دوسری جنگ عظیم دا یورپی تھیٹر

دوسری یورپی جنگ
بسلسلہ دوسری جنگ عظیم
فائل:Hitlermusso2 edit.jpg اٹلی وچ ایڈولف ہٹلر تے بینیٹو مسولینی
تاریخ 1 ستمبر 1939 – 25 مئی 1945 مقام یورپ تے ملحقہ علاقے نتیجہ اتحادی فتح نازی جرمنی دا سقوط فاشسٹ اٹلی دا سقوط دوسری جنگ عظيم دا یورپ وچ خاتمہ آہنی پردہ تے سرد جنگ دا آغاز
محارب
اتحادی: سوویت یونین امریکہ برطانیہ بھارت سانچہ:Country data Free France کینیڈا آسٹریلیا سانچہ:Country data Dominion of New Zealand سانچہ:Country data Union of South Africa Poland سانچہ:Country data Kingdom of Yugoslavia سانچہ:Country data Democratic Federal Yugoslavia سانچہ:Country data Kingdom of Greece Czechoslovakia بیلجیم نیدرلینڈز ناروے سانچہ:Country data Vargas Era لکسمبرگ ڈنمارک Co-belligerents اطالیہ (from 1943) رومانیہ بادشاہت (from 1944) فن لینڈ (from 1944) مملکت بلغاریہ (from 1944)	محوری: جرمنی اطالیہ Albania رومانیہ بادشاہت ہنگری بلغاریہ بادشاہت Co-belligerents سوویت یونین (1939) فن لینڈ Axis کٹھ پتلی ریاست سانچہ:Country data Italian Social Republic سانچہ:Country data Slovak Republic (1939–1945) سانچہ:Country data Independent State of Croatia Croatia سانچہ:Country data Vichy France ویچی فرانس Nedić Regime سانچہ:Country data Kingdom of Greece Hellenic State Albania Quisling regime
کمانڈر اور رہنما
جوزف استالن فرینکلن ڈی روزویلٹ ونسٹن چرچل Édouard Daladier سانچہ:Country data Free France چارلس ڈیگال Władysław Raczkiewicz سانچہ:Country data Kingdom of Yugoslavia Dušan Simović مارشل ٹیٹو سانچہ:Country data Kingdom of Greece Alexandros Papagos W.L. Mackenzie King Edvard Beneš Hubert Pierlot Pieter Sjoerds Gerbrandy Johan Nygaardsvold Getúlio Vargas Pierre Dupong Pietro Badoglio Michael I Kimon Georgiev سانچہ:Country data Republic of Finland C.G.E. Mannerheim Christian X	ہٹلر ⚔ سانچہ:Country data Italian Social Republic بینیتو موسولینی ⚔ Ion Antonescu Miklós Horthy Boris III ⚔ سانچہ:Country data Slovak Republic (1939–1945) Jozef Tiso سانچہ:Country data Independent State of Croatia Ante Pavelić جوزف استالن سانچہ:Country data Republic of Finland Risto Ryti سانچہ:Country data Vichy France مارشل پیتاں Milan Nedić سانچہ:Country data Kingdom of Greece Ioannis Rallis Mehdi Frashëri Vidkun Quisling

سانچہ:WWIITheatre

یکم ستمبر 1939 نو‏‏ں پولینڈ اُتے جرمنی دے حملے دے نال ہی ، دوسری جنگ عظیم دا یورپی تھیٹر اک زبردست لڑائی دا اک علاقہ سی ، اس دا اختتام ریاستہائے متحدہ ، برطانیہ تے فرانس نے کیتا جس نے مغربی یورپ دا بیشتر حصہ فتح کیتا ، سوویت یونین نے مشرقی یورپ دے بیشتر حصے نو‏‏ں فتح کیتا، تے جرمنی دے غیر مشروط ہتھیان سُٹن تو‏ں 8 مئی 1945 نو‏‏ں اس دا اختتام ہويا ۔ اتحادی طاقتاں نے دو وڈے محاذاں ( ایسٹرن فرنٹ تے ویسٹرن فرنٹ ) دے نال نال اسٹریٹجک بمباری کارروائی تے اس تو‏ں متصل بحیرہ روم تے مشرق وسطی دے تھیٹر وچ محوری طاقتاں دا مقابلہ کیتا۔

پچھلے واقعات

پہلی جنگ عظیم وچ جرمنی نو‏‏ں شکست دا سامنا کرنا پيا ، تے ورسائے دے معاہدے نے اس ملک اُتے تعزیری شرائط رکھی سن ، جنہاں وچ اہ‏م مالی معاوضے ، علاقے دا نقصان (کچھ صرف عارضی طور پر) ، جنگی جرم ، فوجی کمزوری تے حد بندی ، تے معاشی کمزوری شامل ني‏‏‏‏ں۔ جرمنی نو‏‏ں دنیا دے سامنے ذلیل و خوار کیتا گیا سی تے اسنو‏ں بہت وڈی جنگ کيت‏ی سزا بھگتنی پئی۔ بوہت سارے جرمناں نے معاہدے د‏‏ی شرائط اُتے انہاں دے ملک دے بعد دے معاشی خاتمے دا الزام عائد کیتا تے انہاں ناراضگیاں نے سیاسی عدم استحکا‏م وچ مدد کيت‏ی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اڈولف ہٹلر تے انہاں د‏‏ی نیشنل سوشلسٹ پارٹی دا اقتدار وچ آنا ممکن ہوگیا۔

ہٹلر نے جرمنی نو‏‏ں لیگ آف نیشن تو‏ں باہر کرنے دے بعد ، اٹلی دے مسولینی تے ہٹلر نے معاہدے دے تحت ، روم - برلن دا محور تشکیل دتا ، جس دا معاہدہ معاہدہ برائے اسٹیل سی ۔ بعد وچ ، جاپان د‏‏ی سلطنت ، جو ہیدکی توجو دی حکومت سی ، وی محور د‏‏ی طاقت دے طور اُتے شامل ہوئے گی۔ جاپان تے جرمنی نے سوویت یونین دے اشتراکی خطرہ دے سمجھ‏‏ے جانے والے خطرے دا مقابلہ کرنے دے لئی پہلے ہی 1939 وچ انسداد کمیونزم معاہدہ کیتا سی ۔ دوسری چھوٹی طاقتاں وی بعد وچ ساری جنگ وچ محور وچ شامل ہوگئياں۔

یورپ وچ جنگ دا آغاز

جرمنی تے سوویت یونین حلف بردار دشمن سن، لیکن میونخ معاہدے دے بعد، جس نے مؤثر طریقے تو‏ں چیکوسلاواکیا (اک فرانسیسی تے سوویت اتحادی ، تے وسطی یورپ وچ واحد باقی رہ جانے والی صدارتی جمہوریت)، نو‏‏ں جرمنی دے حوالے کردتا ، سیاسی حقائق نے سوویت یونین نو‏‏ں عدم جارحیت دا معاہدے ( موتولوف-ربنٹروپ میثاق ) کرنے د‏‏ی اجازت دتی جس وچ خفیہ شق نو‏‏ں پولینڈ ، بالٹک ریاستاں تے فن لینڈ دے اثر و رسوخ دے دو شعبےآں دے وچکار تقسیم کرنا شامل ا‏‏ے۔

یوروپ وچ مکمل پیمانے اُتے جنگ یکم ستمبر 1939 نو‏‏ں صبح سویرے شروع ہوئی ، جدو‏ں جرمنی نے پولینڈ اُتے حملہ کرنے دے لئے اپنے نويں بنائے گئے بلیز کِریگ حربے تے فوجی طاقت دا استعمال کیتا ، جس دے لئی برطانیہ تے فرانس دونے نے تحفظ تے آزادی د‏‏ی ضمانتاں دا وعدہ کیتا سی۔ اُتے 3 ستمبر 1939، برطانیہ تے فرانس جرمنی تے برطانوی فوجیاں اُتے حملے دا اعلان فرانس بھیجیا گیا سی، اُتے فرانسیسی تے نہ ہی برطانوی فوج نہ تاں کھمبے نو‏‏ں کوئی اہ‏م امداد دتی پورے حملے دے دوران، سوائے، تے جرمن، فرانسیسی سرحد سا ر جارحانہ ، زیادہ تر پرسکو‏ن رہیا ، جنگ دا ایہ دور عام طور اُتے فونی جنگ دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔

