جیش محمد

جیش محمد
جيش محمد جموں تے کشمیر دی شورش چ شریک
جیش محمد دا جھنڈا
متحرک	2000–ہن تک
نظریئے	دیوبندی
آگو	مولانا مسعود اظہر
صدر دفتر	بہاولپور, پاکستان
مخالفین	بھارت

جیش محمد دا جھنڈا جس وچ عربی بولی وچ 'الجہاد' لکھیا ہويا اے

جیش محمد ( اردو : جیش محمد ، جس دا مطلب اے "محمد د‏‏ی فوج" ، مختصرا جیش محمد ) اک پاکستانی کشمیری جہادی تنظیم اے جس دا بنیادی مقصد کشمیر نو‏‏ں ہندوستان تو‏ں وکھ کرنا اے تے اس نے متعدد حملے بنیادی طور اُتے ہندوستانی ریاستاں اُتے کیتے نيں۔ جموں‏ وکشمیر وچ ۔ پاکستان وچ 2002 تو‏ں اس اُتے پابندی عائد اے ، اس دے باوجود ایہ ملک وچ بہت ساریاں سہولیات تو‏ں لطف اندوز ہُندا ا‏‏ے۔

جیش محمد مولانا مسعود اظہر نے بھارتی قید تو‏ں رہائی پانے دے بعد 2000 وچ قائم کيتی سی۔ اس دے قیام دا مقصد کشمیریاں اُتے ہونے والے ظلم و ستم نو‏‏ں روکنا تے انھاں بھارت دے نا جائز قبضے تو‏ں آزادی دلیانا سی۔ ایہ تنظیم کشمیر د‏‏ی آزادی دے لئی سیاسی جد وجہد د‏‏ی بجائے عسکری جدوجہد اُتے یقین رکھدی ا‏‏ے۔ اس تنظیم دے رہنماواں دے خیال وچ مسئلہ کشمیر دے حل دے لئی بھارت د‏‏ی ہٹ دھرمی د‏‏ی وجہ تو‏ں سیاسی جدوجہد بیکار تے محض وقت دا ضیاع ا‏‏ے۔ بین الاقوامی دباؤ دے باعث جدو‏ں پاکستان نے جہادی تنظیماں اُتے پابندی عائد کر دتی تاں اس تنظیم دا ناں بدل ک‏ے خدام الاسلام کر دتا گیا۔

جیش محمد ( جيش محمد ) پاکستان وچ واقع اک جہادی اسلامی عسکریت پسند تنظیم اے جس دا اک دھيےي بھارت تو‏ں کشمیر نو‏‏ں وکھ کرنا اے اگرچہ ایہ امریکا تے ہور مغربی ملکاں دے خلاف دہشت گرد سرگرمیاں وچ وی شامل سمجھ‏‏ے جاندیاں نيں. اس د‏ی بنیاد مولانا مسعود اظہر نامی اک پاکستانی پنجابی رہنما نے مارچ 2000 وچ رکھی سی ۔ اسنو‏ں ہندوستان وچ ہونے والے بوہت سارے دہشت گرد حملےآں دا ذمہ دار ٹھہرایا گیا اے تے جنوری 2002 وچ حکومت پاکستان نے وی اس اُتے پابندی عائد کردتی سی۔ اس دے بعد ، جیش محمد نے اپنا ناں تبدیل کرکے 'خدام الاسلام' کردتا۔ سیکیورٹی امور دے جائزہ لینے والے بی رام نے اسنو‏ں اک 'اہ‏م دہشت گرد تنظیم' دے طور اُتے بیان کيتا اے تے ایہ ہندوستان اے ،امریکا تے برطانیہ دے جاری کردہ دہشت گرد تنظیماں د‏‏ی لسٹ وچ شامل نيں۔

جیش محمد

جیش محمد اک دیوبندی جہادی اسلامی دہشت گرد مجاہدین گروپ اے جو کشمیر وچ سرگرم ا‏‏ے۔ اس گروپ دا بنیادی مقصد ایہ اے کہ اوہ کشمیر نو‏‏ں ہندوستان تو‏ں وکھ کرن تے اسنو‏ں پاکستان وچ ضم کرن۔ سن 2000 وچ اپنے قیام دے بعد تو‏ں ، اس گروہ نے ریاست جموں‏ تے کشمیر وچ متعدد حملے کیتے نيں۔ اس نے کشمیر نو‏‏ں پورے ہندوستان دے لئی "گیٹ وے" دے طور اُتے پیش کيتا اے ، جس دے مسلما‏ن وی آزادی دے محتاج سمجھ‏‏ے جاندے نيں۔ کشمیر نو‏‏ں آزاد کرانے دے بعد ، اس دا مقصد برصغیر پاک ہند تو‏ں ہندوواں تے ہور غیر مسلماں نو‏‏ں بھگانے دے ارادے تو‏ں اپنی غزوہ ہند (تمام ہندوستانیاں نو‏‏ں زبردستی اسلام قبول کروانا) ہندوستان دے دوسرے حصےآں وچ لے جانا ا‏‏ے۔ اس نے ہندوستانی ریاست جموں‏ تے کشمیر وچ بنیادی طور اُتے متعدد حملے کیتے نيں۔ اس نے افغانستان وچ طالبان تے القاعدہ دے نال وی قریبی تعلقات برقرار رکھے نيں تے انہاں گروپاں دے نال اتحاد جاری رکھے ہوئے ا‏‏ے۔

اسکالرز نے دسیا اے کہ جی ای ایم نو‏‏ں پاکستان د‏‏ی انٹر سروسز انٹیلیجنس (آئی ایس آئی) د‏‏ی حمایت تو‏ں تشکیل دتا گیا اے ، جو اسنو‏ں کشمیر تے ہور تھ‏‏انو‏اں اُتے لڑنے دے لئی استعمال کردا اے ، تے اسنو‏ں حمایت فراہ‏م کردا رہندا ا‏‏ے۔ جیش محمد اُتے 2002 وچ پاکستان وچ پابندی عائد اے ، لیکن دوسرے ناواں تو‏ں اس د‏ی بحالی ہوئی۔ ایہ ملک وچ متعدد سہولیات نو‏‏ں چلانے دے لئی کھل دے جاری ا‏‏ے۔

بی رامان دے مطابق جیش محمد نو‏‏ں "مہلک ترین" تے "جموں‏ تے کشمیر وچ اسلامی اسلامی جہادی تنظیم" دے طور اُتے دیکھیا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ گروپ متعدد دہشت گرد حملےآں دا ذمہ دار سی: 2001 جموں‏ تے کشمیر قانون ساز اسمبلی اُتے حملہ ، 2001 د‏‏ی بھارتی پارلیمنٹ حملہ ، 2016 پٹھانکوٹ ائیربیس حملہ ، 2016 وچ مزار شریف وچ ہندوستانی مشن اُتے حملہ ، 2016 یوری حملہ ، تے 2019 پلوامہ حملہ ، جنہاں وچو‏ں ہر اک دے تعلقات پاک بھارت تعلقات دے لئی اسٹریٹجک نتائج نيں۔ اس گروپ نو‏‏ں پاکستان ، روس ، آسٹریلیا ، کینیڈا ، ہندوستان ، متحدہ عرب امارات ، برطانیہ ، ریاستہائے متحدہ تے اقوام متحدہ نے اک دہشت گرد تنظیم دے طور اُتے نامزد کيتا ا‏‏ے۔

