کثیر السفر

مشہور احکا‏م

فائل:رساله عملیه.jpg
نماز
واجب نمازاں	یومیہ نمازاں • نماز جمعہ • نماز عید • نماز آیات • نماز میت
مستحب نمازاں	نماز تہجد • نماز غفیلہ • نماز جعفر طیار • نماز امام زمانہ • نماز استسقاء • نماز شب قدر • نماز وحشت • نماز شکر • نماز استغاثہ • ہور نمازاں
ہور عبادات
روزہ • خمس • زکات • حج • جہاد امر بالمعروف تے نہی عن المنکر • تولی • تبری
احکا‏م طہارت
وضو • غسل • تیمم • نجاست • مطہرات
مدنی احکا‏م
وکالت • وصیت • ضمانت • کفالت • ارث
عائلی احکا‏م
شادی بیاه • متعہ • تعَدُّدِ اَزواج • نشوز طلاق • مہریہ • رضاع • ہمبستری • استمتاع
عدالدی احکا‏م
قضاوت • دیّت • حدود • قصاص • تعزیر
اقتصادی احکا‏م
خرید تے فروخت (بیع) • اجارہ • قرضہ • سود
ہور احکا‏م
حجاب • صدقہ • نذر • تقلید • کھانے پینے دے آداب • وقف • اعتکاف
متعلقہ موضوعات
بلوغ • فقہ • شرعی احکا‏م • توضیح المسائل واجب • حرام • مستحب • مباح • مکروہ

کثیر السفر یعنی اوہ افراد جنہاں دا حرفہ یا زندگی ایداں دے ہو کہ زیادہ سفر کردے ہاں تے سفر دے درمیان دا فاصلہ دس دن تو‏ں کم ہو. اکثر شیعہ فقہاء د‏‏ی نگاہ وچ کثیر السفر تے دائم السفر مسافر دا حکم نئيں رکھدے تے ایداں دے افراد نو‏‏ں سفر دے دوران روزہ رکھنا ہوئے گا تے نماز وی پوری پڑھنی ہوئے گی. حرفہ تے پڑھائی د‏‏ی وجہ تو‏ں یا اوداں زیادہ سفر کرنے د‏‏ی وجہ تو‏ں، کثیر السفر دے احکا‏م د‏‏ی وی زیادہ ضرورت اے تے ایہ سوال رائج ہو گیا اے .

کثیر السفر دا معنی

کثیر السفر یا دائم السفر مثال دے طور اُتے مَن شُغلُهُ السَّفَر (جس دا حرفہ سفر ہو) و مَن شُغلُهُ فی السَّفَر (جس دا حرفہ سفر وچ ہو) ایسی تعبیر نيں جو نماز مسافر د‏‏ی بحث وچ فقہی کتاباں وچ بیان ہوئیاں نيں. انہاں اصطلاحات د‏‏ی اصل امام باقر(ع) تے امام صادق(ع) د‏‏ی چند احادیث نيں. انہاں احادیث وچ ، اونٹھ چرانے والے، دریا وچ کم کرنے والے، خط پہنچانے والے تے تاجر جنہاں دا کم ہمیشہ سفر وچ اے انہاں د‏‏ی نمازاں تے روزے دا حکم بیان ہويا اے .

حُکمُ مَن عَمَلُهُ السَّفَر کثیر السفر د‏‏ی ایہ اصطلاح اس تو‏ں پہلے احادیث تے فقہی متون وچ شیخ مفید تو‏ں پہلے بیان نئيں ہوئی اے تے شیخ مفید نے اسں اصطلاح نو‏‏ں احادیث دے مضامین د‏‏ی طرح بیان کيتا اے .بعض فقہاء نے اس تعبیر نو‏‏ں ایداں دے افراد دے لئی استعمال کيتا اے جنہاں دا کم سفر اے تے بعض تے نے اس تعبیر نو‏‏ں جس دا سفر وطن تو‏ں زیادہ ہو دے لئی استعمال کيتا اے .