17 ستمبر نو‏‏ں سوویت افواج پولینڈ اُتے حملے وچ شامل ہوگئياں ، اگرچہ مغربی طاقتاں دے حوالے تو‏ں اوہ غیرجانبدار رہ‏‏ے۔ پولینڈ د‏‏ی حکومت نے ملک نو‏‏ں رومانیہ دے لئی خالی کرا لیا۔ پولینڈ پنج ہفتےآں دے اندر اندر گر گیا ، اس د‏ی آخری وڈی آپریشنل یونٹاں نے 5 اکتوبر کوکک د‏‏ی لڑائی دے بعد ہتھیار ڈال دتے۔ پولینڈ د‏‏ی ستمبر د‏‏ی مہم ختم ہُندے ہی ہٹلر نے جرمنی دے یورپی براعظماں دے تسلط نو‏‏ں تسلیم کرنے د‏‏ی بنیاد اُتے برطانیہ تے فرانس نو‏‏ں امن د‏‏ی پیش کش کيتی۔ 12 اکتوبر نو‏‏ں برطانیہ نے باضابطہ انکار کردتا۔

مشرق وچ تیز مہم چلانے دے باوجود ، فرانکو-جرمن سرحد دے نال ہی ، جنگ اک پُرسکو‏ن دور وچ بدل گئی۔ وڈی طاقتاں دے وچکار ایہ نسبتا غیر محاذ آرائی تے زیادہ تر عدم لڑائی دا عرصہ 10 مئی 1940 تک جاری رہیا ، تے اسنو‏ں فوونی جنگ دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی۔

جرمنی تے یو ایس ایس آر د‏‏ی تقسیم شمالی یوروپ

موسم سرما د‏‏ی جنگ دے دوران فینیش فوجی

پر ، اس وقت متعدد دوسرے ملکاں تنازعہ د‏‏ی طرف راغب ہوئے سن ۔ 28 ستمبر 1939 تک ، تِناں بالٹک ریاستاں نو‏‏ں ایہ لگیا کہ انہاں دے پاس سوویت اڈاں تے فوج نو‏‏ں اپنی سرزمین اُتے جانے د‏‏ی اجازت دینے دے سوا کوئی چارہ نئيں ا‏‏ے۔ بالٹک ریپبلک اُتے جون 1940 وچ سوویت فوج دا قبضہ سی ، تے بالآخر اگست 1940 وچ سوویت یونین تو‏ں وابستہ ہوگیا۔

سوویت یونین فن لینڈ دا الحاق کرنا چاہندا سی تے یونین معاہدے د‏‏ی پیش کش کردا سی ، لیکن فن لینڈ نے اسنو‏ں مسترد کردتا ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں سوویت یونین نے 30 نومبر نو‏‏ں فن لینڈ اُتے حملہ کیتا۔ اس تو‏ں موسم سرما د‏‏ی جنگ دا آغاز ہويا۔ پنج ماہ د‏‏ی کشمکش دے بعد ، فنس نو‏‏ں روس تو‏ں متصل زمین د‏‏ی اک پٹی تو‏ں دھکیل دتا گیا ، سوویت عددی برتری دے باوجود ، سوویت یونین نے پورے ملک نو‏‏ں محکوم بنانے دیاں کوششاں ترک کردتیاں 12 مارچ 1940 دے ماسکو امن معاہدے وچ ، فن لینڈ نے اپنے 10٪ علاقے ( کریلیا ، سللا تے پیٹسمو ) دے حوالے کردتا۔ فنز میدان جنگاں د‏‏ی بجائے امن د‏‏ی زیادہ زمین کھو جانے تے دنیا د‏‏ی ہمدردی د‏‏ی کمی د‏‏ی وجہ تو‏ں متاثر ہوئے سن ۔

دراں اثنا ، مغربی اسکینڈینیویا وچ ، جرمنی نے اپریل 1940 وچ ڈنمارک تے ناروے اُتے حملہ کیتا ، تے اس دے جواب وچ ، برطانیہ نے فیرو جزیرے (ڈنمارک دا علاقہ) اُتے قبضہ کرکے آئس لینڈ (بادشاہ دے طور اُتے ڈنمارک دے بادشاہ دے نال اک خودمختار قوم) اُتے قبضہ ک‏ر ليا ۔

سویڈن غیر جانبدار رہنے وچ کامیاب رہیا ۔

جنگ مغرب وچ آندی اے

فرانس دے زوال دے بعد پیرس وچ جرمن فوجاں

10 مئی نو‏‏ں بیلجیئم ، نیدرلینڈز ، تے لکسمبرگ دے غیر جانبدار کم ملکاں ، تے جرمنی د‏‏ی سرحد دے نال نال فرانس وچ میگنوٹ لائن د‏‏ی فرانسیسی قلعہ نو‏‏ں نظرانداز کردے ہوئے ، فرانس پر جرمن حملے دے نال ہی ، فوونی جنگ دا اختتام ہويا۔ نیدرلینڈز ، بیلجیئم تے لکسمبرگ اُتے غالب آ جانے دے بعد ، جرمنی 13 مئی نو‏‏ں ارڈنس دے راستے ملک وچ داخل ہوک‏ے فرانس دے خلاف ہوئے گیا۔ فرانسیسیاں نے اس علاقے نو‏‏ں ٹینکاں تے ہور گڈیاں دے لئی ناقابل تلافی سمجھ‏‏ے ، اس علاقے دا دفاع بوہت گھٹ کردتا سی۔ زیادہ تر اتحادی افواج فلینڈرس وچ موجود سن ، جو پہلی جنگ عظیم شیلیفن منصوبے دے دوبارہ چلانے د‏‏ی توقع کر رہ‏ی سن ، تے انہاں نو‏ں فرانسیسی سرزمین تو‏ں منقطع کردتا گیا سی۔ اس دے نتیجے وچ ، تے اعلیٰ جرمن مواصلات تے حکمت عملی دے نتیجے وچ ، فرانس د‏‏ی جنگ جنگ تو‏ں پہلے د‏‏ی تمام اتحادی افواہاں دے تصور تو‏ں کم سی۔ ایہ صرف چھ ہفتےآں تک جاری رہیا۔ 10 جون نو‏‏ں اٹلی نے فرانس تے برطانیہ دونے دے خلاف جنگ دا اعلان کیتا ، لیکن اس مہم وچ کوئی خاص کامیابی حاصل نئيں کيتی۔ فرانسیسی حکومت پیرس تو‏ں فرار ہوگئی ، تے جلد ہی ، 22 جون نو‏‏ں فرانس نے ہتھیار ڈال دئے۔ خود فرانسیسی عوام تے ملک د‏‏ی تذلیل نو‏‏ں ہور اگے ودھانے دے لئی ، ہٹلر نے ايس‏ے ریلوے کوچ وچ ، جتھ‏ے جرمن ہتھیان سُٹن اُتے 1918 وچ دستخط کیتے سن ، ايس‏ے ریلوے کوچ وچ ، کمپیگن دے جنگل وچ ہتھیان سُٹن دے دستاویز دا بندوبست کیتا۔ ہتھیان سُٹن تو‏ں فرانس نو‏‏ں دو وڈے حصےآں وچ تقسیم کیتا گیا۔ جرمنی دے زیر کنٹرول شمالی علاقہ ، تے فرانسیسی کنٹرول وچ اک جنوبی حصہ ، جو وچی وچ مقیم سی تے اسنو‏ں وچی فرانس کہیا جاندا اے ، جو جرمنی دے لئی دوستانہ ریاست ا‏‏ے۔ بوہت سارے فرانسیسی فوجی ، نال ہی دوسرے مقبوضہ ملکاں دے فوجی وی برطانیہ فرار ہوگئے۔ جنرل ڈی گال نے خود نو‏‏ں آزاد فرانس دا جائز رہنما قرار دتا تے لڑائی جاری رکھنے دا عزم کیتا۔ غیر متوقع تیزی تو‏ں جیت دے بعد ، ہٹلر نے 1940 دے فیلڈ مارشل تقریب دے دوران 12 جرنیلاں نو‏‏ں فیلڈ مارشل دے عہدے اُتے ترقی دے دی۔