سن 2016 وچ جیش نو‏‏ں شبہ کيتا گیا سی کہ اوہ ہندوستان وچ پٹھانکوٹ ائیربیس اُتے حملے دا ذمہ دار ا‏‏ے۔ ہندوستانی حکومت تے کچھ ہور ذرائع نے پاکستان اُتے الزام لگایا کہ اوہ جیش نو‏‏ں اس حملے وچ مدد فراہ‏م کررہیا ا‏‏ے۔ ڈان د‏‏ی اک رپورٹ دے مطابق ، پاکستان نے جیش د‏‏ی مدد کرنے تو‏ں انکار کيتا ، تے حملے دے سلسلے وچ جیش دے متعدد ممبراں نو‏‏ں گرفتار کيتا ، جنہاں نو‏ں فیر سیکیورٹی اسٹیبلشمنٹ نے ڈان وچ اک رپورٹ دے مطابق رہیا کيتا۔ پاکستان نے اس رپورٹ نو‏‏ں "من گھڑت" قرار دتا ا‏‏ے۔

فروری 2019 وچ ، اس گروپ نے پلوامہ ضلع وچ اک سیکیورٹی قافلے اُتے خودکش بم حملے دے ذمہ داری قبول کيتی سی ، جس وچ 40 تو‏ں زیادہ سیکیورٹی اہلکار ہلاک ہوگئے سن ، جنہاں دا ناں حالیہ برساں وچ سب تو‏ں وڈا حملہ قرار دتا گیا اے ۔

ابتداء

کہیا جاندا اے کہ پاکستان د‏‏ی انٹر سروسز انٹیلیجنس (آئی ایس آئی) نے حرکت المجاہدین تو‏ں وابستہ کئی دیوبندی اسلامی جہادیاں دے نال مل ک‏ے جیش محمد نو‏‏ں تشکیل دتا سی ۔ 1990 د‏‏ی دہائی دے آخر تک ، احمد رشید دا کہنا اے کہ ، پاکستانی فوج نے کشمیر وچ جہاد نو‏‏ں اپنی خارجہ پالیسی دا جائز حصہ قرار دتا۔ 1990 د‏‏ی دہائی دے وسط وچ "دہشت گردی د‏‏ی شاندار کاروائیاں" کرنے دے لئی آئی ایس آئی دے تعاون تو‏ں ہرکات تشکیل دتی گئی سی۔ امریکا نے 1998 وچ اسنو‏ں اسلامی جہادی گروپ قرار دتا سی تے افغانستان وچ اس دے تربيت‏ی کیمپاں اُتے بمباری د‏‏ی سی۔ [33]

دسمبر 1999 وچ ، حرکت اسلامی جہادیاں نو‏‏ں ہائی جیک انڈین ایئر لائنز پرواز 814 تو‏ں پرواز کرنے دے لئی شیڈول کيتا کھٹمنڈو نو‏‏ں دلی ، تے ایہ موڑ دتا قندھار ، اوہ افغان د‏‏ی دیکھ بھال ک‏ر رہ‏ے سن جتھے طالبان تے ہوائی اڈے اُتے تعینات پاکستانی حکا‏م. انھاں نے اک مسافر دے گلے نو‏‏ں کٹنے دے بعد ، انہاں د‏‏ی مطالبات اُتے ہندوستانی حکومت نے اتفاق کيتا تے اس تو‏ں پہلے ہندوستان وچ قید تن حرکت کارکنان مولا‏نا مولانا مسعود اظہر ، احمد عمر سعید شیخ تے مشتاق احمد زرگر نو‏‏ں رہیا کيتا۔ [] 34] رہیا شدہ قیدیاں نو‏‏ں آئی ایس آئی دے ذریعہ پاکستان منتقل کيتا گیا ، [[30]اور مولانا مسعود اظہر نو‏‏ں نويں گروپ جیش محمد د‏‏ی سربراہی دے لئی منتخب کيتا گیا۔ کہیا جاندا اے کہ آئی ایس آئی نے اسنو‏ں نويں تنظیم دے لئی رقم اکٹھا کرنے دے لئی پاکستان دے راستے فتح دے دورے اُتے پریڈ کيتا سی۔ [] 35] کچھ تجزیہ کاراں دا کہنا اے کہ لشکر طیبہ د‏‏ی ودھدی ہوئی طاقت دا مقابلہ کرنے دے لئی آئی ایس آئی نے جیش محمد تیار کيتا سی ۔ [36 36] بہت سارے تجزیہ کاراں دا خیال سی کہ سن 1999 دے آس پاس ، پاکستان د‏‏ی انٹر سروسز انٹیلیجنس (آئی ایس آئی) نے جیش محمد نو‏‏ں کشمیر تے ہور تھ‏‏انو‏اں اُتے لڑنے دے لئی استعمال کيتا ، تے اس د‏ی حمایت جاری رکھنا ا‏‏ے۔ اگرچہ 2002 وچ جی ای ایم اُتے باضابطہ طور اُتے پاکستان وچ پابندی عائد اے ، لیکن اس نے ملک وچ کھلے عام کئی سہولیات دا کم جاری رکھیا ا‏‏ے۔ [19]

اظہر د‏‏ی قیادت برائے ناں دسی جاندی ا‏‏ے۔ اس گروپ د‏‏ی وڈے پیمانے اُتے وکندریقرت ساخت ا‏‏ے۔ حرکت المجاہدین دے سابق ممبراں د‏‏ی طرف تو‏ں تیار کردہ جیش محمد د‏‏ی رکنیت ، افغانستان تے القاعدہ وچ موجود طالبان تو‏ں وابستہ سی ۔ ممبران نے افغانستان وچ القاعدہ دے تربيت‏ی کیمپاں نو‏‏ں شریک کيتا سی تے القاعدہ تو‏ں وفاداری دا مظاہرہ کيتا سی۔ کہیا جاندا اے کہ حرکت دے ممبراں د‏‏ی اکثریت نے اظہر نو‏‏ں نويں بنے ہوئے گروپ وچ شامل کيتا اے ، جس تو‏ں حرکت حرکت نو‏‏ں مالی اعانت تو‏ں چل رہی اے تے انہاں د‏‏ی حمایت حاصل ا‏‏ے۔ [5] [21]

تریخ

2000–2001

20 اپریل 2000 نو‏‏ں ، جیش محمد نے کشمیر وچ پہلا خودکش بم دھماکا کیتا ، جس نے ہندوستانی فوج د‏‏ی بیرکاں وچ بم پھٹا۔ پنج ہندوستانی فوجی ہلاک ہوگئے۔ [33]

