ملالہ یوسفزئی
ملالہ یوسفزئی | |
---|---|
(پشتو وچ: ملاله یوسفزۍ)،(اردو وچ: ملالہ یوسفزئی) | |
جم | 12 جولائی 1997 (27 سال)[۱][۲][۳][۴][۵] |
وفات |
|
رہائش | برمنگم |
شہریت | پاکستان [۶] |
ہور نام | گل مکئی |
مذہب | اسلام |
مذہب | سنی اسلام [۷] |
شریک حیات | عصر ملک [۸] |
والد | ضیاء الدین یوسفزئی |
والدہ | تورپکئی یوسفزئی |
عملی زندگی | |
مادر علمی | ایڈجباسٹن ہائی اسکول (۲۰۱۳–۲۰۱۷)[۶] |
تخصص تعلیم | Philosophy, Politics and Economics |
پیشہ | بلاگ نویس ، کارکن انسانی حقوق [۶]، یاداشت نگار ، لکھاری [۱۰]، حقوق نسوان کی کارکن |
پیشہ ورانہ زبان | انگریزی [۱۱]، اردو ، پشتو |
تحریک | بچوں کے حقوق ، حقوق نسواں |
اعزازات | |
100 خواتین (بی بی سی) (۲۰۲۱)[۱۲] نوبل امن انعام (۲۰۱۴)[۱۳] |
|
نامزدگیاں | |
نوبل امن انعام (۲۰۱۴) بچوں کا عالمی امن انعام (۲۰۱۱) ملالہ قومی امن انعام (۲۰۱۱) |
|
ویب سائٹ | |
ویب سائٹ | باضابطہ ویب سائٹ (انگریزی ) |
IMDB اُتے صفحہ | |
ترمیم |
ملالہ یوسف زئی (ولادت: 12 جنوری، 1997ء) پاکستان وچ پیدا ہونے والی خواتین دی تعلیم دی سرگرم رکن اے تے اسنوں کسی وی شعبے وچ نوبل انعام وصول کرنے والے سب توں کم سن فرد ہونے دا اعزاز حاصل اے۔ اس دی وجہ شہرت اپنے آبائی علاقے سوات تے خیبر پختونخوا وچ انسانی حقوق، تعلیم تے حقوق نسواں دے حق وچ کم کرنا اے جدوں مقامی طالبان نے لڑکیوں نوں اسکول جانے توں روک دتا سی۔ ہن ملالہ دی تحریک بین الاقوامی درجہ اختیار کرچکی اے ۔
ملاله یوسفزئی (جمی: 12 جولائی 1997) مینگورا، ضلع سوات پاکستان دی اک سکول پڑھاکو اے۔ اوہدی مانتا کڑیاں دی پڑھائی تے حقاں لئی بولن تے اے۔ ایہناں گلاں تے 9 اکتوبر 2012 وچ اوہنوں سر وچ گولی ماری گئی۔ ملالہ نوں 2014 دا امن دا نوبل انعام دتا گیا۔
ملاله یوسفزئی 12 جولائی 1997 نوں مینگورا، ضلع سوات، پاکستان وچ جمی۔ ضیاءالدین اوہدا پیو شاعر تے اک سکول چلاندا اے۔ اوہدے دو نکے پرآ نیں۔ اوہدے پیو نے اوہدی پڑھائی سکھلائی چآ نال کیتی تے اوہنوں اگے ودن وج ہلہ شیری دتی۔ ملاله اپنے پڑھائی دے حق لئی ستمبر 1908 توں نکی عمر وچ ای بولن لگی۔ اوہدا پیو اوہنوں پشاور پریس کلب وچ لیایا تے اوتھے اوہ طالبان دے اوہدے پڑھن دے حق نوں روکن دے خلاف بولی۔
2009 دے مڈھ وچ اوہ بی بی سی دے اردو بلاگر وچ اپنے علاقے وچ طالبان دے ہتھوں ہون والی تباہی بارے لکھن لگی۔ امریکی اخبار نیویارک ٹائمز نے اوہدے تے اک وڈیو فلم بنای جیہڑی ایہدے جیون تے سوات بارے اے۔ 2009 وچ اوہدی ملنی اچیچے امریکی سفیر ہالبروک نال ہوئی۔ جیو ٹی وی چینل دے پروگرام کیپیٹل ٹاک وچ اوہدے تے پروکرام کیتا جاندا اے۔ اکتوبر 2011 وچ ڈسمونڈ ٹوٹو ملالہ نوں نیاناں دا امن انعام دین دا ہوکا دیندا اے تے اوہدی مانتا پورے پاکستان تک اپڑدی اے۔ 2 مہینے مگروں اوہنوں پاکستان ولوں نیشنل یوتھ پیس ایوارڈ دتا جاندا اے۔ 3 جنوری 2012 نوں سوات وچ اک سیکنڈری سکول دا ناں اوہدے ناں تے رکھیا جاندا اے۔ 15 اکتوبر 2012 نوں اوہنوں تمغہ شجاعت دتا گیا۔
9 اکتوبر 1912 نوں اوہنوں سکول جان لگیاں اک طالبان نے سر وچ دو گولیاں ماریاں۔ ملالہ نوں ہیلی کاپٹر وچ پا کے پہلے پشاور تے فیر 11 اکتوبر نوں راولپنڈی لیایا گیا۔ 13 اکتوبر نوں اوہنے اپنے چارے ہتھ پیر ہلاۓ۔ 15 اکتوبر نوں اوہنوں ہور علاج لئی برمنگم، برطانیہ پیجیا گیا۔
عالمی تلیم لئی اقوام متحدہ دے سفارتی وزیر گورڈن براؤن نے "میں ملالہ آں" دے ناں تے اک گزارش دا مڈھ کیتا اے جیدی مانگ اے کہ 2015 تک دنیا چ تمام جواک سکولاں وچ ہون۔
یونائیٹڈ نیشنز دے سیکریٹری جنرل بین کی مون نے 10 نومبر نوں " ملالہ دیہاڑہ" منان دا سدا دتا اے۔
علاقے وچ اسکولاں دا اک سلسلہ ملالہ دے خاندان دی ملکیت اے۔ 2009ء دی ابتدا وچ گیارہ یا بارہ سالہ ملالہ نے "گل مکئی" دے قلمی ناں توں بی بی سی دے لئی اک بلاگ لکھیا جس وچ اس نے طالبان دی طرف توں وادی اُتے قبضے دے خلاف لکھیا سی تے اپنی رائے دتی سی کہ علاقے وچ لڑکیوں دی تعلیم اُتے توجہ دتی جانی چاہیے۔ اگلی گرمیاں وچ جدوں پاکستانی فوج نے سوات دی دوسری جنگ وچ اس علاقے توں طالبان دا خاتمہ کيتا تاں نیویارک ٹائمز دے صحافی ایڈم بی ایلک نے ملالہ دی زندگی دے بارے ڈاکومنٹری بنائی۔ ملالہ مشہور ہوئے گئی تے اس دے انٹرویو اخبارات تے ٹی وی دی زینت بننے لگے۔ اس دا ناں بین الاقوامی امن ایوارڈ برائے اطفال دے لئی جنوبی افریقا دے ڈیسمنڈ ٹوٹو نے پیش کيتا۔
