فونیقی

Φοινίκη فونیشیا
1200 قبل مسیح–539 قبل مسیح
فونیشیا دا نقشہ تے بحیرہ روم دی تجارتی راہ
دار الحکومت	جبیل (1200 قبل مسیح–1000 قبل مسیح) صور (1000 قبل مسیح–333 قبل مسیح) قرطاجنہ (333 قبل مسیح–149 قبل مسیح)
عام زباناں	فونیقی
مذہب	کنعانی
حکومت	بادشاہت (شہری ریاست)
مشہور فونیقی بادشاہ
• c. 1000 قبل مسیح	احیرام
• 969 قبل مسیح – 936 قبل مسیح	حیرام اول
• 820 قبل مسیح – 774 BC	پیگمالیون صور
تاریخی دور	کلاسیکی دور
• قیام	1200 قبل مسیح
• حیرام اول کد دور حکومت وچ صور اک مستحکم شہری ریاست بن گیا	969 قبل مسیح
• Pygmalion founds قرطاج (legendary)	814 قبل مسیح
• کورش اعظم نے فونیشیا نوں فتح کر لیا	539 قبل مسیح
آبادی
• 1200 قبل مسیح	200,000
آیزو 3166 رمز	[[آیزو 3166-2:|]]
ماقبل مابعد Canaanites Hittite Empire Egyptian Empire Achaemenid Phoenicia Ancient Carthage
موجودہ حصہ	الجزائر قبرص فرانس یونان اسرائیل اٹلی اردن لبنان لیبیا مالٹا مراکش فلسطین پرتگال سپین شام تونس ترکی

فونیشیا جاں فونیقی (یونانی: Φοίνικες, فوئنکس) مشرق وسطی دے زرخیز ہلال (The Fertile Crescent) لہندے حصے وچّ بحیرہ روم دے ساحل دے نال-نال واقع اک پرانی رہتل سی ایہدا مرکز اج دے لبنان دا ساحل سی۔ سمندری وپار دے ذریعے ایہہ 1550 ق م توں 300 ق م دے ویلے وچّ بحیرہ روم دے دور​-دراز علاقےآں وچّ پھیل گئی۔ اوہناں نوں پرانی یونانی اتے رومی لوک جامنی - رنگ دے وپاری کیہا کردے سن کیونکہ رنگریزی وچّ استعمال ہون والے میورکس گھوگے توں بنائے جان والا جامنی رنگ صرف ایہناں کولوں ہی ملیا کردا سی۔ ایہناں نے جس فونیشیائی لپی دی کاڈھ کڈھی سی اس اتے دنیا دیاں ساریاں پرمکھ اکھرمالاواں آدھارت ہن۔ کئی بولی ماہران دا مننا ہے کہ بھارت دیاں ساریاں لپیاں جان جروف تہجی وی اس فونیشیائی اکھران دی اولاد ہن۔

تریخ

اج توں پنج ہزار سال پہلاں جس زمانے وچّ لوک اک جگہ رہن دے بجائے تلاش روزگار وچّ چل پھر کے زندگی بسر کردے سن ۔ بحیرہ روم دے چڑھدے ساحل ، شمالی فلسطین، لہندا شام اتے لبنان اتے قبیلہ سام دی اک شاخ جو اتھے آکے وس گئی ، جس نوں اج اسیں فونیشیا جاں فونیقی دے نام توں یاد کردے آں ۔

فونیقی قبیلے نے جو سامی مول دے سن اتے سامی بولیاں وچّ گل بات کردے سن تنّ ہزار سال قبل مسیح وچّ سامی پناہ گیراں دے نال بحیرہ روم دے چڑھدے سمندری کنڈھے نوں وسایا اتے شام سمیت ساحلی علاقہ وچّ آباد ہو گئے ۔ انھاننے نے صرف لبنان دے لہندے ساحل اتے کئی کاروباری شہر جنہاں وچوں صور , صیدا , بیروت , بابلوس , یوگاریت , جریکو اتے یروشلم مشہور ہن ، آباد کیتے ۔ سگوں اسپین , اٹلی , تیونس , قبرص , مالٹا , شمالی افریقہ , مارسیلز , الجیریا , لیبیا , ترکی , مراکش , انگلینڈ اتے موریتانیہ وچّ وی اپنی نوآبادیاں اتے کاروباری کالونیاں قایم کیتیاں جنہاں دے اثار اج وی موجود ہن ۔

