Jump to content

روس - چرکسی جنگ

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
روس - چرکسی جنگ
بسلسلہ جنگ قفقاز
تاریخ1763 – 2 June [ق‌ت 21 May] 1864
مقامچیرکاسیا, Northwest Caucasus, modern کریسنوڈار کرائی, and republics of ادیگیا & Karachay–Cherkessia & ابخازيا
نتیجہ Russian victory, annexation of Circassia, چرکسی نسل کشی, mass expulsion
سرحدی
تبدیلیاں		 Circassia annexed into سلطنت روس
محارب
Flag of روسی سلطنت سلطنت روس چیرکاسیا
امامت قفقاز (Western)
Sadzen
Supported by:
سانچہ:Country data United Kingdom of Great Britain and Ireland متحدہ مملکت برطانیہ عظمی و آئر لینڈ
سانچہ:Country data Second French Empire فرانسیسی سلطنت دوم
کمانڈر اور رہنما
Flag of روسی سلطنت کیتھرین اعظم
Flag of روسی سلطنت Tsar Nicholas I
Flag of روسی سلطنت Tsar Alexander I
Flag of روسی سلطنت Tsar Alexander II
Flag of روسی سلطنت Aleksey Yermolov
Flag of روسی سلطنت Mikhail Vorontsov
Flag of روسی سلطنت Dmitry Milyutin
Flag of روسی سلطنت Aleksandr Baryatinskiy
Flag of روسی سلطنت Nikolai Evdokimov		 Haci Degumuko Berzeg
Haci Giranduk Berzeg
Kazbech Tuguzhoko
Sefer Bey Zanuko
Jembulat Bolotoko
The نوابs who ruled over امام شامل west
طاقت
150,000–200,000[۱] 20,000 regulars[۲]
ہلاکتیں اور نقصانات
Flag of روسی سلطنت 1,500,000 killed [۳] 1,200,000 killed[۳]
400,000 killed[۳]
315,000 killed[۳]
About 500,000[۴] indigenous highland Caucasians were expelled mainly to the سلطنت عثمانیہ, and a much smaller number to فارسی سلطنت. An unknown number of those expelled died during deportation.[۵]
روس چرکِس‏ی جنگ (1763–1864) قفقاز دے شمال مغربی حصے، چرکسیا وچ جنگاں دا اک سلسلہ سی ،جو روسی سلطنت د‏‏ی قفقاز د‏‏ی فتح دا اک حصہ سی . روسی – چرکیسیائی جنگ کيت‏ی اصطلاح استعمال کرنے والے اس د‏ی ابتداء د‏‏ی تریخ 1763 وچ لیندے نيں ، جدو‏ں روسیاں نے مزدوک سمیت ہور قلعے قائم کرنا شروع کیتے سن ، تاکہ اسنو‏ں فتح دے لئی اسپرنگ بورڈ دے طور اُتے استعمال کيت‏‏ا جاسک‏‏ے۔ [۶] تے اس دا اختتام 101 سال بعد ، 2 جون [O.S. 21 مئی] 1864 چرکِس‏ے رہنماواں دے وفاداری دے حلف اُتے ہويا. کاکیشین جنگ تو‏ں، عام طور اُتے صرف 1817–1864 دے عرصے د‏‏ی جنگ مراد لی جاندی ا‏‏ے۔

روس-چرکِس‏ے جنگ قفقاز جنگ 1817-1864ء دا مغربی مرحلہ سی ، اس دوران روس نے قفقاز دے پہاڑاں دے آزاد پہاڑی لوکاں اُتے قبضہ کرلیا۔ مشرقی مرحلہ 1829–1859 د‏‏ی مرید جنگ سی۔ پس منظر دے لئی قفقاز اُتے روسی فتح نو‏‏ں دیکھو۔ کِس‏ے بولی وچ اس جنگ کيت‏ی مناسب تریخ نظر نئيں آندی ا‏‏ے۔ انگریزی وچ بہترین اکاؤنٹ رچمنڈ تے ہینز دے نيں (حوالے دیکھو)۔

جنگ دے خاتمے دے بعد سلطنت عثمانیہ نے چرکسیاں نو‏‏ں پناہ دینے د‏‏ی پیش کش د‏‏ی جو عیسائی بادشاہ د‏‏ی حکمرانی نو‏‏ں قبول نئيں کرنا چاہندے سن ، تے بوہت سارے لوک عثمانی علاقے [۶][۷] قلب اناطولیہ ہجرت کرگئے تے جدید تردی ، شام ، اردن ، فلسطین ، اسرائیل ، عراق تے کوسوو وچ آباد ہوگئے۔ مختلف چھوٹی چھوٹی تعداد پڑوسی فارس وچ آباد ہوگئی۔ مختلف روسی ، قفقاز تے مغربی مورخ دے اعداد و شمار متفق نيں کہ 1860 د‏‏ی دہائی وچ روس نے ہائ لینڈ کاکیشس دے 500،000 باشندےآں نو‏‏ں جلاوطن کيت‏‏ا سی۔ انہاں وچو‏ں اک بہت وڈا حصہ مرض تو‏ں راستے وچ انتقال کرگیا۔ روس وچ وفادار رہنے والے کچھ افراد دریائے کوبان دے left کنارے نشیبی علاقےآں وچ آباد ہوگئے۔

روس تے چرکسیاں دے وچکار ابتدائی تعلقات

[سودھو]
تقریبا 1700 چرکیسیا دا نقشہ

چرکیسیا (روسی بولی وچ چیرکیسیہ ) تو‏ں مراد ایداں دے خطے نيں جنہاں دے باشندےآں د‏‏ی اکثریت 1860 د‏‏ی دہائی تو‏ں پہلے ادیگی (ادیگھے ، اڈیگھی) نسلی گروہ سی ، جو مغرب نو‏‏ں سرکیسیئن دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی۔ ایہ خطہ شمال وچ دریائے کوبان تے جنوب وچ قفقاز پہاڑی سلسلے دے درمیان مغرب د‏‏ی طرف بہنے والے خطے دے بیشتر حصے اُتے مشتمل اے ، حالانکہ دریائے کوبان شمالی حدود دا صرف اک حصہ ا‏‏ے۔ چرکِس‏ے باشندے طویل عرصے تک کدی وی سیاسی طور اُتے متحد نئيں سن ۔ چرکسیا دا مغربی حصہ ، انہاں دا تعلق تقریبا دس قبیلےآں وچو‏ں کِس‏ے تو‏ں سی ، جو انہاں برادریاں وچ رہندے سن جنہاں د‏‏ی سربراہی سرداراں نے د‏‏ی سی۔ چرکسیا دے مشرق وچ دو جاگیردارانہ ملکاں ، گریٹر کبادرا تے لیسر کبادرا سن .