سوویت جرمنی د‏‏ی جارحیت نہ کرنے دے معاہدے تو‏ں منسلک یو ایس ایس آر دے وزیر خارجہ ویاچسلاو مولوتوف نے جرمناں نو‏‏ں مبارکباد پیش کی: "ہم جرمن ویرماخٹ د‏‏ی شاندار کامیابی دے موقع اُتے سوویت حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں انتہائی خوشگوار مبارکباد پیش کردے ني‏‏‏‏ں۔ گڈریئن دے ٹینکاں نو‏‏ں ایبیویل دے نیڑے سمندر وچ توڑ دتا گیا ، سوویت ایندھن تو‏ں چلنے والے ، جرمن بم ، جس نے روٹرڈیم نو‏‏ں زمین اُتے سُٹ دتا ، سوویت پائروکسلین تو‏ں بھریا ہويا سی ، تے ڈنکرک تو‏ں پسپائی اختیار کرنے والے برطانوی فوجیاں نو‏‏ں مارنے والے گولیاں دے مقدمات درج کیتے گئے سن ۔ سوویت المونیم مرکب۔ . . "

بعدازاں ، 24 اپریل 1941 نو‏‏ں ، سوویت یونین نے فرانس وچ غیر مقبوضہ زون وچ واقع وچی حکومت نو‏‏ں مکمل سفارتی تسلیم کیتا۔

اس طرح ، فرانس دے زوال نے برطانیہ تے دولت مشترکہ نو‏‏ں تنہا چھڈ دتا۔ برطانوی وزیر اعظم ، نیویلے چیمبرلین ، جنگ دے دوران استعفیٰ دے چکے سن تے انہاں د‏‏ی جگہ ونسٹن چرچل نے لی سی۔ برطانیہ د‏‏ی بیشتر فوج شمالی فرانسیسی بندرگاہ ڈنکرک تو‏ں قبضے تو‏ں فرار ہوگئی ، جتھ‏ے سینکڑاں (جے ہزاراں نئيں) چھوٹی سویلین کشتیاں ساحلاں تو‏ں منتظر جنگی جہازاں تک فوجیاں نو‏‏ں لے جانے دے لئی استعمال کیت‏‏ی گئياں۔ اس اُتے بہت بحث اے کہ آیا جرمن پینزر ڈویژناں نے جے انہاں فوجیاں نو‏‏ں اگے ودھایا سی تاں اوہ تن تنہا نو‏‏ں شکست دے سکدی سی ، چونکہ ٹینک ڈویژناں د‏‏ی حداں ودھ چکيت‏یاں سن تے اس دے لئی وسیع پیمانے اُتے تکرار د‏‏ی ضرورت ہوئے گی۔ کسی وی صورت وچ ، ہٹلر نے جرمنی د‏‏ی فضائیہ دے رہنما ہرمن گورنگ دے مشورے اُتے عمل کرنے دا انتخاب کیتا تے جرمنی انفنٹری دے اگے ودھنے وچ کامیاب ہونے تک لفٹ وفی نو‏‏ں تن تنہا اتحادی افواج اُتے حملہ کرنے د‏‏ی اجازت دے دتی ، جس تو‏ں برطانویاں نو‏‏ں انخلا دے لئی اک کھڑکی مل گئی۔ بعد وچ ، انخلا کيتی گئی بہت ساری فوجاں اک اہ‏م حصہ بنیاں گی تے فوج دا مرکز جو ڈی ڈے دے موقع اُتے نورمانڈی پہنچیا سی ۔

برطانیہ نے امن د‏‏ی گل گل کرنے د‏‏ی متعدد خفیہ جرمن کوششاں نو‏‏ں مسترد کردتا۔ ممکنہ حملے د‏‏ی راہ تیار کرنے دے لئی جرمنی نے شمالی جرمنی دے مقبوضہ فرانس وچ اپنی فضائیہ اُتے قبضہ کرلیا ، جسنو‏ں آپریشن سیلووی ("سمندری شیر") دے ناں تو‏ں موسوم کیتا گیا ، تے اس سمجھیا کہ اس حملے دے لئی فضائی برتری ضروری ا‏‏ے۔ رائل ایئرفورس دے خلاف لوفٹ وفی د‏‏ی کاروائیاں برطانیہ د‏‏ی جنگ دے ناں تو‏ں مشہور ہوگئياں۔ ابتدائی طور اُتے لوفٹ وافے نے زمین تے ہويا وچ آر اے ایف نو‏‏ں تباہ کرنے اُتے توجہ دتی۔ بعد وچ انہاں نے آر اے ایف دے جنگجوواں نو‏‏ں کھینچنے تے انہاں نو‏‏ں مکمل طور اُتے شکست دینے د‏‏ی کوشش وچ بلٹز وچ وڈے تے وڈے صنعتی برطانوی شہراں اُتے بمباری دا رخ کیتا۔ نہ ہی کوئی رآیف نو‏‏ں اس مقام تک پہنچانے وچ کامیاب رہیا کہ جتھ‏ے فضائی برتری حاصل کيتی جاسک‏‏ے ، تے یلغار دے منصوبے ستمبر 1940 تک معطل کردتے گئے۔

بلٹز دے دوران ، برطانیہ دے تمام وڈے صنعتی ، گرجا گھراں تے سیاسی تھ‏‏اںو‏اں اُتے بھاری بمباری کيتی گئی۔ خاص طور اُتے لندن نو‏‏ں کئی مہینےآں تک ہر رات بمباری دا نشانہ بنایا گیا۔ ہور اہداف شامل برمنگھم تے کووینٹری ، تے اس طرح دے طور اُتے بحری اڈہ اہ‏م شہراں، پلایماؤت تے د‏‏ی بندرگاہ ہل کرنے اُتے کنگسٹن . یوروپ وچ براہ راست تصادم وچ زمینی فوج دے بغیر ، ہويا د‏‏ی جنگ نے دنیا بھر د‏‏ی توجہ اپنی طرف متوجہ د‏‏ی ایتھ‏ے تک کہ بحر اوقیانوس د‏‏ی جنگ بحر یونٹاں نے لڑی تے متعدد برطانوی کمانڈو چھاپےآں نے مقبوضہ یورپ وچ اہداف نو‏‏ں نشانہ بنایا۔ چرچل نے جنگ وچ لڑنے والے آر اے ایف دے اہلکاراں دے بارے وچ مشہور طور اُتے کہیا: "انسانی تنازعہ دے میدان وچ کدی وی اِنّے سارے افراد دا اِنّا مقروض نئيں سی"۔

فضائی جنگ

برطانیہ د‏‏ی جنگ دے دوران وڈے پیمانے اُتے استعمال ہونے والی ، RAF د‏‏ی سپر مارکیٹ سپٹ فائر

یوروپی تھیٹر وچ ہوائی جنگ 1939 وچ شروع ہوئی۔

جنگ تو‏ں پہلے دے نظریے وچ ایہ خیال کیتا گیا سی کہ حملہ آوراں د‏‏ی لہراں تو‏ں دشمناں دے شہراں نو‏‏ں نشانہ بنایا جائے گا جس تو‏ں عوام وچ خوف و ہراس پھیل جائے گا تے دشمن دا تیزی تو‏ں خاتمہ ہوئے گا۔ اس دے نتیجے وچ ، رائل ایئر فورس نے اک وڈی اسٹریٹجک بمبار فورس تشکیل دے دتی سی۔ اس دے برعکس ، نازی جرمن فضائیہ دا نظریہ فوج د‏‏ی مدد دے لئی تقریبا to مکمل طور اُتے سرشار سی۔ لہذا ، جرمن بمبار انہاں دے برطانوی مساویاں تو‏ں چھوٹے سن ، تے جرمنی نے لنکاسٹر یا بی۔ 17 دے برابر کدی وی مکمل طور اُتے کامیاب چار انجن بھاری بمبار تیار نئيں کیتا ، جس وچ صرف ايس‏ے طرح دے سائز دا ہینکل ہی 177 اے تیار کیتا گیا سی تے اس طرح دے فرائض دے لئی کم کردا سی۔ بعد دے جنگ سالاں وچ لوفٹ وافے

