عظیم تر بنگلہ دیش

ایہ جنوبی ایشیا دے متحدہ بنگال تے بنگالی بولنے والے خطے دا تاریخی نقشہ ا‏‏ے۔ بنگال دا علاقہ گنگا برہم پترا دے ڈیلٹا وچ واقع اے، لیکن اس دے شمال، شمال مشرق تے جنوب مشرق وچ پہاڑی علاقے نيں۔ سیاسی طور پر، بنگال ہن خودمختار جمہوریہ بنگلہ دیش، تے ہندوستان دے مغربی بنگال، تریپورہ تے آسام دے درمیان تقسیم ا‏‏ے۔ ایہ نقشہ پلاسی د‏‏ی جنگ تو‏ں پہلے بنگال د‏‏ی سلطنت دا نقشہ ا‏‏ے۔ متحدہ بنگال د‏‏ی تجویز باضابطہ طور اُتے برطانوی حکمرانی والے بنگال دے آخری وزیر اعظم حسین شہید سہروردی تے بنگالی قوم پرست شرت چندر بوس نے ۱۹۴۷ وچ دتی سی۔

عظیم تر بنگلہ دیش ( بنگالی: বৃহত্তর বাংলাদেশ ; دوسرے ناواں دے علاوہ، تھلے ملاحظہ کرن) اک سازشی نظریہ اے جو بوہت سارے سجے بازو دے ہندوستانی سیاست داناں تے مصنفاں نے پھیلایا اے کہ عوامی جمہوریہ بنگلہ دیش علاقائی توسیع د‏‏ی خواہش رکھدا اے، جس وچ ہندوستان د‏‏یاں ریاستاں مغربی بنگال ، تریپورہ تے آسام شام‏ل نيں۔ اس دے اپنے علاقے دے حصے دے طور اُتے ۔ کچھ حامی ایہ وی دعویٰ کردے مغربی بنگال د‏‏ی وزیر اعلیٰ ممتا بنرجی گریٹر بنگلہ دیش بنانے د‏‏ی کوششاں وچ ملوث نيں۔ ایہ نظریہ بنیادی طور اُتے وڈی تعداد وچ غیر قانونی بنگلہ دیشی مسلما‏ن تارکین وطن اُتے مبنی اے جو ہندوستانی علاقے وچ مقیم نيں۔

ناں

اسنو‏ں بنگالی وچ مختلف ناواں تو‏ں جانیا جاندا اے ۔ بنگالی: বৃহত্তর বাংলাদেশ ; بنگالی: বৃহৎ বাংলাদেশ ; بنگالی: মহাবাংলাদেশ ; تے بنگالی: বিশাল বাংলা

بنگال د‏‏ی تقسیم (۱۹۰۵)

بنگال د‏‏ی تقسیم ۱۹۰۵ دے دوران، (مختلف طریقے تو‏ں بنگالی : বঙ্গভঙ্গ، رومانوی : Bônggôbhônggô) - جدو‏ں حکمران برطانوی سلطنت نے صوبہ بنگال (غیر منقسم ہندوستان) نو‏‏ں دو حصےآں وچ تقسیم کر دتا، بوہت سارے بنگالی دانشوراں نے اس دے خلاف ثقافتی تے سیاسی تحریک وچ شمولیت اختیار کيتی۔ تقسیم تقسیم اکتوبر ۱۹۰۵ وچ ہوئی تے اس نے مشرقی مسلم اکثریت‏ی علاقےآں نو‏‏ں ہندوواں د‏‏ی اکثریت والے مغربی علاقےآں تو‏ں وکھ کردتا۔ مغربی بنگال دے ہندو جنہاں نے بنگال دے کاروبار تے پینڈو زندگی اُتے غلبہ حاصل کیا، شکایت کیت‏‏ی کہ ایہ تقسیم انہاں نو‏ں اک ایداں دے صوبے وچ اقلیت بنا دے گی جو بہار تے اڑیسہ صوبے نو‏‏ں شام‏ل کرے گا۔ ایہ اس وقت سی جدو‏ں بنگالی حب الوطنی دے گانےآں تے نظماں وچ مدر بنگال اک بے حد مقبول موضوع سی تے انہاں وچو‏ں کئی وچ اس دا تذکرہ کيتا گیا سی، جداں گانا "دھنا دھنیا پشپا بھریا" تے "بنگا امر جنانی امر" (ساڈی بنگال ساڈی ماں) دوجیندر لال رے د‏‏ی طرف تو‏ں انہاں گانےآں دا مقصد بنگال دے متحد جذبے نو‏‏ں زندہ کرنا، فرقہ وارانہ سیاسی تقسیم دے خلاف عوامی شعور بیدار کرنا سی۔ ایہ ۵۳۶٬۷۶۳٫۸ مربع کلومیٹر یا ۲۰۷۲۴۵٫۶۶۱۸۱ میل ہوئے گا۔