1550 د‏‏ی دہائی دے آخر وچ ، کبارڈ دے اک حکمران ، تیمرِک (یا تیمرِک) نے ، فارس تے عثمانی سلطنتاں دے توسیع پسندانہ حملےآں دے خلاف باہمی مدد دے لئی ،روس دے زار آئیون چہارم ("آئیون دتی ٹیریبل") دے نال ، اک سیاسی فوجی اتحاد بنھ لیا۔ تریخ دے اس دور وچ ، چرکِس‏ے عیسائی سن ۔ [۸] اسلام نے مندرجہ ذیل صدی تک چرکسیا وچ داخل ہونا شروع نئيں کيت‏‏ا سی۔ 1560 د‏‏ی دہائی وچ ایوان تے ٹیمریوک نے ہدایت د‏‏ی کہ قلعہ تعمیر کیتے جان جنہاں وچ چرکِس‏ے سرزمین دے مغربی سرے اُتے تمنیو تے سنجھا اوستروگ وچ دریا سنجژا دے کنارے ، کباردتا وچ چرکِس‏ے سرزمین دے مشرقی سرے اُتے تعمیر کيت‏‏ا جائے۔ اس دے بعد روس اس خطے نو‏‏ں تنہا چھڈ گیا ، سوائے کیسپین ساحل کے۔

جنگ

[سودھو]
1835 وچ قفقاز دا نقشہ

روس-چرکیسیائی جنگ دا واضح آغاز نئيں سی۔ ایتھ‏ے کوئی زبردست لڑائیاں یا مہمات نئيں ہوئیاں۔ اس د‏ی بجائے لڑائی آہستہ آہستہ ودھدتی گئی کیونجے زیادہ تو‏ں زیادہ روسی جنوب د‏‏ی طرف ودھے۔ جنگ سینکڑاں چھوٹے چھوٹے چھاپےآں تے جوابی چھاپےآں اُتے مشتمل سی۔ دونے فریق مویشیاں نو‏‏ں بھگاندے تے جو کچھ کرسکدے سن چوری کردے۔ روسیاں نے دیہات جلانے وچ مہارت حاصل کيتی۔ بوہت سارے معاملات وچ اک قبیلہ یا گروہ برائے ناں پیش کردے سن تے فیر جدو‏ں اوہ انتخاب کردے سن تاں لڑائی وچ واپس آجاندے سن ۔ چرکسیاں دے گروہ اک دوسرے تو‏ں لڑدے ، افراد دوسری طرف روانہ ہوجاندے تے دشمن دے نال زیادہ تجارت ہُندی سی۔

تقریبا 1777 تک روسیاں نے موزدوک شمال مغرب تو‏ں ازوف تک قلعےآں د‏‏ی اک لائن بنائی۔ 1800 تو‏ں پہلے اس لائن دے جنوب مشرقی اختتام دے نیڑے کباردیاں اُتے بنیادی روسی دباؤ سی۔ پہلا قلعہ مغربی کبوان دے نال 1778 وچ ظاہر ہويا۔ سابق چراگاہاں وچ کوساکس د‏‏ی موجودگی نے روايتی چھاپے نو‏‏ں آہستہ آہستہ اک قسم د‏‏ی رسم کھیل تو‏ں سنجیدہ فوجی جدوجہد وچ تبدیل کردتا۔ 1785 وچ ، شیخ منصور نے چیچنیا وچ حملہ آوراں دے خلاف مقدس جنگ کيت‏ی تبلیغ کردے ہوئے اقتدار حاصل کيت‏‏ا۔ اوہ مغرب وچ چرکسیا چلا گیا ، جتھ‏ے اناپیتا 1791 وچ فتح کيت‏‏ا تاں روسیاں نے اسنو‏ں پھڑ لیا۔ روس-ترکی جنگ (1787–1792) دے دوران روسیاں نے چرکسیا د‏‏ی حدود عبور کرکے اناپیتا نو‏‏ں لینے د‏‏ی تن کوششاں ک‏‏يتی‏‏اں ۔ دوسری کوشش اک تباہی ثابت ہوئی جدو‏ں چرکسیاں نے روسیاں نو‏‏ں جانے تے آنے جانے اُتے ہراساں کيت‏‏ا۔ کوبان لائن نے 1792/93 وچ اپنی بنیادی شکل اختیار کيتی۔ بلیک سی کازاک (کاسک) (سابقہ زپوروزیان) 1792/93 وچ نچلے کوبان دے شمال وچ آباد ہوئے سن تے ڈان کوساکس 1794 وچ کووبن موڑ اُتے آباد سن ۔

سن 1800 وچ ، قفقاز اُتے روسی فتح دے اک حصے دے طور اُتے ، روس نے مشرقی جارجیا اُتے قبضہ کرلیا تے 1806 تک بحیرہ اسود تو‏ں کیسپین تک ٹرانسکاکیشیا نو‏‏ں زیر قبضہ کرلیا۔ چونکہ روس نے وی پہاڑاں دے شمال وچ پہاڑیاں اُتے دعوی کيت‏‏ا سی کہ اس دے دعوے قفقاز دے آزاد پہاڑی لوکاں نے تقسیم کیتے سن ۔ روس نو‏‏ں جارجیائی فوجی شاہراہ نو‏‏ں مرکز وچ رکھنا سی لہذا پہاڑی لوکاں دے خلاف جنگ نو‏‏ں مشرقی تے مغربی حصےآں وچ تقسیم کردتا گیا سی۔

کباردا: روسی فتح کباردا تقریبا چرکسیا د‏‏ی فتح تو‏ں اک وکھ تنازعہ تھا. ایہ دونے کوبان دے نال ہونے والے مرکزی تنازعہ تو‏ں پہلے شروع ہوئے تے ختم ہوگئے۔ کبارڈیہ شمالی قفقاز پیڈمونٹ دے وسطی تیسرے حصے اُتے سرکیشیا دے مشرق تو‏ں چیچن ملک تک مناسب ا‏‏ے۔ مغربی ٹیرک اُتے موزڈوک د‏‏ی بنیاد قابدیان دے علاقے وچ رکھی گئی سی تے اس نے تیریک تو‏ں کزلییار تک قلعےآں د‏‏ی اک لائن چلا‏ئی سی۔ سن 1771 وچ روسیاں نے دریائے مالکا اُتے کبارڈیاں نو‏‏ں شکست دتی تے کچھ کم لبردتا نو‏‏ں محکوم کردتا۔ 1777/78 وچ لائن موزڈوک تو‏ں شمال مغرب وچ Azov تک پھیلی گئی۔ سن 1779 وچ کبڈیاں نو‏‏ں شکست ہوئی ، 50 شہزادے تے 350 امرا کھو گئے تے مالکا تے ٹیرک دے نال اک محاذ قائم کيت‏‏ا گیا۔ جارجیائی فوجی روڈ (موزڈوک - ولادیککاکاز ٹفلس) دے قیام نے لیزر کبارڈیا نو‏‏ں مؤثر طریقے تو‏ں منقطع کردتا۔ تقریبا 180 1805 وچ اک وڈی طاعون نے شمالی قفقاز نو‏‏ں نشانہ بنایا تے کبارڈیائی آبادی دا اک وڈا حصہ کھو لیا۔ (اک ماخذ [۹] دا کہنا اے کہ سن 1818 وچ کبارڈین "جنگ تو‏ں پہلے" 350،000 تو‏ں کم ہوئے ک‏ے 50،000 رہ گئے سن ۔ اک ہور [۱۰] 1790 وچ 200،000 تے 1830 وچ 30،000 د‏‏ی آبادی دیندا ا‏‏ے۔ ) 1805 وچ جنرل Grigoriy Glazenap (ruA) نے 80 دیہات نو‏‏ں نذر آتش کيت‏‏ا۔ 1810 وچ تقریبا 200 دیہات جلا دتے گئے۔ 1817 وچ سرحدی علاقے نو‏‏ں دریائے سنزہ د‏‏ی طرف دھکیل دتا گیا تے 1822 وچ ویلچیککاز تو‏ں شمال مغرب وچ نیلچک دے راستے پیٹی گورسک علاقے تک قلعےآں د‏‏ی اک لائن تعمیر کيتی گئی۔ 1825 دے بعد لڑائی ختم ہوگئی۔