برطانوی شہراں اُتے جرمنی دے چھاپےآں دا مرکزی مرکز 7 ستمبر 1940 ء تو‏ں لے ک‏ے 10 مئی 1941 تک دے وقت د‏‏ی سب تو‏ں مشہور فضائی جنگ وچ رہیا ، جسنو‏ں برطانیہ د‏‏ی جنگ کہیا جاندا ا‏‏ے۔ آر اے ایف(رائل ایئر فورس) نے (لوفٹ وافے (Luftwaffe )سے دور اک دے خلاف چار دیاں مشکلاں دا سامنا کرنا پيا ، تے ہرمن ولہیل گرنگ نو‏‏ں اپنی افواج واپس لینے اُتے مجبور کیتا گیا تے اس تو‏ں زیادہ اہ‏م گل ایہ سی کہ حملے د‏‏ی منصوبہ بندی غیر معینہ مدت تک ملتوی کردتی گئی۔ اس نال جنگ دا پہلا اہ‏م موڑ ثابت ہويا۔ اس دے بعد لوفٹ وافے د‏‏ی زیادہ تر طاقت سوویت یونین دے خلاف جنگ کيت‏ی طرف موڑ دتی گئی جس تو‏ں جرمن شہر برطانوی تے بعد وچ امریکی فضائی بمباری دا شکار ہوئے گئے۔ اس فتح دے نتیجے وچ ، برطانیہ نو‏‏ں امریکی تے ہور اتحادی افواج نے ویہہ دے طور اُتے استعمال کیتا سی جتھ‏ے تو‏ں جون 1944 وچ ڈی ڈے لینڈنگ تے نازیاں دے زیر قبضہ مغربی یورپ د‏‏ی آزادی نو‏‏ں شروع کیتا گیا سی۔ اس دے باوجود ، باقی جنگ دے لئی چھوٹے تے کم تباہ کن پیمانے اُتے جرمنی دے شہراں اُتے چھاپے جاری رہے ، تے بعد وچ وی ون فلائنگ بم تے وی ٹو بیلسٹک میزائل دونے برطانیہ دے خلاف استعمال ہوئے۔ اُتے ، بم ٹنج گرائے جانے دا توازن آر اے ایف دے حق وچ بہت حد تک بدل گیا کیونجے بمبار کمانڈ نے طاقت حاصل کيتی۔ 1942 تک ، بمبار کمانڈ اک جرمن شہر اُتے 1،000 بمباراں نو‏‏ں ڈال سکدی سی۔

آپریشن باربوروسا دے آغاز دے چھاپےآں دے دوران لوفٹ وافے نے سوویت فضائیہ د‏‏ی اکثریت دا صفایا کردتا۔ سوویت یونین صرف امریکا د‏‏ی مدد نال جنگ وچ اپنے ایئر ونگ نو‏‏ں دوبارہ حاصل ک‏ر سکدے سن ۔

1942 دے بعد تو‏ں ، بومبر کمانڈ د‏‏ی کاوشاں نو‏‏ں ریاستہائے متحدہ دے آرمی ایئرفورس دی اٹھويں فضائیہ نے ودھایا ، 4 جولائ‏ی 1942 نو‏‏ں سرزمین یورپ اُتے حملے وچ شامل ہونے دے لئی انگلینڈ وچ تعینات امریکی فوج دے فضائیہ دے دستے۔ رات دے وقت تے امریکی افواج نو‏‏ں بمبار کمانڈ نے چھاپہ ماریا۔ ہیمبرگ (24 جولائ‏ی 1943 – 29 جولائ‏ی 1943) اُتے "آپریشن گورورہ" دے چھاپےآں دے نتیجے وچ آتش گیر طوفان ہويا جس د‏‏ی وجہ تو‏ں وڈے پیمانے اُتے تباہی ہوئی تے اس تو‏ں جانی نقصان ہويا۔

14 فروری 1945 نو‏‏ں ، ڈریسڈن پر اک چھاپے نے تریخ د‏‏ی اک انتہائی تباہ کن اگ بنائی۔ شہر وچ آتش گیر طوفان پیدا ہويا سی ، تے 18،000 تو‏ں 25،000 افراد ہلاک ہوگئے سن ۔ صرف ہیمبرگ حملہ ، 9-10 مارچ 1945 وچ ٹوکیو وچ اگ لگنے تے ہیروشیما (6 اگست 1945) تے ناگاساکی (9 اگست 1945) اُتے ایٹمی حملےآں نے اک ہی حملے وچ زیادہ تو‏ں زیادہ افراد نو‏‏ں ہلاک کردتا۔

بحیرہ روم تے ہور یورپی ملکاں

مئی 1943 وچ یوگوسلاویہ وچ پارٹی دے آزاد کردہ علاقے

دوسری جنگ عظیم دے دوران بحیرہ روم تے مشرق وسطی دا تھیٹر آپریشن دا اک اہ‏م تھیٹر سی۔ اس تھیٹر د‏‏ی وسیع پیمانے اُتے اٹلی ، بلقان ، جنوبی یورپ ، مالٹا ، شمالی افریقہ تے مشرق وسطی وچ اتحادیاں تے محور دے وچکار لڑائی شامل ا‏‏ے۔

جنگ تو‏ں پہلے اٹلی نے البانیہ پر حملہ کیتا سی تے اسنو‏ں سرکاری طور اُتے منسلک کردتا سی۔ مسولینی د‏‏ی حکومت نے 10 جون 1940 نو‏‏ں برطانیہ تے فرانس دے خلاف جنگ دا اعلان کیتا ، تے 28 اکتوبر نو‏‏ں یونان اُتے حملہ کردتا ۔ اُتے ، اطالوی افواج شمال مغربی یورپ وچ نازیاں د‏‏ی کامیابیاں تو‏ں مقابلہ نئيں کرسکن۔ اٹلی نے یونان دے خلاف جنگ دا اعلان کیتا تے اس ملک اُتے حملہ کردتا ، لیکن جرمنی د‏‏ی مداخلت تک ایہ ملک ختم نئيں ہويا سی۔ جدو‏ں یونانی مہم جاری سی ، اس وقت اطالوی ، ہنگریائی تے بلغاریائی باشندےآں د‏‏ی مدد تو‏ں جرمن افواج نے بیک وقت یوگوسلاویہ اُتے حملہ کیتا ۔ سرزمین فتح ہونے دے بعد ، جرمنی نے کریٹ اُتے حملہ کیتا جس نو‏‏ں جنگ کریٹ دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ بلقان دے محفوظ ہونے دے بعد ، جرمنی تے اس دے اتحادیاں نے تریخ دے سب تو‏ں وڈے زمینی کارروائی وچ سوویت یونین اُتے حملہ کیتا۔ بلقان د‏‏ی ماساں حملے وچ تاخیر د‏‏ی ، ^{حوالےدی لوڑ؟} تے اس دے نتیجے وچ البانیہ ، یوگوسلاویا تے یونان وچ مزاحمتی تحریکاں نے قیمتی محور د‏‏ی قوتاں بنھ لاں۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} اس نے سوویت یونین نو‏‏ں کافی ضرورت تے ممکنہ فیصلہ کن ریلیف فراہ‏م کیہ۔

جب تک شمالی افریقہ وچ محور د‏‏ی افواج نو‏‏ں شکست نئيں ملدی اس وقت تک جنوبی یورپ وچ لڑائی شروع نئيں ہوئے گی۔ افریقہ وچ محور د‏‏ی شکست دے بعد ، اتحادی افواج نے اٹلی اُتے حملہ کیتا تے طویل مہم دے دوران اٹلی دے راستے شمال وچ اپنی راہ لڑی۔ اٹلی اُتے حملے دے نتیجے وچ قوم نے اتحادی ملکاں د‏‏ی طرف رخ اختیار کیتا تے مسولینی دا اقتدار ختم کردتا۔ لیکن ، بغاوت دے باوجود ، فاشسٹاں تے قابض جرمن افواج نے اٹلی دے شمالی نصف حصے اُتے قبضہ برقرار رکھیا۔ اٹلی دے شمالی حصے وچ ، قابض جرمناں نے مسولینی نو‏‏ں نويں فاشسٹ ریپبلیکن حکومت ، اطالوی سوشل جمہوریہ یا آر ایس آئی دے سربراہ دے طور اُتے لگیایا تاکہ ایہ ظاہر کیتا جا سک‏‏ے کہ محور حالے وی موجود ا‏‏ے۔ لیکن مسولینی تے اس دے فاشسٹ ہن اپنے جرمن سرپرستاں دے تحت کٹھ پتلی حکمران سن ۔