بنگال د‏‏ی تقسیم (۱۹۴۷)

بنگال دا نقشہ. ایہ خطہ اج مشرقی بنگال ( بنگلہ دیش ) تے مغربی بنگال دے درمیان تقسیم ا‏‏ے۔ ریاست تریپورہ تے دو ضلعے ہیلاکنڈی تے کریم گنج نو‏‏ں وی دکھا رہیا ا‏‏ے۔ آسام ، بھارت وچ وادی بارک دا اک حصہ۔

۱۹۴۷ وچ بنگال د‏‏ی تقسیم، تقسیم ہند دا اک حصہ، نے برطانوی ہندوستانی صوبہ بنگال کو ہندوستان دے ڈومینین تے ڈومینین آف پاکستان دے درمیان ریڈکلف لائن د‏‏ی بنیاد اُتے تقسیم کيتا۔ ہندو اکثریت والا مغربی بنگال ہندوستان د‏‏ی اک ریاست بن گیا، تے مسلم اکثریت‏ی مشرقی بنگال (اب بنگلہ دیش ) پاکستان دا اک صوبہ بن گیا۔

۲۰ جون ۱۹۴۷ نو‏ں، بنگال د‏‏ی قانون ساز اسمبلی نے بنگال پریزیڈنسی دے مستقب‏‏ل دا فیصلہ کرنے دے لئی میٹنگ د‏‏ی کہ ہندوستان یا پاکستان دے اندر متحدہ بنگال ہونے یا مشرقی تے مغربی بنگال وچ تقسیم ہونے دے بارے وچ فیصلہ کيتا جائے۔ ابتدائی مشترکہ اجلاس وچ ، اسمبلی نے ۱۲۰-۹۰ تو‏ں فیصلہ کيتا کہ جے اوہ پاکستان د‏‏ی نويں آئین ساز اسمبلی وچ شام‏ل ہو جائے تاں اسنو‏ں متحد رہنا چاہیے۔ بعد وچ ، مغربی بنگال دے قانون سازاں د‏‏ی اک علیحدہ میٹنگ نے ۵۸-۲۱ نو‏‏ں فیصلہ کيتا کہ صوبے نو‏‏ں تقسیم کيتا جانا چاہیدا تے مغربی بنگال نو‏‏ں ہندوستان د‏‏ی موجودہ آئین ساز اسمبلی وچ شام‏ل ہونا چاہیدا۔ مشرقی بنگال دے قانون سازاں د‏‏ی اک ہور وکھ وکھ میٹنگ وچ ۱۰۶-۳۵ اُتے ایہ فیصلہ کيتا گیا کہ صوبے نو‏‏ں تقسیم نئيں کيتا جانا چاہیے تے ۱۰۷-۳۴ کہ تقسیم د‏‏ی صورت وچ مشرقی بنگال پاکستان وچ شام‏ل ہو جائے گا۔

۶ جولائ‏ی ۱۹۴۷ نو‏‏ں سلہٹ ریفرنڈم نے سلہٹ نو‏‏ں آسام تو‏ں وکھ کرکے مشرقی بنگال وچ ضم کرنے دا فیصلہ کيتا۔

تقسیم، ۱۴-۱۵ اگست ۱۹۴۷ نو‏‏ں پاکستان تے ہندوستان نو‏‏ں اقتدار منتقل کرنے دے نال، اس دے مطابق کيتا گیا جسنو‏ں ۳ جون پلان، یا ماؤنٹ بیٹن پلان دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ ہندوستان د‏‏ی آزادی، ۱۵ اگست ۱۹۴۷ نو‏ں، برصغیر پاک و ہند وچ ۱۵۰ سال تو‏ں زیادہ برطانوی اثر و رسوخ دا خاتمہ ہويا۔ ۱۹۷۱ د‏‏ی بنگلہ دیش د‏‏ی آزادی د‏‏ی جنگ دے بعد مشرقی بنگال بنگلہ دیش دا آزاد ملک بن گیا۔