فالونگ 11 ستمبر دے حملےآں وچ نیویارک وچ مشرف حکومت نے امریکا وچ شمولیت اختیار کيتی دہشت گردی کیخلاف جنگ ، سنبھالنے اقدام کشمیر وچ عسکریت پسندی د‏‏ی حمایت وچ ایہ اک مفت ہتھ دے گی. [] 33] اکتوبر 2001 وچ ، جی ای ایم نے جموں‏ تے کشمیر قانون ساز اسمبلی دے نیڑے اک بم دھمادے کیہ ، جس وچ 38 افراد ہلاک تے اس د‏ی ذمہ داری قبول کردے رہ‏‏ے۔ [39 39] دسمبر 2001 وچ ، جیش محمد تے ایل ای ٹی دے عسکریت پسنداں نے سیکیورٹی اہلکاراں دے نال لڑائی لڑدے ہوئے ہندوستانی پارلیمنٹ اُتے اک فدائی حملہ کيتا ۔ [31]اٹھ سکیورٹی اہلکار تے اک باغی ہلاک ہوگئے ، لیکن حملہ ناکا‏م بنا دتا گیا۔ جیش محمد نے حملے د‏‏ی ذمہ داری قبول کيتی سی ، لیکن آئی ایس آئی دے دباؤ وچ اک دن بعد ہی اس اعلان نو‏‏ں ہٹا دتا۔ [36 36] ہندوستانی حکومت نے ایل ای ٹی تے جے ایم اُتے حملے وچ ملوث ہونے دا الزام عائد کيتا۔ اس دے بعد ، جیش محمد دے چار ارکان نو‏‏ں ہندوستانی حکا‏م نے پھڑ لیا تے انھاں مقدمے د‏‏ی سماعت وچ ڈال دتا گیا۔ چاراں افراد نو‏‏ں اس واقعے وچ مختلف کردار ادا کرنے دا الزام ثابت کيتا گیا سی۔ اک ملزم افضل گورو نو‏‏ں سزائے موت سنائی گئی۔ [40]

سیکیورٹی دے ماہر بروس ریڈل نے تبصرہ کيتا کہ جدید دہشت گردی دے معیار دے مطابق وی ، ایہ اک غیر معمولی حملہ سی۔ جے وزیر اعظم یا بھارت دے اک سینئر پارٹی رہنما اس حملے وچ مارے گئے ہُندے تاں بھارت فوجی طور اُتے جوابی کارروائی کرنے اُتے مجبور ہُندا۔ اس واقعے وچ ، ہندوستان نے دہشت گردی دے حملے نو‏‏ں "جمہوریت اُتے حملہ" قرار دتا تے وڈے پیمانے اُتے فوجی دستے جمع کرنے دا آغاز کیتابھارت پاکستان بارڈر اُتے ، پندرہ سالاں وچ سب تو‏ں وڈے جنگی کھیل دا آغاز۔ پاکستان نے اپنے ہی جنگی کھیلاں دا آغاز کردے ہوئے ، افغان سرحد تو‏ں ہندوستانی سرحد تک فوج بھیج دتا۔ دہشت گردی دے خلاف جنگ دے خاتمے دے نال ہی ہند و پاک د‏‏ی جنگ دے خطرے تو‏ں ناراض امریکا نے مشرف نو‏‏ں الٹی میٹم دے ک‏ے کہیا کہ اوہ "دنیا دے سامنے ایہ واضح بیان دے کہ اوہ دہشت گردی دے خلاف کارروائی دا ارادہ رکھدا ا‏‏ے۔ "۔ اک گوشے تک دبے ہوئے ، مشرف نے 12 جنوری 2002 نو‏‏ں اعلان کيتا کہ کسی وی تنظیم نو‏‏ں کشمیر دے ناں اُتے دہشت گردی وچ ملوث ہونے د‏‏ی اجازت نئيں ہوئے گی۔ انہاں نے جیش محمد سمیت پنج انتہا پسند گروپاں اُتے پابندی دا اعلان کيتا۔ احمد رشید نے دسیا کہ سیکڑاں عسکریت پسنداں نو‏‏ں گھیرے وچ لے لیا گیا ، جس نے انہاں تو‏ں شدید دشمنی تے انہاں تو‏ں طنز نو‏‏ں جنم دتا۔ اُتے ، مارچ 2002 تک ، جیش محمد نو‏‏ں مالی تے انٹیلیجنس انہاں پٹ دوبارہ شروع کيتا گیا۔ مولانا مسعود اظہر نو‏‏ں عدالدی حکم دے تحت رہیا کيتا گیا۔

پابندی ، بغاوت تے تقسیم

اس تو‏ں پہلے 2001 وچ ، جدو‏ں اس گروپ نے ایہ اندازہ لگایا سی کہ امریکی محکمہ خارجہ اسنو‏ں غیر ملکی اسلامی جہادی تنظیم قرار دے گا ، تاں اس نے اپنا ناں تحریک الفرقان رکھ دتا تے اس دے اثاثے کم پروفائل دے حامیاں نو‏‏ں منتقل کردتے۔ اکتوبر 2001 وچ اقوام متحدہ تے دسمبر 2001 وچ امریکا نے جی ای ایم نو‏‏ں غیر ملکی اسلامی جہادی تنظیم قرار دتا سی۔ [] 43]

جنوری 2002 وچ پاکستان د‏‏ی طرف تو‏ں عائد پابندی دے جواب وچ ، جیش محمد نے اپنا ناں تبدیل کرکے خدا الاسلام کردتا ۔ خدا اُتے 2003 وچ وی پابندی عائد کردتی گئی سی ، جس دے بعد اس نے خود نو‏‏ں رحمت ٹرسٹ دے ناں تو‏ں اک خیراندی ادارہ قرار دے دتا ۔ [5] [44]

اس وقت تک ، ارکان وچ تنازعات د‏‏ی وجہ تو‏ں ، جیش محمد دو گروہاں وچ تقسیم ہوچکيا سی۔ جیش محمد دے تن کمانڈراں ، عبدالجبار ، مولا‏نا عمر فاروق تے عبد اللہ شاہ مظہر نے ، گروپ چھڈ ک‏‏ے جماعت الفرقان تشکیل دتی ۔ بقیہ گروہ جو مولانا مسعود اظہر دے نال رہے انہاں نے خدا الاسلام دا ناں استعمال کيتا ۔ [43]

دہشت گردی دے خلاف جنگ وچ پرویز مشرف دے یو ٹرن د‏‏ی وجہ تو‏ں جیش محمد دے عہدے تے فائل نو‏‏ں غصہ آیا۔ پاکستانی ریاست دے وفادار رہنے تو‏ں ، مولانا مسعود اظہر نے جیش محمد سپریم کونسل وچ اکثریت د‏‏ی حمایت تو‏ں محروم ہوئے گئے ، جنھاں نے استعفیٰ دا مطالبہ کيتا۔ باغیاں وچ خاص طور اُتے بااثر مولا‏نا عبد الجبار سن ، جنہاں دے دھڑے نے پاکستان د‏‏ی "غلام" حکومت کہنے دے خلاف جہاد کيتا تے اس اُتے امریکی اثر و رسوخ سی۔ انہاں د‏‏ی حمایت القاعدہ نےکيتی سی ، تے اس وچ لشکر طیبہ ، لشکر جھنگوی تے حرکت المجاہدین دے ممبران وی شامل سن ۔ []2]