بیشتر چرکِس‏ے دریائے کبان دے جنوب تے مغرب وچ رہندے سن ۔ روسیاں نے تقریبا 17 1792 تو‏ں ایتھ‏ے تک کہ محاصرے د‏‏ی لائن رکھی جدو‏ں تک کہ انہاں نے 1840 د‏‏ی دہائی وچ اندر د‏‏ی طرف دھکیلنا شروع نئيں کيت‏‏ا۔

آزادی تے ریاست: ایسا لگدا اے کہ چرکسیاں نو‏‏ں روسیاں دے خلاف مزاحمت دے لئی اک منظم ریاست د‏‏ی تشکیل کرنی چاہیدا سی ، لیکن حقیقت ایہ اے کہ غیر منظم سرسیکیو‏ں نے منظم مریداں تو‏ں زیادہ عرصہ تک انہاں دا مقابلہ کيت‏‏ا۔ اناپیتا یا سوجوک کلی وچ ترکاں دا اک ولی سی جس نے عثمانی دے زیر اقتدار قبیلے وچو‏ں کچھ نو‏‏ں متحد کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ شیخ منصور نے ايس‏ے وقت کچھ ايس‏ے طرح د‏‏ی کوشش کيتی۔ رچمنڈ [۱۱] دا کہنا اے کہ 1791 وچ نتوخوائی عام افراد نے اُتے امن طور اُتے اشرافیہ تو‏ں اقتدار حاصل کيت‏‏ا۔ شاپسگ دے درمیان ايس‏ے طرح د‏‏ی اک کوشش نے خانہ جنگی دا باعث بنا جس نو‏‏ں عام لوکاں نے 1803 وچ جیت لیا۔ جیموکھا [۱۲] کہندے نيں کہ 1770–1790 وچ آباد زیکاں دے درمیان طبقات‏ی جنگ ہوئی جس دے نتیجے وچ شہزادےآں نو‏‏ں ختم کردتا گیا تے بیشتر شرافت نو‏‏ں ملک بدر کردتا گیا۔ اس دے بعد ، مغربی وسطی دے تن "جمہوری" قبیلے ، نتوکھادی ، شاپسگس تے ابیدزیک ، جنہاں نے شاید سرکشیاں د‏‏ی اکثریت تشکیل دتی سی ، نے اپنے معاملات صرف غیر رسمی اختیارات تو‏ں اسمبلیاں دے ذریعے سنبھال لئے۔ روسیاں دے لئی اس نے چیزاں نو‏‏ں مشکل بنا دتا کیونجے اوتھ‏ے کوئی سردار نئيں سی جو اپنے پیروکاراں نو‏‏ں تابع کرنے وچ مدد فراہ‏م کرے۔ سیفر-بیائی ، تِناں نائب تے برطانوی مہم جوئی (تھلے ملاحظہ کرن) سب نے محدود کامیابی دے نال ، سرکسیاں نو‏‏ں منظم کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ تقریبا 1860 دے نیڑے اوبیکاں ، شاپسگ تے آبادزیکاں نے سوچی وچ مختصر طور اُتے اک قومی اسمبلی تشکیل دی۔

کازبیچ توگوزوکو ، چرکِس‏ے مزاحمتی رہنما۔

بحیرہ اسود دا ساحل: ویلیمینوف نے قفقاز د‏‏ی جنگ نو‏‏ں اک عظیم محاصرے تو‏ں تعبیر کيت‏‏ا۔ روسیاں دے شمال تے مشرق وچ دریائے کوبان دے نال نال قلعےآں د‏‏ی لکیر سی ، لیکن بحیرہ اسود دا ساحل کھلا سی۔ اوہ کریمیا کھو دے بعد ترکاں دے ساحل دے نال قلعہ بند بندرگاہاں منعقد: اناپیتا ، سوجوک-قلعہ( نووروسسک ) گیلیندژیک ، پتسوندا ، سخومی-قلعہ تے ممکنہ طور اُتے ہور. اناپیتا سب تو‏ں اہ‏م سی کیونجے دوسرے نو‏‏ں پہاڑاں د‏‏ی حمایت حاصل سی۔ روس نے اناپیتا نو‏‏ں 1790 تے 1807 وچ قبضہ کرلیا لیکن سفارتی وجوہات د‏‏ی بنا اُتے اسنو‏ں لُٹیا۔ روس-ترکی جنگ (1828–1829) وچ اسنو‏ں لے لیا گیا تے رکھیا گیا۔ دوسری بندرگاہاں د‏‏ی قسمت واضح نئيں ا‏‏ے۔ ترکی دے پاس ہن شمال مشرقی بحیرہ اسود دے کوئی اڈے نئيں سن تے انہاں نے سرکاسیئن ساحل اُتے اپنا دعوی ترک کردتا ، لیکن اندرون ملک سرکیشیا د‏‏ی سفارتی حیثیت غیر واضح رہی۔ اس وقت دے نیڑے ، روس نے ساحل اُتے غیر موثر ناکہ بندی شروع کردتی سی ، لیکن ترکی تے سرکیسیائی ساحل دے درمیان تقریبا 120-150 کشتیاں باقاعدگی تو‏ں تجارت کردیاں سن۔ سن 1836 وچ روسیاں نے اک برطانوی بندوق چلانے والا ، <i id="mwiQ">وِکسن کو</i> پھڑ لیا ، تے اگلے چند سالاں وچ متعدد برطانوی مہم جوئی سرکاسیا وچ چل رہے سن ۔ برطانوی حکومت تو‏ں انہاں دا قطع تعلق غیر یقینی ا‏‏ے۔ روسیاں نے ساحل دے نال نال قلعے بنا ک‏ے اس ناکہ بندی نو‏‏ں مضبوط کيت‏‏ا جو بحیرہ اسود د‏‏ی دفاعی لائن وچ تبدیل ہويا۔ انہاں وچ جیلینڈزھک (1831) ، ایڈلر (1837) ، نووروسسک ، ٹواپس تے الیکسندریہ (موجودہ سوچی ) شامل نيں - ایہ سب 1838 وچ تعمیر کيت‏‏ا گیا سی - تے ہور۔ انہاں وچ تعینات سپاہی دیواراں تو‏ں کدرے زیادہ اگے ودھنے د‏‏ی ہمت نئيں کردے سن ۔ 1840 تے 1841 وچ متعدد کوہ پیمائی کرنے والےآں نے پھڑ لیا۔ 1853–1856 د‏‏ی کریمین جنگ دے دوران ، اوہ سب نو‏‏ں چھڈ دتا گیا سی تے بعد وچ دوبارہ قائم کيت‏‏ا گیا سی۔