9 اکتوبر، 2012ء نوں ملالہ اسکول جانے دے لئی بس اُتے سوار ہوئی۔ اک مسلح شخص نے بس روک کر اس دا ناں پُچھیا تے اس اُتے پستول تان کر تن گولیاں چلاواں۔ اک گولی اس دے ماتھے دے کھبے جانب لگی اورکھوپئی دی ہڈی دے نال نال کھل دے تھلے توں حرکت کردی ہوئی اس دے کندھے وچ جا گھسی۔ حملے دے کئی روز تک ملالہ بے ہوش رہی تے اس دی حالت نازک سی۔ اُتے جدوں اس دی حالت کچھ بہتر ہوئی تاں اسنوں برمنگہم دے کوئین الزبتھ ہسپتال نوں بھیج دتا گیا تاکہ اس دی صحت بحال ہوئے۔ 12 اکتوبر نوں پاکستانی 50 مذہبی علما نے ملالہ دے قتل دی کوشش دے خلاف فتویٰ دتا۔ اُتے کئی پاکستانی حالے تک ایہ سمجھدے نيں کہ ایہ حملہ سی آئی اے نے کرایا سی تے اس بارے سازشی نظریات پائے جاندے نيں۔
اس قاتلانہ حملے دی وجہ توں قومی تے بین الاقوامی طور اُتے ملالہ دی حمایت وچ اچانک وادھا ہويا۔ ڈوئچے ویلے نے جنوری 2013ء وچ ملالہ دے بارے لکھیا کہ اوہ دنیا دی مشہور ترین کم عمر بچی بن گئی اے۔ اقوام متحدہ دے عالمی تعلیم دے نمائندے گورڈن براؤن نے اقوامِ متحدہ دی اک پٹیشن بنام "ميں ملالہ ہاں" جاری دی تے مطالبہ کيتا کہ دنیا بھر دے تمام بچےآں نوں 2015ء دے اواخر تک اسکول بھیجیا جائے۔ اس دے نتیجے وچ پاکستان وچ پہلی بار تعلیم دے حق دا بل منظور ہويا۔ 29 اپریل 2013ء نوں ملالہ نوں ٹائم میگزین دے اولین صفحے اُتے جگہ ملی تے اسنوں دنیا دے 100 با اثر ترین افراد وچوں اک گردانا گیا۔ ملالہ پاکستان دے پہلے یوتھ پیس پرائز دی وصول کنندہ اے۔
12 جولائی 2013ء نوں ملالہ نے اقوامِ متحدہ دے صدر دفتر وچ خطاب کيتا تے مطالبہ کيتا کہ دنیا بھر وچ تعلیم تک رسائی دتی جائے۔ ستمبر 2013ء وچ ملالہ نے برمنگہم دی لائبریری دا باضابطہ افتتاح کيتا۔ ملالہ نوں 2013ء دا سخاروو انعام وی ملا۔ 16 اکتوبر 2013ء نوں حکومتِ کینیڈا نے اعلان کيتا کہ کینیڈا دی پارلیمان ملالہ نوں کینیڈا دی اعزازی شہریت دینے دے بارے بحث کر رہی اے۔ فروری 2014ء نوں سوئیڈن وچ ملالہ نوں ورلڈ چلڈرن پرائز دے لئی نامزد کيتا گیا۔ 15 مئی 2014ء نوں ملالہ نوں یونیورسٹی آف کنگز کالج، ہیلی فیکس دی جانب توں اعزازی ڈاکٹریٹ دتی گئی۔
10 اکتوبر 2014ء نوں ملالہ نوں بچےآں تے کم عمر افراد دی آزادی تے تمام بچےآں نوں تعلیم دے حق دے بارے جدوجہد کرنے اُتے 2014ء دے نوبل امن انعام دتا گیا جس وچ انہاں دے نال انڈیا دے کیلاش ستیارتھی شامل نيں۔ ڈاکٹر عبد السلام نوں 1979ء وچ طبعیات دے نوبل انعام دے بعد ملالہ نوبل انعام پانے والی دوسری پاکستانی بن گئی اے۔
مڈھلا جیون
[سودھو]بچپن
[سودھو]ملالہ 12 جولائی، 1997ء نوں پاکستان دے شمال مغربی صوبے خیبر پختونخوا دے ضلع سوات وچ پیدا ہوئی۔ ملالہ دا تعلق سنی مسلم خاندان توں اے جو پشتون نسل نال تعلق رکھدے نيں۔ اس دا ناں ملالہ رکھیا گیا جو ملال توں نکلیا اے تے ناں وجہ میوند دی ملالہ سی جو جنوبی افغانستان دی اک مشہور پشتون شاعرہ تے جنگجو خاتون سی۔ یوسفزئی اس دے قبیلے نوں ظاہر کردا اے۔ ملالہ اپنے شہر مینگورہ وچ اپنے دو چھوٹے بھائیاں، والدین ضیاء الدین تے تور پکئی تے دو پالتو مرغیاں دے نال رہندی سی۔ سوات مشہور سیاحتی علاقہ اے تے اک بار ملکہ الزبتھ دوم نے ایتھے دی سیر کيتی سی تے اسنوں مشرق دا سوئٹزرلینڈ قرار دتا سی۔
ملالہ نوں پشتو، انگریزی تے اردو اُتے عبور حاصل اے تے اس نے زیادہ تر تعلیم اپنے والد توں پائی اے۔ ضیاء الدین یوسفزئی جو اک شاعر ہونے دے نال نال اسکولاں دا اک سلسلہ یعنی چین آف اسکولز وی چلاندے نيں۔ ملالہ نے اک بار ڈاکٹر بننے دی خواہش ظاہر کيتی سی اُتے فیر اپنے والد دی رہنمائی وچ سیاست دان بننے نوں ترجیح دتی اے۔ ملالہ دے والد نے اپنی بیٹی نوں خصوصی توجہ دتی اے تے جدوں ہور بچے سو جاندے سن تاں ملالہ نوں رات گئے تک جانے دی اجازت ہُندی سی تے اوہ لوک سیاست اُتے گل کردے سن ۔
ملالہ نے ستمبر 2008ء توں تعلیمی حقوق دے بارے گل کرنا شروع کيتی سی جدوں اس دے والد اسنوں پہلی بار پشاور پریس کلب توں خطاب کرنے لے گئے سن ۔ ملالہ نے اپنی تقریر وچ ایہ گل کہی کہ "طالبان دی جرات کِداں ہوئی کہ اوہ میرے تعلیم دے حق دی راہ وچ رکاوٹ بنیاں"۔
بطور بی بی سی بلجے
