فزکس

فزکس اکّ فطری سائنس اے جیہدے وچ مادے نوں کھوجیا جاندا اے، ویلے تے تھاں وچ اوہدے ٹرن نوں ویکھیا جاندا اے، انرجی تے زور دیاں رلدکاں سوچاں نوں سوچ وچ رکھ کے۔ ایہ ایس کائنات نوں سمجھن دی وی اک کوشش اے۔

اسان لفظ وچّ: فزکس سائنس دی اکّ شاخ اے. ایہ سب توں بنیادی سائنس وِچّوں اِکّ اے. فزکس دا اصل مقصد ایہہ ہے کہ چیزاں خلا تے وقت وچّ کیویں ہلدے نیں تے ایہ گل سمجھݨا کی کائنات کیویں کام کردی ایہ. فزکس مادے نوں پڑھدا ایہ. مادے دی طاقت تے زور دا اثرات نوں ویکھدا ہن.

اسمان دی پڑھت نوں سامنے رکھو تے ایہ دنیا دی سبھ توں پرانی پڑھی تے سوچی جان والی پڑھت اے۔ پچھلے 2 ہزار ورھیاں وچ فزکس۔ کیمسٹری بیالوجی تے میتھمیٹکس نال نیچرل فلاسفی دا اک انگ سی پر 17ویں صدی دے سائینسی انقلاب وچ ایہ نیچرل سائینساں وکھریاں ہوکے سامنے آندیاں نے۔ فزکس دیاں کوئی پکیاں ولگناں نئیں تے ایہ ہور سائینساں جیویں بائیو فزکس تے کوانٹم کیمسٹری نیں اوہناں وی جا رلدی اے۔ فزکس وچ نویاں سوچاں تے کاہڈاں دوجیاں پڑھتاں جیویں فلاسفی تے میتھمیٹکس اے اوہناں وچ وی نویاں راہواں کھولدیاں نیں۔

فزکس دیاں کھوجاں نے سائینس دے نویں ول کڈھے جیہدے نال عام لوکاں دے جیون نوں کجھ دھاکیاں وچ ای پلٹ کے رکھ دتا۔ ٹی وی موبائل گڈیاں تے ہور شیواں نے اک نویں دنیا نوں جم دتا اے۔

تریخ

پرانا یونان

نیچرل فلاسفی دا مڈھ یونان دے پرانے ویلے (650 م پ – 480 م پ) وچ بجدا اے جدوں تھالیز ورگے سقراط توں پرانے فلسفی فطرت یا دنیا وچ ہون والے کمّاں وچ توہماتی، مذہبی تے دیومالائی ول نال سمجھن نوں منن توں انکار کردے نیں تے ایہ دس دیندے نیں جے ہر کمّ دی کوئی وجہ ہوندی اے۔ اوہناں اپنی گل نوں اگے ودھاندَیاں ہویاں ایہ گل آکھی جے کسے وی سوچ نوں عقل نال تے فیر اکّھوں دِس کے سچا منّی دا اے تے اوہناں دیاں کئی سوچاں تجربے نال سچیاں منیاں گیاں۔ ارسطو دی ایہ سوچ سی جے مادھ چار چیزاں: ہوا، پانی مٹی تے اگ نال بنیا اے۔ اوہنے ٹرن تے کھچ نوں وی ایہناں چار چیزاں نوں سامنے رکھ کے دسیا۔ ارسطو دیاں سوچاں اگلے 2 ہزار ورھے تک منِیاں جاندِیاں رہیاں۔ زمین دے گول ہون نوں پرانے یونانی مندے سن۔ اسٹارچس ( 310 م پ – 230 م پ) پہلا بندا سی جیہنے ایہ گل آکھی جے زمین سورج دے دوالے گھمدی اے۔اراٹوستھین (276 م پ – 194 م پ) نے پہلی واری زمین دا ٹھیک کیر ناپیا تے شبد جغرافیہ ورتیا۔ ہیپارکس ( 190 م پ – 120 م پ) نے پہلی واری تاریاں دی کیٹلاگ بنائی۔ اوہنے میتھمیٹکس تے تارہ پڑھت ورتدیاں ہویاں سورج، چن تے زمین دے ٹرن نوں ناپیا تے ایہ پت کیتا جے اگلا گرہن کدوں لگے گا۔ ارشمیدس نے لیور دے ورتن بارے دسیا تے اک پیچ پمپ وی بنایا۔ پانی سار نوں دبن تے اوہدا ول پانی سار مکینکس دا اک منیا پرمنیا ول اے۔

