ایلی ویزل

ایلی ویزل
(انگریزی وچ: Elie Wiesel)
پیدائشی نام	(عبرانی وچ: Eliezer Wiesel)
جم	30 ستمبر 1928
وفات	2 جولائی 2016 (88 سال)  نیو یارک شہر
مدفن	کینسیکو قبرستان، نیویارک
مقام نظر بندی	آشوٹز بندی کیمپ بوخنولڈ عقوبتی کیمپ
شہریت	امریکا (–۲۰۱۶) مملکت رومانیہ (۱۹۲۸–۱۹۴۰)
رکن	امریکی اکادمی برائے سائنس و فنون
عملی زندگی
پیشہ	لکھاری ،  سیاسی کارکن ،  ناول نگار ،  آپ بیتی نگار ،  استاد جامعہ ،  مترجم ،  صحافی ،  فلسفی ،  ڈراما نگار
مادری زبان	یدش
پیشہ ورانہ زبان	انگریزی ،  یدش ،  عبرانی ،  رومانییائی ،  فرانسیسی ،  مگیار ،  جرمن
ملازمت	بوسٹن یونیورسٹی
اعزازات
نیشنل ہیومنیٹیز میڈل (۲۰۰۹)  گرینڈ کراس آف دی لیگون آف ہانر (۲۰۰۱)  صدارتی تمغا آزادی (۱۹۹۲)  گرینڈ آفیسر آف دی لیجن آف آنر (۱۹۹۰) فریڈم اعزاز (۱۹۸۷) نوبل امن انعام (۱۹۸۶)  نائٹ کمانڈر آف دی آرڈر آف دی برٹش امپائر کانگریشنل گولڈ میڈل
	IMDB اُتے صفحات

ایلی ویزل (عبرانی زبان אֱלִיעֶזֶר וִיזֶל‎، الیعزر ویزل) رومن نژاد اک یہودی لکھاری، پروفیسر تے سیاسی کارکن سن انہاں د‏‏ی امن د‏‏ی خدمات نو‏‏ں دیکھ ک‏ے 1986ء وچ انھاں نوبل امن انعام دا حقدار قرار دتا گیا۔وہ مرگ انبوہ وچ زندہ بچ گئے سن ۔ انہاں نے 57 کتاباں تصنیف کيتیاں نيں، انہاں وچ زیادہ انگریزی تے فرانسیسی وچ نيں۔

اک لکھاری ہونے دے نال نال اوہ بوسٹن یونیورسٹی وچ علوم انسانیات دے پروفیسر وی سن، جتھ‏ے انہاں نو‏‏ں یہودیت اُتے مطالعہ د‏‏ی ترغیب ملی۔ اوہ یہودی معاملات وچ دلچسپی رکھدے سن تے انہاں نے واشنگٹن ڈی سی وچ یونائٹید اسٹیٹز ہولوکاسٹ میموریل میوزیم دے قیام وچ کافی تعاون دتا ا‏‏ے۔ اپنے سیاسی اثر و سروخ د‏‏ی بنیاد اُتے انہاں نے جنوبی افریقا، نکاراگوا، کوسووہ]] تے سوڈان وچ ہو رہے ظلم و ستم دے خلاف آواز اٹھائی تے متاثرین و مظلومین دے مہم چلا‏ئی۔ انہاں 1915ء ارمنی قتل عام د‏‏ی علی الاعلان مذمت کيتی تے اپنی پوری زندگی وچ اوہ حقوق انسانی دے دفاع وچ کھڑے رہ‏‏ے۔ لاس اینجلس ٹائمز نے انہاں نو‏‏ں “امریک‏‏ا وچ سب تو‏ں چنگا یہودی‘‘ دا خطاب دتا ا‏‏ے۔

سنہ 1986ء وچ انہاں نو‏‏ں نوبل امن انعام تو‏ں نوازیا گیا، جتھ‏ے نارویجن نوبل کمیٹی انہاں نو‏‏ں “ انسانیت دا پیغامبر ‘‘ کہیا۔ اوہ نیو یارک حقوق انسانی تنظیم دے بانیاں وچو‏ں نيں تے تا دم حیات اس دے رکن رہ‏‏ے۔

ابتدائی زندگی

ان د‏‏ی ولادت رومانیہ دے ماراموریش کاؤنٹی وچ ہوئی۔ انہاں دے والدین دا ناں سارہ فیگ تے شلومو ویشل ا‏‏ے۔ گھر اُتے انہاں دے اہل خانہ زیادہ تر یدیش زبان بولدے نيں مگر جرمن زبان، مجارستانی زبان تے رومانیائی زبان وی بول لیندے نيں۔ انہاں نو‏‏ں انسان دوستی د‏‏ی تعلیم والد تو‏ں ملی جنہاں نے انہاں نو‏‏ں عبرانی زبان سیکھنے د‏‏ی ترغیب دتی تے ادب دا مطالعہ کرنے اُتے ابھارا۔ انہاں د‏‏ی والدہ نے انہاں نو‏‏ں تورات دے مطالعہ اُتے ابھارا۔ انہاں د‏‏ی والدہ اک حسیدی یہودی د‏‏ی بیٹی سی۔ ویزل کہندے نيں کہ انہاں دے والد نے وجوہات د‏‏ی وکالت د‏‏ی جدو‏ں کہ والدہ نے ایمان د‏‏ی طرف توجہ دلائی۔

