ستیہ جیت راۓ

'ستیاجیت رائے' ستیاجیت رائے دا اک پورٹریٹ
جنم:	2 مئی 1921 کلکتہ، بنگال، بریٹیش انڈیا
موت:	23 اپریل 1992 کولکاتہ، پچھمی بنگال، بھارت
شہریت:	بھارتی
بولی:	بنگالی اتے انگریزی
کتہ:	فلم نردیشک، نرماتا، فلمی کہانی کار، لیکھک، سنگیت نردیشک، گیت کار
ویلہ:	1950–1991
متاثر ہویا :	ربندرناتھ ٹیگور جاں رنوار وتوریؤ دے سیکہ جاہن پھورڈ
متاثر کیتا:	شیام بینیگال مارٹن سکورسیس برٹرانڈ تویرنیئر الیگزینڈر پین ویس اینڈرسن اسمٰعیل مرچینٹ میرا نائر اپرنا سین سیمیہ کپلانوگلو ٹیزا کووو رینر پھرمیل انردھا رائے چودھری رگھویر سنگھ

ستیہ جیت راۓ (1921 1992) اک بنگالی ہندستانی فلم بنان والا سی۔

'ستیاجیت رائے' (بنگالی: ) (2 مئی 1921–23 اپریل 1992) اک بھارتی فلم نردیشک سن، جنہاں نوں 20ویں صدی دے سرووتم فلم نردیشکاں وچّ گنیا جاندا ہے۔ اوہناں دا جنم کلا اتے ساہت دے جگت وچّ منے پرمنے کولکاتہ (تدّ کلکتہ) دے اک بنگالی پروار وچّ ہویا سی۔ اوہناں دی سکھیا پریجیڈینسی کالج اتے وشو بھارتی یونیورسٹی وچّ ہوئی۔ اوہناں نے اپنے کیریئر دی شروات پیشیور چترکار دے طور تے کیتی۔ پھرانسسی فلم نردیشک جاں رنوار نوں ملن تے اتے لندن وچّ اطالوی فلم 'لادری دی بسکلیت' (Ladri di biciclette، بائیسکل چور) دیکھن دے بعد فلم نردیشن دے ولّ اوہناں دا رجھان ہویا۔

رائے نے اپنے جیون وچّ 37 فلماں دا نردیشن کیتا، جنہاں وچّ پھیچر فلماں، چرتر چتر اتے لگھو فلماں شامل ہن۔ اوہناں دی پہلی فلم پتھیر پانچالی ( ، رستے دا گیت) نوں کینج فلم سرووتم سکرینپلے انعام نوں ملا کے کل گیاراں انترراشٹری انعام ملے۔ ایہہ فلم اپراجتو () اتے اپر سنسار ( ، اپو دا سنسار) دے نال ایہناں دی پرسدھ اپو تکڑی وچّ شامل ہے۔ ریء فلم نرمان نال سنبندھت کئی کم خود ہی کردے سن: پٹکتھا لکھنا، ایکٹر بھالنا، پٹھبھومی سنگیت لکھنا، چلچترن، کلا نردیشن، سمپادن اتے پرچار سامگری دی رچنا کرنا۔ فلماں بناؤن دے علاوہ اوہ کہانی کار، پرکاشک، چترکار اتے فلم آلوچک وی سن۔ ریء نوں جیون وچّ کئی انعام ملے جنہاں وچّ اکادمی وشیلا انعام اتے بھارت رتن شامل ہن۔

ارمبھک جیون اتے سکھیا

ستیاجیت ریء دے خاندان دی گھٹّ توں گھٹّ دس پیڑیاں پہلاں تکّ دی جانکاری موجود ہے۔ اوہناں دے دادا اپیندر کشور ریء چودھری لیکھک، چترکار، دارشنک، پرکاشک اتے پیشیورکھگول شاستری سن۔ اوہ نال ہی برہمو سماج دے نیتا وی سن۔ اپیندر کشور دے بیٹے سکمار ریء نے لکیر توں ہٹکے بنگلا وچّ بے تکی کویتا لکھی۔ اوہ لایق چترکار اتے آلوچک وی سن۔ ستیاجیت رائے سکمار اتے سپربھا ریء دے بیٹے سن۔ اوہناں دا جنم کولکتا وچّ ہویا۔ جدوں ستیاجیت کیول تنّ سال دے سن تاں اوہناں دے پتا چل بسے۔ اوہناں دے پروار نوں سپربھا دی معمولی تنخواہ تے گزاریا کرنا پیا ۔ ریء نے کولکاتہ دے پریجیڈینسی کالج توں ارتھ شاستر پڑھیا، لیکن اوہناں دی رچی ہمیشہ للت قلعواں وچّ ہی رہی۔ 1940 وچّ اوہناں دی ماتا نے زور دتا کہ اوہ ربندرناتھ ٹیگور دی وشو بھارتی یونیورسٹی وچّ اگے پڑھن۔ ریء نوں کولکاتہ دا ماحول پسند سی اتے شانتینکیتن دے بدھیجیوی جگت توں اوہ خاص پربھاوت نہیں سن۔ ماتا دے زور دین اتے ربندرناتھ ٹیگور دے پرتی اوہناں دے ستکار بھاوَ دی وجہ کرکے اوڑک اوہناں نے وشو بھارتی جان دا نشچا کیتا ۔شانتینکیتن وچّ ریء پوروی کلا توں بہت پربھاوت ہوئے۔ بعد وچّ اوہناں نے سویکار کیتا کہ پرسدھ چترکار نندلال بوس اتے بنود بہاری مکھرجی توں اوہناں نے بہت کجھ سکھیا۔ مکھرجی دے جیون تے اوہناں نے بعد وچّ اک ورتچتر 'د انر آئی' وی بنایا۔ اجنتا، ایلورا اتے ایلیپھینٹا دیاں گپھاواں نوں دیکھن دے بعد اوہ بھارتی کلا دے پرشنسک بن گئے ۔