عرب سینسدان

5ویں توں 15ویں صدی تک یورپ وچ انپڑھی دا ہنیر رہیا پر یورپ توں باہر کجھ تھانواں تے سائینس دا چانن ہے سی۔ بغداد تے قرطبہ عرب سائینس دے گڑھ سن۔ ابن الہیشم، ابن سینا تے ابن رشد وڈے سیسنسدانوں وچوں نیں۔ خوارزمی نوں الجبرے دا موڈی سمجیا جاندا اے۔

کلاسیکی فزکس

کلاسیکی فزکس
موڈی : نیوٹن (1642 - 1727) انگ :کلاسیکی میکینکس، وازپڑھت، الیکٹرومیگنیٹزم، چانن پڑھت، تھرموڈائینامکس سینسدان: گلیلیو، پاسکل، رابرٹ ہک، نیوٹن، برنولی

16ویں تے 17ویں صدی وچ کپلر ، گلیلیو تے نیوٹن سائینسی انقلاب دا مڈھ رکھدے نیں۔ نکولس کوپرنیکس (1473–1543) ایہ گل کیندا اے جے زمین سورج دے دوالے کمدی اے پٹولمی سائینس وچ زمین ایس کائنات دا گڑھ سی جیدے دوالے سورج گھمدا سی تے پٹولمی سوچ 1400 ورے تک منی گئی۔ ۔ اسٹارچس یونانی وی زمین دے سورج دوالے کمن بارے کیہ چکیا سی پر کوپرنیکس نے اپنی گل نوں ودیا ول نال دسیا۔ کپلر (1571–1630) نے کوپرنیکس تے ٹائیکو براہے دیاں لکھتاں تے سوچاں نوں قنون دی مورتاں وچ دکھیا تے ایہ قنون ہجے وی منے جارۓ نیں۔ گلیلیو (1571–1630) نے پنڈولم دے ٹرن نوں اپنی نبض نال ناپ کے ایہ دسیا جے پنڈولم دا ٹرن راہ کناں وی وداہایا جاوے اوہدی دوڑ اکو روے گی تے شے بھاویں کِنّی وی بھاری کیوں نہ ہوۓ اوہ اِکّو دوڑ نال زمین تے ڈِگے گی۔ سائینس وچ اوہدے مڈھلے کماں پاروں اوہنوں نویں سائینس دا پیو وی کہیا جاندا اے۔ نیوٹن سائینس تے فزکس وچ اک وڈا ناں اے اوہنے سائینس وچ پہلے ہوۓ کماں نوں اپنے کماں نال رلا کے ایسکائنات دے چلن دا اک پربندھ بنا چھڈیا۔ اوہنے ٹرن دے تے کھچ دے قنون بناۓ، میتھمیٹکس وچ کیلکولس بنائی 1687 وچ لکھی اوہدی کتاب میتھمٹیشیا پرنسیپیا نے فزکس نوں اگے کھچیا۔

جیمز واٹ (1736-1819) دا پاف دا انجن کمی انقلاب دا مڈھ بندا اے تے فزکس نوں انسانی فیدے ول اک وڈے ناپ نال لجاندا اے۔ کمی انقلاب نے جیویں انرجی دیاں لوڑاں نوں ودہایا انج اوہدی کھوج وی ودھی تے جیہدے نال تھرموڈائینامیکس، الیکٹرومیگنیٹزم تے کیمسٹری دے نویں قنون لبھے گئے۔

