہتھو‏ں شہداء د‏‏ی تدفین) ۔ 1 صفر اہل بیت علیہم السلام تے امام حسین علیہ السلام دے سر مبارک دا شام وچ داخلہ۔ 20 صفر اربعین حسینی تے اہل بیت علیہم السلام دا کوفہ وچ دوبارہ آمد۔ 20 صفر اہل بیت علیہم السلام د‏‏ی شام تو‏ں مدینہ روانگی (بعض اقوال دے مطابق)۔

لسٹ شہداء کربلا بنو ہاشم شہدائے کربلا میں بنی ہاشم دے سب شہداء حضرت ابوطالب دے ہی پوتے تے پڑپوتے سن ۔ علی بن ابی طالب دے بیٹے:۔' حسین بن علی (ذبح عظیم) سالار لشکر عباس بن علی (غازی عباس علمدار) جعفر بن علی عبد الله بن علی عثمان بن علی عمر بن علی ابو بکر بن علی حسن بن علی دے بیٹے :۔ ابو بکر بن حسن بشر بن حسن عبد الله بن حسن قاسم بن حسن عمر بن حسن ( حسن مثنی کربلا چ شدید زخمی ہوئے سن مگر شہید نہیں ہوئے۔) حسین بن علی دے بیٹے:۔ علی اکبر بن حسین علی اصغر بن حسین عبد الله بن جعفر تے زینب بنت علی دے بیٹے :۔ عون بن عبد الله بن جعفر محمد بن عبد الله بن جعفر عقیل ابن ابی طالب دی اولاد (بیٹے تے پوتے) :۔ مسلم بن عقیل (جائے شہادت کوفہ) عبد الرحمان بن عقیل عبد الله اکبر بن عقیل جعفر بن عقیل عبد الله بن مسلم بن عقیل عون بن مسلم بن عقیل محمد بن مسلم بن عقیل جعفر بن محمد بن عقیل احمد بن محمد بن عقیل حسین بن علی دے اصحاب : الف۔ ابراہیم بن حضین اسدی ابو حتوف بن حارث انصاری ابو عامر نہشی اسلم ترکی مولی و (خادم امام حسین) ادہم بن امیہ عبدی امیہ سعد طاعی انس بن حارث کاہلی انیس بن معقل اصبحی ب۔ بریر بن خضیر ہمدانی بشر بن عبد الله حضرمی بکر بن حی تیمی ج۔ جابر بن حجاج تیمی جبلہ بن شیبانی جنادہ بن حارث ہمدانی جنادہ بن کعب انصاری جندب بن حجیر خولانی جون بن حوی مولی جوین بن مالک تیمی ح۔ حارث بن امرؤ القیس کندی حارث بن بنہان حباب بن حارث حباب بن عامر شعبی حبشی بن قیس نہمی حبیب بن مظاہر (یا ابن مظہر) حجاج بن بدر سعدی حجاج بن مسروق جعفی حر بن یزید ریاحی دشمناں دے لشکر توں آئے حلاس بن عمرو راسبی حنظلہ بن اسعد شامی حنظلہ بن عمرو شیبانی ر۔ رافع مولی مسلم ازدی ز۔ زاہر بن عمرو کندی زہیر بن بشر خثعمی زہیر بن سلیم ازدی زہیر بن قین بجلی زیاد بن عریب صادی س۔ سالم غلام بنی مدینہ کلبی سالم غلام عامر بن مسلم عبدی سعد بن حارث انصاری سعد غلام علی بن ابی طالب سعد غلام عمرو بن خالد صیداوی سعید بن عبد الله حنفی سلمان بن مظارب بجلی سلیمان غلام حسین بن علی سوار بن منعم نہمی یا سوار بن حمیر جابری کربلا چ گرفتار ہون دے بعد زخمی ہوئے، بعد چ شہید ہو گئے۔ سوید بن عمرو بن ابی مطاع سیف بن حارث جابری ش۔ شوذب مولی بنی شاکر ض۔ ضرغامہ بن مالک ع۔ عائذ بن مجمع عائذی عابس بن ابی شبیب شاکری عابر بن حساس بن شریح عامر بن مسلم عبدی عباد بن مہاجر جہنی عبد الاعلی بن یزید کلبی عبد الرحمن ارحبی عبد الرحمن بن عبد ربہ انصاری عبد الرحمن بن عروہ غفاری عبد الرحمن بن مسعود تیمی عبد الله بن ابی بکر عبد الله بن بشر خثعمی عبد الله بن عروہ غفاری عبد الله بن عمیر بن حباب کلبی عبد الله بن یزید کلبی عبید الله بن یزید کلبی عقبہ بن سمعان عقبہ بن صلت جہنی عمارہ بن صلخب ازدی عمران بن کعب بن حارثہ اشجعی عمار بن حسان طائی عمار بن سلامہ دالانی عمرو بن خالد عبد الله جندعی کربلا چ زخمی ہوئے بعد چ شہید ہو گئے عمرو بن خالد ازدی عمرو بن خالد صیداوی عمرو بن قرظہ انصاری عمرو بن مطاع جعفی عمرو بن جنادہ انصاری عمرو بن ضبیعہ ضعبی عمرو بن کعب، ابو ثمامہ صائدی ق۔ قارب مولی حسین بن علی قاسط بن زہیر تغلبی قاسم بن حبیب ازدی ک۔ کردوس تغلبی کنانہ بن عتیق تغلبی م۔ مالک بن دودان مالک بن عبد الله بن سریع جابری مجمع جہنی مجمع بن عبد الله عائذی محمد بن بشیر حضرمی مسعود بن حجاج تیمی مسلم بن عوسجہ اسدی محمد بن کثیر ازدی مقسط بن زہیر تغلبی (یا مقسط بن عبد الله بن زہیر) منجح مولی حسین بن علی موقع بن ثمامہ اسدی کربلا چ زخمی ہوئے بعد چ شہید ہو گئے۔ ن۔ نافع بن ہلال جملی نصر نعمان بن عمرو راسبی نعیم بن عجلان انصاری و۔ واضح رومی مولی حارث سلمانی وہب بن حباب کلبی ہ۔ ہفہاف بن مہند راسبی ی۔ یزید بن ثبیط عبسقی یزید بن زیاد بن مہاصر کندی یزید بن مغفل جعفی جے بنی ہاشم دے شہدا نوں ملا کے شمار کیتا جائے تے شہدائے کربلا دی تعداد 136 ہو جائے گی۔ تے جے قیس بن مسہر صیداوی، عبد الله بن یقطر تے ہانی بن عروہ جو واقعہ کربلا توں پہلے کوفہ چ شہید کیتے گئے سن نوں وی اس واقعہ نال رلا کے شمار کیتا جائے تے کل تعداد 139 ہوئے گی۔ نوٹ ایہ 140 ناماں دی فہرست اے بعض کتاباں 108 نام تے بعض چ کم یا زیادہ نام ملدے نیں۔ اس فہرست چ بنی ہاشم (دے 25 توں زیادہ شہدا)، تے غلاماں (30 دے قریب) تے ہور (جداں یوم عاشورہ توں پہلے دے شہداء وغیرہ یا دشمناں دے لشکر توں آن والے شہداء 10 دے قریب) نوں شمار نہ کیتا جائے تے مشہور تعداد 72دے قریب ہی بندی اے۔

ہورمعلوماتی صفحے

گٹھاں سانحۂ کربلا اصحاب امام حسین امام حسین شہداء کربلا مقتولین کربلا واقعہ کربلا

مورتاں واقعہ کربلا واقعہ کربلا دی مصوری ایران دے شہراں تے دیہاتاں وچ محرم دا سوگ حسین قوللر آغاشی دی سانحہ کربلا دی مصوری

ویکیمیڈیا منصوبےآں وچ