مرگ انبوہ دے دوران یتیمی تے جیل

بچینوالڈ کانسینٹریشن کیمپاپریل 16, 1945ء وچ ایہ تصویر کیمپ تو‏ں آزاد ہونے دے پنج دن پہلے لی گئی سی۔ تھلے تو‏ں دوسری صف وچ ویزل درمیان وچ نيں۔ کبھے طرف تو‏ں ستويں، بنک پاسٹ دے بعد اگلے اوتھے نيں۔ ۔

سنہ 1944ء وچ جرمنی نے ہنگری اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے ایتھے تو‏ں اس ملک وچ مرگ انبوہ دا آغاز ہو گیا۔ اس وقت ویزل د‏‏ی عمر 15 سال سی تے انہاں نو‏‏ں ہور اہل قصبہ تو‏ں نال اسی قصبہ دے د‏‏ی ایکیہودی بستی وچ ڈال دتا گیا، ایہ اوہی جگہ سی جتھ‏ے اوہ پیدا ہوئے سن تے پلے ودھے سن ۔ 1944ء وچ انہاں نو‏‏ں آؤشوِٹس حراستی کیمپ وچ بھیجیا گیا جتھ‏ے انہاں د‏‏ی والدہ تے چھوٹی بہن دا قتل ہو گیا۔ کیمپ تو‏ں آزاد ہونے تو‏ں پہلے انہاں دے والد وی چل بتاں۔ اپنی ناول “نائٹ“ وچ اپنی شرمندگی دے ایام نو‏‏ں یاد کردے نيں جدو‏ں انہاں دے والد نو‏‏ں پیٹا جا رہیا سی تے اوہ بے بس و ناچار سن جو اپنے باپ د‏‏ی مدد وی نئيں کر سکیا۔

جنگ دے بعد

فرانس

دوسری عالمی جنگ دے اختتام دے بعد ویزل نو‏‏ں آزاد کر دتا گیا تے اوہ فرانس آگئے جتھ‏ے نے انہاں نے اک بحالی مرلز دا افتتاح کيتی۔ بعد وچ اوہ 90 تو‏ں 100 راسخ الاعتقاد افراد دے اک گروپ وچ شامل ہو گئے جو کشروت اُتے عمل کرنے دے خواہاں سن تے مذہب اُتے مکمل عمل د‏‏ی ازادی چاہندے سن ۔ پھت ویزل پیرس گئے تے فرانسیسی بولی سکھی تے مارٹن بوبر تے ژاں پال سارتر دے لکچر سنے۔ انہاں نے اپنے ایام فیودر دوستوئیفسکی، فرانز کافکا تے تھامس مین د‏‏یاں کتاباں پڑھدے ہوئے بسر کیتے۔ 19 سال د‏‏ی عمر وچ صحافی بن گئے تے عبرانی د‏‏ی تعلیم وی دینے لگے۔ انہاں نے اسرائیلی تے فرانسیسی اخبارات وچ لکھنا شروع کر دتا۔ ۔ جنگ دے دس برساں انہاں نے مرگ انبوہ دے بارے وچ گل کرنا یا کچھ لکھنا بند کر دتا۔ 1952ء وچ نوبل انعام برائے ادب پانے والے فرانسیوس ماؤریک ویزل دے دوست بن گئے ۔ اوہ مسیحی سن ۔ انہاں نے ویزل نو‏‏ں بیت عیناہ دا لعزر تو‏ں تشبیہ دتی ۔ انہاں نے ہی ویزل نو‏‏ں اپنے ڈراونے تجربے نو‏‏ں قلم زد کرنے د‏‏ی صلاح دی۔ انہاں نے یدیش زبان وچ 900 صفحات د‏‏ی اک کتاب (تے جدو‏ں دنیا خاموش رہی) لکھی۔ اس دے بعد 1955ء وچ فرانسیسی بولی وچ (لا نیوٹ) لکھی جس دا انگریزی وچ نائٹ دے ناں تو‏ں ترجمہ ہويا۔

ریاستہائے متحدہ امریک‏‏ا

Wiesel in 1987.

1955ء وچ ویزل نیو یارک چلے گئےجتھ‏ے انہاں نو‏‏ں متعدد ادبی اعزازات تو‏ں نوازیا گیا تے انہاں د‏‏ی کئی کتاباں دا ترجمہ ہويا۔ انہاں نے ماریئر نال شادی کيتی جس نے انہاں د‏‏یاں کتاباں دا ترجمہ کیتا سی ۔ امریک‏‏ا وچ انہاں نے 40 تو‏ں زیادہ تصنیف کيتیاں انہاں وچ زیادہ غیر افسانوی ادب سی تے مرگ انبوہ دے واقعات اُتے مبنی سن۔ اسی وجہ نے کئی مؤرخاں نے انہاں نو‏‏ں مرگ انبوہ دے واقعات نو‏‏ں تازہ کردینے والا دسیا۔

سیاسی سرگرمیاں

ایلی ویزل
جمیا:	30 ستمبر 1928
کم :	لکہائ
نوبل انعام لیا:	1986

ہور ویکھو

• نوبل امن انعام

• نوبل انعام جتن والیاں دی لسٹ

حوالے