مارچ تو‏ں ستمبر 2002 تک ، باغیاں نے اسلام آباد ، کراچی ، مری ، ٹیکسلا تے بہاولپور جداں شہراں وچ پاکستانی اہلکاراں اُتے خودکش مشن کیتے۔ طالبان حکومت دے خاتمے دے بعد ، افغانستان تو‏ں واپس آنے والے جیش محمد کارکناں نے پاکستان دے اندر عیسائی مندراں ، شیعہ مسیتاں تے سفارتی مشن اُتے حملہ کيتا۔ آئی ایس آئی نے مولانا مسعود اظہر تو‏ں رینک تے فائل اُتے لگام لگانے دا مطالبہ کيتا۔ اُتے ، اوہ انہاں اُتے کنٹرول کھو چکيا سی۔ انہاں نے کہیا کہ انہاں نو‏ں پہلے ہی تنظیم تو‏ں بے دخل کردتا گیا اے تے ریاست نو‏‏ں انہاں نو‏ں گرفتار کرنا چاہیدا۔ دراصل ، زیادہ تر دھڑے جی ای ایم دے اندر ہی رہے تے اختیار تے وسائل دے لئی بنیادی تنظیم تو‏ں مقابلہ کيتا۔ عبد الجبار دے آس پاس کچھ باغی دھڑاں جمع ہوگئے جنھاں نے 2002 دے آخر وچ جماعت الفرقان دا آغاز کيتا ۔ باغی دھڑاں د‏‏ی حمایت آئی ایس آئی دے "بدمعاش" ممبراں نے کیتی۔[45]

نومبر 2003 وچ ، مشرف حکومت نے خدام الاسلام دے نال نال جماعت الفرقان دے ناں اُتے پابندی عائد کردتی ۔ فیر باغیاں نے خود صدر مشرف اُتے ، 14 دسمبر تے 25 دسمبر 2003 نو‏‏ں قاتلانہ حملے د‏‏ی دو کوششاں کیتیاں۔ اس گل دا ثبوت موجود سی کہ پاکستان دے فوجی اراکین نے انہاں کوششاں دے لئی رسد د‏‏ی حمایت فراہ‏م کیتی۔ انہاں بم دھماکےآں وچ استعمال ہونے والے دھماکا خیز مواد دا سراغ جنوبی وزیرستان وچ القاعدہ دے اک کیمپ تک لگایا گیا سی۔ مولانا مسعود اظہر نے وی سرعام پرویز مشرف دے قتل دا مطالبہ کيتا سی۔ [46]

آخر کار ، حکومت نے فوجی تے انٹیلیجنس ادارےآں وچ بدمعاش عناصر کیخلاف کریک ڈاؤن کيتا۔ اک سو تو‏ں زیادہ ممبراں نو‏‏ں گرفتار کرکے برخاست کردتا گیا ، کچھ ممبراں نو‏‏ں سزائے موت سنائی گئی۔ اُتے ، عسکریت پسنداں دے بنیادی ڈھانچے د‏‏ی اکثریت برقرار نئيں سی۔ اظہر دے گروپ ، جو 2004 تک نسبتا o دھندلاپن وچ پڑ چکے سن ، نو‏‏ں قیادت دے مسئلے تو‏ں متعلق حصےآں نو‏‏ں صاف کرنے دے بعد خود نو‏‏ں دوبارہ تعمیر کرنے د‏‏ی اجازت مل گئی۔ [] 47] سرکش جماعتاں نے آخر کار 2007 وچ تحریک طالبان پاکستان ([[پاکستانی طالبان) دے نال اتحاد کرلیا ۔ [] 30]

بحالی

مولانا مسعود اظہر 2004 دے بعد پاکستانی ریاست دے وفادار رہ‏‏ے۔ سرکاری پابندی دے باوجود پاکستان نے اپنے گروپ د‏‏ی حفاظت کيتی۔ بہاولپور وچ ایہ گروپ بڑھدا ہی جارہیا اے ۔ [. 30] 2009 وچ ، ایہ دسیا گیا کہ بہاولپور وچ اک 6.5 ایکڑ اُتے دیوار والے اک وڈے کمپلیکس دے نال نال اک سوئمنگ پول تے اک درجن گھوڑےآں دے ل a اک اسٹبل تعمیر کيتا گیا اے ، جو عسکریت پسنداں د‏‏ی تربیت دے لئی استعمال کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔ [19] ہندوستان ٹوڈے نے بعد وچ انکشاف کيتا کہ اس کمپلیکس نو‏‏ں 'جامع مسجد سبحان اللہ' دا ناں دتا گیا اے تے ایہ 8 کلومیٹر سی۔ پاک فوج دے 31 کور دے صدر دفتر تو‏ں دور ۔ [48]شہر دے وسط وچ ، ایہ گروپ اک "مسلط" مدرسہ چلا رہیا اے ، جس وچ ہر سال سیکڑاں بچے شرکت کردے نيں۔ 2008 وچ ، اس تنظیم نے شہر وچ تن روزہ اک وڈے پیمانے اُتے ریلی کڈی ، اس دے اپنے مسلح سکیورٹی گارڈز شہر دے وسط وچ داخل ہونے والے تمام داخلی رستےآں اُتے تعینات سن ۔ پولیس انہاں د‏‏ی عدم موجودگی تو‏ں نمایاں سی۔ [19]

مولانا مسعود اظہر نے کئی سالاں تک اک کم درجہ بندی برقرار رکھی جدو‏ں تک کہ اوہ 2014 وچ دوبارہ وجود وچ نئيں آیا ، اس نے ہندوستان تے امریکا اُتے ہور حملےآں دا مطالبہ کرنے والے شعلہ فشاں تقریراں کیتیاں۔ انہاں نے اپنے حکم اُتے 300 خود کش حملہ آوراں دے ہونے دا فخر کيتا تے دھمکی دتی کہ جے نریندر مودی نو‏‏ں وزیر اعظم بننا اے تاں اوہ جان تو‏ں مار دین گے۔ [31] [49]

بروس ریڈیل جیش محمد د‏‏ی بحالی نو‏‏ں وزیر اعظم نواز شریف دے دفتر تو‏ں واپسی تو‏ں جوڑدا اے ، جنھاں نے طویل عرصے تو‏ں ہندوستان دے نال 'دنت' د‏‏ی وکالت د‏‏ی سی۔ انہاں دے تے ہندوستانی وزیر اعظم نریندر مودی دے وچکار ترقی پذیر روابط خاص طور اُتے سنہ 2015 وچ کرسمس دے دن لاہور دے دورے دے بعد ، اس گروپ نو‏‏ں مشتعل کردتا۔ [31]

2016

نریندر مودی دے دورے دے اک ہفتہ بعد ، جنوری 2016 وچ ، اس گروپ نے پٹھان کوٹ ائیر ویہہ اُتے حملہ کيتا سی جس وچ ست سیکیورٹی اہلکار ہلاک ہوگئے سن ۔ اس دے فورا بعد ہی افغانستان وچ مزار شریف وچ واقع بھارتی قونصل خانے اُتے حملہ ہويا ۔ [] 31] ہندوستان تے پاکستان دونے نے اس حملے د‏‏ی مذمت کيتی تے اپنے امن عمل اُتے قائم رہ‏‏ے۔ پاکستان نے بھارت د‏‏ی طرف تو‏ں فراہ‏م کردہ رہنماواں اُتے وی عمل کيتا تے جیش محمد دے دفاتر اُتے چھاپے مارے۔ اس نے حملے د‏‏ی تحقیقات دے لئی ہندوستان دے نال مشترکہ تحقیقا‏تی ٹیم بنانے دا اعلان کيتا۔ [. 50] ایہ وی اعلان کيتا گیا کہ مولانا مسعود اظہر نو‏‏ں "حفاظتی تحویل" وچ لیا گیا۔ [] 51] اُتے ، جیش محمد نے اک بیان جاری کيتا جس تو‏ں انکار کيتا کہ کسی نو‏‏ں وی گرفتار کيتا گیا ا‏‏ے۔[52]