[سودھو]2008ء دے اواخر وچ بی بی سی اردو دے عامر احمد خان تے رفقا نے وادئ سوات وچ طالبان دے بڑھدے ہوئے اثرات دے بارے کم کرنے دا سوچیا۔ انہاں نے سوچیا کہ کیوں نہ وادئ سوات توں کوئی لڑکی اپنی شناخت چھپا کر واقعات دے بارے لکھنا شروع کر دے۔ پشاور وچ انہاں دا نمائندہ عبد الحئی کاکڑ مقامی اسکول ٹیچر ضیاء الدین یوسفزئی توں رابطے وچ سی۔ اُتے بچیاں دے والدین نے ہمیشہ ایہ کہہ کے انکار کر دتا کہ اس توں انہاں دے خاندان نوں سخت خطرات لاحق ہوئے جاندے۔ آخرکار ضیاء الدین نے اپنی گیارہ سالہ بیٹی دا ناں پیش کيتا۔ اس وقت تک طالبان ملا فضل اللہ دی قیادت وچ وادئ سوات اُتے قبضہ شروع کر چکے سن تے ٹیلی ویژن، موسیقی تے لڑکیوں دے اسکول زبردستی بند کرائے جا رہے سن تے خواتین نوں خریداری دے لئی نکلنے توں روکیا جا رہیا سی۔ پولیس اہلکاراں دی سر بریدہ لاشاں چوکاں اُتے لٹکی ملدیاں سن۔ پہلے پہل اک لڑکی عائشہ نے ڈائری لکھنے دی ہامی بھری لیکن فیر اس دے والدین نے طالبان توں لاحق خطرات دے پیشِ نظر اسنوں روک دتا۔ اس طرح اس توں چار سال چھوٹی تے ستويں جماعت دی بچی ملالہ نے اس کم دا ذمہ لیا۔ بی بی سی دے ایڈیٹراں نے اسنوں فوراً منظور کر ليا۔
کل رات ميں نے فوجی ہیلی کاپٹراں تے طالبان توں متعلق بھیانک خواب دیکھیا۔ وادئ سوات وچ فوجی آپریشن دے آغاز توں ہی مینوں ایداں دے خواب آ رہے نيں۔ امی نے ناشتا بنایا تے وچ کھا کر اسکول چلی گئی۔ اسکول جاندے ہوئے مینوں ڈر لگ رہیا سی کیونجے طالبان نے لڑکیوں دے اسکول جانے اُتے پابندی لگائی ہوئی اے۔
27 وچوں صرف 11 لڑکیاں ہی اسکول آئی سن کیونجے انہاں نوں طالبان توں خطرہ سی۔ میری کئی سہیلیاں اپنے خاندان والےآں دے نال پشاور منتقل ہوئے گئی نيں۔
ملالہ یوسف زئی، 3 جنوری، 2009ء بی بی بلاگ اینٹری
بی بی سی اردو دے اک سابقہ مدیر نے کہیا کہ "ہم سوات وچ سیاست تے دہشت گردی دے بارے لکھ تاں رہے نيں لیکن سانوں عام افراد دی رائے دا علم نئيں جو طالبان دے خوف وچ جی رہے نيں۔" چونکہ ایہ لوک ملالہ دی حفاظت دے لئی پریشان سن، اس لئی انہاں نے قلمی ناں اُتے زور دتا۔ ملالہ دے بلاگ نوں "گل مکئی" دا ناں دتا گیا تے ایہ ناں وی پشتو روایات توں لیا گیا سی۔
3 جنوری، 2009ء نوں ملالہ نے پہلی انٹری بھیجی۔ طریقہ ایہ سی کہ ملالہ ہتھ توں لکھ کے رپورٹر نوں دیندی جو سکین کر کے اسنوں اگے ای میل کر دیندا۔ بلاگ توں ملالہ دی سوچ دا پتہ چلدا اے جو سوات دی پہلی جنگ، لڑکیوں دا کم اسکول آنا تے فیر اسکول دے بند ہونے دے بارے لکھی گئی سن۔
مینگورہ وچ طالبان نے اعلان کر دتا سی کہ 15 جنوری، 2009ء دے بعد توں کوئی لڑکی اسکول نئيں جائے گی۔ اس وقت تک طالبان لڑکیوں دے 100 توں زیادہ اسکول تباہ کر چکے سن ۔ اس تریخ توں اک رات پہلے توپاں دی آواز توں ملالہ کئی بار جاگی۔ اگلے دن ملالہ نے اخبار وچ اپنے بلاگ دی پہلی تحریر دے اقتباست پڑھے۔
اسکول توں بے دخلی
[سودھو]پابندی دے بعد طالبان نے لڑکیوں دے اسکول تباہ کرنے دا سلسلہ جاری رکھیا۔ پنج روز بعد ملالہ نے اپنے بلاگ وچ لکھیا کہ "ميں حالے وی اپنے امتحانات دی تیاری کر رہی ہاں جو تعطیلات دے بعد نيں، جے طالبان نے لڑکیوں نوں اسکول جانے دی اجازت دتی تو۔ سانوں امتحان دے سلسلے وچ متعلقہ ابواب دا بتا دتا گیا اے لیکن میرا دل پڑھنے نوں نئيں چاہندا۔ ایسا لگدا اے کہ درجناں اسکولاں دی تباہی تے سینکڑاں دی بندش دے بعد فوج نوں کارروائی دا خیال آیا اے۔ جے اوہ پہلے کارروائی کرلیندے تاں نوبت ایتھے تک نہ پہنچکی۔“
ملالہ یوسفزئی 24 جنوری، 2009ء بی بی سی بلاگ انٹری
فروری 2009ء وچ لڑکیوں دے اسکول بند رہے۔ اظہارِ یکجہتی دے لئی لڑکےآں دے اسکول وی 9 فروری تک بند رکھے گئے۔ 7 فروری نوں جدوں ملالہ تے اس دے بھائی واپس مینگورہ لوٹے تاں سڑکاں خالیاں سن تے ہر طرف عجیب سی خاموشی چھائی سی۔ جدوں بہن بھائی اپنی ماں دے لئی تحفہ خریدنے بازار گئے تاں بازار بند سن ۔ حالانکہ ایہ بازار عام حالات وچ رات گئے تک کھلے رہندے سن ۔ انہاں دے گھر نوں وی پرت لیا گیا سی تے انہاں دا ٹی وی وی چوری ہوئے چکيا سی۔
لڑکےآں دے اسکول کھلنے دے بعد طالبان نے لڑکیوں دی تعلیم انہاں ادارےآں وچ جاری رکھنے دی اجازت دتی جتھے مخلوط تعلیم ہُندی سی۔ اُتے لڑکیوں دے اسکول بند رہے۔ ملالہ دے مطابق 700 وچوں محض 70 اسکول آئے۔