کلاسیکی فزکس وچ فزکس دیاں اوہ ونڈاں آندیاں نیں جیہڑیاں 20صدی توں پہلے چل رہیاں سن۔ ایہناں وچ وازپڑھت، چانن پڑھت، تھرموڈائینامکس، الیکٹرومیگنیٹزم نیں۔ کسے شے تے جدوں کوئی زورلایا جاۓ یا کسے ٹردی شے تے زور لایا جاۓ تے ایہدے بارے کلاسیکی مکینکس سانوں دسدی اے۔ وازپڑھت ( Acoustics)، واز بارے پڑھن نوں کیندے نیں۔ ایہ مکینک دی اک ونڈ سمجھی جاندی اے کیوں جے ایہ ہوا دے زریاں دے ٹرن نال بندی اے یا ہور راہ جنہاں وچ واز چھلاں لنگدیاں نیں تے جنہاں نوں مکینکس دے قنوناں راہیں دسیا یا سمجھیا جاسکدا اے۔ الٹراسونکس ایہدی اک وڈی ونڈ اے۔ چانن پڑھت وچ چانن بارے پڑھیا جاندا اے۔ ایہ صرف دسدا چانن ای نئیں ہوندا۔ گرمی انرجی دی اک ونڈ اے۔ ایہ انرجی اوہناں زریاں وچ ہوندی اے جیہدے نال اوہ شے بنی ہوندی اے۔ تھرموڈائینامکس ، گرمی تے انرجی دیاں ہور ونڈا دے وشکار ساک نوں دسدا اے۔ بجلی تے مقناطیس دے وشکار گوڑے ساک جیہڑے 19ویں صدی دے مڈھ وچ لبھے گۓ سن ہون وجہوں ایہناں نوں اکو ونڈ وچ رکھیا جاندا اے۔ بجلی دی کرنٹ مقناطیسی ویڑہ بناندی اے تے پلٹدا ہویا مقناطیسی ویڑہ بجلی دی کرنٹ بناندا اے۔

نویں فزکس

نویں فزکس
موڈی : پلانک ۔ ایلبرٹ آئینسٹائن انگ :کوانٹم مکینکس، سینسدان:رونٹیگن، بیکرل، پلانک ،

نویں فزکس دا مڈھ میکس پلانک دی کوانٹم تھیوری تے آئینسٹائن دی ریلیٹیوٹی تھیوری بجدا اے تے کوانٹم مکینکس ول ورنر ہائسنبرگ، ارون شروڈنگر تے پال ڈیراک ہتھوں جاندا اے۔ کلاسیکی فزکس مادے تے انرجی نوں ویکھن دی عام پدھر تے کم اندی اے، نویں فزکس اچیچی حالت وچ مادے تے انرجی بارے دسدی اے ایہ بہت وڈے ناپ تے یا بہت نکے ناپ تے ہوسکدی اے۔ ایٹمی تے نیوکلیر فزکس وچ وادے نوں بہت نکے ناپ تے ویکھنا پیندا اے جتھے کیمیائی عنصر پچھانے جاسکن۔ مڈھلے زریاں دی فزکس ایس توں وی اک نکی پدھر تے جاندی اے ایس پدھر تے عام سوچ دی انرجی، ویلہ تے مادہ نئیں جلدے۔

نویں فزکس دیاں دو وڈیاں سوچاں تھاں، ویلہ تے مادے دی کلاسیکی فزکس توں وکھ اک وکھری مورت دسدیاں نیں۔ کوانٹم سوچ ایٹمی تے ایٹم توں نکی پدھر تے لگاتار دے بجاۓ وکھرے وکھرے وکھالے بارے تے کݨ تے چھل نال دسدی اے۔ تھیوری آف ریلیٹیوٹی ایسیاں چیزاں بارے دسدی اے جیہڑیاں اک اچیچیے فریم وچ نیں تے ویکھن والا فریم توں باہر اے۔ سپیشل ریلیٹیوٹی دا جوڑ اک پدھری ٹور نال اے جیہڑی سِدی لین وچ اے تے جنرل ریلیٹویٹی دا جوڑ تیز ہوندی ہوئی ٹور نال اے جیہڑی گریوٹی نال جڑی ہوئی اے۔ کوانٹم تھیوری تے ریلیٹیوٹی تھیوری، دونویں نویں فزکس وچ عام ورتیاں جا رہیاں نیں۔