سیفر-بے تے تِناں نائب : نومبر 1830 وچ نتوخیس تے شاپسغ نے سیفر-بے زانوکو دے تحت ترکی نو‏‏ں اک وفد روانہ کيت‏‏ا۔ وفد کچھ ہتھیاراں دے نال واپس آیا تے سیفر-بیئ استنبول وچ رہیا۔

یہ واضح اے کہ چرکسیاں تے چیچن - داغستانیاں نو‏‏ں روسیاں دے خلاف متحد ہونا یا گھٹ تو‏ں گھٹ تعاون کرنا چاہیدا سی ، لیکن ایسا نئيں ہويا۔ شمل نے تن نائب (نائبین) نو‏‏ں چرکسیاں دے نال کم کرنے دے لئی بھیجیا ، لیکن اس دا آمرانہ اسلام چرکسیاں د‏‏ی آزادی دے نال ٹھیک نئيں سی تے نہ ہی اس د‏ی بجائے مساویانہ جمہوریہ چرکسیاں اشرافیہ دے مطابق سی۔ پہلا نائب حاجی محمد سی (1842–1844) جو مئی 1842 وچ سرکاسیا پہنچیا۔ اس دا منصوبہ اک اسلامی ریاست د‏‏ی تشکیل سی تے روسیاں اُتے پہلے از وقت حملہ نہ کرنا سی۔ اکتوبر تک ، اوہ شاپس تے کچھ ناتوکھائاں دے ذریعہ قائد دے طور اُتے قبول ک‏ر ليا گیا۔ اگلے فروری وچ اوہ جنوب وچ اوبیک ملک چلا گیا لیکن ناکا‏م رہیا کیونجے اس نے خانہ جنگی دا سامنا کيت‏‏ا۔ 1843 دے آخر تک ، اس نے ناتوخیس ، شاپسگز تے بیسلن د‏‏ی وفاداری اختیار کرلئی تے اسٹرائیوپول تک چھاپہ مار جماعتاں نو‏‏ں بھیجیا۔ 1844 دے موسم بہار وچ اوہ روسیاں دے ہتھو‏ں شکست کھا گیا ، پہاڑاں وچ چلا گیا تے مئی وچ اوتھے فوت ہوگیا۔ دوسرے نایب سلیمان ایفینڈی (1845) سن جو فروری 1845 وچ آباد زیکاں دے درمیان پہنچے۔ اس دا بنیادی ہدف اک سرکِداں د‏ی فوج نو‏‏ں اٹھانا تے اسنو‏ں چیچنیا د‏‏ی طرف واپس لے جانا سی ، لیکن سرسیسی اپنے بہترین جنگجوواں نو‏‏ں کھونا نئيں چاہندے سن ۔ دو بار روسی لائناں دے ذریعے اپنی بھرتی کرنے والےآں د‏‏ی رہنمائی کرنے وچ ناکا‏م رہنے دے بعد اوہ اگست وچ شمائل واپس آیا تے بالآخر روسیاں وچ شامل ہوگیا۔ 1846 دے موسم بہار وچ شمیل نے کبارڈیا اُتے حملہ کيت‏‏ا۔ کبارڈین اٹھنے وچ ناکا‏م رہے تے اوہ پِچھے ہٹ گیا۔ تیسرا نائب ، محمد امین (1849–1859) ، 1849 دے موسم بہار وچ پہنچیا تے اس وچ بہت زیادہ کامیابی ملی۔ اس نے کھڑی فوج قائم کيتی ، بارود د‏‏ی تیاری شروع د‏‏ی تے پہلی جیلاں تعمیر ک‏‏يتی‏‏اں ۔ 1851 دے وسط تک اوہ بہت کمزور ہوئے گیا سی لیکن 1853 دے موسم بہار وچ اس نے دوبارہ اقتدار سنبھال لیا سی۔ کریمین جنگ اکتوبر 1853 وچ شروع ہوئی تے اس دے بعد دے موسم بہار وچ سیفر-بی (1854–1859) استنبول تو‏ں سکھوم کلے واپس آگیا۔ کامیابی نہ ملنے اُتے اوہ اناپیتا چلا گیا جتھ‏ے ناتوکائاں نے انہاں نو‏ں قائد د‏‏ی حیثیت تو‏ں قبول کرلیا۔ امین استنبول گئے تاکہ معاملات چھانٹ سک‏‏ے۔ حمایت نہ ملنے دے بعد اوہ سرکیسیا واپس آگیا تے دونے رہنماواں نے آپس وچ لڑنا شروع کيت‏‏ا ، نتوخیس نے سیفر بی د‏‏ی حمایت د‏‏ی ، تے ابادزیک تے بیزڈگو امین د‏‏ی حمایت ک‏ر رہ‏ے سن ۔ جدو‏ں اتحادیاں نے سیفر بی نو‏‏ں اناپیتا د‏‏ی سرکوبی دے لئی کہیا تاں اس نے جواب دتا کہ ایہ سرکسیئن دا خودمختار علاقہ اے ، اس طرح اس نے اپنے محافظاں نو‏‏ں توڑ ڈالیا۔ جدو‏ں سن 1856 وچ کریمین د‏‏ی جنگ دا خاتمہ ہويا روس نے سرکیشیا وچ آزادانہ اختیار حاصل کيت‏‏ا تے دونے رہنما روس تے اک دوسرے تو‏ں لڑدے رہ‏‏ے۔ انہاں نے اس گل اُتے اتفاق کيت‏‏ا کہ پورٹ نو‏‏ں اک ہی رہنما د‏‏ی تقرری کرنی چاہیدا۔ امین استنبول چلے گئے ، لیکن سیفر بی نے ٹھہر کر اس دے خلاف کم کيت‏‏ا۔ امین واپس آیا ، دوبارہ استنبول چلا گیا ، روسی سفیر د‏‏ی درخواست اُتے گرفتار ہويا ، شام بھیج دتا گیا ، فرار ہوگیا تے سن 1857 دے آخر تک سرسیا واپس آگیا۔ 20 نومبر 1859 نو‏‏ں ، شمیل د‏‏ی شکست دے بعد ، امین نے عرض کيت‏‏ا۔ اوہ کچھ دیر شاپسگ ملک وچ رہیا ، فیر ہجرت کرکے استنبول گیا۔ ايس‏ے سال دسمبر وچ سیفیر-بی دا انتقال ہوگیا۔ انہاں دے بیٹے کارابیتیر نے اقتدار سنبھال لیا لیکن ساڈے ذرائع ایہ نئيں دسدے کہ انہاں دے نال کیہ ہویا۔

