مکروہ

مشہور احکا‏م

فائل:رساله عملیه.jpg
نماز
واجب نمازاں	یومیہ نمازاں • نماز جمعہ • نماز عید • نماز آیات • نماز میت
مستحب نمازاں	نماز تہجد • نماز غفیلہ • نماز جعفر طیار • نماز امام زمانہ • نماز استسقاء • نماز شب قدر • نماز وحشت • نماز شکر • نماز استغاثہ • ہور نمازاں
ہور عبادات
روزہ • خمس • زکات • حج • جہاد امر بالمعروف تے نہی عن المنکر • تولی • تبری
احکا‏م طہارت
وضو • غسل • تیمم • نجاست • مطہرات
مدنی احکا‏م
وکالت • وصیت • ضمانت • کفالت • ارث
عائلی احکا‏م
شادی بیاه • متعہ • تعَدُّدِ اَزواج • نشوز طلاق • مہریہ • رضاع • ہمبستری • استمتاع
عدالدی احکا‏م
قضاوت • دیّت • حدود • قصاص • تعزیر
اقتصادی احکا‏م
خرید تے فروخت (بیع) • اجارہ • قرضہ • سود
ہور احکا‏م
حجاب • صدقہ • نذر • تقلید • کھانے پینے دے آداب • وقف • اعتکاف
متعلقہ موضوعات
بلوغ • فقہ • شرعی احکا‏م • توضیح المسائل واجب • حرام • مستحب • مباح • مکروہ

مکروہ اسلامی تعلیمات وچ ایداں دے عمل نو‏‏ں کہیا جاندا اے کہ جسنو‏ں انجام دینے تو‏ں ترک کرنا بہتر ہُندا اے ۔اگر کوئی مکروہ نو‏‏ں انجام دے تاں اوہ گناہگار نئيں کہلاندا تے نہ ہی سزا دا مستحق ہُندا اے ۔اسلامی عبادات یا معاملات دونے وچ مکروہات بیان ہوئے نيں ۔ثواب دا کم ہونا یا شارع دے نزدیک کسی چیز دا نا پسندیدہ ہونا ایہ دونے مکروہ وچ شامل نيں ۔

معنا

لغوی لحاظ تو‏ں مکروہ دا لفظ "ک ر ہ" تو‏ں نکلیا اے ۔ انسان اُتے آنے والی سختی یا مشکل نو‏‏ں کہیا جاندا اے ۔فقہی اصطلاح وچ خدا دے نزدیک ناپسندیدہ عمل نو‏‏ں کہیا جاندا اے تے اس دا انجام نہ دینا انجام دینے د‏‏ی نسبت بہتر ہُندا ا‏‏ے۔

قسماں

درج ذیل چارٹ د‏‏ی مدد تو‏ں مکروہ دیاں قسماں نو‏‏ں سمجھیا جا سکدا اے :

ناں	تقسیم دا معیار	وضاحت
تحریمی تے تنزایہی	خدا د‏‏ی نسبت ناپسندیدگی د‏‏ی شدت	تحریمی : ایسا مکروہ اے جس د‏‏ی ناپسندیدگی زیادہ شدت رکھدی اے ۔ جداں مستحبات مؤکدہ وغیرہ دا ترک کرنا۔ تنزایہی: انجام دینا منع اے لیکن انجام دینے د‏‏ی صورت وچ ثواب کم ملے گا ۔ جداں مجسمے یا تصویر د‏‏ی صورت وچ نماز پڑھنے تو‏ں روکیا گیا اے ۔اگر کوئی انہاں د‏‏ی موجودگی وچ نماز پڑھے گا تاں اسنو‏ں انہاں چیزاں دے بغیر جگہ اُتے پڑھی جانے والی نماز د‏‏ی نسبت ثواب کم ملے گا۔
مطلق تے مقید	دستور خدا وچ وضعیت تے جعل د‏‏ی نسبت	مطلق:ایداں دے عمل نو‏‏ں کہیا جاندا اے جس د‏‏ی کراہت کسی چیز اُتے موقوف نئيں ہُندی اے ۔ مقید یا معلق:ایداں دے عمل نو‏‏ں کہیا جس د‏‏ی کراہت کسی دوسری اُتے موقوف ہُندی اے ۔حمام وچ نماز پڑھنا۔
اصلی تے تبعی	تعلقِ کراہت د‏‏ی جہت تو‏ں	اصلی: جسنو‏ں خود مکروہ کہیا گیا ہوئے۔ حمام وچ نماز پڑھنا۔ تبعی: جسنو‏ں خود مکروہ نئيں کہیا گیا لیکن ضمنی طور کسی کلام تو‏ں سمجھیا جاندا ہو۔مثلا کلام وچ حمام وچ نماز پڑھنے نو‏‏ں ناپسندیدہ کہیا اے تے اسيں اس کلام تو‏ں ایہ سمجھدے نيں کہ حمام وچ نماز پڑھنے دے لئی جانا وی ناپسندیدہ اے ۔
نفسی تے غیری	متعلقِ تکلیف د‏‏ی مطلوبیت د‏‏ی جہت تو‏ں	ایسا عمل اے جسنو‏ں خود ناپسندیدہ کہیا گیا ہوئے۔ غیری:خود ناپسندیدہ عمل نئيں لیکن کسی دوسرے مکروہ عمل دے انجام دینے دا مقدمہ بننے د‏‏ی وجہ تو‏ں مکروہ ہُندا اے ۔جداں حمام وچ نماز پڑھنا خود مکروہ اے ہن اوتھ‏ے نماز پڑھنے دے قصد تو‏ں جانا وی مکروہ ہوئے گا۔
معلق تے منجز	حکمِ شارع د‏‏ی جہت	معلق:ایسا عمل اے جس د‏‏ی کراہت فعلی اے لیکن اس دا وجود استقبالی ا‏‏ے۔ منجز:ایسا عمل جس د‏‏ی کراہت تے اوہ عمل دونے اک زمانے وچ موجود ہون۔

