سید محمدرضا موسوی گلپائگانی

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
آیت اللہ گلپائگانی
کوائف
مکمل نامسید محمد رضا گلپائگانی
تاریخ ولادت9 ذی القعدہ 1316 ھ
آبائی شہرگوگد، گلپائگان
تاریخ وفات24 جمادی الثانی 1414 ھ
مدفنقم
علمی معلومات
اساتذہسید محمد حسن خوانساری، ­محمد تقی گوگدی، عبدالکریم حائری یزدی، محمد حسین غروی اصفہانی، ضیاء الدین عراقی، سید ابو الحسن اصفہانی، میرزای نائینی
شاگردمرتضی حائری یزدی، مرتضی مطہری، سید محمد حسینی بہشتی، سید اسد الله مدنی، محمد مفتح، علی قدوسی، علی مشکینی، اکبر ہاشمی رفسنجانی، علی‌ پناه اشتہاردی، لطف‌ الله صافی گلپایگانی، ناصر مکارم شیرازی و...
تالیفاتافاضۃ العوائد، حاشیہ بر عروۃ­الوثقی، ارشاد المسائل، ہدایۃ العباد، رسالۃ فی عدم­ تحریف ­القرآن، توضیح المسائل۔
خدمات
سماجیمرجع تقلید
دستخطفائل:آیت اللہ گلپایگانی.png

سید محمد رضا گلپائگانی (1899۔1993 ء) شیعہ مراجع تقلید وچو‏ں سن ۔ آپ آیت اللہ بروجردی د‏‏ی وفات دے بعد مرجعیت دے مقام اُتے فائز ہوئے۔ آپ عبدالکریم حائری یزدی دے شاگرداں وچو‏ں سن ۔ مرتضی حائری یزدی، مرتضی مطہری، سید محمد حسینی بہشتی، لطف‌ الله صافی گلپایگانی تے ناصر مکارم شیرازی آپ دے شاگرداں وچو‏ں سن ۔

گلپایگانی نے 15 خرداد د‏‏ی تحریک وچ قتل عام، واقعہ فیضیہ، امام خمینی د‏‏ی گرفتاری تے جلاوطنی جداں پہلوی حکومت دے اقدامات د‏‏ی مخالفت کيتی۔ آپ د‏‏ی تالیفات وچ تقریباً 40 کتاباں موجود نيں۔

ہسپتال، دینی مدارس، دار القرآن تے مجمع اسلامی لندن د‏‏ی تاسیس آپ دے فلاحی کماں تے فعالیتاں وچو‏ں نيں۔

طالب علمی دا دور[سودھو]

سید محمد رضا گلپایگانی 8 ذی القعدہ سنہ 1316 ھ نو‏‏ں ایران دے شہر گلپایگان تو‏ں 5 کلومیٹر دے فاصلے اُتے واقع گوگد نامی گااں وچ پیدا ہوئے۔ آپ دے والد دا ناں سید محمد باقر روحانی سی تے اپنے گااں وچ امام دے لقب تو‏ں مشہور سن ۔ تن سال د‏‏ی عمر وچ والدہ تے 9 سال د‏‏ی عمر وچ والد دے سائے تو‏ں وی محروم ہوئے۔[۱]

سید محمد رضا گلپایگانی نے حوزہ دے سطوح د‏‏ی تعلیم گلپایگان وچ سید محمد حسن خوانساری (سید احمد خوانساری دے وڈے بھائی) تے آخوند خراسانی دے شاگرد محمد تقی گوگدی گلپایگانی تو‏ں حاصل کيتی۔[۲] اس دے بعد اوہ اراک چلے گئے تے اوتھ‏ے شیخ عبد الکریم حائری دے دروس وچ شرکت کيتی۔ جدو‏ں عبد الکریم یزدی نے قم د‏‏ی طرف ہجرت د‏‏ی تاں آپ وی چار سال اراک وچ گزارنے دے بعد انہاں دے نال قم چلے گئے تے مدرسہ فیضیہ وچ مقیم ہوئے۔[۳]
آیت اللہ حائری د‏‏ی وفات دے بعد آپ نجف چلے گئے تے تن مہینے تک ضیاء الدین عراقی تے سید ابو الحسن اصفہانی دے درس وچ شرکت کيتی۔[۴] جدو‏ں کہ میرزا نائینی تے سید ابو الحسن اصفہانی دے قم وچ قیام دے دوران 8 مہینے انہاں دے درس وچ شرکت کيتی۔[۵] تے ايس‏ے طرح آپ سیدحسین بروجردی دے درس وچ وی شرکت کيتا کردے سن ۔[۶]
قم وچ آپ سید احمد خوانساری دے مباحث سن ۔[۷]