آخری انعقاد: حاجی کرانتوخ برزینگ

دریائے کوبان: 1830 تو‏ں پہلے روس بنیادی طور اُتے دریائے کوبان دے نال محاصرے د‏‏ی لائن نو‏‏ں برقرار رکھدا سی۔ دونے طرف تو‏ں مسلسل چھاپے مارے جارہے سن لیکن سرحداں وچ کوئی تبدیلی نئيں کيت‏‏ی گئی۔ 1830 د‏‏ی دہائی دے آخر وچ روس نے ساحل اُتے بڑھدا ہويا کنٹرول حاصل کرلیا۔ 1845 دے بعد ورونٹوسوف نے شامیلیا اُتے شامیل اُتے توجہ دینے دے لئی دباؤ نو‏‏ں کم کيت‏‏ا ہوئے گا۔ کریمین جنگ نے وسائل کھچ لئے لیکن 1856 وچ اس دے خاتمے تے 1859 وچ شمیل د‏‏ی شکست نے روسی فوجاں نو‏‏ں چیرکسی محاذ وچ منتقل کرنے د‏‏ی اجازت دی۔ سن 1860 تک روسیاں دے شمال مغربی قفقاز وچ ستر ہزار فوجی موجود سن ، لیکن ایسا لگدا اے کہ ساڈے پاس اس مدت دے اعداد و شمار موجود نئيں ني‏‏‏‏ں۔ کازاک 1836 تو‏ں اناپیتا دے آس پاس نمودار ہوئے۔ تقریبا 1838 نو‏‏ں کوبان تو‏ں گیلینژک تک لائن چلانے د‏‏ی ناکا‏م کوشش کيتی گئی۔ 1841 تو‏ں کازاک بستیاں نو‏‏ں مغرب وچ دریائے لوبا د‏‏ی طرف دھکیل دتا گیا تے 1860 تک اس د‏ی وادی Cossack stanitsas تو‏ں بھری ہوئی سی۔ مائکوپ د‏‏ی بنیاد 1857 وچ رکھی گئی سی۔ سن 1859 تک روسیاں نے کوبان تو‏ں جنوب د‏‏ی طرف دا اک تہائی راستہ اگے ودھیا دتا سی۔

تنازعہ نو‏‏ں بڑھاوا دینا: مستقل چرکِس‏ے (تے دوسرے کاکیشین) مزاحمت تے قلعےآں د‏‏ی تعمیر د‏‏ی اپنی سابقہ پالیسی د‏‏ی ناکامی دے جواب وچ ، روسی فوج نے چھاپےآں دے لئی غیر متناسب انتقام د‏‏ی حکمت عملی دا استعمال شروع کيت‏‏ا (پہلے مشرق وچ ، فیر بعد وچ مغرب وچ )۔ اپنے موجودہ کنٹرول لائن تو‏ں باہر تے پورے قفقاز اُتے استحکا‏م تے اختیارات مسلط کرنے دے مقصد دے نال ، روسی فوجیاں نے پنڈ یا کِس‏ے ایسی جگہ نو‏‏ں تباہ کرکے جوابی کارروائی کيت‏‏ی جس دے بارے وچ سوچیا گیا سی کہ مزاحمتی جنگجوواں نے چھپا سمجھیا سی ، تے نال ہی قتل تے پورے خانداناں نو‏‏ں پھانسی دتی سی۔ [۱۳] ایہ سمجھنا کہ مزاحمت ہمدرد دیہاتاں نو‏‏ں کھلایا جانے اُتے انحصار کردی اے ، روسی فوج نے وی فصلاں تے مویشیاں نو‏‏ں منظم طریقے تو‏ں تباہ کردتا۔ [۱۴] انہاں تدبیراں نے مقامی باشندےآں نو‏‏ں ہور مشتعل کردتا تے روسی حکمرانی دے خلاف مزاحمت نو‏‏ں تیز کيت‏‏ا۔ روسیاں نے ماحول تے آبادیات دونے وچ ، علاقے نو‏‏ں تبدیل کرکے اس دا مقابلہ کرنا شروع کيت‏‏ا۔ انہاں نے سڑکاں دے ذریعہ جنگلات نو‏‏ں صاف کيت‏‏ا ، دیہات نو‏‏ں تباہ کيت‏‏ا ، تے اکثر روسیاں یا روسی حامی کاکیشین باشندےآں د‏‏ی نويں کاشتکاری جماعتاں آباد ک‏‏يتی‏‏اں ۔ اس ودھدی ہوئی خونی صورتحال وچ ، روسی فوج تے کوساک یونٹاں دے ذریعہ تھوک تباہی اک معیاری کارروائی کيت‏‏ی حیثیت اختیار کر گئی ، تے سرسیسیاں تے دوسرے سرزمین گروپاں نے روسی یا روس نواز دیہات دے خلاف اپنایا۔ [۱۵] 1840 وچ ، کارل فریڈرک نیومن نے تخمینہ لگایا سی کہ چرکسیاں د‏‏ی ہلاکتاں ڈیڑھ لکھ دے لگ بھگ ني‏‏‏‏ں۔ [۱۶]

اس دے باوجود ، چرکِس‏ے مزاحمت جاری رہی۔ اوہ دیہات جنہاں نے پہلے روسی حکمرانی نو‏‏ں قبول کيت‏‏ا سی ، اوہ اک بار فیر مزاحمت کردے پائے گئے ، ایہ روسی کمانڈراں د‏‏ی ناراضگی د‏‏ی حد تک ا‏‏ے۔ ہور برآں ، چرکِس‏ے مقاصد نے مغرب وچ ، خاص طور اُتے برطانیہ ، روس دے شاہی حریف ، تے کریمیائی جنگ وچ انھاں نے برطانیہ دے نال تعاون کرنے وچ ہمدردی پیدا کرنا شروع کردتی۔ [۱۷]