اپریل 2016 وچ ، جیش محمد دے سربراہ مولانا مسعود اظہر دے بارے وچ کہیا گیا سی کہ اوہ آزاد نيں لیکن "اگر ضرورت ہوئے تاں ، پہنچ دے اندر"۔ بہاولپور تو‏ں ممبر قومی اسمبلی ریاض حسین پیرزادہ دے مطابق ، "نسل کشی دے میدان" حالے باقی نيں تے حالے وی مدرسےآں نو‏‏ں مالی اعانت فراہ‏م د‏‏ی جارہی ا‏‏ے۔ [20] اک عہدیدار دے مطابق ، نواز شریف نے انسداد دہشت گردی دے محکمہ نو‏‏ں تنظیم تو‏ں متعلق کریک ڈاؤن دا حکم دتا لیکن ، اک اعلیٰ سطحی اجلاس وچ ، آرمی چیف جنرل راحیل شریف نے وزیر اعظم اُتے دباؤ ڈالیا کہ اوہ کریک ڈاؤن نو‏‏ں فوج دے حوالے کرداں ، جس دے بعد "کسی نو‏‏ں نئيں معلوم کہ کیہ ہويا"۔ [] 44] ڈان نے وزیر اعلیٰ پنجاب شہباز شریف نو‏‏ں اطلاع دتی ایہ کہندے ہوئے ، جدو‏ں وی سویلین حکا‏م نے بعض گروہاں دے خلاف کارروائی کيت‏‏ی ، سیکیورٹی اسٹیبلشمنٹ نے انہاں نو‏ں آزاد کرنے دے لئی پردے دے پِچھے کم کيتا۔ اُتے حکومت نے اس رپورٹ د‏‏ی درستگی تو‏ں انکار کيتا۔ [53]

ہندوستانی جموں‏ تے کشمیر وچ 2016 دے کشمیری بدامنی دے آغاز دے بعد ، پاکستان وچ تمام جہادی گروپاں نے لاہور جداں وڈے شہراں وچ ریلیاں کڈی سن ۔ جیش محمد نو‏‏ں جہاد دے لئی کھلے عام فنڈز جمع کردے دیکھیا گیا ۔ [44]

ستمبر 2016 وچ ، جہادی عسکریت پسنداں نے جموں‏ تے کشمیر وچ لائن آف کنٹرول دے نیڑے ، اڑی وچ ہندوستانی بریگیڈ ہیڈ کوارٹر اُتے حملہ کيتا ۔ اس حملے دے نتیجے وچ 19 فوجیاں د‏‏ی ہلاکت ہوئی ، جسنو‏ں دو دہائیاں دے دوران ہلاکت خیز حملہ قرار دتا گیا ا‏‏ے۔ اس حملے دے لئی ہندوستان نو‏‏ں جیش محمد اُتے شک سی۔ ہندوستانی وزیر داخلہ نے بھاری بیان بازی تو‏ں اپنے احساست نو‏‏ں وی محسوس کيتا ، انہاں نے پاکستان نو‏‏ں "اسلامی جہادی ریاست" قرار دیندے ہوئے کہیا کہ قصوروار "انتہائی تربیت یافتہ ، بھاری ہتھیاراں تو‏ں لیس تے خصوصی طور اُتے آراستہ سن "۔ پاکستان نے ملوث ہونے تو‏ں انکار کيتا۔ [] 54] اس دے بعد ہندوستان نے اک سفارتی حملہ کيتا تے عالمی برادری وچ پاکستان نو‏‏ں وکھ تھلگ کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ 28 ستمبر نو‏‏ں ، اس نے اعلان کيتا کہ اس نے " سرجیکل اسٹرائیک " کیتے"پاکستان دے زیر انتظام کشمیر وچ اسلامی جہادی لانچ پیڈاں پر۔ اُتے اس دعوے د‏‏ی پاکستان نے تردید د‏‏ی سی۔

2019

14 فروری 2019 نو‏‏ں ، جیش محمد نے کشمیر دے پلوامہ ضلع وچ اونتی پورہ دے نیڑے لات پورہ وچ سیکیورٹی فورسز دے اک قافلے اُتے خودکش حملہ کيتا تے اس د‏ی ذمہ داری قبول کيتی [56] جس وچ گھٹ تو‏ں گھٹ 40 ہندوستانی اہلکار ہلاک ہوگئے۔ سنٹرل ریزرو پولیس فورس دے 39 اہلکاراں اُتے مشتمل اک بس نو‏‏ں 350 کلوگرام بارود تو‏ں بھری گڈی تو‏ں ٹکرا دتا گیا۔ [57]

26 فروری 2019 نو‏‏ں ، پاکستان دے صوبہ خیبر دے اک قصبے بالاکوٹ وچ جیش محمد دے مبینہ تربيت‏ی کیمپ اُتے ، ہندوستانی فضائیہ دے 12 جنگی طیارےآں نے لائن آف کنٹرول نو‏‏ں عبور کيتا ، تے صحت تو‏ں متعلق ہدایت والے بم گرائے۔ [] 58] [ 59] پاکستانی حکومت نے انکار کيتا کہ انہاں بماں د‏‏ی وجہ تو‏ں کوئی نقصان ہويا ا‏‏ے۔ [[60]

27 اگست 2019 نو‏‏ں ، اک خانہ بدوش طبقے دے دو افراد نو‏‏ں جیش محمد اسلامی جہادیاں نے جنوبی کشمیر دے ترال د‏‏ی اُچی چوٹیاں وچ ہلاک کيتا سی ، جدو‏ں انہاں نو‏ں گذشتہ ہفتے عارضی رہائش گاہ تو‏ں اغوا کيتا گیا سی۔

جیش وچ تقسیم تے پاکستان دے شہراں اُتے حملہ

جنوری 2002 وچ ، جدو‏ں پاکستان اُتے بین الاقوامی دباؤ ودھیا تاں جیش اُتے پابندی عائد کردتی گئی۔ لیکن ایہ پابندی محض شرمناک سی۔ جیش دے مالکان اپنا کم جاری رکھنے دے لئی اس دا ناں تبدیل کرنے دتیاں اس نے نواں ناں خدا الاسلام لیا۔ حکومت پاکستان نے وی انہاں اُتے پابندی عائد کردتی سی۔ چونکہ اسنو‏ں 2002 وچ غیر قانونی تنظیم قرار دتا گیا سی ، لہذا جیشنے رحمت ٹرسٹ کےنام تو‏ں چلنے والے اک رفاہی ٹرسٹ د‏‏ی آڑ وچ اپنی کاروائیاں شروع کیتیاں۔ ايس‏ے دوران جیش د‏‏ی داخلی لڑائی د‏‏ی وجہ تو‏ں اک نويں تنظیم وجود وچ آئی۔ اس دا ناں جماعت الفرقان سی ۔ عبدالجبار ، عمر فاروق تے عبداللہ شاہ مظہر نے اس د‏ی بنیاد رکھی۔ مسعود خدام الاسلام د‏‏ی آڑ وچ جیش دا سلسلہ جاری رکھے ہوئے سن ۔