15 فروری نوں مینگورہ دی سڑکاں توں فائرنگ دی آوازاں آئیاں اُتے ملالہ نوں اس دے والد نے تسلی دتی کہ ایہ فائرنگ امن دی بحالی دے لئی ہوئے رہی اے۔ اخبار وچ خبر سی کہ حکومت تے دہشت گرد امن معاہدے اُتے دستخط کرنے لگے نيں۔ طالبان نے امن معاہدے دا ذکر اپنے ایف ایم ریڈیو اُتے کيتا تے فائرنگ شدت اختیار کر گئی۔ 18 فروری نوں "کیپٹل ٹاک" اُتے ملالہ نے طالبان دے خلاف گل کيتی۔ تن دن بعد مولانا فضل اللہ نے اپنے ایف ایم ریڈیو چینل اُتے اعلان کيتا کہ 17 مارچ نوں ہونے والے امتحانات تک طالبات اسکول جا سکدیاں نيں لیکن انہاں نوں برقعے اوڑھنے ہون گے۔
10 اکتوبر 2014 نوں ملالہ نوں امن دا نوبل انعام دتا گیا۔
ملاله یوسفزئی | |
جمی: | 12 جولائی 1997 |
جمن پو: | مینگورا، پاکستان |
ایوارڈ : | امن دا نوبل انعام |
گن: | کڑیاں دی پڑھائی لئی بولن آلی |
اسکول دا دوبارہ کھلنا
[سودھو]25 فروری نوں ملالہ نے لکھیا کہ "ہم پہلے دی طرح جماعت وچ خوب کھیلے تے وڈا مزہ آیا"۔ یکم مارچ نوں 27 وچوں 19 طالبات حاضر سن۔ اُتے طالبان وی علاقے وچ کافی متحرک دکھادی دے رہے سن ۔ گولہ باری جاری سی تے عام لوکاں دی مدد نوں آنے والی امدادی اشیاء پرت لی گئی سن۔ دو دن بعد ملالہ نے لکھیا کہ فوج تے طالبان دے درمیان جھڑپاں جاری نيں تے گولہ باری دی آواز سنائی دے دیندی اے۔ "لوک ڈرے ہوئے نيں کہ شاید امن زیادہ دیر برقرار نہ رہ سکے۔ کئی لوک کہہ رہے نيں کہ امن معاہدہ عارضی طور اُتے لڑیائی وچ وقفہ اے۔"
9 مارچ نوں ملالہ نے اپنے سائنس دے پرچے دا لکھیا جو کافی چنگا ہويا سی۔ اس نے ہور لکھیا کہ طالبان ہن پہلے دی طرح گڈیاں دی تلاشی نئيں لیندے۔ 12 مارچ، 2009ء نوں بلاگ ختم ہوئے گیا۔
بطور بے دخل فرد
[سودھو]بی بی سی دی ڈائری ختم ہونے دے بعد ملالہ تے اس دے والد توں نیو یارک ٹائمز دے رپورٹر ایڈمز بی ایلیک نے اک ڈاکومنٹری فلمانے دے سلسلے وچ رابطہ کيتا۔ مئی وچ پاکستانی فوج نے سوات دی دوسری جنگ دے دوران علاقے دا انتظام سنبھال لیا۔ مینگورہ نوں خالی کرا دتا گیا تے ملالہ دا خاندان وکھ وکھ ہوئے گیا۔ والد نے پشاور دا رخ کيتا تاکہ احتجاج کر سکن جدوں کہ ملالہ دیہات وچ اپنے رشتہ داراں دے ہاں چلی گئی۔ ڈاکومنٹری وچ ملالہ نے کہیا کہ "مینوں بہت بوریت ہوئے رہی اے۔ کوئی کتاب وی نئيں اے پڑھنے نوں۔"
اسی ماہ طالبان دے خلاف بولنے اُتے طالبان دے ریڈیو اُتے ملالہ دے والد نوں موت دی دھمکی دتی گئی۔ ملالہ اپنے والد دے کماں توں بہت متائثر ہوئی۔ ايسے سال موسمِ گرما وچ ملالہ نے ڈاکٹر دی بجائے سیاست دان بننے دا سوچیا۔
"اب میرا نواں خواب اے کہ وچ اپنے ملک نوں بچانے دے لئی سیاست دان بناں۔ ساڈے ملک نوں کئی بحراناں دا سامنا اے۔ وچ انہاں نوں ختم کرنا چاہندی ہون۔"
ملالہ یوسفزئی کلاس ڈسمسڈ (ڈاکومنٹری)
جولائی دے اوائل وچ مہاجر کیمپ پوری طرح بھر گئے سن ۔ وزیرِ اعظم نے اعلان کيتا کہ وادئ سوات ہن محفوظ اے تے لوک اپنے گھراں نوں پرت سکدے نيں۔ پاکستانی فوج نے طالبان نوں شہراں توں دور دیہاتاں نوں دھکیل دتا اے۔ ملالہ دا خاندان جمع ہوئے کے 24 جولائی، 2009ء نوں واپس پرت آیا۔ راستے وچ اوہ تے ہور کارکن امریکی صدر اوبامہ دے افغانستان تے پاکستان دے لئی خصوصی نمائندے رچرڈ ہالبروک توں ملے۔ ملالہ نے ہالبروک توں درخواست کيتی کہ "محترم سفیر، جے آپ تعلیم دے حوالے توں ساڈی مدد کر سکن تاں براہ کرم ضرور کرن۔" جدوں اوہ واپس لوٹے تاں پتہ چلا کہ انہاں دا گھر محفوظ اے لیکن اسکول نوں معمولی نقصان پہنچیا سی۔
ابتدائی سیاسی کردار تے سرگرمیاں
[سودھو]"مینوں یقین اے کہ سوشلزم ہی واحد حل اے تے وچ اپنے تمام ساتھیاں توں کہندی ہاں کہ اسنوں کامیابی توں ہمکنار کراواں۔ اس طرح اسيں عدم برداشت تے عدم تحفظ توں نجات پا سکدے نيں۔" ملالہ یوسفزئی دا پیغام 32 ويں پاکستانی اجتماع برائے آئی ایم ٹی
ڈاکومنٹری دے بعد ملالہ دے انٹرویو پشتو زبان دے ٹی وی چینل اے وی ٹی خیبر، اردو روزنامہ اج تے کینیڈا دے ٹورنٹو سٹار وچ شائع ہوئے۔ کیپٹل ٹاک وچ دوسری بار ملالہ 19 اگست، 2009ء وچ آئی۔ بی بی سی دے بلاگ دے حوالے توں ملالہ دی اصل شناخت دسمبر 2009ء تک واضح ہوئے چکی سی۔ بعد وچ ملالہ ٹیلی ویژن اُتے خواتین دی تعلیم دے حق وچ بیان دینے لگی۔
اکتوبر 2011ء وچ جنوبی افریقہ توں انسانی حقوق دے کارکن آرچ بشپ ڈیسمنڈ ٹوٹو نے ملالہ نوں بچےآں دے بین الاقوامی امن اعزاز دے لئی نامزد کيتا۔ ایہ اعزاز ہالینڈ دی اک تنطیم دیندی اے۔ ملالہ اس اعزاز دے لئی نامزد ہونے والی پہلی پاکستانی اے۔ اُتے ایہ اعزاز ملالہ نوں نہ مل سکیا۔
دو ماہ بعد پاکستان دے پہلے امن انعام برائے نواجوانان پانے دا اعزاز ملالہ نوں حاصل ہويا تے اس دی شہرت ہور ودھ گئی۔ ایہ اعزاز اس وقت دے وزیرِ اعظم یوسف رضا گیلانی نے 19 دسمبر، 2011ء نوں دتا۔