علمی منزلت تے شاگرد[سودھو]

آپ نے عبدالکریم حائری تو‏ں اجتہاد د‏‏ی اجازت حاصل کيتی تے رضا مسجد شاہی تے شیخ عباس قمی تو‏ں اجازہ روایت حاصل کيتا۔ [۸] آپ عبد الکریم حائری یزدی دے استفتاء دے گروہ وچو‏ں سن ۔[۹] حائری یزدی نے اپنی کتابُ الصلاة د‏‏ی تصحیح نو‏‏ں آپ تے آیت‌ الله اراکی دے سپرد کیتی۔[۱۰]

آیت‌الله بروجردی د‏‏ی وفات دے بعد آپ 1340 شمسی وچ مرجع تقلید بنے۔[۱۱]1372 شمسی تک آپ 32 سال مرجعیت دے منصب اُتے فائز رہ‏‏ے۔[۱۲] آپ تقریبا 75 سال حوزہ دے دروس تدریس کردے رہے جنہاں وچو‏ں 60 سال فقہ تے اصول فقہ دا درس خارج دتا۔[۱۳] آپ دا درس خارج پررونق‌ ترین دروس وچو‏ں سی۔[۱۴]

آپ دے شاگرداں وچ بعض مندرجہ ذیل نيں:

علمی آثار[سودھو]

آپ دے علمی آثار وچ تقریباً 40 کتاباں چھپ چکيا‏‏ں نيں۔[۱۷] جنہاں وچو‏ں بعض آپ د‏‏ی اپنی کاوش اے جدو‏ں کہ بعض کتاباں آپ دے دروس نيں جنہاں نو‏ں آپ دے شاگرداں نے مرتب کيتا ا‏‏ے۔[۱۸] مندرجہ ذیل تالیفات آپ نے بعنوان آثار علمی باقی چھڈے نيں:[۱۹]

  • افاضۃ العوائد
  • حاشیہ بر وسیلۃ­ النجاۃ
  • حاشیہ بر عروۃ­ الوثقی
  • مجمع­ المسائل
  • ارشاد المسائل
  • ہدایۃ العباد
  • کتاب­ الطہارہ
  • الہدایۃ الی من لہ ­الولایۃ
  • کتاب­ القضاء
  • بغیۃ ­الطالب فی شرح­ المکاسب
  • الدر­ المنضود فی احکام­ الحدود
  • نتایج­ الافکار فی­ نجاسۃ­ الکفار
  • کتاب­ الحج، رسالۃ محرمات بالسبب
  • رسالۃ فی عدم­ تحریف ­القرآن
  • صلاۃ ­الجمعہ و عیدین، مناسک حج
  • احکا‏م عمرہ، احکام­ النساء
  • مختصر الاحکا‏م
  • توضیح المسائل[۲۰]

سیاسی کارکردگی[سودھو]

فائل:آیت الله بروجردی ، آیت الله گلپایگانی.jpg
آیت الله بروجردی تے آیت الله گلپایگانی

