جنگ مدکی (1845ء)
جنگ مدکی | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
بسلسلہ پہلی اینگو سکھ جنگ | |||||||
جنگ مدکی دا منظر - (ہنری مارٹنز، 1849ء) | |||||||
| |||||||
محارب | |||||||
سکھ سلطنت | برطانوی ایسٹ انڈیا کمپنی | ||||||
کمانڈر اور رہنما | |||||||
لال سنگھ |
ہیوگ گوہ، ہنری ہارڈنگ | ||||||
طاقت | |||||||
10,000[۱] 22 توپاں [۲] |
10,000[۲]–11,000[۱] 42 توپاں | ||||||
ہلاکتیں اور نقصانات | |||||||
نامعلوم |
215 قتل، 657 زخمی |
جنگ دے اسباب
[سودھو]- ہور پڑھو: معاہدہ امرتسر (1809ء)، رنجیت سنگھ
معاہدہ امرتسر (1809ء) دے تحت رنجیت سنگھ یعنی سکھ سلطنت تے برطانوی ایسٹ انڈیا کمپنی دے وچکار ایہ طے پایا سی کہ سکھ سلطنت دی مشرقی حدود دریائے ستلج تک تصور دی جان تے رنجیت سنگھ اپنی فتوحات دے سلسلہ وچ دریائے ستلج توں ودھ کے مشرق وچ پیش قدمی نہ کرے، جو دراصل برطانوی ایسٹ انڈیا کمپنی دے مقبوضات وچ شمار ہُندا سی ۔ معاہدہ امرتسر (1809ء) اُتے 1809ء توں رنجیت سنگھ دی وفات (27 جون 1839ء) تک مکملاً عملدرآمد رہیا، حتیٰ کہ 1845ء تک سکھ سلطنت دی طرف توں کمپنی دے مشرقی مقبوضات اُتے لشکر کشی نئيں کيتی گئی۔
واقعات
[سودھو]- ہور پڑھو: پہلی اینگلو سکھ جنگ
18 دسمبر 1845ء نوں فیروزپور توں 20 میل جنوب مشرق دی جانب مدکی دے مقام اُتے پہلی اینگلو سکھ جنگ دی پہلی لڑائی لڑی گئی جسنوں تریخ وچ مدکی دی جنگ کہیا جاندا اے۔[۳] سکھ سلطنت تے برطانوی ایسٹ انڈیا کمپنی دے وچکار ایہ پہلی جنگ سی جس توں کمپنی دے افسران پنجاب وچ داخل ہونے دے زیادہ نیڑے ہُندے گئے۔
افرادی قوت
[سودھو]- ہور پڑھو: سکھ خالصہ فوج، لال سنگھ
سکھ خالصہ فوج وچ 10,000 جنگجو جوان سپاہی اس جنگ وچ شریک ہوئے جنہاں دے ہمراہ 22 توپاں وی سن۔ ایہ سکھ فوج انبالہ تے لدھیانہ دی متحدہ فوج سی جو لال سنگھ دی قیادت وچ جمع ہوئی سی۔ کمپنی دی فوج وچ 10,000 توں 11,000 سپاہی سن جنہاں دے ہمراہ 42 توپاں سن۔
آغاز جنگ
[سودھو]- ہور پڑھو: ہنری ہارڈنگ، ہیوگ گوہ
18 دسمبر 1845ء دی شام دے نیڑے یعنی چار بجے سہ پہر دے وقت سکھ خالصہ فوج دی طرف توں اچانک بھاری توپاں دی گرج سنائی دی۔ گورنر جنرل ہنری ہارڈنگ گھوڑے اُتے سوار تیزی توں میدانِ جنگ کيتی طرف ودھیا۔ برطانوی سپاہی تھکن توں چور رات دے کھانے دی تیاری وچ مصروف سن ۔ سپاہیاں نوں فوراً جنگ دے لئی صف آراء کر دتا گیا۔ کمانڈر انچیف