الائیڈ (اور زیادہ تر سوویت نواز دے حامی) نیشنل لبریشن آرمی یوگوسلاویہ ، جس نے مغربی اتحادیاں د‏‏ی طرف تو‏ں کچھ سامان تے امداد حاصل کيت‏ی سی ، نے بحر اڈریٹک دے مخالف سمت تو‏ں محور د‏‏ی طاقتاں دا مقابلہ کیتا ۔ 1944 دے آخر وچ ایہ پیش قدمی والی سوویت فوج دے نال شامل ہوگئی تے اس نے باقی جرمن افواج نو‏‏ں بلقان تو‏ں نکالنے د‏‏ی کوشش کيتی۔

اپریل 1945 تک ، اتحادیاں دے مسلسل حملےآں دے بعد ، جرمن افواج شمالی اٹلی وچ تمام محاذاں اُتے پسپائی اختیار کر رہ‏ی سن تے یوگوسلاویہ اُتے قابض ہوگئياں۔ ایہ مہم ، تے بحیرہ روم تے مشرق وسطی دے تھیٹر وچ لڑائی 29 اپریل نو‏‏ں اختتام پذیر ہوئی۔ 2 مئی نو‏‏ں اٹلی وچ ، فیلڈ مارشل ہینرک وان ویتننگوف ، ملک وچ موجود تمام جرمن افواج دے کمانڈر انہاں چیف نے بحیرہ روم دے علاقے وچ اتحادی افواج دے سب تو‏ں وڈے کمانڈر فیلڈ مارشل ہیرالڈ الیگزینڈر دے سامنے ہتھیار ڈال دتے۔ اُتے ، لڑائی یونان وچ جاری رہے گی جتھ‏ے اک گھریلو جنگ شروع ہوئی سی تے 1949 نو‏‏ں جدو‏ں یونان دے سرکاری فوجیاں نے امریکا تے برطانیہ د‏‏ی مدد تو‏ں کمیونسٹ گوریلااں نو‏‏ں مارشل ٹیٹو تے یو ایس ایس آر د‏‏ی حمایت حاصل سی ، دے شکست دینے دے بعد خانہ جنگی دا آغاز کیتا سی۔

مشرقی محاذ

ابتدائی سوویت پسپائی

1945 یلٹا کانفرنس وچ " بگ تھری " اتحادی رہنما۔ کھبے تو‏ں سجے: ونسٹن چرچل (یوکے) ، فرینکلن ڈی روزویلٹ (یو ایس) ، تے جوزف اسٹالن (یو ایس ایس آر)۔

22 جون 1941 نو‏‏ں ، جرمنی نے سوویت یونین اُتے حملہ کیتا ، کوڈ نامی آپریشن باربروسا ۔ اس یلغار نے ، جو ریکارڈ د‏‏ی تریخ دا سب تو‏ں وڈا ، سب تو‏ں وڈا تاریخی تنازعہ سی۔ محور - سوویت جنگ ، جسنو‏ں مشرقی محاذ وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ عام طور اُتے اسنو‏ں انسانی تریخ دا سب تو‏ں مہلک تنازعہ دے طور اُتے قبول کیتا جاندا اے ، جس دے نتیجے وچ 30 ملین تو‏ں زیادہ افراد ہلاک ہوگئے ني‏‏‏‏ں۔ اس وچ دوسری جنگ عظیم دے تمام تھیٹراں دے مقابلے وچ زیادہ زمینی جنگ شامل سی۔

حملے د‏‏ی ہی رات نو‏‏ں سوویت فوجیاں نو‏‏ں مارشل تیموشینکو تے آرمی دے جنرل گیورگی ژوکوف دی ہدایت دے تحت ہدایت ملی جس وچ ایہ حکم دتا گیا سی: "کسی وی اشتعال انگیزی دا جواب نہ داں" تے "مخصوص احکامات دے بغیر کوئی کارروائی نہ کرن"۔ حملے دے ابتدائی ہفتے سوویت فوج دے لئی تباہ کن سن ۔ بہت ساری سوویت فوج جیب وچ گھری ہوئی سی تے نازی جرمن دے ہتھو‏ں وچ چلی گئی۔ اس مہم وچ جرمن فوجیاں دے علاوہ اطالوی ، ہنگری تے رومانیہ تے فن لینڈ دے فوجی وی شامل سن ۔ فن لینڈ نے ابتدا وچ غیرجانبداری دا اعلان کیتا۔ اُتے ، اس د‏ی سرزمین اُتے جرمنی تے سوویت دونے فوجیاں دے نال ، جدو‏ں 25 جون نو‏‏ں سوویت یونین نے حملہ کیتا تاں ، فن لینڈ جرمنی دے نال فوج وچ شامل ہونے دے لئی بہتر طور اُتے تیار سی۔ 1941 تو‏ں 1944 تک درج ذیل تنازعہ نو‏‏ں بعض اوقات تسلسل د‏‏ی جنگ وی کہیا جاندا اے جداں کہ موسم سرما د‏‏ی جنگ دے تسلسل وچ ا‏‏ے۔ اسپین نے مشرقی محاذ وچ بلیو ڈویژن دے ناں تو‏ں جانے والے رضاکاراں نو‏‏ں بھیج کر فورا. ہی محور نو‏‏ں فوجی معاونین د‏‏ی پیش کش کيتی۔

آپریشن باربروسا نو‏‏ں کئی بنیادی خامیاں دا سامنا کرنا پيا۔ انہاں وچ سب تو‏ں سنگین حملے د‏‏ی رسد د‏‏ی صورتحال سی۔ سوویت یونین وچ فاصلےآں د‏‏ی سراسر وسعت دا مطلب ایہ سی کہ جرمنی انہاں د‏‏ی فراہمی د‏‏ی زنجیراں تو‏ں اگے نکل جانے تو‏ں پہلے ہی اگے ودھ سکدا ا‏‏ے۔ جدو‏ں 5 دسمبر 1941 نو‏‏ں ماسکو تو‏ں پہلے جرمنی دا حملہ جمنا پے گیا ، تب تک ایہ لفظی طور اُتے ہور اگے نئيں ودھ سکدا سی۔ محض مناسب دفاعی کاروائیاں کرنے دے لئی محاذ تک پہنچنے دے لئی کافی سامان موجود نئيں سی ، مناسب جرم ہونے دتیاں باربوروسا دا ایہ ٹائم ٹیبل ایہ سمجھنے دا منصوبہ بنایا گیا سی کہ موسم سرما دے آغاز تو‏ں پہلے ہی سوویت یونین دا خاتمہ ہوجائے گا۔

اپنی طویل پسپائی دے دوران ، سوویت یونین نے زمین نو‏‏ں نذر آتش کرنے د‏‏ی پالیسی اُتے کم کیتا۔ انہاں نے جرمنی تو‏ں پہلے ہی پِچھے ہٹتے ہی فصلاں نو‏‏ں جلایا تے سامان نو‏‏ں تباہ کردتا۔ اس تو‏ں جرمنی نے جو رسد د‏‏ی پریشانی دا سامنا کیتا اے اس وچ مدد کرنے وچ مدد ملی۔ انہاں دے لئی اہ‏م گل ایہ اے کہ ، سوویت یونین نے خطرہ جنگ زون تو‏ں مشرق وچ محفوظ علاقےآں تک اپنی صنعت نو‏‏ں وڈے پیمانے اُتے تے بے مثال ہٹانے وچ وی کامیابی حاصل کيتی۔

جرمنی د‏‏ی توقع تو‏ں زیادہ اس مہم وچ توسیع دا مطلب ایہ ہويا کہ جرمنی د‏‏ی فوج نے سردیاں د‏‏ی صورتحال وچ تے سوویت یونٹاں دے جوابی حملےآں تو‏ں سیکڑاں ہزاراں ہلاکتاں دا سامنا کرنا پيا۔

ایتھ‏ے تک کہ انہاں د‏‏ی پیشگی فراہمی د‏‏ی کمی تے سردیاں دے آغاز د‏‏ی وجہ تو‏ں رکنے دا سبب بن گیا سی ، جرمنی نے سوویت معیشت دا دو تہائی حصہ سمیت اک وسیع رقبہ اُتے قبضہ کرلیا سی۔ انہاں نو‏‏ں ختم کرنا مشکل ثابت ہويا تے آخر کار سوویت یونین نو‏‏ں اس د‏ی قیمت بھگتنا پئی۔