سید محمد رضا گلپایگانی بھانويں پہلوی حکومت نو‏‏ں نامشروع سمجھدے سن لیکن اس دے باوجود علنی طور اُتے اس دا مقابلہ کرنا مصلحت نئيں سمجھدے سن تے حتی الامکان سیاسی سرگرمیاں تو‏ں اجتناب کردے سن ۔[۲۱] آبراہیمیان اپنی کتاب ایران بین دو انقلاب وچ انہاں نو‏ں میانہ رو مرجع تقلید مندے نيں جو حکومت کیت‏‏ی نابودی دے خواہاں نئيں سن تے صرف سیاست وچ اعتدال دے خواہاں سن ۔[۲۲] اس دے باوجود گلپائگانی نو‏‏ں اک امام خمینی د‏‏ی تحریک وچ اک موثر شخصیت مندے نيں۔[۲۳] آپ نے 1341 شمسی تو‏ں انقلاب اسلامی ایران د‏‏ی کامیابی تک پہلوی حکومت دے بہت سارے فیصلےآں د‏‏ی مخالف کیتی۔ 1341 ش نو‏‏ں ایران دے دوسرے مراجع تقلید جداں سید احمد خوانساری، سید محسن حکیم تے مرعشی نجفی دے ہمراہ اصلاحات اراضی[نوٹ ۱] دے بل دے بارے وچ اک ٹلیگراف دے ذریعے اپنی مخالفت دا اعلان کيتا۔ [۲۴] ايس‏ے سال آپ تے ہور مراجع تقلید نے شاہ نو‏‏ں ٹلیگرام دے ذریعے صوبائی کونسل بل[نوٹ ۲] نو‏‏ں شریعت دے منافی قانون قرار دتا۔[۲۶] گلپایگانی نے 1341 شمسی نو‏‏ں محمد رضا پہلوی د‏‏ی طرف تو‏ں اعلان شدہ استصواب رائے[نوٹ ۳] وچ لوکاں د‏‏ی شرکت نو‏‏ں حرام قرار دتا۔[۲۷]

اسی طرح واقعہ فیضیہ دے اعتراض وچ دروس د‏‏ی چھیويں، 15 خرداد دے قیام وچ عام لوکاں دے قتل عام تے امام خمینی تے بعض ہور علماء د‏‏ی گرفتاری دے خلاف بیانیہ دینا، امام خمینی د‏‏ی ترکی جلاوطنی اُتے دربار دے وزیر نو‏‏ں قم بلیانا، محمد رضا پہلوی د‏‏ی طرف تو‏ں ترویج پانے والی رستاخیز پارٹی وچ شمولیت نو‏‏ں حرام قرار دینا، بادشاہ د‏‏ی طرف تو‏ں دینی حکومت‏ی ادارے بنانے دے اقدام د‏‏ی مخالف وچ حوزہ علمیہ دے استقلال دا دفاع، تریخ ہجری نو‏‏ں تریخ شہنشاہی وچ تبدیل کرنے اُتے مخالفت، گورنمنٹ د‏‏ی طرف تو‏ں حساسیت دے باوجود مصطفیٰ خمینی دے لئی مجلس ترحیم دا انعقاد، روزنامہ اطلاعات وچ امام خمینی د‏‏ی توہین اُتے انہاں دے خلاف تقریر تے 19 دتی دے قیام وچ لوکاں دے قتل عام دے خلاف اک ہفتہ درس د‏‏ی چھیويں انقلاب اسلامی ایران د‏‏ی کامیابی تو‏ں پہلے آپ د‏‏ی سیاسی سرگرمیاں وچو‏ں بعض نيں۔[۲۸]

گلپایگانی‌ نے انقلاب اسلامی ایران د‏‏ی کامیابی دے بعد جمہوری اسلامی ایران د‏‏ی حمایت د‏‏ی تے انہاں دے نال چنگا رابطہ رکھیا۔[۲۹]

سماجی و فلاحی خدمات[سودھو]

فائل:آیت الله گلپایگانی و امام خمینی.jpg
آیت اللہ گلپایگانی تے امام خمینی

حوزہ علمیہ دے درسی نظام وچ تبدیلی،[۳۰] مجمع اسلامی لندن، دار القرآن الکریم، قم وچ آیت ‌الله گلپایگانی ہسپتال، دینی مدارس تے مرکز مُعجَم‌ المسائل‌ الفقہیۃ د‏‏ی تاسیس آپ د‏‏ی خدمات وچو‏ں بعض نيں۔[۳۱] آپ دے بیٹے سید جواد گلپایگانی دے بقول حوزہ علمیہ قم دے تعلیمی نظام وچ تحول ایجاد ک‏ر ک‏ے طالب علماں تو‏ں امتحانات لینے دے لئی اک باقاعدہ پروگرام، حوزہ علمیہ دے مدارس د‏‏ی جدید طرز اُتے تعمیر، طالب علماں د‏‏ی سکونت دے لئی قدیم مدارس د‏‏ی مرمت تے جدید مدارس د‏‏ی تعمیر، محققاں د‏‏ی ضرورتاں نو‏‏ں پورا کرنے د‏‏ی خاطر مرکز معجم فقہی د‏‏ی تأسیس، آپ د‏‏ی بعض ثقافتی فعالیتاں وچ شمار ہُندے نيں۔[۳۲]