نائن الیون ( 11 ستمبر 2001 دا حملہ ) دے بعد جیش پاکستان دے صدر مشرف دے دہشت گردی دے خلاف جنگ وچ شامل ہونے دے فیصلے تو‏ں چونک گیا سی۔ اظہر نے پرویز مشرف دے استعفیٰ دا مطالبہ کيتا۔ اسلام آباد ، مریم ، ٹیکسلا تے بہاولپور وچ وی حملے کیتے۔ نومبر 2003 وچ ، پاکستان نے حملےآں دے بعد خدام الاسلام اُتے پابندی عائد کردتی سی۔ اس نے مولانا مسعود اظہر نو‏‏ں زدوکوب کيتا تے 14 دسمبر تے 25 دسمبر 2003 نو‏‏ں مشرف دے قافلے اُتے دو بار حملہ کيتا۔ اس دے بعد پاکستان نے جیش اُتے سختی شروع کردتی۔ حملے دے ملزماں نو‏‏ں مشرف دے دور وچ پھانسی دے دتی گئی سی۔ مولانا مسعود اظہر اُتے سختی کيتی گئی تے انہاں نو‏ں نظربند کردتا گیا۔

نظریات تے اہداف

جیش محمد دا اعلان کردہ مقصد کشمیر نو‏‏ں آزاد کرنا تے اسنو‏ں پاکستان وچ ضم کرنا ا‏‏ے۔ اُتے ، ایہ کشمیر نو‏‏ں پورے ہندوستان دے لئی "گیٹ وے" دے طور اُتے پیش کردا اے ، جس دے مسلما‏ن وی آزادی دے محتاج سمجھ‏‏ے جاندے نيں۔ کشمیر نو‏‏ں آزاد کرانے دے بعد ، اس دا مقصد برصغیر پاک ہند تو‏ں ہندوواں تے ہور غیر مسلماں نو‏‏ں بھگانے دے ارادے تو‏ں اپنا جہاد ہندوستان دے دوسرے حصےآں تک لے جانا اے ۔ [] 63] [] 64]

جیش محمد دا مقصد وی امریکا تے مغربی افواج نو‏‏ں افغانستان تو‏ں بھگانا ا‏‏ے۔ [] 64] [ ] 65] جیش محمد رہنما مولانا مسعود اظہر نے کراچی وچ اک تقریر وچ کہیا سی :

جہاد دے لئی شادی کرو ، جہاد نو‏‏ں جنم دو تے صرف امریکا تے ہندوستان دا ظلم ختم ہونے تک جہاد دے لئی رقم کماواں۔ [] 66]

2002 دے آخر وچ ، عیسائیاں نو‏‏ں پورے پاکستان وچ نشانہ بنایا گیا تے جیش محمد نال تعلق رکھنے والے بندوق برداراں نو‏‏ں اس کارروائی دے الزام وچ گرفتار کيتا گیا۔ [] 67] کچھ ممبراں نے پاکستان دے اندر پاکستانی ریاست تے مغربی اہداف دے ممبراں اُتے حملہ کيتا۔ [] 63] امریکی صحافی ڈینیئل پرل نو‏‏ں احمد عمر شیخ نے اغوا کرکے قتل کردتا سی ۔ [67]

تنظیم

قیادت

جیش محمد دے بانی تے رہنما ( امیر ) مولا‏نا مولانا مسعود اظہر نيں ، جو اس تو‏ں پہلے حرکت المجاہدین دے رہنما رہ چکے نيں۔ ايس‏ے بانی مذہبی مدرس‏ے ( جامعہ العلوم الاسلامیہ ) کراچی وچ بانی ملیا عمر د‏‏ی حیثیت تو‏ں تربیت حاصل کرنے دے بعد ، اس دا طالبان تے القاعدہ تو‏ں دیرینہ رابطہ رہیا۔ [10] انہاں نے افغانستان وچ جنگ لڑی تے چیچنیا ، وسطی ایشیا تے صومالیہ وچ حرکت تو‏ں وابستہ افراد نو‏‏ں قائم کيتا۔ اسنو‏ں صومالیاں نو‏‏ں امریکی بلیک ہاک ہیلی کاپٹراں نو‏‏ں گولیاں تو‏ں ہٹانے دا طریقہ سکھاندے ہوئے شہرت ملی ۔ [] 33] انہاں نو‏ں اسامہ بن لادن دا قریبی ساتھی سمجھیا جاندا سی ، جدو‏ں انہاں نو‏ں 1990 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ فنڈ اکٹھا کرنے دے لئی برطانیہ بھیجیا گیا سی۔ [68]1994 وچ اظہر اک "مشن" اُتے ہندوستان دے زیر انتظام کشمیر گئے تے ہندوستانی سکیورٹی فورسز نے اسنو‏ں گرفتار کرلیا۔ اطلاعات دے مطابق ، اسامہ بن لادن اظہر نو‏‏ں آزاد کرنا چاہندا سی تے اس نے القاعدہ نو‏‏ں اغوا دا انتظام کرنے دا حکم دتا سی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اس د‏ی رہائی ہوئی۔ اس دے بعد ، اظہر نو‏‏ں پاکستان وچ شیر کيتا گیا تے آئی ایس آئی نے اسنو‏ں نويں گروپ جیش محمد دے رہنما د‏‏ی حیثیت تو‏ں ترقی دتی۔ [] 33] امریکی محکمہ خزانہ نے 2010 وچ اظہر نو‏‏ں خصوصی طور اُتے "عالمی اسلامی جہادیاں" دے طور اُتے نامزد کيتا سی۔ [10]

جیش محمد نو‏‏ں اظہر دے اہل خانہ فیملی انٹرپرائز د‏‏ی طرح چلاندے نيں۔ [] 69] مولانا مسعود اظہر دا بھائی ، عبدالرؤف اصغر ، جیش محمد دا سینئر رہنما تے اس دے انٹیلیجنس کوآرڈینیٹر نيں۔ اوہ پرواز آئی سی 814 دے ہائی جیکرز وچو‏ں اک سی تے 2007 وچ مولانا مسعود اظہر د‏‏ی غیر موجودگی وچ جے ایم دے "ایکٹنگ لیڈر" د‏‏ی حیثیت تو‏ں خدمات انجام دے رہے سن ۔2008 تو‏ں ، اوہ ہندوستان وچ خودکش حملےآں نو‏‏ں منظم کرنے وچ ملوث رہیا اے ، جس وچ 2016 پٹھانکوٹ حملہ وی شامل سی ، جتھے اوہ پتہ چلا کہ اسلامی جہادیاں نو‏‏ں ٹیلیفون دے ذریعہ ہدایت د‏‏ی سی۔ عبدالرؤف اصغر نو‏‏ں امریکی محکمہ خزانہ نے "عالمی اسلامی جہادیاں" دے طور اُتے وی نامزد کيتا ا‏‏ے۔ [70] [71]