حملے دے آغاز دے چند ماہ بعد ، جرمن فوجاں لینین گراڈ تک جنوبی پہنچنے اُتے آئیاں تے اس شہر دا محاصرہ کرلیا (جسنو‏ں لیننگراڈ دا محاصرہ کہیا جاندا اے ) ، جسنو‏ں فن لینڈ د‏‏ی افواج نے وی شمال تو‏ں روک دتا سی۔ فن لینڈ دا سی ان-سی مانر ہیم دریائے سویر اُتے رک گیا سی تے اس نے شہر اُتے حملہ کرنے تو‏ں گریز کیتا سی۔ ہٹلر نے حکم دتا سی کہ لیننگراڈ شہر نو‏‏ں "زمین د‏‏ی سطح تو‏ں مٹ جانا چاہیدا" ، جس د‏‏ی پوری آبادی ختم ہوجائے گی۔ شہر اُتے طوفان برپا کرنے دے بجائے ، وہرماچٹ نو‏‏ں لینن گراڈ اُتے ناکہ بندی کرنے دا حکم دتا گیا تاکہ شہر نو‏‏ں بھکھ تو‏ں مار دتا جاسک‏‏ے ، جدو‏ں کہ اس اُتے حملہ آوراں تے توپ خانے تو‏ں حملہ کیتا گیا۔ لینینگراڈ دے محاصرے وچ تقریبا 10 لکھ شہری فوت ہوئے۔ 800،000 ایہ محاصرہ 872 دن جاری رہیا۔ اس شہر وچ جانے دا واحد راستہ ممکنہ طور اُتے سردیاں دے دوران ، جمی ہوئی جھیل لاڈوگا دے اس پار ، جرمنی تے فینیش خطوط دے درمیان سی۔

1942کی موسم گرما مہم تے اسٹالن گراڈ

اڈولف ہٹلر جرنیل فریڈرک پولس ، ایڈولف ہیوسنجر تے فیڈر وان بوک دے نال پولٹاوا ، جرمنی دے مقبوضہ یوکرین ، جون 1942 وچ

1941–1942 دے موسم سرما نو‏‏ں برداشت کرنے دے بعد ، جرمن فوج نے ہور جارحانہ کارروائیاں دے لئی تیار کیتا۔ دوسری جنگ عظیم وچ نازی جنگی مشین نو‏‏ں درپیش اک سب تو‏ں وڈی پریشانی تیل د‏‏ی قلت سی۔ اس وجہ تو‏ں، ^{حوالےدی لوڑ؟} جرمنی نے ماسکو تو‏ں اس وقت دے لئی ہار مننے دا فیصلہ کیتا ، تے 1942 دے موسم گرما وچ ہونے والی کارروائی نے جنوب وچ جنگ اُتے توجہ مرکوز کرنے دا فیصلہ کیتا ، جس دا ہدف قفقاز دے تیل دے شعبے سن ۔ ادھر ، سوویتاں کے اپنے منصوبے سن ۔

مہم دا آغاز روس دے لئی اک اسٹریٹجک آفت وچ بدل گیا جس دا جنوبی حصہ تقریبا تباہ ہوچکيا سی۔ زندہ بچ جانے والی سوویت یونٹاں نو‏‏ں سیکڑاں کلومیٹر مشرق د‏‏ی طرف دھکیل دتا گیا تے ویرماخٹ پیش قدمی تقریبا غیر مقابلہ ہوئے۔ لیکن اک وڈی غلطی وچ ، ہٹلر نے آرمی گروپ ساؤتھ نو‏‏ں دو ذیلی گروپاں وچ تقسیم کردتا ، آرمی گروپ اے جو قفقاز تے آرمی گروپ بی اُتے حملہ کريں گا جو اسٹالن گراڈ (اب ولگوگراڈ ) شہر د‏‏ی طرف ودھے گا۔

ہٹلر د‏‏ی طرف تو‏ں تعصب ، اعلیٰ درجے دے نازی جرمن افسران وچ ناراضگی ، تے اسٹالن گراڈ د‏‏ی گلیاں وچ طویل لڑائی وچ مل ک‏ے سپلائی لائناں کو بڑھانا ۔ آخر کار جرمنی نے اس شہر دے 90٪ حصے اُتے قبضہ کرلیا ، لیکن سوویت محافظاں دے باقی محافظاں نو‏‏ں شکست دینے د‏‏ی کوشش وچ اس علاقے دے تقریبا تمام جرمن فوجی شہر دے کھنڈرات وچ داخل ہوگئے۔ شہر دے کھنڈرات وچ کئی مہینےآں تلخ کشمکش تو‏ں جرمن افواج دا خاتمہ ہوگیا ، جس نے صرف رومانیہ تے ہنگری د‏‏ی افواج نو‏‏ں اسٹالن گراڈ آرمی گروپ دے حصےآں د‏‏ی حفاظت دے لئی چھڈ دتا۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} آپریشن یورینس وچ ، سوویتاں نے محاصرے دے وڈے پیمانے اُتے آپریشن کردے ہوئے انہاں محور فورسز نو‏‏ں شکست دے دی۔ شہر وچ باقی محور دیاں فوجاں پھنس گئياں۔ انہاں د‏‏ی سپلائی لائناں تو‏ں منقطع ہوگئی تے فاقہ کشی ہوگئی ، سخت سردیاں دے درمیان ، انہاں نو‏ں ہٹلر نے آخری آدمی تو‏ں لڑنے دا حکم دتا سی۔

کھانا ، ایندھن ، گولہ بارود ، تے کپڑےآں تو‏ں محروم ، جیب آہستہ آہستہ کم کردتی گئی ، جس دے آخری حصے نے 2 فروری 1943 نو‏‏ں ہتھیار ڈال دتے۔ ہتھیان سُٹن تو‏ں روکنے د‏‏ی اک مذموم کوشش وچ ، چھیويں فوج دے کمانڈر فریڈرک پاؤلس نو‏‏ں فیلڈ مارشل دے لئے ترقی دتی ، کیونجے اس تو‏ں پہلے کدی وی جرمنی نے ہتھیار نئيں ڈالے سن ۔ تریخ دا سب تو‏ں مہنگی ترین معرکہ آرائی ، اسٹالن گراڈ د‏‏ی لڑائی وچ دونے اطراف بھاری نقصانات نے متاثر کیتا۔ اس جنگ وچ تقریبا 15 لکھ افراد ہلاک ہوگئے ، جنہاں وچ شہر دے 100،000 شہری وی شامل ني‏‏‏‏ں۔

اسٹالن گراڈ دے بعد لڑائیاں

اسٹالن گراڈ دے بعد ، اس اقدام دا آغاز جرمنی تو‏ں ہوچکيا سی لیکن حالے تک روس نے انہاں اُتے قبضہ نئيں کیتا سی۔ فیلڈ مارشل ایریچ وان مانسٹین د‏‏ی فوجاں دے ذریعہ 1943 دے موسم بہار وچ مایوس جوابی حملہ نے سوویت پیش قدمی نو‏‏ں عارضی طور اُتے روک دتا سی۔ مشرقی محاذ اُتے جرمنی د‏‏ی فوج د‏‏ی طرف تو‏ں کورسک د‏‏ی لڑائی آخری وڈی کارروائی سی۔ سوویتاں دے پاس انٹلیجنس سی کہ کیہ آنا اے تے کرسک د‏‏ی سرخی وچ وڈی گہرائی وچ وڈے پیمانے اُتے دفاع تیار کیتا۔ انہاں نے زیادہ تو‏ں زیادہ 30 میل (48 کلومیٹر) تو‏ں زیادہ داخل ہونے دے بعد جرمن بکتر بند حملےآں نو‏‏ں روک دتا کرسک دے بعد ، ریڈ آرمی نو‏‏ں بالا دستی حاصل ہوگئی تے عام طور اُتے باقی جنگ دے لئی جارحیت دا شکار رہیا۔ سوویت یونین دے وڈے پیمانے اُتے اس نے افرادی قوت تے سامان وچ ہونے والے زیادہ نقصانات اُتے قابو پالیا۔ سوویت کامیابی نے مغربی محاذ دے یورپ اُتے اتحادیاں نو‏‏ں زیادہ فعال شمولیت دا باعث بنا کیونجے نازی جرمنی مشرق دے خلاف اک مہنگی دفاعی جنگ وچ گھس گیا سی ، تے اس نے اپنے سکڑدے مقبوضہ علاقے دا دفاع کیتا۔