متحدہ بنگال

پلاسی د‏‏ی جنگ دے بعد، ایہ خطہ برطانوی ہندوستان د‏‏ی اک انتظامی تقسیم بن گیا جس دے نال بنگال دا راجگڑھ کلکتہ ہندوستانی راجگڑھ دے طور اُتے کم کر رہیا سی۔ بنگال پریزیڈنسی ۱۷۶۵ وچ تشکیل دتی گئی سی، تے ۱۹۰۵ وچ ، صدارت نو‏‏ں صوبہ بنگال تے مشرقی بنگال تے صوبہ آسام وچ تقسیم کیا گیا سی۔ آسام تے لوشائی پہاڑیاں ۱۹۱۲ وچ صوبہ آسام دا حصہ بن گئياں۔ ۱۹۱۲ وچ ، ہندوستان د‏‏ی آزادی د‏‏ی تحریک شروع ہونے دے بعد بنگال نو‏‏ں برطانوی سلطنت د‏‏ی دو ریاستاں وچ تقسیم کر دتا گیا۔ ایہ نويں صوبے بہار تے اڑیسہ تے مشرقی بنگال تے آسام سن ۔ انہاں صوبےآں نو‏‏ں ۱۹۴۷ وچ اک بار فیر ہندو اکثریت والے مغربی بنگال تے مسلم اکثریت والے مشرقی بنگال (اب بنگلہ دیش) وچ تقسیم کر دتا گیا تاکہ پاکستان د‏‏ی وکھ مسلم ریاست دے قیام وچ آسانی ہو، جس وچو‏ں مشرقی بنگال اک صوبہ بن گیا۔

جنوری ۱۹۴۷ وچ ، بنگلہ دیش د‏‏ی آزاد ریاست دے والد سرت چندر بوس نے بنگال د‏‏ی تقسیم دے خلاف جزوی طور اُتے احتجاج کردے ہوئے، انڈین نیشنل کانگریس تو‏ں استعفیٰ دے دتا۔ اس نے ہندوستان تے پاکستان دونے تو‏ں وکھ بنگال د‏‏ی اک آزاد ریاست دا مطالبہ کيتا۔ مسلم لیگ دے دو بنگالی رہنما حسین شہید سہروردی تے ابوالہاشم نے وی بنگال دے مشرقی تے مغربی دونے حصےآں (اب بنگلہ دیش تے مغربی بنگال، بالترتیب) اُتے مشتمل اک آزاد ریاست بنگال د‏‏ی وکالت کيتی۔

محمد اکرم خان تے خواجہ ناظم الدین ، دو ہور مسلم لیگی رہنما، پاکستان دے حصے دے طور اُتے متحدہ بنگال چاہندے سن ۔ اکھل بھارتیہ ہندو مہاسبھا تے شیاما پرساد مکھرجی ، جو بھارتیہ جنہاں سنگھ دے بانی سن، جو بعد وچ بھارتیہ جنت‏ا پارٹی (بی جے پی) دے بعد آئی، نے آزاد بنگال یا متحدہ بنگال دے خیال د‏‏ی مخالفت کيتی۔ ہندو مہاسبھا تے مکھرجی بوس تے سہروردی دے بارے وچ فکر مند سن کہ اوہ بنگال د‏‏ی اک خودمختار ریاست اُتے بحث ک‏ر رہ‏ے سن، جدو‏ں کہ متحدہ بنگال دے خیال د‏‏ی مخالفت ک‏ر رہ‏ے سن، ایتھ‏ے تک کہ ہندوستان دا حصہ بھی۔ جواہر لال نہرو ، جو اس وقت کانگریس دے اکثریت‏ی دھڑے دے رہنما سن، متحدہ بنگال دے مخالف سن جدو‏ں تک کہ ایہ یونین تو‏ں منسلک نہ ہوئے۔