قاتلانہ حملہ
[سودھو]جداں جداں ملالہ دی شہرت ودھدتی گئی، اس دی زندگی نوں لاحق خطرات وی زیادہ ہُندے گئے۔ اخباراں وچ ملالہ نوں قتل دی دھمکیاں چھاپ کر اس دی دہلیز توں گھر دے اندر سُٹ دتے جاندے سن ۔ فیس بک اُتے وی ملالہ نوں دھمکیاں دتی جانے لگاں تے اس دے ناں توں فرضی کھاندے بننے لگ گئے۔ جدوں سب تدبیراں ناکام رہیاں تاں طالبان نے اعلان کيتا کہ اوہ راست اقدام اُتے مجبور ہوئے گئے نيں۔ 2012ء دی گرمیاں وچ اک اجلاس وچ طالبان رہنماواں نے بیک بولی ملالہ دے قتل دا فیصلہ کيتا۔
"جب وی وچ اس منظر دے بارے سوچکی ہاں تاں مینوں ایہ صاف دکھادی دیندا اے۔ جے اوہ مینوں قتل کرنے آئے وی تاں وچ انہاں نوں بتاواں گی کہ اوہ غلط کم کر رہے نيں۔ تعلیم ہماریا بنیادی حق اے۔" ملالہ، طالبان دا سامنا کرنے دے بارے گل کردے ہوئے
9 اکتوبر، 2012ء نوں جدوں ملالہ گھر توں اسکول امتحان نوں جانے دے لئی بس وچ سوار ہوئی تاں اک مسلح طالبان نے اس اُتے حملہ کر دتا۔ نقاب پوش حملہ آور نے پہلے پُچھیا کہ "تم وچوں ملالہ کون اے ؟ جلدی دسو ورنہ وچ تسيں سب نوں گولی مار داں گا۔" جدوں ملالہ نے اپنا تعارف کرایا تاں اس شخص نے گولی چلا دی۔ ملالہ نوں لگنے والی گولی کھوپئی دی ہڈی توں ٹکرا کے گردن نال ہُندی ہوئی کندھے وچ جا گھسی۔ ہور دو لڑکیاں وی اس حملے وچ زخمی ہوئیاں جنہاں دے ناں کائنات ریاض تے شازیہ رمضان نيں اُتے دونے دی حالت خطرے توں باہر سی تے انہاں نے حملے دے بارے رپورٹرز نوں دسیا۔
علاج
[سودھو]حملے دے بعد ملالہ نوں ہیلی کاپٹر دے ذریعے پشاور دے فوجی ہسپتال لے جایا گیا جتھے ڈاکٹراں نوں اس دے دماغ دے کھبے حصے دی سوجن روکنے دے لئی فوری آپریشن کرنا پيا۔ ایہ حصہ گولی لگنے دی وجہ توں متاثر ہويا سی۔ تن گھینٹے طویل آپریشن دے بعد ڈاکٹراں نے اس دی ریڑھ دی ہڈی دے نیڑے توں گولی کڈی۔ حملے دے اگلے روز ڈاکٹراں نے اس دی کھوپئی دی ہڈی دا کچھ حصہ ہٹا دتا تاکہ دماغ دی سوجن دے لئی کچھ جگہ پیدا ہوئے سکے۔
11 اکتوبر، 2012ء نوں پاکستانی تے برطانوی ڈاکٹراں دے پینل نے فیصلہ کيتا کہ ملالہ نوں راولپنڈی دے فوجی ادارہ برائے امراض قلب منتقل کيتا جائے۔ اک ڈاکٹر ممتاز خان دے مطابق ملالہ دے بچنے دے امکانات 75 فیصد سن ۔ اس وقت دے وزیرِ داخلہ رحمان ملک نے دسیا کہ جونہی ملالہ دی طبعیت بہتر ہوئے گی، اسنوں جرمنی منتقل کر دتا جائے گا تاکہ بہترین طبی سہولیات میسر آ سکن تے حکومتی اخراجات اُتے ڈاکٹراں دی اک ٹیم اس دے نال جائے گی۔ 13 اکتوبر نوں ڈاکٹراں نے ملالہ نوں سکون آور ادویات دی مقدار کم کر دتی تے ملالہ اپنے ہتھ پیر ہلانے دے قابل ہوئے گئی۔
دنیا بھر توں ملالہ دے علاج دی پیشکشاں آنے لگاں۔ 15 اکتبور نوں ملالہ نوں ڈاکٹراں تے اس دے خاندان دی اجازت توں برطانیہ بھیج دتا گیا۔ اس دا جہاز دبئی ایندھن دے لئی رکا تے فیر اسنوں برمنگھم دے کوئین الزبتھ ہسپتال منتقل کر دتا گیا۔ اس ہسپتال دی اک امتیازی خوبی جنگاں وچ زخمی ہونے والے فوجیاں دا علاج وی اے۔
17 اکتوبر، 2012ء نوں ملالہ ہوش وچ آ گئی تے اس دا علاج کارگر ثابت ہونے لگا۔ ڈاکٹراں دے مطابق دماغی چوٹ توں ملالہ دے محفوظ رہنے دے امکانات کافی روشن ہوئے گئے سن ۔ 20 تے 21 اکتوبر نوں دسی گئی تفصیلات توں واضح ہويا کہ ملالہ دی حالت مستحکم اے لیکن اسنوں عفونت یعنی انفیکشن دی وجہ توں مشکلات پیش آ رہیاں نيں۔ 8 نومبر نوں بستر اُتے بیٹھی حالت وچ اس دی تصویر شائع ہوئی۔
3 جنوری، 2013ء نوں ملالہ نوں ہسپتال توں چھیويں مل گئی۔ بحالی دے لئی ملالہ نوں اس دے خاندان دے نال ویسٹ مڈلینڈز دے اک گھر وچ رکھیا گیا۔ 2 فروری نوں 5 گھینٹے طویل آپریشن دے بعد ملالہ دی کھوپئی دی ہڈی تے اس دی سماعت بحال کر دتی گئی۔
مارچ 2013ء توں ملالہ برمنگھم وچ لڑکیوں دے اسکول ایجبسٹن ہائی اسکول وچ زیرِ تعلیم اے۔
ردِ عمل
[سودھو]ملالہ اُتے قاتلانہ حملے توں متعلق تفصیلات دنیا بھر دے اخبارات تے ہور میڈیا اُتے ظاہر ہوئیاں تے عوام دی ہمدردیاں ملالہ دے نال ہوئے گئياں۔ پاکستان بھر وچ ملالہ اُتے حملے دی مذمت وچ مظاہرے ہوئے۔ تعلیم دے حق دی قرارداد اُتے 20 لکھ افراد نے دستخط کیتے جس دے بعد پاکستان وچ تعلیم دے حق دا پہلا بل منظور ہويا۔ پاکستانی حکام نے ملالہ اُتے حملہ کرنے والےآں دی شناخت تے گرفتاری وچ مدد دینے اُتے 1 کروڑ روپے انعام دا اعلان کيتا۔ ملالہ دے والد نے بیان دتا کہ "چاہے ملالہ بچے یا نہ، اسيں اپنا ملک نئيں چھڈن گے۔ ہماریا نظریہ امن دا اے۔ طالبان ہر آواز نوں گولی توں نئيں دبا سکدے"۔