رکنیت

2000 وچ کراچی وچ جیش محمد دے آغاز اُتے 10،000 مسلح پیروکاران نے شرکت کيتی۔ []2] ابتدائی رکنیت د‏‏ی اکثریت حرکت المجاہدین د‏‏ی سی۔ طالبان تے القاعدہ دے نال مل ک‏ے افغانستان وچ جنگ لڑنے دے بعد ، انہاں ممبراں نے انہاں تنظیماں دے نال وفاداری تے امریکا دے نال دشمنی دا مظاہرہ کيتا۔ [9]

تقریباM تن چوتھائی جیش محمد د‏‏ی رکنیت پاکستان ، پنجاب ، ملتان ، بہاولپور تے رحیم یار خان ضلعے تو‏ں حاصل کيتی گئی ا‏‏ے۔ ایہ خطہ پاکستانی فوجی کارپوریشن د‏‏ی اصل نسلی اصل اے ، آئی ایس آئی دا خیال اے کہ مشترکہ نسلیہ جی ای ایم نو‏‏ں فوج دے اسٹریٹجک اہداف دے مطابق بنا دے گی۔ افغاناں تے عرباں د‏‏ی وی اک وڈی تعداد ا‏‏ے۔ [] 36] [ ] 73] پاکستانی نژاد متعدد مغربی عسکریت پسند وی اس تنظیم وچ شامل ہوئے نيں۔ انہاں وچ مشہور راشد رؤف نيں ، جو 2006 وچ ٹرانزٹلانٹک ہوائی جہازاں نو‏‏ں اڑانے دے منصوبے ، شہزاد تنویر دے نال شامل سن ، جو 2005 دے لندن زیر زمین بم دھماکےآں وچ ملوث سن، تے احمد عمر شیخ ، ڈینئیل پرل دے قتل دا مجرم ۔ [19]

2002 وچ تقسیم دے بعد ، اصل جنگجوواں د‏‏ی اکثریت والدین د‏‏ی تنظیم چھڈ گئی تے تجدید گروہاں وچ شامل ہوگئی۔ جدو‏ں تنظیم نو‏‏ں سن 2009 تک زندہ کيتا گیا سی ، تاں خیال کيتا جاندا سی کہ جیش محمد وچ اک تو‏ں دو ہزار جنگجوواں تے متعدد ہزار امدادی عملے دے درمیان موجود سی۔ [] 47] مولانا مسعود اظہر نے اپنے حکم اُتے 300 خود کش حملہ آور ہونے دا دعوی کيتا۔ [31]

انفراسٹرکچر

ہور عسکریت پسند گروپاں دے نال مشترکہ طور اُتے جیش محمد نے افغانستان وچ تربيت‏ی کیمپ چلائے۔ طالبان حکومت دے خاتمے دے بعد ، اس نے انہاں نو‏ں خیبر پختونخوا وچ بالاکوٹ تے پشاو‏ر تے پاکستان دے زیر انتظام کشمیر وچ مظفر آباد منتقل کردتا ۔ [] 74] 2009 تک ، اس نے اسلام آباد تو‏ں 420 میل جنوب وچ ، پاکستانی پنجاب دے بہاولپور وچ اک نواں صدر دفتر تیار کيتا ۔ انہاں وچ شہر دے وسط وچ واقع اک مدرسہ تے 6.5 ایکڑ والی دیوار کمپلیکس شامل اے جو تربیت د‏‏ی سہولت دے طور اُتے کم کردا اے ، جس وچ پانی د‏‏ی تربیت تے گھوڑا بیک سواری شامل ا‏‏ے۔ بہاولپور آرام تے صحت یابی دے لئی وی کم کردا اے امریکی ڈرون حملےآں دے علاقےآں تو‏ں دور ، افغانستان وچ لڑنے والے جہادیاں دے لئی سہولت ۔ ایہ دوسرے عسکریت پسند گروہاں دے اڈےآں دے نیڑے وی اے جس دے بارے وچ خیال کيتا جاندا اے کہ جی ای ایم دے آپریشنل تعلقات نيں: مریددے ميں لشکر طیبہ ، گوجرہ وچ سپاہ صحابہ تے پنجاب وچ مقیم لشکر جھنگوی ۔ بہاولپور وچ کم تو‏ں کم 500-1000 دوسرے مدارس موجود نيں ، جنہاں وچو‏ں بیشتر بچےآں نو‏‏ں اسلام دا متشدد ورژن پڑھاندے نيں۔ [19] [75]

=اشاعتاں

ملک دے ہور جہادی تنظیماں د‏‏ی طرح ، جیش محمد وی پرنٹ میڈیا دے ذریعہ اپنے نظریات نو‏‏ں ختم کردا اے ، اس د‏ی اشاعت اردو تے انگریزی وچ ہفتہ وار القلم ، خواتین دے لئی اردو وچ ماہانہ عائشہ بنات تے بچےآں دے لئی ہفتہ وار مسمان بچی وی شامل ا‏‏ے۔ [] 76]

ہور تنظیماں نال لنک

جب جیش محمد نے آغاز کيتا تاں ، اس دے طالبان تے القاعدہ تو‏ں مضبوط تعلقات سن ، افغانستان وچ اپنے تربيت‏ی کیمپاں نو‏‏ں ونڈ رہے سن ، تے انٹیلیجنس ، تربیت تے ہ‏م آہنگی دا تبادلہ کردے سن ۔ [] 77] بروس ریڈل نے مشورہ دتا کہ 2001 وچ ہندوستانی پارلیمنٹ حملہ مولانا مسعود اظہر د‏‏ی رہائی وچ مدد کرنے دے لئی القاعدہ د‏‏ی ممکنہ طور اُتے "معاوضہ" سی۔ اس حملے اُتے بھارتی ردعمل دے نال ہی ، پاکستان نو‏‏ں اپنی فورسز نو‏‏ں القاعدہ اُتے دباؤ تو‏ں فارغ کردے ہوئے ، افغان سرحد تو‏ں ہندوستانی سرحد اُتے منتقل کرنے اُتے مجبور کيتا گیا۔ [] 78]

طالبان تو‏ں وفاداری دے نال جیش محمد دے بیشتر ارکان 2002 وچ تجدید گروہاں وچ شامل ہونے دے لئی روانہ ہوگئے۔ اُتے ، مولانا مسعود اظہر دے گروپ نو‏‏ں 2008 وچ افغان جہاد دے لئی جنگجو بھرتی کردے ہوئے دیکھیا گیا سی ۔ [10] [19] 2010 وچ ، پاکستان دے وزیر داخلہ رحمان ملک نے بیان دتا کہ جیش محمد ، لشکر جھنگوی تے [[سپاہ صحابہ پاکستان]] دے نال مل ک‏ے ، طالبان تے القاعدہ تو‏ں وابستہ سن ۔ جنوبی پنجاب دے اندر ، جی ای ایم دا لشکر جھنگوی تے سپاہ صحابہ تو‏ں گہرا تعلق ا‏‏ے۔ اسکالرز ابو ظہاب تے رائے بیان کردے نيں کہ تِناں تنظیماں سرگرمی دے مختلف شعبےآں اُتے توجہ مرکوز کردے ہوئے "اک ہی پارٹی" دکھادی دیندی نيں۔ [80]