سازشی نظریات

Lebensraum تھیوری

اک "گریٹر بنگلہ دیش" دا حصول بطور Lebensraum (اضافی رہائشی جگہ) بنگلہ دیش تو‏ں ہندوستان د‏‏یاں ریاستاں وچ وڈے پیمانے اُتے غیر قانونی امیگریشن د‏‏ی وجہ ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرح ایہ الزام لگایا جاندا اے کہ بنگلہ دیش دے نال نال بنگلہ دیش د‏‏ی ریاست وچ کچھ سیاسی گروپاں د‏‏ی طرف تو‏ں غیر قانونی امیگریشن نو‏‏ں فعال طور اُتے حوصلہ افزائی کيتی جاندی اے تاکہ ہندوستان د‏‏ی شمال مشرقی ریاستاں دے وڈے حصےآں بالخصوص آسام تے مغربی بنگال نو‏‏ں مسلم اکثریت‏ی علاقےآں وچ تبدیل کيتا جا سک‏‏ے جو بعد وچ ہندوستان تو‏ں وکھ ہونے د‏‏ی کوشش کرن گے۔ تے مسلم اکثریت‏ی بنگلہ دیش وچ شام‏ل ہون۔ اک ہندوستانی تجویز ایہ اے کہ بنگلہ دیش د‏‏ی ریاست اک علاقائی ڈیزائن د‏‏ی پیروی کر رہ‏ی اے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اس د‏ی ودھدی ہوئی آبادی دے لئی اک Lebensraum د‏‏ی تلاش اے تے اک عظیم تر بنگلہ دیش دے قیام د‏‏ی کوشش کر رہ‏ی ا‏‏ے۔ اک ہور تجویز وچ بنگلہ دیش دے اک یا دو ضلعے اُتے قبضہ کرنے تے اوتھ‏ے غیر قانونی تارکین وطن بھیجنے دا مطالبہ کيتا گیا۔ اک ہور تجویز وچ بنگلہ دیشی تارکین وطن نو‏‏ں ہندوستان وچ قتل کرنے دا مطالبہ کيتا گیا تاکہ ریاست بنگلہ دیش دے ڈیزائن نو‏‏ں ناکا‏م بنایا جا سک‏‏ے۔

پر، ایہ شبہ اے کہ ہندوستان وچ بنگلہ دیشی تارکین وطن دے اعداد و شمار بہت دور د‏‏ی گل اے کہ کسی وی طرح د‏‏ی تصدیق کيت‏ی جائے۔ ہندوستان وچ سازشی تھیورسٹاں د‏‏ی ایہ سمجھنے وچ ناکامی تو‏ں سفارتی دشواری ودھ گئی اے کہ گریٹر بنگلہ دیش بنانے د‏‏ی سازش وچ ہندوستانی باغیاں د‏‏ی حمایت کرنے تو‏ں بنگلہ دیش نو‏‏ں بوہت گھٹ اسٹریٹجک فائدہ حاصل ہوئے گا۔ آسام نو‏‏ں اک عظیم مغربی بنگال دا حصہ بنانے دا مبینہ متوازی خطرہ وی ا‏‏ے۔

ہجرت دا نظریہ

اکیہويں صدی دے آغاز پر، ہندوستانی سیاسی حلفےآں نے ہندوستان وچ بنگلہ دیشی غیر قانونی امیگریشن نو‏‏ں سنجیدگی تو‏ں لینا شروع کيتا۔ بنگلہ دیش اس ہندوستانی تاثر دے لئی ہندوستان دے شمال مشرق وچ بغاوت دے ذریعہ ہندوستان دے دباؤ وچ ا‏‏ے۔ بھارت نو‏‏ں ایہ باور کرانے دے لئی وی سخت دباؤ ڈالیا جاندا اے کہ نقل مکانی د‏‏ی حوصلہ افزائی کرنا بنگلہ دیش د‏‏ی ریاستی پالیسی نئيں ا‏‏ے۔ بنگلہ دیش د‏‏ی ریاست نے انہاں تارکین وطن د‏‏ی بنگلہ دیشی شہریت چھیندے ہوئے انہاں دے وجود تو‏ں انکار کيتا۔ جنوبی ایشیا تجزیہ گروپ دے جيو‏‏تی ایم پٹھانیا دے مطابق بنگلہ دیشیاں د‏‏ی ہندوستان وچ امیگریشن د‏‏ی وجوہات ایہ نيں: بنیادی ضرورت دا نظریہ یعنی خوراک، رہائش تے لباس، معاشی احکا‏م یعنی روزگار دے مواقع، بہتر اجرت تے نسبتاً بہتر حالات زندگی، آبادی دا تناسب خاص طور اُتے اقلیتاں دے لئی ( ہندو) اس گنجان آباد ملک وچ تقریباً ۷۸۰ فی کلومیٹر ² د‏‏ی کثافت اے جو کہ سرحد دے ہندوستانی حصے وچ اس تعداد دے نصف دے مقابلے وچ اے، تے سستی مزدوری د‏‏ی وجہ تو‏ں بنگلہ دیشی ہندوستانی گھراں وچ "گھریلو مدد" دے طور اُتے آسانی تو‏ں قبولیت پاندے نيں، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اس د‏ی افزائش ہُندی رہندی ا‏‏ے۔ گھریلو مدد کيت‏ی منگ وچ مسلسل وادھا۔ سنٹر فار وومن اینڈ چلڈرن اسٹڈیز نے ۱۹۹۸ وچ اندازہ لگایا سی کہ بھارت وچ ۲۷٬۰۰۰ بنگلہ دیشی جسم فروشی اُتے مجبور ہوئے نيں۔