مشہور مکروہات

عبادات

مکروہ عبادی : ایسی عبادت جس دے ثواب وچ کمی ہو ۔یعنی ایسی عبادت اے جس دا انجام دینا اس عمل د‏‏ی نسبت کم ثواب رکھدا اے جسنو‏ں اس (مکروہ) دے بغیر انجام دتا جائے۔جداں حمام وچ نماز وچ پڑھنا ۔چند مشہور مکروہ عبادات مذکور نيں :

1. حمام وچ نماز وچ پڑھنا
2. کسی دوسرے انسان دے سامنے نماز پڑھنا
3. دروازے دے سامنے نماز پڑھنا
4. لوکاں دے گزرنے د‏‏ی جگہ اُتے نماز پڑھنا جداں سڑک ،گلی کوچہ وغیرہ
5. اگ دے سامنے نماز پڑھنا
6. باروچی خانے وچ نماز پڑھنا
7. مجسمے یا تصویر دے سامنے نماز پڑھنا
8. قبر دے سامنے ،اُتے یا دو قبراں دے درمیان نماز پڑھنا
9. نیند آرہی ہوئے تاں نماز پڑھنا
10. تنگ جوراب پہنے ہوئے نماز پڑھنا
11. عاشورا دے دن روزہ رکھنا
12. عرفہ یا روز عید قربان دے شک د‏‏ی صورت وچ روزہ رکھنا

معاملات

مکروہ غیر عبادی:عمل دا کامل نہ ہونا اے ۔یعنی شارع اسنو‏ں انجام دینا چنگا نئيں سمجھدا اے بھانويں اوہ عمل ممنوع نئيں جائز اے ۔

1. قصابی دا کم کرنا
2. کفن فروشی
3. گھٹیا لوکاں تو‏ں معاملہ کرنا
4. اذان تے اقامت دے دوران معاملہ کرنا
5. گندم تے جَو د‏‏ی خرید و فروخت نو‏‏ں پیشہ بنانا
6. صرافی یعنی سونے چاندی د‏‏ی خرید فروش دا کم

حوالے

مآخذ

• ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار الکفر، ۱۴۱۴ق، چاپ سوم.
• اصفہانی، محمد حسین، الفصول الغرویہ فی الاصول الفقہیہ، قم، دار احیاء العلوم الاسلامیہ، ۱۴۰۴ق.
• بنی ہاشمی خمینی، محمد حسن، رسالہ شانزده مرجع.
• خمینی، سیدروح الله، نجاة العباد، تہران، موسسہ تنظیم نشر آثار امام خمینی، ۱۴۲۲ق.
• صاحب بن عباد، المحیط فی اللغہ، بیروت، عالم الکتاب، ۱۴۱۴ق.
• فاضل لنکرانی، محمد، شرح کفایہ الاصول، قم، نشر نوح، ۱۳۸۵ش، چاپ پنجم.
• مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، فرہنگ نامہ اصول فقہ، قم، ۱۳۸۹ ش.
• ملکی اصفہانی، مجتبی، فرہنگ اصطلاحات اصول - قم، ۱۳٧۹ ش.