شانتی نکیتن وچّ ستیاجیت ریء

1943 وچّ پنج سال دا کورس پورا کرن توں پہلاں ہی ریء نے شانتی نکیتن چھڈّ دتا اتے کولکتا واپس آ گئے جتھے اوہناں نے بریٹیش اشتہار فرم ڈی جے کیمر وچّ نوکری شروع کیتی ۔اوہناں دے پد دا ناں “جونیئر وجولائیزر” سی اتے مہینے دے کیول اسی روپئے تنخواہ سی۔ حالانکہ درشٹی رچنا ریء نوں بہت پسند سی اتے اوہناں دے نال زیادہتر اچھا سلوک کیتا جاندا سی، لیکن ایجنسی دے بریٹیش اتے بھارتی کرمیاں دے وچّ کجھ تناؤ رہندا سی کیونکہ بریٹیش کرمیاں نوں زیادہ تنخواہ ملدی سی۔ نال ہی ریء نوں لگدا سی کہ ایجنسی دے گاہک اکثر مورکھ ہندے سن۔ 1943 دے لگبھگّ ہی ایہہ ڈی کے گپتا دوارا ستھاپت سگنیٹ پریس دے نال وی کم کرن لگے۔ گپتا نے ریء نوں پریس وچّ چھپن والیاں نوینیاں کتاباں دے مکھ پنے لکھن نوں کیہا اتے پوری کلاتمک آزادی دتی۔ ریء نے بہت کتاباں دے مکھ پنے بنائے، جنہاں وچّ جم کوربے دی 'مین ایٹرس آف کماؤں' (Man – eaters of Kumaon، کماؤں دے نر بھکھشی) اتے جواہر لال نہرو دی ڈسکوری آف انڈیا (Discovery of India، بھارت اک کھوج) شامل ہن۔ اوہناں نے بنگلا دے منے پرمنے ناول پتھیر پانچالی ( ، رستے دا گیت) دے بال سنسکرن تے وی کم کیتا، جسدا نام سی عامَ آنٹر بھینپو ( ، عامَ دی گٹھلی دی سیٹی)۔ ریء اس رچنا توں بہت پربھاوت ہوئے اتے اپنی پہلی فلم اس ناول تے بنائی۔ مکھ ورق دی رچنا کرن دے نال اوہناں نے اس کتاب دے اندر دے چتر وی بنائے۔ ایہناں وچوں بہت سارے چتر اوہناں دی فلم دے درشاں وچّ دسنیوگ ہندے ہن ۔ اوہناں نے دو نویں پھونٹ وی بنائے “ریء رومن" اتے “ریء بجار”۔ "ریء رومن "نوں 1970 وچّ اک انترراشٹری مقابلے وچّ انعام ملیا۔ کولکتا وچّ ریء اک کشل چترکار منے جاندے سن۔ ریء اپنی کتاباں دے چتر اتے ٹائیٹل خود ہی بناؤندے سن اتے فلماں لئی پرچار سامگری دی رچنا وی خود ہی کردے سن۔

فلم نردیشن

1947 وچّ چدانند داس گپتا اتے اتے لوکاں دے نال مل کے ریء نے کلکتہ فلم سبھا شروع کیتی، جس وچّ اوہناں نوں کئی ودیشی فلماں دیکھن نوں ملیاں۔ اوہناں نے دوسرے وشو یدھ وچّ کولکتا وچّ ستھاپت امریکن سینکاں نال دوستی کر لئی جو اوہناں نوں شہر وچّ وکھائیاں جا رہیاں نوینیاں - نوینیاں فلماں دے بارے وچّ سوچنا دندے سن۔ 1949 وچّ ریء نے دور دی رشتے دار اتے لمبے سمیں توں اوہناں دی پریمکا بجوئے ریء نال ویاہ کیتا۔ اوہناں دے اک پتر ہویا، سندیپ، جو ہن خود فلم نردیشک ہے۔ اس سال فرانسیسی فلم نردیشک جاں رنوار کولکاتہ وچّ اپنی فلم دی شوٹنگ کرن آئے۔ ریء نے دیہات وچّ اپیکت ستھان ڈھونڈھن وچّ رنوار دی مدد کیتی۔ ریء نے اوہناں نوں پتھیر پانچالی تے فلم بناؤن دا اپنا وچار دسیا تاں رنوار نے اوہناں نوں اسدے لئی پروتساہت کیتا۔ 1950 وچّ ڈی جے کیمر نے ریء نوں ایجنسی دے مکھ دفتر لندن بھیجیا۔ لندن وچّ بتائے تنّ مہینیاں وچّ ریء نے 99 فلماں ویکھیاں۔ ایہناں وچّ شامل سی، وتوریو دے سیکہ دی نویتھارتھوادی فلم 'لادری دی بسکلیتے' ( Ladri di biciclette، بائیسکل چور) جسنے اوہناں نوں اندر تکّ پربھاوت کیتا۔ ریء نے بعد وچّ کیہا کہ اوہ سنیما توں باہر آئے تاں فلم نردیشک بنن لئی درڑھ سنکلپ سن۔