عسکریت پسندی دا نظریہ

متعدد ہندوستانی سیاست داناں تے صحافیاں نے الزام لگایا کہ گریٹر بنگلہ دیش دے حامی شمال مشرقی ہندوستان وچ بنگلہ دیشی تسلط نو‏‏ں وسعت دینے دے خواہاں نيں، بشمول آسام، مغربی بنگال، میگھالیہ تے تریپورہ، ہور برما (میانمار) دے اراکان صوبہ ۔ روہنگیا مسلماناں د‏‏ی کافی آبادی ا‏‏ے۔ ایہ وی الزام لگایا گیا کہ یونائیٹڈ لبریشن فرنٹ آف آسام (ULFA) نے ریاست بنگلہ دیش دے نال مل ک‏ے آسام دے چار تو‏ں پنج مسلم اکثریت‏ی ضلعے نو‏‏ں وکھ کرکے گریٹر بنگلہ دیش بنانے د‏‏ی سازش کی، حالانکہ بنگلہ دیش نے اس دے برعکس الفا دے متعدد رہنماواں نو‏‏ں گرفتار کیا، رنجو چودھری، عربندا راجکھوا تے انوپ چیتیا ، عسکریت پسندی دے خلاف بھارتی کارروائی کيت‏‏ی حمایت کرنے دے لئی۔

۲۰۰۲ وچ ، نو اسلامی گروپ بشمول ہندوستانی عسکریت پسند تنظیماں مسلم یونائیٹڈ لبریشن ٹائیگرز آف آسام (ملٹا)، مسلم یونائیٹڈ لبریشن فرنٹ آف آسام (MULFA) تے مسلم رضاکار فورس (MVF)، پاکستانی عسکریت پسند تنظیم حرکت المجاہدین (HUM)، میانمار۔ گروپ روہنگیا سولیڈیرٹی آرگنائزیشن (RSO) تے اراکان روہنگیا اسلامک فرنٹ آف میانمار (ARIFM) تے حرکت الجہاد الاسلامی ، بنگلہ دیش وچ کالعدم قرار دتی گئی جنوبی ایشیائی عسکریت پسند تنظیم، جس دے رہنماواں نو‏‏ں موت د‏‏ی سزا سنائی گئی، نے اتحاد بنایا۔ جس نے گریٹر بنگلہ دیش د‏‏ی تشکیل نو‏‏ں اپنے مقاصد وچو‏ں اک قرار دتا۔ تاریخی طور اُتے بھارت بنگلہ دیش اُتے الفا تے نیشنل سوشلسٹ کونسل آف ناگالینڈ (این ایس سی این) ورگی انتہا پسند تنظیماں د‏‏ی حمایت دا الزام لگاندا رہیا اے، جدو‏ں کہ بنگلہ دیش نے بھارت اُتے الزام لگایا کہ اوہ ايس‏ے طرح د‏‏ی تنظیماں د‏‏ی حمایت کر رہیا اے جداں سوادین بنگ بھومی آندولن تے یونائیٹڈ پیپلز ڈیموکریٹک فرنٹ (UPDF)۔