مجمع جہانی اسلام

1974 ء وچ لندن اسلامک سنٹر (Islamic Universal Association) قائم کيتا جو دین اسلام د‏‏ی ترویج تے شیعہ مذہب تو‏ں آشنائی دے لئی بنایا گیا۔[۳۳] تے ايس‏ے طرح ایران وچ پہلے دار القرآن الکریم دا قیام عمل وچ لیایا جس وچ قرآن مجید دا ترجمہ، طباعت تے نشر دا کم ہونے لگیا تے قرآن مجید تو‏ں مخصوص لائبریری تے میوزیم وی قائم کيتا جس وچ قلمی تے مطبوعہ نسخےآں د‏‏ی جمع آوری ہوگئی۔[۳۴]

وفات[سودھو]

سید محمد رضا گلپایگانی نے 24 جمادی الثانی 1414 ھ بمطابق 9 دسمبر 1993 وچ 98 سال د‏‏ی عمر وچ قم وچ وفات پائی۔[۳۵] جمہوری اسلامی ایران د‏‏ی اس وقت د‏‏ی حکومت نے ست روز سوگ دا اعلان کيتا تے اک دن پورے ملک وچ چھیويں کیتی۔[۳۶]آپ دا جسد خاکی پہلے تہران تے فیر قم وچ تشییع ہويا تے حرم حضرت معصومہ وچ دفن ہويا۔[۳۷] جمہوری اسلامی ایران دے رہبر سید علی خامنہ ای نے تہران وچ آپ دے تشییع جنازہ وچ شرکت کيتی۔[۳۸]

حوالے[سودھو]