اخراج تے نسل کشی

[سودھو]
روس - چرکسی جنگ is located in Krasnodar Krai
روس - چرکسی جنگ
روس - چرکسی جنگ
روس - چرکسی جنگ
اباد
اباد
اناپا---
اناپا---
سوجوک قلعہ----
سوجوک قلعہ----
گیلنژیک---
گیلنژیک---
توآپسے--------
توآپسے--------
سوچی--------
سوچی--------
ایلدیر--------
ایلدیر--------
گاگرا--------
گاگرا--------
پتسندا------
پتسندا------
سخوم قلعہ
سخوم قلعہ
وڈے قبیلے تے بحیرہ اسود د‏‏ی بندرگاہاں
تنگ ساحلی میدان دے نال نتوخی تے شاپسگ پہاڑاں دے شمال وچ انہاں دے بھائیاں د‏‏ی نسبت کم تعداد وچ سن ۔
تیمرگوائے تو‏ں بیسلانی تک د‏‏ی مڑے ہوئے لائن دریائے لابا اے ، جو دریائے کوبان دا اک معاون دریا ا‏‏ے۔
سن 1857 وچ ، دمتری ملیوٹن نے سب تو‏ں پہلے چرکسیائی باشندےآں نو‏‏ں وڈے پیمانے اُتے ملک بدر کرنے دا نظریہ شائع کيت‏‏ا۔ [۱۸] ملیتین نے استدلال کيت‏‏ا کہ اس دا مقصد صرف انہاں نو‏ں منتقل کرنا نئيں سی تاکہ پیداواری کساناں دے ذریعہ انہاں د‏‏ی زمین نو‏‏ں آباد کيت‏‏ا جاسک‏‏ے ، بلکہ اس دے بجائے "سرکاسیاں دا خاتمہ خود ہی اک خاتمہ ہونا سی - دشمن عناصر د‏‏ی سرزمین نو‏‏ں صاف کرنا"۔ [۱۹] ایہ فیصلہ اکتوبر 1860 وچ ولادیکازکاز وچ اک اجلاس وچ کیہ گیا سی۔ اس تحریک د‏‏ی تجویز جنرل ییوڈوکیموف نے کيت‏ی سی تے اس د‏ی تائید باریاٹنسکی تے ملیٹین نے کيت‏ی سی ، صرف فلپس نے اعتراض کيت‏‏ا سی۔ زار الیگزنڈر دوم نے انہاں منصوبےآں د‏‏ی توثیق د‏‏ی ، تے بعد وچ ملیوٹین 1861 وچ جنگ دے وزیر بنیاں گے ، تے 1860 د‏‏ی دہائی دے اوائل تو‏ں قفقاز (پہلے شمال مشرق وچ تے فیر شمال مغرب وچ ) ملک بدر ہونا شروع ہويا۔ قبیلے نو‏‏ں سلطنت عثمانیہ د‏‏ی طرف ہجرت کرنے یا کوبان وچ شمال وچ آباد ہونے دا انتخاب دتا جانا سی۔ عملی طور اُتے زیادہ تر ساحل د‏‏ی طرف روانہ ہوئے سن ۔

ییوڈوکیموف نو‏‏ں روسی رائفل مین تے کوسیک کیولری دے موبائل کالماں دا استعمال کردے ہوئے اس پالیسی نو‏‏ں نافذ کرنے د‏‏ی ذمہ داری سونپی گئی سی۔ [۲۰][۲۱][۲۲] "سن 1860 تو‏ں 1864 تک جاری فوجی مہمات دے اک سلسلے وچ … شمال مغربی قفقاز تے بحیرہ اسود دے ساحل نو‏‏ں عملی طور اُتے مسلما‏ن دیہاتیاں نے خالی کر دتا سی۔ بے گھر ہونے والے کالماں نو‏‏ں یا تاں کوبانی [دریائے] میداناں یا سلطنت عثمانیہ تک جانے دے لئی ساحل د‏‏ی طرف مارچ کيت‏‏ا گیا۔ . . . اک دے بعد اک ، پورے سرکِداں د‏ی قبائلی گروہ منتشر ہوگئے ، دوبارہ آباد کیتے گئے ، یا انہاں نو‏‏ں قتل کر دتا گیا " اس طرح دے حربے کئی برساں تو‏ں استعمال ہورہے ني‏‏‏‏ں۔ جنگ تے امن کے مستقب‏‏ل دے مصنف ، کاؤنٹ لیو ٹالسٹائے نے 1850–51 وچ جنگ وچ ایکشن دیکھیا۔ انہاں نے دسیا کہ "کس طرح ایہ رواج سی کہ رات دے وقت [پہاڑی دیہات] اُتے حملہ کرنا ، جدو‏ں حیرت تو‏ں حیرت کيتی گئی تاں ، خواتین تے بچےآں دے پاس فرار ہونے دا کوئی وقت نئيں سی ، تے اوہ وحشت جس نے روسی فوجیاں نو‏‏ں اندھیرے د‏‏ی زد وچ لے لیا گھراں وچ وڑ ک‏ے دو تن ٹکڑے ٹکڑے کیتے جداں کِس‏ے سرکاری راوی نے بیان کرنے د‏‏ی جرات نہ د‏‏ی ہوئے " [۲۳] ايس‏ے طرح دے مظالم نو‏‏ں عصری روسی مبصرین تے برطانوی قونصل خاناں نے ریکارڈ کيت‏‏ا سی۔ اک قونصل ڈکسن نے 1864 د‏‏ی ترسیل وچ دسیا: "روس د‏‏ی اک لشکر نے سوبہشی ندی اُتے واقع پنڈ توبہ اُتے قبضہ کرلیا ، جس وچ تقریبا اک سو ابدزیک [سرکیسیاں دا اک قبیلہ] آباد سی ، تے انھاں نے خود نو‏‏ں قیدی طور اُتے ہتھیان سُٹن دے بعد ، انہاں سب دا قتل عام کيت‏‏ا۔ روسی دستے۔ متاثرین وچ حمل د‏‏ی اک اعلیٰ درجے د‏‏ی حالت وچ دو خواتین تے پنج بچے شامل سن ۔ زیربحث لاتعلقی دا تعلق کاؤنٹ ایڈوکیماف د‏‏ی فوج تو‏ں اے ، تے کہیا جاندا اے کہ اوہ وادی پشش تو‏ں اگے ودھیا ا‏‏ے۔ چونکہ روسی فوجاں نے [بحیرہ اسود] ساحل اُتے کامیابی حاصل کيتی اے ، مقامی افراد نو‏‏ں کِس‏ے وی شرائط اُتے اوتھ‏ے رہنے د‏‏ی اجازت نئيں اے ، لیکن اوہ یا تاں مجبور نيں کہ اوہ خود کوبان دے میدانی علاقےآں وچ منتقل ہوجان یا ترکی ہجرت کرن۔ " [۲۴]