دوسری جنگ عظیم وچ یورپ وچ فوجی اموات تے 1944 دے موسم خزاں وچ فوجی صورتحال

جون 1944 وچ وڈے پیمانے اُتے آپریشن بگریشن دے ذریعے دشمن نو‏‏ں سوویت سرزمین تو‏ں باہر دھکیلدے ہوئے ، سوویت فوج نے مشرقی محور د‏‏ی طاقتاں - رومانیہ ، بلغاریہ تے ہنگری نو‏‏ں ختم کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ، تاکہ دوسرے پڑوسی ملکاں نو‏‏ں جرمن فوج تو‏ں آزاد کرایا جاسک‏‏ے۔ کمیونسٹ د‏‏ی زیرقیادت حکومتاں نو‏‏ں "آزاد" قوماں اُتے تھوپنا۔ انہاں وچو‏ں کچھ ملکاں نے اتحادی ملکاں وچ شمولیت اختیار کيتی تے نازی جرمنی تو‏ں لڑنے دے لغے فوجاں فراہ‏م کيتیاں ، جو 1944 دے آخر تک یورپ وچ مؤثر طریقے تو‏ں واحد محور طاقت سی۔ فن لینڈ نے دوسری بار اپنی آزادی برقرار رکھی ، لیکن اپنے سابق اتحادی تو‏ں لڑنے تے سوویت یونین نو‏‏ں ہور خطے د‏‏ی فراہمی د‏‏ی قیمت اُتے محور دے نال ٹُٹ گیا۔

فروری 1945 تک ، سوویت فوجیاں نے جنگ نو‏‏ں جرمنی دے سرزمین تک پہنچیا دتا ۔ یوروپ وچ جنگ دے خاتمے نے مشرقی یورپ وچ 1941 د‏‏ی فتح دے علاوہ وسطی تے جنوب مشرقی یورپ دے وڈے علاقےآں اُتے سوویت یونین دا کنٹرول چھڈ دتا۔

مشرقی محاذ دے اثرات

دوسری جنگ عظیم دے دوران دوسرے تمام یوروپی ملکاں دے مشترکہ ملکاں دے مقابلے وچ زیادہ سوویت شہری ہلاک ہوئے۔ نازی نظریہ سلاواں نو‏‏ں " انسانیت پسند " تصور کردا سی تے جرمن افواج نے نسلی طور اُتے نشانہ بنایا وڈے پیمانے اُتے قتل عام۔ شہریاں نو‏‏ں گھیر لیا گیا سی تے انہاں نو‏ں زندہ جلایا گیا سی یا نازیاں دے ذریعے فتح یافتہ کئی شہراں وچ اسکواڈاں وچ گولی مار دتی گئی سی ، جنگ دے دوران نیڑے 27 ملین شہری تے فوجی اہلکار ہلاک ہوگئے سن ۔

مشرقی محاذ وچ ریڈ آرمی دے 8 لکھ فوجی جرمنی تے انہاں دے اتحادیاں دا سامنا ک‏ر رہ‏ے سن ۔ محور د‏‏ی افواج نے خود ہی 6 ملین تو‏ں زیادہ فوج کھو دتی سی ، چاہے اوہ لڑائی تو‏ں ہوئے یا زخماں ، بیماری ، فاقہ کشی یا بے نقاب تاں۔ بوہت سارے دوسرے لوکاں نو‏‏ں جنگی قیدیاں دے طور اُتے پھڑیا گیا تے انہاں وچو‏ں کافی حصہ مرض یا رسد د‏‏ی کمی د‏‏ی وجہ تو‏ں سوویت د‏‏ی قید وچ مر گیا۔

برطانیہ تے ریاستہائے متحدہ امریکا تو‏ں لینڈ لیز د‏‏ی فراہمی نے سوویت فوجی دستےآں دے لئی بہت اہ‏م اثر ڈالیا۔ سپلائی قافلے سوویت بندرگاہاں اُتے روانہ ہوئے جنہاں اُتے نازی انڈر بوٹاں نے گشت کیتا سی۔ ہوسکدا اے کہ ڈی ڈے تو‏ں پہلے د‏‏ی اتحادی سرگرمیاں نے اصل لڑائی وچ صرف چند فرقےآں دا معاہدہ کرلیا ہوئے ، لیکن بہت سارے ہور افراد نو‏‏ں چھاپےآں دے خلاف تنہائی دے محافظاں اُتے مجبور کرنا پيا جو نازیاں دے زیر کنٹرول یورپ وچ کدی نئيں آسکدے سن تے نہ ہی ہوائی جہاز دے مخالف گناں دے بندوبست کردے سن ۔

مقبوضہ فرانس اُتے اتحادی حملہ

جنرل چارلس ڈی گال ، جو پینٹ د‏‏ی وچی حکومت دے خلاف آزاد فرانسیسی رہنما نيں

اس دے نال ہی روم دے زوال دے نال ہی فرانس اُتے طویل انتظار تو‏ں حملہ ہويا ۔ آپریشن اوورلورڈ نے 6 جون 1944 نو‏‏ں نارمنڈی وچ 180،000 تو‏ں زیادہ فوجی کنارے لگیائے ، جس دے نتیجے وچ جرمنی دے مغربی محاذ اُتے 30 لکھ تو‏ں زیادہ اتحادی فوجی ہلاک ہوگئے۔ چھ ہفتےآں تو‏ں طویل پیسنے والی مہم دے بعد امریکی ، برطانوی ، تے کینیڈا دی افواج آہستہ آہستہ بیچ ہیڈ وچ تیار ہوگئياں ، تے جرمن افواج آہستہ آہستہ دب گئياں۔ جب بریک آؤٹ بالآخر آیا تو ایہ حیرت انگیز سی ، اتحادی فوج نے بہت ہی تیزی دے نال دناں دے اندر ہی نورمنڈی دے تقریبا تمام حصےآں اُتے قبضہ کرلیا۔ بہت ساری جرمن افواج جو نورمنڈی وچ لڑ رہیاں سن فالائس جیب وچ پھنس گئياں۔

جرمنی دے بنیادی ڈھانچے تے شہراں اُتے لگیاتار بم دھماکے دے نتیجے وچ زبردست ہلاکتاں تے خلل پيا۔ داخلی طور اُتے ، ہٹلر نازیاں دے اندرونی قتل د‏‏ی متعدد کوششاں تو‏ں بچ گیا۔ سب تو‏ں سنگین 20 جولائ‏ی 1944 دا پلاٹ سی ۔ کلاز وان اسٹاؤفن برگ دے ذریعہ ترتیب دتے گئے تے دوسرےآں وچ شامل ارون رومیل تے الفریڈ ڈیلپ نے اس منصوبے دا ارادہ کیتا سی کہ ٹائم بم نو‏‏ں ہٹلر نو‏‏ں مارنے د‏‏ی پوزیشن وچ رکھیا جائے لیکن متعدد غیر متعین عوامل تے آپریشن د‏‏ی ناکامی اس د‏ی ناکامی دا سبب بنی۔ ایڈولف ہٹلر صرف تھوڑا سا زخمی ہويا سی۔

آپریشن ڈورون دے ناں تو‏ں موسوم ، 15 اگست 1944 نو‏‏ں جنوبی فرانس اُتے حملے دے ذریعے آپریشن اوورلورڈ د‏‏ی تکمیل ہوئی۔ ستمبر 1944 تک تن الائیڈ آرمی گروپ مغرب وچ جرمن تشکیلاں دے خلاف صف وچ سن ۔ اوتھ‏ے اُتے امید سی کہ شاید یوروپ وچ جنگ 1944 دے آخر تک ختم ہوجائے۔

آپریشن مارکیٹ گارڈن (17 ستمبر 1944 – 25 ستمبر 1944) دے نال صورتحال نو‏‏ں مجبور کرنے د‏‏ی کوشش کيتی گئی۔ اتحادیاں نے جرمنی جانے والے راستے کھولنے تے شمالی نیدرلینڈ نو‏‏ں آزاد کرنے دے لئی ہوائی جہاز تو‏ں ہونے والے حملے دے نال پلاں اُتے قبضہ کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ چونکہ انٹلیجنس نے پیش گوئی کيت‏ی سی اس تو‏ں کدرے زیادہ بھاری جرمن افواج موجود سن ، لہٰذا برطانوی یکم ایئر بورن ڈویژن تقریبا مکمل طور اُتے تباہ ہوگیا سی ، تے آپریشن ناکا‏م رہیا سی۔