فلماں وچّ ملی سفلتا توں ریء دے پروارک جیون وچّ زیادہ تبدیلی نہیں آئی۔ اوہ اپنی ماں اتے پروار دے ہور میبراں دے نال ہی اک کرائے دے مکان وچّ رہندے رہے۔ 1960 دے دہاکے وچّ ریء نے جاپان دی یاترا کیتی تے اتھے دے منے پرمنے فلم نردیشک اکیرا کروساوا نوں ملے۔ بھارت وچّ وی اوہ اکثر شہر دے بھجّ دوڑ والے ماحول توں بچن لئی دارجیلنگ جاں پوری ورگیاں جگھاواں تے جاکے ایکانت وچّ کتھانک پورے کردے سن۔

روگ اتے موت

1983 وچّ فلم گھارے بائرے ( ) تے کم کردے ہوئے ریء نوں دل دا دورہ پیا جسدے نال انھا 9 سالاں وچّ اوہناں دی کارج سمرتھا بہت گھٹّ ہو گئی۔ گھارے بائرے دا چھایانکن ریء دے بیٹے دی مدد نال 1984 وچّ پورا ہویا ۔ 1992 وچّ ہردے دی دربلتا دے کارن ریء دا سواستھ بہت وگڑ گیا، جتھوں اوہ کدے ابھر نہیں سکے۔ موت توں کجھ ہی ہفتے پہلاں اوہناں نوں سنماندائک اکادمی انعام دتا گیا۔ 23 اپریل 1992 نوں اوہناں دا دیہانت ہو گیا۔ اوہناں دی موت ہون تے کولکتا شہر لگپگ رکّ گیا اتے ہزاراں لوک اوہناں دے گھر اوہناں نوں شردھانجلی دین آئے۔

انعام اتے سنمان

سال	انعام/سنمان	سنمان دین والی سنستھا
1958	پدم شری	بھارت سرکار
1965	پدم بھوشن	بھارت سرکار
1967	رمن میگسیسے سنمان	رمن میگسیسے سنستھا
1971	یوگوسلوواگیا دا تارہ	یوگوسلوواگیا سرکار
1973	پتراں دا ڈاکٹر دی اپادھی	دلی یونیورسٹی
1974	پتراں دا ڈاکٹر دی اپادھی	روئل کالج آف آرٹ لنڈن
1976	پدم وبھوشن	بھارت سرکار
1978	ڈاکٹریٹ	آکسفورڈ یونیورسٹی
1978	شپیشل سنمان	برلن فلم پھیسٹیول
1978	ڈیسیکوٹم	وشو بھارتی یونیورسٹی بھارت
1979	شپیشل سنمان	ماسکو فلم پھیسٹیول
1980	ڈاکٹریٹ	یونیورسٹی آف وردوان، بھارت
1980	ڈاکٹریٹ	جادوپر یونیورسٹی بھارت
1981	ڈاکٹریٹ	بنارس ہندو یونیورسٹی بھارت
1981	ڈاکٹریٹ	اتری بنگال یونیورسٹی بھارت
1982	ہومئیج ستیاجیت رائے	کینن فلم پھیسٹیول
1982	سنت مارک دا شپیسل گولڈن شیر	وینس فلم پھیسٹیول
1982	ودیا ساگر	پچھمی بنگال
1983	پھیلوشپ	بریٹیش فلم سنستھا
1985	ڈاکٹریٹ	کولکتا یونیورسٹی بھارت
1985	دادا صاحب پھالکے	بھارت سرکار
1985	سوویت لینڈ نہرو اوارڈ	سوویت یونین
1986	ڈاکٹریٹ	سنگیت ناٹک اکیڈمی
1987	[[L�gion d'Honneur]]	فرانس سرکار
1987	ڈاکٹریٹ	روندر بھارتی یونیورسٹی
1992	اکیڈمی ولوں جیون بھر دیاں پراپتیاں	اکیڈمی آف موشن پکچرج آرٹ اؤنڈ سائنسز امریکہ
1992	اکیرا کروسووا جیون بھر دیاں پراپتیاں	سانپھراشسکو فلم پھیشٹیول
1992	بھارت رتن	بھارت سرکار

حوالے