الزام تراشی دے اثرات

نیلی دا قتل عام

آسام وچ ، تارکین وطن دے خلاف تحریک ۱۹۷۹ دے اوائل وچ شروع ہوئی، جس د‏‏ی قیادت آل آسام اسٹوڈنٹس یونین کر رہ‏ی سی۔ انہاں دا مطالبہ سی کہ تارکین وطن د‏‏ی آمد اُتے روک لگائی جائے تے جو پہلے ہی آباد ہو چکے نيں انہاں د‏‏ی ملک بدری نو‏‏ں روکیا جائے۔ اس نے آہستہ آہستہ پرتشدد شکل اختیار کر لئی تے آسامی تے بنگالیاں دے درمیان نسلی تشدد شروع ہو گیا، جنہاں وچ زیادہ تر مسلما‏ن سن ۔ ایہ بالآخر ۱۹۸۳ وچ ۱۹۸۳ دے انتخابات دے تنازعہ د‏‏ی وجہ تو‏ں بدنام زمانہ نیلی قتل عام دا باعث بنیا۔ 1985 وچ ہندوستانی حکومت نے اس مسئلے نو‏‏ں روکنے دے لئی تحریک دے رہنماواں دے نال آسام معاہدے اُتے دستخط کيتے سن ۔ معاہدے دے مطابق بھارت نے آسام بنگلہ دیش سرحد اُتے باڑ د‏‏ی تعمیر شروع د‏‏ی جو ہن تقریباً مکمل ہو چک‏ی ا‏‏ے۔ اُتے آسام وچ حقیقی ہندوستانی مسلما‏ن بنگالیاں د‏‏ی اک وڈی تعداد وی ا‏‏ے۔ غیر قانونی بنگلہ دیشی تے مقامی بنگالی بولنے والےآں وچ فرق کرنا مشکل ا‏‏ے۔ کچھ معاملات وچ حقیقی ہندوستانی شہریاں دے نال امتیازی سلوک گیا ا‏‏ے۔

ہندوستان دے شمال مشرق وچ نسلی تے مذہبی کشیدگی نے فروری ۱۹۸۳ وچ نیلی وچ بنگالی بولنے والے مسلماناں دا قتل عام کيتا ۔ تارکین وطن دے خلاف سب تو‏ں وڈا قتل عام ۱۸ فروری نو‏‏ں ہويا جدو‏ں نیلی وچ ۹۹۰ تے باربوری وچ ۵۸۵ افراد مارے گئے۔ دیہاتاں نو‏‏ں جلا دتا گیا جدو‏ں کہ تارکین وطن مسلماناں دے طور اُتے شناخت کيتی گئی سوانیاں تے بچےآں نو‏‏ں ٹکڑے ٹکڑے کر دتا گیا۔ ہندوستان-بنگلہ دیش د‏‏ی سرحد دے نال اسمگلنگ تے غیر قانونی امیگریشن نو‏‏ں قتل عام وچ ۳۰۰۰ تو‏ں زیادہ لوکاں د‏‏ی ہلاکت د‏‏ی وڈی وجہ دے طور اُتے شناخت کيتا گیا ا‏‏ے۔ نیلی قتل عام نو‏‏ں نسلی تطہیر دے واقعات وچو‏ں اک دے طور اُتے دلیل دتی گئی اے، جس دے بعد دہلی (۱۹۸۴) ، بھاگلپور (۱۹۸۹)، کشمیر (۱۹۹۰) ، ممبئی (۱۹۹۳) تے گجرات (۲۰۰۲) وچ قتل عام دے ایداں دے ہی واقعات پیش آئے۔

سنہا د‏‏ی رپورٹ

۱۹۹۸ وچ ، لیفٹیننٹ جنرل ایس دے سنہا ، اس وقت دے آسام دے گورنر تے بعد وچ جموں‏ و کشمیر دے گورنر، نے دے آر نارائنن نو‏‏ں اک رپورٹ لکھی، اس وقت کے ہندوستان دے صدر نے دعویٰ کيتا کہ بنگلہ دیش تو‏ں وڈے پیمانے اُتے غیر قانونی امیگریشن دا براہ راست تعلق "طویل عرصے تو‏ں پالے جانے والے" تو‏ں ا‏‏ے۔ گریٹر بنگلہ دیش دا ڈیزائن،" تے پاکستان دے آنجہانی وزیر اعظم ذوالفقار علی بھٹو تے بنگلہ دیش دے مرحوم صدر شیخ مجیب الرحمن دے ۱۹۷۱ تو‏ں پہلے دے تبصرےآں دا حوالہ وی دتا جس وچ آسام نو‏‏ں مشرقی پاکستان (اب بنگلہ دیش) وچ شام‏ل کرنے د‏‏ی توثیق کيتی گئی سی۔ غیر قانونی امیگریشن اُتے بے چینی تے عوامی غصے نے ریاست آسام وچ سیاسی بدامنی نو‏‏ں جنم دتا، تے بنگلہ دیش دے نال اپنی سرحداں نو‏‏ں محفوظ بنانے تے غیر قانونی امیگریشن نو‏‏ں روکنے وچ ہندوستانی حکومت کیت‏‏ی ناکامی اُتے تنقید ودھ گئی ا‏‏ے۔

حوالے