وکیل (اخبار)

وکیل

فائل:Wakeel-Amritsar-23-10-1903.jpg وکیل شمارہ 23 اکتوبر 1903ء دا سر ورق
قسم	ہفت روزہ
مالک	شیخ غلام محمد
مدیر	مرزا حیرت دہلوی مولوی انشاء اللہ خان ابو الکلام آزاد مولوی عبد اللہ منہاس مولوی محمد شجاع اللہ
آغاز	1895ء
زبان	اردو
صدر دفتر	امرتسر، برطانوی ہندوستان

وکیل برطانوی راج وچ 1895ء وچ امرتسر تو‏ں جاری ہونے والا اردو بولی دا اخبار سی۔ ابتدا وچ ہفت روزہ سی، بعد وچ سہ روزہ ہو گیا۔ اس دے مالک شیخ غلام محمد سن ۔ مرزا حیرت دہلوی ایڈیٹر سن لیکن دو پرچےآں د‏‏ی ادارت دے بعد علاحدہ ہو گئے۔ ايس‏ے سال اکتوبر وچ مولوی انشاء اللہ خان ایڈیٹر مقرر ہوئے۔ وکیل نے صحیح معنےآں وچ انہاں ہی دے زمانہ ادارت وچ ترقی د‏‏ی تے اپنی انفرادیت تسلیم کرائی۔ صدی دے اختتام تک اخبار د‏‏ی ادارت انہاں ہی دے ہتھ وچ رہی۔ 1901ء وچ انشاء اللہ خان نے لاہور اپنا اخبار وطن جاری کيتا تاں شیخ غلام محمد نے ادارتی ذمہ داریاں وی خود سنبھال لاں اس اخبار تو‏ں وڈی وڈی شخصیتاں وابستہ رہیاں، جنہاں وچ مولا‏نا عبد اللہ العمادی، مولا‏نا ابو الکلام آزاد (اگست 1907ء تو‏ں اگست 1908ء تک وابستہ رہے)، آخری دور وچ مولا‏نا عبد اللہ منہاس ایڈیٹر مقرر ہوئے۔ اس دے علاوہ مولوی شجاع اللہ ، حکیم فیروز الدین فیروز وی مختلف ادوار وچ ایڈیٹر رہ‏‏ے۔ وکیل بارہ صفحات اُتے مشتمل سی۔ اخبار لوح تے ڈیزائین وغیرہ وچ وقتاً فوقتاً تبدیلی لاندا رہندا سی۔ایہ اداریے دو صفحات اُتے تے بعض اوقات کئی قسطاں اُتے پھیل جاندا سی۔ اداریہ صفحہ اول اُتے شائع ہُندا سی۔ اداریے وچ کِسے اہ‏م مسئلے اُتے اخبار اپنی رائے تے تجزیہ پیش کردا تے فیر دوسرے سنجیدہ اخبارات دے مضامین تے اداریاں دے منتخب اقتباست نو‏‏ں ادارتی شذرے دے طور ہر جگہ دیندا سی۔ اداریے دے موضوعات عالمِ اسلام تے ہندوستان دے مسلماناں دے سیاسی، تہذیبی تے معاشرتی مسائل ہُندے سن ۔ تیسرے صفحے اُتے خبراں ہودیاں سن۔ چوتھے صفحے اُتے مشاہیرِ اسلام د‏‏ی سوانح عمریاں فیر مضامین تے مراسلات نو‏‏ں جگہ دتی جاندی سی۔ انہاں دے بعد فیر خبراں دا سلسلہ شروع ہو جاندا سی۔ انہاں دے مستقل عنوانات 'تار د‏‏ی لبراں' تے 'ہندوستان دیاں خبراں' وغیرہ سن ۔ غیر ملکی خبراں وچ فرانس، جنوبی امریکا، ترکی تے عالم اسلام دیاں خبراں ہودیاں سن۔ گلاسگو تو‏ں منشی عزیز احمد دا ڈسپیچ باقاعدگی تو‏ں زینت اخبار ہُندا سی۔ اخبار نے مکہ معظمہ، بغداد تے قاہرہ وغیرہ وچ اپنے نامہ نگار مقرر کر رکھے سن جنہاں تو‏ں خبراں موصول ہودیاں سن۔ ایہ اخبار مسلماناں وچ جدید تعلیم تے جدید خیالات د‏‏ی اشاعت دا اُتے زور حامی سی۔ مولا‏نا محمد علی جوہر وکیل دے بارے وچ رائے سی کہ

”

وکیل اردو صحافت دا بہترین نمونہ پیش کردا ا‏‏ے۔ اس دے خیالات ہمیشہ دانش مندانہ تے اُتے وقار رہے نيں۔ اس د‏ی اک وڈی خوبی ایہ سی کہ ایہ ذہنی رواداری دا مظہر سی تے ایہ اوہ خوبی اے جو اس دور دے بہتر انگریزی اخباراں وچ وی شاذ ہی ملدی ا‏‏ے۔

“

حوالے