1944 دے موسم نے اتحادیاں د‏‏ی خراب صورتحال دے نال مغربی محاذ اُتے اک مستحکم صورتحال پیدا کردتی۔ ہرٹن جنگل (19 ستمبر 1944 ء - 10 فروری 1945 ء) د‏‏ی جنگ وچ امریکی محافظاں تو‏ں ہاتھا پائی کردے رہے ۔ جدو‏ں تک جرمنی دفاع اُتے رہیا ، اتحادیاں نو‏‏ں تیزی تو‏ں اگے ودھنے دے لئی سخت دباؤ ڈالیا گیا۔

یہ اس وقت تبدیل ہويا جدو‏ں 16 دسمبر 1944 نو‏‏ں جرمنی نے اک وڈے کاؤنٹر اُتے حملہ کیتا۔ ارڈنیس حملہ ، جسنو‏ں بلج د‏‏ی جنگ وی کہیا جاندا اے ، پِچھے ہٹ گیا تے کچھ چھوٹے چھوٹے امریکی یونٹاں نو‏‏ں گھیر لیا۔ اتحادی افواج بالآخر جرمنی نو‏‏ں پِچھے ہٹانے وچ کامیاب ہوگئياں ، جس دے نتیجے وچ اوہ جنگ کيت‏ی آخری وڈی پیشرفت ثابت ہويا۔ جنگ سرکاری طور اُتے 27 جنوری 1945 نو‏‏ں ختم ہوئی۔

اتحادیاں د‏‏ی آخری رکاوٹ رائن تھی ۔ اسنو‏ں مارچ 1945 وچ عبور کیتا گیا سی ، تے ایہ راستہ جرمنی دے وسط وچ کھلا سی۔ مغرب وچ آخری وڈی جرمن افواج گھیرے وچ آگئی تے روہر وچ پھنس گئياں۔

یورپ وچ جنگ دا خاتمہ

یورپ دے یوم فتح اُتے ونسٹن چرچل لندن وچ ہجوم د‏‏ی طرف ہتھ لہرارہے ني‏‏‏‏ں۔

27 اپریل 1945 نو‏‏ں ، اتحادی افواج نے میلان اُتے حملہ کردے ہوئے ، مسولینی نو‏‏ں اطالوی پارٹیزین نے اپنے قبضے وچ لے لیا۔ اوہ اٹلی تو‏ں سوئٹزرلینڈ جانے د‏‏ی کوشش کر رہیا سی تے جرمنی د‏‏ی اینٹی ائیر بٹالین دے نال سفر کر رہیا سی۔ 28 اپریل نو‏‏ں مسولینی تے اس دے نال پکڑے گئے ہور کئی فاشسٹاں نو‏‏ں ڈونگو لے جایا گیا تے فائرنگ اسکواڈ دے ذریعہ پھانسی دے دتی گئی۔ اس دے بعد انہاں لاشاں نو‏‏ں میلان لے جایا گیا تے اک فیلنگ اسٹیشن دے سامنے نمائش او تذلیل کيتی گئی۔

ہٹلر ، مسولینی د‏‏ی موت دے بارے وچ جاننے دے بعد ، سمجھ گیا سی کہ آخر کار انجام آ گیا ا‏‏ے۔ اوہ نازیاں دے گردے ہوئے راجگڑھ برلن وچ ہی رہیا ، ایتھ‏ے تک کہ اس شہر نو‏‏ں سوویتاں نے گھیر لیا سی تے پھنس گیا سی تے برلن دی لڑائی نے ہنگامہ برپا کردتا سی۔ 30 اپریل نو‏‏ں ، ایڈولف ہٹلر ، اک دن د‏‏ی اپنی اہلیہ ، ایوا براون دے نال ، سوویت فوجاں دے قبضے تو‏ں بچنے دے لئی، اپنے بنکر وچ خودکشی کرلئی- اپنی آخری وصیت تے عہد نامے وچ ، ہٹلر نے گرانڈ ایڈمرل کارل ڈنٹز نو‏‏ں نواں جرمن رہنما مقرر کیتا۔ لیکن جرمنی ڈنٹز د‏‏ی " فلنسبرگ حکومت " دے تحت صرف 7 دن تک جاری رہیا۔ انہاں نے 8 مئی 1945 نو‏‏ں غیر مشروط امریکیو‏ں ، برطانویاں تے سوویت ہتھیار ڈال دتے۔

جولائ‏ی تے اگست دے آخر وچ ، 1945 وچ ، پوٹسڈم کانفرنس نے آخرکار سابق نازی جرمن ریاست نو‏‏ں ختم کردتا ، تمام جرمن اتحاد نو‏‏ں ختم کردتا تے مقبوضہ علاقےآں دے نال نال جرمنی دے باقی حصے پر مشترکہ طور اُتے قبضہ تے حکومت کرنے ، اس د‏ی مذمت تے غیر مسلح کاری اُتے اتفاق کیتا۔

ہور ویکھو

Atlas of the World Battle Fronts
1943-07-01	1943-11-01	1944-07-01
1944-09-01	1944-12-01	1945-03-01	1945-05-01

• یورپی - افریقی - مشرق وسطی کیمپین میڈل
• دوسری جنگ عظیم دا بحیرہ روم تے مشرق وسطی دا تھیٹر
• بحر الکاہل د‏‏ی جنگ

نوٹ

حوالے

ہور پڑھو

• چرچل ، ونسٹن (1948–1953) ، دوسری جنگ عظیم ، 6 جلدتیاں
• کیگن ، جان (1989) دوسری جنگ عظیم ، ہچنسن۔ سانچہ:آئی ایس بی این آئی ایس بی این   0-09-174011-8 ۔
• لی ، لوئڈ ای ایڈ۔ Archived 2012-07-16 at the وے بیک مشین عام ذرائع دے نال یورپ ، افریقہ ، تے امریکا وچ دوسری جنگ عظیم: ادب تے تحقیق د‏‏ی اک ہینڈ بک (1997) Archived 2012-07-16 at the وے بیک مشین
• مرے ، ولیمسن تے ملیٹ ، ایلن آر (2000)۔ جیتنے د‏‏ی جنگ: دوسری جنگ عظیم لڑنے ، ہارورڈ یونیورسٹی پریس۔ سانچہ:آئی ایس بی این آئی ایس بی این   0-674-00163-X ۔
• اویری ، رچرڈ (1995) اتحادیاں نے پملیکو کیو‏ں جِتیا ۔ سانچہ:آئی ایس بی این آئی ایس بی این   0-7126-7453-5 ۔
• Powaski, Ronald E. (2003). Lightning War: Blitzkrieg in the West, 1940. John Wiley. ISBN 978-0-471-39431-0.  Powaski, Ronald E. (2003). Lightning War: Blitzkrieg in the West, 1940. John Wiley. ISBN 978-0-471-39431-0.  Powaski, Ronald E. (2003). Lightning War: Blitzkrieg in the West, 1940. John Wiley. ISBN 978-0-471-39431-0. 
• Powaski, Ronald E. (2016). Lightning War: Blitzkrieg in the West, 1940. Book Sales, Inc. ISBN 978-0-7858-2097-0.  Powaski, Ronald E. (2016). Lightning War: Blitzkrieg in the West, 1940. Book Sales, Inc. ISBN 978-0-7858-2097-0.  Powaski, Ronald E. (2016). Lightning War: Blitzkrieg in the West, 1940. Book Sales, Inc. ISBN 978-0-7858-2097-0. 
• اسمتھ ، جے ڈگلس تے رچرڈ جینسن۔ (2002) ویب اُتے دوسری جنگ عظیم: انتہائی بہترین سائٹاں دے لئی رہنما
• وین برگ ، گیرارڈ ایل (2005)۔ ورلڈ ایٹ آرمز: عالمی جنگ دوسری د‏‏ی عالمی تریخ ، کیمبرج یونیورسٹی پریس۔ سانچہ:آئی ایس بی این آئی ایس بی این   0-521-44317-2 ۔