پاکستان دے صدر آصف علی زرداری نے اس حملے نوں مہذب قوم اُتے حملے توں تشبیہ دی۔ اقوام متحدہ دے سیکریٹری جنرل بان دی مون، امریکی صدر براک اوبامہ، سیکریٹری آف سٹیٹ ہیلری کلنٹن، برطانوی سیکریٹری خارجہ ولیم ہیگ نے وی اس حملے دی شدید مذمت کيتی۔
امریکی گلوکارہ میڈونا نے ملالہ دے ناں اپنا اک گانا منسوب کيتا تے انجیلنا جولی نے نے ملالہ اُتے حملے دے بارے اک مضمون لکھیا تے ملالہ فنڈ دے لئی 2 لکھ ڈالر وی دیے۔ سابقہ امریکی خاتون اول لارا بش نے ملالہ نوں مرگِ انبوہ دی ڈائری لکھنے والی این فرینک توں تشبیہ دی۔ انڈین ہدایت کار امجد خان نے ملالہ دی زندگی اُتے مبنی فلم بنانے دا اعلان کيتا۔
پاکستانی طالبان دے ترجمان احسان اللہ احسان نے حملے دی ذمہ داری قبول کردے ہوئے اعلان کيتا کہ ملالہ کفر تے بے شرمی دی علامت اے۔ ایہ وی کہیا گیا کہ جے ملالہ زندہ بچ جاندی اے تاں اس اُتے حملے جاری رکھے جاواں گے۔ حملے دے اگلے دن طالبان نے دہرایا کہ ملالہ دے والد نے اس دی برین واشنگ دی اے۔ ایہ وی کہیا گیا کہ ملالہ نے ساڈی تنبیہ دے باوجود ساڈے خلاف گندی بولی دا استعمال جاری رکھیا جس دی وجہ توں سانوں اس دے خلاف انتہائی قدم اٹھانا پيا۔ طالبان نے اپنے اقدام نوں قرآن توں درست ثابت کرنے دی کوشش وی دی کہ اسلام دے خلاف پروپیگنڈا کرنے والے بچےآں دا قتل وی جائز اے۔
12 اکتوبر، 2012ء نوں پنجاہ علما نے متفقہ فتویٰ وچ طالبان دے اس اقدام نوں غیر اسلامی قرار دتا۔ سنی اتحاد کونسل دے رہنما نے عوامی سطح اُتے طالبان دے موقف نوں جھٹلیایا۔
اگرچہ پاکستان بھر وچ ملالہ اُتے حملے دی مذمت کيتی گئی لیکن سازشی نظریات دے حامی کچھ انتہا پسند سیاست داناں تے رہنماواں نے اسنوں وی اک سازش ثابت کرنے دی کوشش کيتی کہ ایہ سی آئی اے دی کارروائی سی تاکہ ڈرون حملےآں نوں جاری رکھیا جا سکے۔ تحریک طالبان پاکستان نے تے اس دی ہور حامی جماعتاں نے ملالہ نوں امریکی جاسوس قرار دتا۔
اقوامِ متحدہ دی پٹیشن
[سودھو]15 اکتوبر، 2012ء نوں اقوام متحدہ دے خصوصی ایلچی برائے عالمی خواندگی تے سابقہ برطانوی وزیرِ اعظم گورڈن براؤن نے ہسپتال وچ ملالہ دی عیادت دی تے ملالہ دے حق وچ اک قرارداد شروع دی جس دا عنوان سی "ميں ملالہ ہاں"۔ اہم مطالبہ ایہ سی کہ 2015 تک تمام بچےآں نوں اسکول دی سہولیات تک رسائی دتی جائے۔
تحقیقات
[سودھو]حملے دے اگلے روز وزیرِ داخلہ رحمان ملک نے دسیا کہ ملالہ اُتے حملہ آور دی شناخت ہوئے گئی اے۔ پولیس دے مطابق 23 سالہ عطا اللہ خان جو کیمسٹری دا گریجوائٹ اے، نے حملہ کيتا سی۔ اکتوبر 2014ء نوں حملہ آور گرفتار کر ليا گیا۔
سرگرمیاں دی بحالی
[سودھو]"روایات آسمان توں نئيں اترتاں تے نہ ہی انہاں نوں خدا گھلدا اے۔ اسيں ہی سبھیاچار بناتے نيں تے سانوں ہی اسنوں بدلنے دا حق اے تے سانوں ایسی روایات بدلنا ہاں گی۔" ملالہ لندن وچ گرلز سمٹ توں خطاب کردے ہوئے
"ان وچ بے گناہ افراد مارے جاندے نيں جس توں پاکستانی عوام وچ بے چینی پھیلدی اے۔ جے اسيں تعلیم اُتے کوششاں مرکوز کر دیؤ تاں اس توں بہت وڈا اثر ہوئے گا۔" ملالہ براک اوبامہ نال ملاقات دے دوران ڈرون حملےآں اُتے رائے دیندے ہوئے
ملالہ نے جولائی 2013ء وچ اقوامِ متحدہ توں خطاب کيتا تے ملکہ برطانیہ توں بکنگھم پیلس وچ ملاقات وی کيتی۔ ستمبر وچ اس نے ہارورڈ یونیورسٹی توں خطاب کيتا تے امریکی صدر تے انہاں دے خاندن نال ملاقات کيتی تے ڈرون حملےآں دی مخالفت کيتی۔
نمائندگی
[سودھو]کینیڈا دے وزیرِ اعظم سٹیفن ہارپر اس قرارداد اُتے سب توں پہلے دستخط کرنے والے فرد بنے جس وچ ملالہ نوں امن دا نوبل انعام دینے دی درخواست کيتی گئی سی۔
سابق برطانوی وزیرِ اعظم گورڈن براؤن نے اقوام متحدہ توں ملالہ دے خطاب دے انتظامات کیتے۔ اس دے علاوہ گورڈن براؤن نے میکنزی دی مشیر شیزا شاہد توں درخواست کيتی کہ اوہ ملالہ فنڈ دی سربراہی کرن۔ اس فنڈ نوں انجیلینا جولی دی حمایت حاصل اے تے گوگل دے نائب صدر میگن سمتھ وی فنڈ دے بورڈ وچ شامل نيں۔
ملالہ ڈے
[سودھو]12 جولائی، 2013ء نوں ملالہ دی سولہويں سالگرہ سی جدوں ملالہ نے اقوام متحدہ توں عالمی خواندگی دے بارے خطاب کيتا۔ اقوام متحدہ نے اس واقعے نوں ملالہ ڈے یعنی یومِ ملالہ قرار دے دتا۔ حملے دے بعد ایہ ملالہ دی پہلی تقریر سی۔