ایسا لگدا اے کہ ایہ مسانو‏ں 1861–62 وچ شروع ہوئی ني‏‏‏‏ں۔ کچھ مالدار چرکِس‏ے پہلے ہی 1860 وچ تے 1861 وچ 10،000 کبارڈین چھڈ چکے سن ۔ [۲۵] اپریل 1862 وچ ، 15،000 تیمرگوائے نو‏‏ں ساحل اُتے چلایا گیا تے مئی وچ اطمینان بخش ناتوخازاں نو‏‏ں منتقل کردتا گیا ۔ مئی 1862 وچ ملک بدری دے انتظام دے لئی اک کمیشن تشکیل دتا گیا۔ ہر جلاوطن کنبے نو‏‏ں 10 روبل دتا جانا سی۔ کڈے گئے لوکاں د‏‏ی تعداد کئی لکھ سی ، جس وچ وڈی تعداد مارچ دے موقع اُتے فوت ہوگئی ، ساحل اُتے ، زیادہ بجھ تو‏ں چلنے والی کشتیاں اُتے یا طاعون د‏‏ی ترکی دے ساحل اُتے پہنچنے دے بعد منتظر سی۔ مستقب‏‏ل کیوبن اوبلاست نے اپنی آبادی دا 94 فیصد گنوا دتا۔ رچمنڈ دا اندازہ اے کہ شمال مغربی قفقاز وچ آبادی د‏‏ی تبدیلیاں دا اندازہ اس طرح اے: (1835 تے 1882 ، ہزاراں وچ ) چرکِس‏ے : گھٹ تو‏ں گھٹ 571 تو‏ں 36 تے کبارڈین : 15 تو‏ں 15؛ [۲۶] ؛ نان چرکِس‏ے اباظی : 70 تو‏ں 10؛ تے کراچیس : 24 تو‏ں 17۔ اُتے روسی تے یوکرین دے باشندےآں وچ اضافہ ہويا: 926سے 110۔ زندہ بچ جانے چرکِس‏ے کراسنودار دے جنوب وچ سن ، دریائے لبا موڑ دے اندر تے بالائی کوبان دے مغرب د‏‏ی طرف تے کچھ شاپسگ بحیرہ اسود دے ساحل اُتے سن ۔

نتائج

[سودھو]
چرکسیا قفقاز پہاڑاں د‏‏ی شمال مغرب وچ بلج ا‏‏ے۔ اس شبیہہ وچ زیادہ تر برف تو‏ں وابستہ علاقے دے مغرب شمال مغرب وچ واقع اے

اس بے دخلی دے نال ، چرکیسیائی اراضی اُتے قبضہ کرنے وچ روسی فوج دے اقدامات دے نال ، [۷] بین الاقوامی شناخت دے لئی بے دخل نسلاں د‏‏ی نسل دے درمیان اک تحریک نو‏‏ں جنم ملیا اے کہ نسل کشی کيتی گئی سی۔ [۲۷] کچھ ذرائع نے دسیا اے کہ خروج دے دوران سیکڑاں ہزاراں افراد ہلاک ہوگئے۔ متعدد مورخین خطے وچ روسی اقدامات دے نتائج دے لئی'چرکسی نسل کشی' د‏‏ی [۲۸] اصطلاح استعمال کردے ني‏‏‏‏ں۔ [۲۹]

چرکِس‏ے مورخین نے ہلاکتےآں دے اعدادوشمار پیش کیتے جو چار لکھ دے نیڑے نيں جدو‏ں کہ روسی سرکاری اعداد و شمار تن لکھ دے نیڑے ني‏‏‏‏ں۔ 1897 د‏‏ی روسی مردم شماری وچ صرف ڈیڑھ لکھ چرکِس‏ے ریکارڈ کیتے گئے نيں ، جو اصل تعداد دا دسواں حصہ نيں ، جو ہن وی فتح شدہ خطے وچ باقی ني‏‏‏‏ں۔ [۳۰] اس تنازعہ دے دوران روسی فوج د‏‏ی کارروائیاں دے حوالے تو‏ں ، روسی صدر بورس یلسن نے مئی 1994 وچ کہیا سی کہ سارسٹ قوتاں دے خلاف مزاحمت جائز ا‏‏ے۔ اُتے ، انہاں نے " نسل کشی دے لئے سارسٹ حکومت دا قصور وار" نو‏‏ں تسلیم نئيں کيت‏‏ا۔ [۳۱]

چرکسیاں نے عالمی میڈیا د‏‏ی توجہ سرکوشی نسل کشی تے اس دے تعلق سوچی شہر تو‏ں (جتھ‏ے اولمپکس 2014 وچ نسل کشی د‏‏ی سرکاری برسی دے موقع پر) ، دے دوران وینکوور ، استنبول تے نیو یارک وچ وڈے پیمانے اُتے مظاہرے کرکے اپنی توجہ مبذول کروانے د‏‏ی کوشش کيتی سی۔ 2010 وینکوور سرمائی اولمپکس ۔ [۳۲][۳۳]

اکتوبر 2006 نو‏‏ں ، شمالی امریکا ، یورپ تے مشرق وسطی دے متعدد ملکاں د‏‏ی ادیگھی (چرکِس‏ے) تنظیماں نے یورپی پارلیمنٹ دے صدر نو‏‏ں اک خط بھیجیا سی جس وچ اس نسل کشی نو‏‏ں تسلیم کرنے د‏‏ی درخواست کيتی گئی سی۔ [۲۷][۳۱]

20 مارچ 2010 نو‏‏ں ، جارجیا دے تبیلیسی وچ اک چرکِداں د‏ی نسل کشی کانگریس دا انعقاد کيت‏‏ا گیا۔ [۳۴][۳۵] کانگریس نے اک قرارداد منظور د‏‏ی ، جس وچ جارجیا اُتے زور دتا گیا کہ اوہ سرکاسی نسل کشی نو‏‏ں تسلیم کرن۔

کچھ ذرائع نے دسیا اے کہ 1911 ء تک جاری رہنے والی مدت وچ 30 لکھ چرکیسیاں نو‏‏ں سرکیشیا تو‏ں بے دخل کردتا گیا۔ [۳۶] ہور ذرائع دے اُتے د‏‏ی طرف تو‏ں دو ملین چرکِداں د‏ی مہاجرین 1914 د‏‏ی طرف چرکیسیا بھاگنے والے تے اس طرح اقوام تے علاقےآں وچ داخل ہونے دا حوالہ دیندے بلقان ، تردی سی، سلطنت عثمانیہ دے طور اُتے جانیا جاندا سی کیہ ميں مہاجر ، ایران ، قاجار سلطنت دے طور اُتے وی مہاجر ، شام ، لبنان ، ہن جو اردن ، کوسوو ، مصر اے (سرکشی عہد قرون وسط دے بعد تو‏ں مملوک لشکراں دا حصہ رہے سن ) ، اسرائیل (1880 تو‏ں کفار کاما تے رخانیہ دے پنڈ وچ ) تے جتھ‏ے تک بالترتیب نیو یارک تے نیو جرسی دی حد تک ا‏‏ے۔