سفر کم ہو یا کم دے علاوہ

بعض شیعہ فقہاء د‏‏ی نگاہ وچ جو زیادہ سفر کردے نيں انہاں دا حکم انہاں د‏ی سفر د‏‏ی تعداد د‏‏ی وجہ تو‏ں نئيں، بلکہ اس دا اصلی معیار، ایہ اے کہ سفر کم تو‏ں ہو یا کم دے علاوہ ہو. کم دے علاوہ دوسرے سفر جِنّے زیادہ وی ہاں مسافر دا حکم تبدیل نئيں ہُندا. جنہاں دا کم سفر تو‏ں جڑا ہويا ہو، کدی سفر کم دا مقدمہ اے جداں کہ کسی دے گھر تے کم والی جگہ دے درمیان مسافت شرعی تو‏ں زیادہ فاصلہ ہو تے کدی انہاں دا کم ہی سفر اے تے سفر دے بغیر کم محقق ہی نئيں ہُندا جداں ڈرائیور. اکثر شیعہ فقہاء د‏‏ی نگاہ وچ انہاں دونے دے درمیان کوئی فرق نئيں اے تے دونے وچ کوئی اک وی مسافر دا حکم نئيں رکھدے تے انکو پوری نماز پڑھنی ہوئے گی. بعض فقہاء جنہاں دا کم سفر ہو، یا جنہاں دا کم سفر وچ ہو انہاں دونے دے درمیان فرق قائل نيں تے دوسرے گروہ نو‏‏ں مسافر کہندے نيں.

کم دے علاوہ سفر

بعض شیعہ فقہاء د‏‏ی نظر وچ کم دے علاوہ دوسرا سفر جداں زیارت، تفریح وغیرہ وی کم والے سفر د‏‏ی طرح ہی اے تے جے ایہ سفر ایداں دے ہو کہ اس شخص نو‏‏ں کثیر السفر کدرے فیر ایہ مسافر دا حکم نئيں رکھدا ایداں دے شخص د‏‏ی نماز تے روزہ پورا ہوئے گا.

کثرت دا معیار

اکثر شیعہ فقہاء کثیر السفر د‏‏ی تشخیص دا کم عرف (عوامی نگاہ) اُتے چھوڑدے نيں تے بعض اوقات کثیر السفر دے بارے وچ کچھ جواب بیان کردے نيں. تے ایہ کہ کِنّی مقدار تک سفر کرنے تو‏ں اک شخص کثیر السفر ہوئے گا اس بارے وچ فقہاء دے فتوے مختلف نيں. بعض فقہاء د‏‏ی نظر تھلے لکھے اے .

• جس دا کم سفر ہو جداں ریل گڈی، جہاز وچ کم کرنے والے یا ڈرائیور.
• ہفتے وچ تن دن سفر اُتے جائے تے ایہی حالت گھٹ تو‏ں گھٹ اک سال وچ دو مہینے تک جاری رہے.
• دس دن تو‏ں کم اک بار شرعی مسافت تک سفر کرے تے ایہی حالت گھٹ تو‏ں گھٹ دو ماہ استمرار پیدا کرے.
• دس دن تو‏ں کم اک بار شرعی مسفات تک سفر کرے تے ارادہ رکھدا ہو کہ ایہی کم گھٹ تو‏ں گھٹ چار ماہ تک جاری رہے گا.
• سفر ایداں دے ہاں کہ عرف (عوامی نگاہ) وچ اسنو‏ں کثیر السفر کہیا جائے.
• اک مہینے وچ چار سفر ہاں تے انہاں دے درمیان دس دن تو‏ں کم فاصلہ ہو.
• ہفتے وچ اک بار سفر کرے تے ایہی حالت گھٹ تو‏ں گھٹ دو مہینے تک جاری رہے.

حوالے

مآخذ

• حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، موسسة آل البیت (ع)، قم، ۱۴۰۹ق.
• خمینی (امام)، سید روح‌الله، تحریر الوسیله، موسسه مطبوعاندی دار العلم، قم.
• مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی، احکا‏م مسافر، ویرایش دوم، نشر فراکاما، قم، ۱۳۹۱ش.
• مسعودی، عبدالهادی، حکم من عمله السفر در مجله فقه اهل البیت، ش۴۹،قم، ۱۴۲۹ق.
• یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی مع التعلیقات، موسسة النشر الاسلامی، قم، ۱۴۲۰ق.