نوبل انعام برائے امن
[سودھو]10 اکتوبر، 2014ء نوں ملالہ نوں بچےآں تے نوجواناں دے حقِ تعلیم دے لئی جدوجہد اُتے نوبل انعام برائے امن دتا گیا۔ 17 سال دی عمر وچ ملالہ ایہ اعزاز پانے والی دنیا دی سب توں کم عمر فرد اے۔ اس اعزاز وچ انہاں دے شریک انڈیا توں کیلاش ستیارتھی نيں جو بچےآں دی تعلیم دے بہت وڈے حامی نيں۔ ڈاکٹر عبد السلام دے بعد ملالہ نوبل انعام پانے والی دوسری جدوں کہ نوبل انعام برائے امن پانے والی پہلی پاکستانی بن گئی اے۔
پاکستان وچ ردِ عمل
[سودھو]ملالہ دے اعزاز دے بارے پاکستان وچ قدرے مختلف ردِ عمل سامنے آیا۔ مثال دے طور اُتے ڈان دی کالم نگار ہما یوسف نے ملالہ اُتے تن اعتراضات اٹھائے کہ پہلے تاں ایہ کہ ملالہ پاکستان دے سب توں منفی پہلو یعنی عسکریت پسندی نوں سامنے لیائی اے، دوسرا ایہ کہ ملالہ دی تعلیم دی مہم مغرب دا ایجنڈا اے، تیسرا ایہ کہ اس توں معصوم شہری پس پردہ چلے جاندے نيں جو امریکی ڈرون حملےآں توں متائثر ہُندے نيں۔ اس دے علاوہ ملالہ نوں سی آئی اے دا ایجنٹ وی قرار دتا گیا۔
تصنیف
[سودھو]اک کتاب وی ملالہ دے ناں توں انگریزی وچ شائع کيتی گئی، جس دا ناں ماں ملالہ ہاں رکھیا گیا۔
اعزازات
[سودھو]سال | اعزاز/انعام | کیفیت | ملک |
---|---|---|---|
2011ء | بچےآں دا عالمی امن انعام | نامزد امیدوار | [۲۰] |
2011ء | قومی نوجوانان امن انعام | ملا | پاکستان[۲۱] |
اکتوبر 2012ء | ستارہ جرات | پاکستان دا تیسرا وڈا شہری اعزاز برائے بہادری | پاکستان[۲۲] |
نومبر 2012ء | فارن پالیسی | دنیا دے سو بہترین مفکرین دی لسٹ وچ شامل کيتا | امریکہ[۲۳] |
نومبر 2012ء | مدر ٹریسا یادگاری انعام برائے سماجی انصاف | بھارت[۲۴][lower-alpha ۱] | |
دسمبر 2012ء | ٹائم میگزین | سال (2012) دی شخصیت، دے لئی ناں پیش کيتا | امریکہ[۲۶] |
2013ء | بچےآں دا عالمی امن انعام | ملیا | |
2013ء | نوبل انعام امن | نامزد امیدوار | سویڈن |
2014ء | نوبل انعام امن | دنیا دا سب توں وڈا امن انعام | سویڈن[۲۷] |
2014ء | تمغا آزادی (لبرٹی میڈل) |
ہر سال ایداں دے شخص نوں دتا جاندا اے جو آزادی دی نعمت دی حفاظت دے لئی بے حد کوشش کردا اے۔ | امریکہ[۲۸] |
باہرلے جوڑ
[سودھو]ویکی اقتباسات وچملالہ یوسفزئی توں متعلق اقتباسات موجود نیں۔ |
وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: ملالہ یوسفزئی |
- Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value). (2009ء "نیویارک ٹائمز" دی ملالہ دے بارے وچ اک انگریزی دستاویزی فلم)
- Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value). ( بی بی سی اُتے ملالہ یوسف زئی دا مدونہ)
- نوبل انعام جیتنے دے باوجود ملالہ نوں پاکستان وچ نفرت دا سامنا۔ روزنامہ جنگ
حوالے
[سودھو]- ↑ انٹرنیٹ مووی ڈیٹابیس آئی ڈی: https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=345&url_prefix=https://www.imdb.com/&id=nm5324796 — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۴ اکتوبر ۲۰۱۵
- ↑ Brockhaus Enzyklopädie online ID: https://brockhaus.de/ecs/enzy/article/yousafzai-malala — subject named as: Malala Yousafzai — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
- ↑ https://brockhaus.de/ecs/julex/article/yousafzai-malala — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
- ↑ subject named as: Malalai Yousafzai — FemBio ID: https://www.fembio.org/biographie.php/frau/frauendatenbank?fem_id=31574
- ↑ Munzinger person ID: https://www.munzinger.de/search/go/document.jsp?id=00000029716 — subject named as: Malala Yousafzai — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
- ↑ ۶.۰ ۶.۱ ۶.۲ http://www.bbc.co.uk/news/world-asia-23241937
- ↑ https://www.reuters.com/article/pakistan-malala-idLTAKBN1H61LT-OUSLT
- ↑ https://www.hindustantimes.com/world-news/mala-yousafzai-activist-and-nobel-laureate-gets-married-in-birmingham-101636503284554.html — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۰ نومبر ۲۰۲۱
- ↑ https://www.bbc.co.uk/news/uk-england-oxfordshire-53107764 — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۹ جون ۲۰۲۰
- ↑ http://www.telegraph.co.uk/promotions/11144418/i-am-malala.html