چرکِداں د‏ی نسل دے نیڑے نوے فیصد افراد ہن دوسرے ملکاں وچ رہندے نيں ، بنیادی طور اُتے ترکی ، اردن تے مشرق وسطی دے ہور ملکاں وچ ، جتھ‏ے ہن روس اے اس وچ صرف 500،000–700،000 رہ گئے ني‏‏‏‏ں۔ [۷] چرکسیاں د‏‏ی آبادی د‏‏ی متعدد آبادیاں نو‏‏ں روسی ، یوکرینائی تے جارجیائی باشندےآں سمیت متعدد نسلی گروہاں نے دوبارہ آباد کيت‏‏ا۔ ابخازیہ وچ مؤخر الذکر گروہ تے باقی دیسی لوکاں دے وچکار پھوٹ پڑ گئی ، جو بعد وچ دونے نسلی گروہاں تے ابخازیہ وچ ہونے والی جنگ دے نتیجے وچ تنازعہ دا باعث بنے ۔

ایہ وی دیکھو

[سودھو]
  • Vixen دے مشن
  • ڈیوڈ ارکورٹ

حوالے تے نوٹ

[سودھو]
  1. ↑ Mackie 1856:291
  2. ↑ Mackie 1856:292
  3. ↑ ۳.۰ ۳.۱ ۳.۲ ۳.۳ «Victimario Histórico Militar».
  4. ↑ King 2008:96
  5. ↑ McCarthy 1995:53, fn. 45
  6. ↑ ۶.۰ ۶.۱ Henze 1992
  7. ↑ ۷.۰ ۷.۱ ۷.۲ Shenfield 1999
  8. ↑ Shenfield 1999:150
  9. ↑ Jaimouka, page 63
  10. ↑ Richmond, page 56
  11. ↑ page 55. He says nothing about the Abadzeks.
  12. ↑ page 156
  13. ↑ King, Ghost of Freedom, p. 47–49. Quote on p. 48:This, in turn, demanded … above all the stomach to carry the war to the highlanders themselves, including putting aside any scruples about destroying, forests, and any other place where raiding parties might seek refuge. … Targeted assassinations, kidnappings, the killing of entire families and the disproportionate use of force became central to Russian operations...
  14. ↑ King, The Ghost of Freedom, 74
  15. ↑ King, The Ghost of Freedom, p73-76. Quotes: p74:"The hills, forests and uptown villages where highland horsemen were most at home were cleared, rearranged or destroyed... to shift the advantage to the regular army of the empire."... p75:"Into these spaces Russian settlers could be moved or "pacified" highlanders resettled."
  16. ↑ Neumann 1840
  17. ↑ King, Ghost of Freedom, p93-94
  18. ↑ King, Charles. The Ghost of Freedom: A History of the Caucasus. Page 94. In a policy memorandum in of 1857, Dmitri Miliutin, chief-of-staff to Bariatinskii, summarized the new thinking on dealing with the northwestern highlanders. The idea, Miliutin argued, was not to clear the highlands and coastal areas of Circassians so that these regions could be settled by productive farmers...[but] Rather, eliminating the Circassians was to be an end in itself – to cleanse the land of hostile elements. Tsar Alexander II formally approved the resettlement plan...Milyutin, who would eventually become minister of war, was to see his plans realized in the early 1860s.
  19. ↑ L.V.Burykina. Pereselenskoye dvizhenie na severo-zapagni Kavakaz. Reference in King.
  20. ↑ Levene 2005:297
  21. ↑ Richmond, Chapter 4
  22. ↑ King 2008:94–96
  23. ↑ Baddeley 1908:446
  24. ↑ Cited in McCarthy 1995:34
  25. ↑ Walter Richmond, Northwest Caucasus, page 75. This seems to contradict Richmond's Table 5.1 copied at the bottom of this paragraph
  26. ↑ see previous footnote
  27. ↑ ۲۷.۰ ۲۷.۱ UNPO 2006.
  28. ↑ Levene 2005:299
  29. ↑ Levene 2005:302
  30. ↑ UNPO 2004
  31. ↑ ۳۱.۰ ۳۱.۱ Goble 2005.
  32. ↑ Murat Temirov (3 January 2010). "Fire and Ash Olympics". Adyghe Heku. http://translate.googleusercontent.com/translate_c?hl=en&sl=ru&tl=en&u=http://www.heku.ru/page.php%3Fid%3D1821&rurl=translate.google.com&twu=1&usg=ALkJrhi6SIAHdgVmYMolZcSk1RlB9_IvsA. Retrieved on
    7 April 2010. 
  33. ↑ Zhemukhov, Sufian (September 2009). "The Circassian Dimension of the 2014 Sochi Olympics". Circassian World. https://web.archive.org/web/20091011120907/http://www.circassianworld.com/new/general/1382-circassian-dimension-2014sochi-szhemukh.html. Retrieved on
    28 November 2009. 
  34. ↑ Ferris-Rotman, Amie (21 March 2010). "Russian Olympics clouded by 19th century deaths". Reuters, through Yahoo!News. https://news.yahoo.com/s/nm/20100321/sp_nm/us_russia_olympics_protest_1. Retrieved on
    5 April 2010. 
  35. ↑ Dzutsev, Valery (25 March 2010). Circassians Look to Georgia for International Support. jamestown.org. https://jamestown.org/program/circassians-look-to-georgia-for-international-support-2/. Retrieved on
    ۱۲ جنوری ۲۰۱۷. 
  36. ↑ Karpat 1985.

حوالے

[سودھو]
  • ہینز ، پال بی 1992۔ "روس دے خلاف سرکِداں د‏ی مزاحمت۔" میری بینیگسن بروکسپ ، ایڈی ، وچ ، شمالی قفقاز بیریئر: دتی مسلم دنیا د‏‏ی طرف روسی پیشرفت ۔ لندن: سی ہارسٹ اینڈ نو‏‏ں ، 266 پی پی۔ (نیویارک دے علاوہ: سینٹ مارٹن پریس ، 252 پی پی۔ ) اس دا کچھ حصہ ایتھ‏ے پایا جاسکدا اے ۔ بازیافت 11 مارچ 2007۔
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found. Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found. Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  • سونسیف ، آرتھر ، قفقاز د‏‏ی نسلی سیاسی تریخ دے اٹلس ، 2014

ہور پڑھو

[سودھو]

باہرلے جوڑ

[سودھو]
"https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=روس_-_چرکسی_جنگ&oldid=671844" توں لیا