ہیوگ گوہ سواراں تے توپ خانے دے ہمراہ اگے ودھیا تے پیادہ فوج تے میدانی توپ خانے نوں پِچھے آنے دا حکم دتا۔ سکھ خالصہ فوج دا مورچہ برطانوی پڑاؤ توں دو میل دے فاصلے اُتے جنگل، جھاڑیاں تے ریتلے ٹیلاں دے عقب وچ سی جنہاں وچ اُنہاں نے اپنے توپ خانے نوں نصب کر رکھیا سی ۔ برطانوی فوج دے سامنے آ جانے اُتے سکھ خالصہ فوج نے زبردست گولہ باری شروع کردتی۔ اِس گولہ باری توں انگریزی فوج دی پیش قدمی رک گئی لیکن برطانوی سواراں دی پہلو وچ موجود چھوٹی فوجی ٹولیاں نے سکھاں دی کبھے سمت دا رخ کیندا تے اُنہاں دی پیادہ فوج نوں پچھاڑدے ہوئے توپاں اُتے دھاوا بول دتا۔ برطانوی توپ خاناں دی گرج نے سکھ خالصہ فوج دی توپاں نوں خاموش کر دتا۔ بعد وچ سر جان ایم کیسکیل، میجر جنرل سر ایچ اسمتھ تے میجر جنرل گلبرٹ دی قیادت وچ برطانوی پیادہ فوج نے سکھ خالصہ فوج اُتے حملہ کر دتا۔ جس وقت دونے اطراف نال جنگ زور و شور اُتے سی، تاں لال سنگھ نے اپنے اصل منصوبے دے تحت اچانک میدانِ جنگ چھڈ دتا۔ سکھ خالصہ فوج دے سپاہی لال سنگھ دے میدانِ جنگ توں فراری دے بعد وی دل برداشتہ نہ ہوئے بلکہ اُنہاں نے قوت و جانثاری نال جنگ جاری رکھی۔ سکھ سوار فوجی اپنے گھوڑےآں توں تھلے اُتر کر ہتھوں وچ تلواراں لئی انگریزاں اُتے ٹُٹ پئے مگر اُنہاں نوں زبردست کشت و خاں دے نال پسپا کر دتا گیا۔ ہنری ہارڈنگ انگریزی فوج دے اک حصہ دی نقل و حرکت دی بذات خود نگرانی کر رہیا سی ۔ گورنر جنرل دی میدانِ جنگ وچ موجودگی توں انگریزی سپاہی حوصلے توں لڑدے گئے تے سکھ خالصہ فوج شکست کھاگئی۔ سکھاں نوں چوکی در چوکی پِچھے دھکیلا گیا۔ رات شروع ہوئی تے گردوغبار دے سبب انگریزی فوج اُنہاں سکھاں دا تعاقب نہ کرسکی جو دریائے ستلج دی طرف بھج گئے سن ۔ رات ہونے توں پہلے ہی انگریزی فوج نے سکھاں دی 17 توپاں اپنے قبضہ وچ کرلئی سن جنہاں وچ چند بھاری توپاں سن۔ ایہ جنگ ریگستان وچ گردوغبار دے بادلاں دے درمیان تاراں دی نیم شبی وچ تقریباً ڈیڑھ گھینٹے تک جاری رہی۔[۴]
نقصانات
[سودھو]انگریزاں دی جانب 215 سپاہی ہلاک ہوئے جدوں کہ 657 سپاہی زخمی ہوئے۔[۵] متوفی افراد وچ میجر جنرل رابرٹ سیل تے میجر جنرل سر جان ایم کیسکیل سن ۔رابرٹ سیل اِس جنگ وچ شدید زخمی ہوئے گیا سی تے 21 دسمبر 1845ء نوں زخمی حالت وچ فوت ہوئے گیا۔سکھ خالصہ فوج دے نقصانات دا اندازہ ممکن نئيں ہوئے سکيتا، البتہ اُنہاں دی 17 توپاں پہلے دن ہی جنگ وچ برطانوی فوج دے قبضے وچ آگئی سن۔
ہور ویکھو
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ ۱.۰ ۱.۱ Tucker, Spencer C. (2009). A Global Chronology of Conflict: From the Ancient World to the Modern Middle ..., 1174.
- ↑ ۲.۰ ۲.۱ Perrett, p.184
- ↑ سید محمد لطیف: پنجاب دی تریخ، صفحہ 990۔ مطبوعہ لاہور۔
- ↑ سید محمد لطیف: پنجاب دی تریخ، صفحہ 991/992۔ مطبوعہ لاہور۔
- ↑ سید محمد لطیف: پنجاب دی تریخ، صفحہ 992۔ مطبوعہ لاہور۔
|
|