- ↑ http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb16723762t — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۰ اکتوبر ۲۰۱۵ — مصنف: Bibliothèque nationale de France — اجازت نامہ: Open License
- ↑ https://www.bbc.com/news/world-59514598 — اخذ شدہ بتاریخ: ۷ دسمبر ۲۰۲۱
- ↑ The Nobel Peace Prize 2014 — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۰ اکتوبر ۲۰۱۴
- ↑ https://www.bbc.com/news/world-asia-23854512
- ↑ https://www.mazars.com/Home/About-us/News-publications-and-media/Media/Press-releases/Mazars-sponsor-of-the-Simone-de-Beauvoir-Prize
- ↑ Malala Yousafzai - winner of the Sakharov Prize 2013 — شائع شدہ از: ۱۰ اکتوبر ۲۰۱۳
- ↑ https://www.bbc.com/news/world-us-canada-39572985
- ↑ http://news.harvard.edu/gazette/story/2013/09/malala-yousafzai-is-humanitarian-of-the-year/
- ↑ http://web.gencat.cat/ca/generalitat/premis/pic/
- ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےTutu
لئی۔ - ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےnew yorker
لئی۔ - ↑ "Malala Yousufzai to be given Pak's highest civilian bravery award". The Indian Express. 16 October 2012. https://web.archive.org/web/20181226071020/http://archive.indianexpress.com/news/malala-yousufzai-to-be-given-paks-highest-civilian-bravery-award/1017557. Retrieved on ۱۶ اکتوبر ۲۰۱۲.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ "Teresa awards given away". دی انڈین ایکسپریس. 29 November 2012. https://web.archive.org/web/20181226071015/http://archive.indianexpress.com/news/teresa-awards-given-away/1037866. Retrieved on ۹ دسمبر ۲۰۱۲.
- ↑ "How Malala Yousafzai got a Mumbai award". Indo-Asian News Service. 9 December 2012. https://web.archive.org/web/20181226071017/https://www.ndtv.com/india-news/how-malala-yousafzai-got-a-mumbai-award-506962.
- ↑ Carbone, Nick (18 December 2012). "TIME Reveals Its Short List for Person of the Year 2012". Time. https://web.archive.org/web/20181226071018/http://newsfeed.time.com/2012/12/18/time-reveals-its-shortlist-for-person-of-the-year-2012/. Retrieved on ۲۰ دسمبر ۲۰۱۲.
- ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےnobel-2014
لئی۔ - ↑ ملالہ یوسفزئی دے لئی امریکا دا لبرٹی میڈل - BBC News اردو
ہور ویکھو
[سودھو]ملاحظات
[سودھو]ملالہ دے خاندان نوں حکومت پاکستان نے حفاظتی خدشےآں دی بنا پر، بھارت جانے توں منع کر دتا، جس اُتے یا اعزاز انہاں دے پاکستانی نژاد برطانوی فلم میکر دادا نے سوہا علی نے وصول کيتا۔ سانچہ:2014 Nobel Prize winners
|
ہور ویکھو
[سودھو]بارلے جوڑ
[سودھو]- مضامین جنہاں وچ انگریزی بولی دا متن شامل اے
- مضامین جنہاں وچ پشتو بولی دا متن شامل اے
- مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے
- 1997 دے جم
- 12 جولائی دے جم
- تحریک ویکی ڈیٹا توں ماخوذ
- صفحات مع خاصیت P1411
- صفحات مع خاصیت P856
- اقدام قتل توں زندہ بچ جانے والے
- اکیہويں صدی دی مصنفات
- اکیہويں صدی دے پاکستانی مصنفاں
- انگلستان وچ پاکستانی تارکین وطن
- زندہ شخصیتاں
- پاکستان وچ خواتین دے خلاف تشدد
- پاکستان وچ دہشتگردی دا شکار شخصیتاں
- پاکستان وچ نظریات سازش
- پاکستانی اشتراکیت پسند
- پاکستانی پناہ گزین
- پاکستانی حامی حقوق نسواں
- پاکستانی سنی
- پاکستانی فعالیت پسند برائے حقوق اطفال
- پاکستانی فعالیت پسند برائے حقوق نسواں
- پاکستانی ماہرین تعلیم
- پاکستانی مدونین
- پاکستانی مسلم شخصیتاں
- پاکستانی مصنفات
- پاکستانی نوبل انعام یافتہ
- پاکستانی یاداشت نگار
- پشتون شخصیتاں
- تحریک طالبان پاکستان دی شکار شخصیتاں
- خاتون نوبل انعام یافتہ
- خواتین تے تعلیم
- خواتین بلاگرز
- خواتین دے خلاف تشدد دے واقعات
- ضلع سوات دیاں شخصیتاں
- فعالیت پسند اطفال
- فعالیت پسند برائے حقوق اطفال
- مسلم مصنفاں
- ملالہ یوسف زئی
- نوبل امن انعام یافتہ شخصیتاں
- نوبل انعام یافتہ ایشیائی خواتین
- نوبل انعام یافتہ مسلمان خواتین
- نوبل انعام جتن والے
- شخصیتاں
- مشہور لوک
- پاکستانی شخصیتاں
- زندہ لوک