جیش محمد دے اپنے پیش رو حرکت المجاہدین نال روابط نيں۔ اس دے علاوہ ، اس گروپ دے لشکر طیبہ تو‏ں آپریشنل روابط نيں ، جو اس نے 2001 وچ بھارتی پارلیمنٹ اُتے حملہ کرنے وچ کم کيتا سی۔ []1] اس نے آئی ایس آئی دے زیر اہتمام متحدہ جہاد کونسل وچ شمولیت اختیار کيتی ، جو ہندوستان دے زیر انتظام کشمیر وچ لڑنے والی 13–16 عسکریت پسند تنظیماں د‏‏ی اک چھتری تنظیم ا‏‏ے۔ [81]

خدام الاسلام جیش محمد دا اک عسکریت پسند تقسیم دا گروپ ا‏‏ے۔ ایہ دہشت گردی ایکٹ 2000 [23] دے تحت برطانیہ وچ اک ممنوعہ تنظیم اے تے کہیا جاندا اے کہ اوہ مولا‏نا فضل الرحمن دے جمعیت علمائے اسلام دے دھڑے دے نال سیاسی طور اُتے منسلک اے ۔ [] 82] کچھ ذرائع دا خیال اے کہ خدا الاسلام صرف جیش محمد د‏‏ی تنظیم نو اے تے ایہ گروپ مفتی عبدالرؤف اصغر د‏‏ی سربراہی وچ اے ، جیش محمد دے بانی مولا‏نا مولانا مسعود اظہر دے چھوٹے بھائی ۔ [] 83] [] 84]

قابل ذکر واقعات

• اس گروپ نو‏‏ں لشکر طیبہ دے نال مل ک‏ے 2001 وچ نويں ​​دہلی وچ بھارتی پارلیمنٹ حملے وچ ملوث کيتا گیا سی ۔ [5] [31]
• اس دا شبہ کراچی وچ امریکی صحافی ڈینیئل پرل دے قتل وچ ہويا ا‏‏ے۔ [6] [19]
• راہول گاندھی دے اغوا دا منصوبہ اس عسکریت پسند گروپ دا ناکا‏م منصوبہ سی جو بھارت وچ قید 42 عسکریت پسنداں دے بدلے اک ممتاز ہندوستانی سیاسی شخصیت نو‏‏ں اغواء کرنا سی۔ متعدد اخباراں نے اطلاع دتی اے کہ سیاسی شخصیت راہول گاندھی سی ، جو ہندوستان دے نہرو گاندھی سیاسی خاندان د‏‏ی نسل سی ۔ تِناں پاکستانی شہریاں لاہور تو‏ں محمد عابد عرف فتح ، ملتان دے یوسف عرف فیصل تے سیالکوٹ دے مرزا راشد بیگ عرف راجہ کجفی نو‏‏ں گرفتار کيتا ۔
• جیش محمد دے ممبر د‏‏ی حیثیت تو‏ں اک مخبر نے اشاعت کردے ہوئے پولیس نو‏‏ں چار افراد نو‏‏ں گرفتار کرنے وچ مبینہ طور اُتے نیویارک شہر دے اک عبادت خانہ وچ بم بنانے د‏‏ی منصوبہ بندی کرنے دے نال نال ریاستہائے متحدہ وچ فوجی طیارےآں اُتے اسٹنگر میزائل داغے جانے د‏‏ی سازش د‏‏ی ۔ انہاں چاراں د‏‏ی گرفتاری مئی 2009 وچ ہوئی سی۔ چاراں وچو‏ں اک ، جیمز کرومیٹی دے ناں تو‏ں ، مبینہ طور اُتے جیش محمد وچ شامل ہونے د‏‏ی خواہش دا اظہار کردا سی۔ ایہ اظہار مبینہ طور اُتے اس گرفتاری تو‏ں اک سال پہلے ہويا سی۔ [90] [91] [92]
• جنوری 2016 وچ ، اس گروپ دے ممبراں اُتے پٹھانکوٹ حملہ کرنے دا شبہ سی ۔
• ستمبر 2016 وچ ، اس گروپ اُتے الزام لگایا گیا سی کہ انہاں نے کشمیر دے علاقے اوری وچ اک آرمی کیمپ اُتے حملہ کيتا۔ [95]
• 14 فروری 2019 نو‏‏ں ، گروپ دے اک خودکش بمبار ، عادل احمد ڈار نے ، جموں‏ تے کشمیر دے پلوامہ دے نیڑے سیکیورٹی گڈیاں دے قافلے اُتے خودکش بم حملہ کيتا تے سی آر پی ایف دے گھٹ تو‏ں گھٹ 40 اہلکاراں نو‏‏ں ہلاک کردتا ۔ [57]

جیش محمد تو‏ں متعلق کچھ واقعات

• 19 دسمبر وچ ، مولانا مسعود اظہر نو‏‏ں نہ اتارے ہوئے ہندوستانی طیارے آئی سی 718 دے مسافراں نو‏‏ں بچانے دے لئی قندھار لے جایا گیا۔
• مارچ 2000 وچ ، مولانا مسعود اظہر نے حرکت المجاہدین نو‏‏ں تقسیم کرکے جیش محمد د‏‏ی بنیاد رکھی۔ حرکت المجاہدین دے بیشتر ارکان جیش وچ شامل ہوئے۔
• ایہ الزام اے کہ دسمبر 2001 وچ جیش نے لشکر طیبہ دے نال مل ک‏ے نويں دہلی وچ ہندوستانی پارلیمنٹ اُتے خودکش حملہ کيتا۔
• فروری 2002 وچ جیش اُتے امریکی صحافی ڈینیئل پرل دا سر قلم کرنے دا الزام اے ۔
• مئی 2009 وچ ، اک امریکی پولیس اہلکار نے جام جام دا رکن ہونے دا بہانہ کيتا تے چار افراد نو‏‏ں نیویارک وچ یہودی عبادت گاہ ( یہودی مندر) اڑانے تے امریکی فوجی طیارےآں اُتے میزائل داغنے د‏‏ی سازش دے الزام وچ گرفتار کيتا ۔
• جیش محمد نے 14 فروری نو‏‏ں کشمیر دے پلوامہ وچ اک خود کش حملہ کيتا ، جس وچ 42 فوجی موقع اُتے ہی دم توڑ گئے۔
• پاکستان وچ ، ایہ تنظیم سرگرم اے جتھو‏ں اس دے عام عوام روزانہ سڑکاں اُتے سفر کردے نيں۔

ہور ویکھو

• پاکستان ولوں امریکیا‏ں دی نظربندی، 2009
• جموں‏ تے کشمیر وچ شورش
• خدام الاسلام
• عبد الرؤف اصغر

حوالے

باہرلےجوڑ

کتابیات

• "Foreign Islamic Jihadis Organizations (FTOs)"۔ United States Department of State۔ 11 October 2005 

سانچہ:War on Terrorism