نام

ماضی وچّ سرزمینِ فلسطین نوں "ارض کنعان" کیہا جاندا سی ۔ فونیقیاں نے جدوں اس علاقے وچّ رہائش کیتی تاں اپنے آپ نوں اپنے علاقے دے نام توں اہلِ کنعان موسوم کیتا جویں اہلِ صور و اہلِ صیدا وغیرہ ۔ انھاننے کدے وی اپنے آپ نوں فونیقی نہیں کیہا اتے اس دور وچّ کِتے وی فونیقیاں دا نام نہیں ملدا ہے ۔ فونیقی دی اصطلاح ہومر دے سمیں توں یونان وچّ پرچلت ہوئی ۔

حروف تہجی

فائل:Phoen1.jpg

فونیقی لپی

فائل:Phoen2.jpg

فونیقی زبان دے حروف

فونیقی ترقی یافتہ رہتل اتے تمدن والے سی اوہ کانسی اتے لوہے نوں اپنی صنعتاں وچّ استعمال کیتا کردے سن اتے فوجی سند سندیڑا(سازوسامان) بناؤن وچّ وڈی مہارت رکھدے سن ۔ فونیقیاں دا سبھ توں وڈا کارنامہ حروفِ تہجی نوں آسان سمجھ وچّ بدل کرنا اتے دور دراز دے علاقےآں وچّ پہچانا ہے ، انھاننے پروٹوسیمیٹک(پروٹو سامی) اکھراں نوں آسان بنایا تانکِہ لکھن وچّ زیادہ وقت صرف نا ہوۓ اتے کاروباری ضرورت دے تحت پپائیرس دی شاخان دے کاغذ مصر توں درآمد کیتا تانکِہ مٹی دی تختیاں اتے اکھر نقش کرن وچّ جو وقت برباد ہندا ہے نہ ہووے اتے سمندری سفر دے دوران نمی توں جو مٹی دی تختیاں نوں نقصان پجدا ہے اس توں وی بچیا جا سکے ۔

فونیقیاں دا اک ہور وڈا کارنامہ گنتی دی کھوج ہے ۔ وپاری پیشہ ہون دے کارن انھاننے ریاضی دی لکھت اہمیت نوں سختی دے نال محسوس کیتا چنانچہ انھاننے گنتی دی بنیاد رکھی ۔

فونیقی قوم دی ایہہ لپی وکھ وکھ قوماں وچّ پہنچ کے تبدیل ہندا گیا لیکن پونک ( Punic ) قوم وچّ ایہہ لپی جویں دا تویں پرچلت رہا اتے فونیقی قوم دے پتن دے سالاں بعد 200 قبل مسیح تکّ رائج رہا

فائل:Phoen3.gif

فونیقی الفاظ معنی

فونیقی دے ہور بولیاں اتے اثرات

فونیقیاں دا بنائی ہوئی ابجدی لپی اتے اس دے حروف تہجی انھے آسان اتے سادے سی کہ دنیا بھر دی وکھ وکھ قوماں نے اسنوں لیا ۔ میسوپوٹیمیا دی آرامی لپی ، یورپ دی یونانی لپی اتے رومی لپی ، مشرق وسطی دی عبرانی لپی ، عربی لپی ، ثمودی ، نبتی ، افریقہ دی حبشی لپی اتے ہندوستان دی برہمی لپی، فونیقیاں دی فونیقی لپی توں ہی حاصل کیتیاں ہن ۔

جتھے فونیقی قوم دی ایہہ لپی پرانی آرامی ، نبتی ، عربی ، یونانی ، پرانی لاطینی اتے ماڈرن رومن بولیان وچّ پہنچ کے تبدیل ہُندی گئی ۔ اتھے اوہناں قوماں نے وی اپنے لپی وچّ تبدیلی پیدا کیتی جو تصویری اتے علامتی لپی استعمال کردے سی ، مثلاً میسو پوٹیمیا دی سمیری , عکادی اتے مصر دی مصری تصویری لپی لپی ۔

ہور ویکھو

• فونیقی لپی

حوالے