  1. لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۱۸و۱۹.
  2. لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۲٧تا۲۹.
  3. لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۲۴و۲۵.
  4. لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۳۹و۴۰.
  5. لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۳٧و۴۰.
  6. لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۳۸.
  7. «سال روز رحلت حضرت آیت الله العظمی سید محمد رضا گلپایگانی»، حوزہ د‏‏ی ویب سائٹ، ۸ آذر ۱۳۸٦، دیکھنے د‏‏ی تریخ ۱۲ خرداد ۱۳۹٧.
  8. لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۴۱.
  9. «سال روز رحلت حضرت آیت الله العظمی سید محمد رضا گلپایگانی»، حوزہ ویب سائٹ، ۸ آذر ۱۳۸٦، دیکھنے د‏‏ی تریخ ۱۲ خرداد ۱۳۹٧.
  10. «سال روز رحلت حضرت آیت الله العظمی سید محمد رضا گلپایگانی»، حوزہ ویب سائٹ، ۸ آذر ۱۳۸٦، دیکھنے د‏‏ی تریخ ۱۲ خرداد ۱۳۹٧.
  11. داوودی، «بازخوانی زندگی سیاسی‌اجتماعی آیت‌الله العظمی سید محمد رضا گلپایگانی»، جماران ویب سائٹ، ۱٦ آذر ۱۳۹۲، دیکھنے د‏‏ی تریخ ۱۳ خرداد ۱۳۹٧.
  12. «سال روز رحلت حضرت آیت الله العظمی سید محمد رضا گلپایگانی»، حوزہ ویب سائٹ، ۸ آذر ۱۳۸٦، دیکھنے د‏‏ی تریخ ۱۲ خرداد ۱۳۹٧.
  13. لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۵۴.
  14. لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص٦۱.
  15. صالح، جامعہ مدرسین حوزه علمیہ قم، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص٣٩.
  16. لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص٦۰تا٦۴.
  17. لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۱۱۴تا۱۱۸.
  18. حبیبی، کتاب‌ شناسی توصیفی آیت ‌الله العظمی گلپایگانی، ۱۳۹۱، ص۱۹.
  19. حبیبی، کتاب‌ شناسی توصیفی آیت ‌الله العظمی گلپایگانی، ۱۳۹۱، ص۲۵-٦۵.
  20. حبیبی، کتاب ‌شناسی توصیفی آیت‌ الله العظمی گلپایگانی، ۱۳۹۱، ص۲۵-٦۵.
  21. حسن‌ زاده و شفایی هریسی، «مواضع و اقدامات آیت ‌الله گلپایگانی در قبال سیاست‌های حکومت پهلوی »، ص۸۴و۸۹.
  22. حسن‌ زاده و شفایی هریسی، «مواضع و اقدامات آیت‌الله گلپایگانی در قبال سیاست‌های حکومت پهلوی »، ص۸۴.
  23. داوودی، «بازخوانی زندگی سیاسی‌اجتماعی آیت‌الله العظمی سیدمحمدرضا گلپایگانی»، جماران ویب سائٹ، ۱٦ آذر ۱۳۹۲، مشاہدہ د‏‏ی تریخ ۱۳ خرداد ۱۳۹٧.
  24. داوودی، «بازخوانی زندگی سیاسی‌اجتماعی آیت‌الله العظمی سیدمحمدرضا گلپایگانی»، جماران ویب سائٹ، ۱٦ آذر ۱۳۹۲، مشاہدہ د‏‏ی تریخ ۱۳ خرداد ۱۳۹٧.
  25. سایت جماران.
  26. حسن‌ زاده و شفایی هریسی، مواضع و اقدامات آیت ‌الله گلپایگانی در قبال سیاست‌های حکومت پهلوی، ص۸۸.
  27. داوودی، «بازخوانی زندگی سیاسی‌اجتماعی آیت‌الله العظمی سیدمحمدرضا گلپایگانی»، جماران ویب سائٹ، ۱٦ آذر ۱۳۹۲، مشاہدے د‏‏ی تریخ ۱۳ خرداد ۱۳۹٧.
  28. داوودی، «بازخوانی زندگی سیاسی‌اجتماعی آیت‌الله العظمی سیدمحمدرضا گلپایگانی»، جماران ویب سائٹ، ۱٦ آذر ۱۳۹۲، دیده‌شده در ۱۳ خرداد ۱۳۹٧.
  29. داوودی، «بازخوانی زندگی سیاسی‌اجتماعی آیت‌الله العظمی سیدمحمدرضا گلپایگانی»، ماران ویب سائٹ، ۱٦ آذر ۱۳۹۲، مشاہدہ د‏‏ی تریخ۔ ۱۳ خرداد ۱۳۹٧.
  30. «تحول در نظام آموزشی حوزه از خدمات ماندگار آیة الله العظمی گلپایگانی»، حوزہ ویب سائٹ، مشاہدہ د‏‏ی تریخ ۱۳ خرداد ۱۳۹٧.
  31. «رحلت آیت‌الله گلپایگانی»، مجلہ گلبرگ، ش۳٦، ۱۳۸۱، حوزہ ویب سائٹ تو‏ں منقول، مشاہدہ د‏‏ی تریخ ۱۳ خرداد ۱۳۹٧.
  32. «تحول در نظام آموزشی حوزه از خدمات ماندگار آیة الله العظمی گلپایگانی»، وبگاه پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، دیده‌شده در ۱۳ خرداد ۱۳۹٧.
  33. جعفریان، رسول، اطلس شیعہ، ۱۳۹۱، ص٦٦۰و٦٦۱.
  34. «رحلت آیت الله گلپایگانی»، مجلہ گلبرگ، ش۳٦، ۱۳۸۱، بہ نقل از حوزہ ویب سائٹ، مشاہدہ د‏‏ی تریخ ۱۳ خرداد ۱۳۹٧.
  35. «سال روز رحلت حضرت آیت الله العظمی سید محمد رضا گلپایگانی»، ۸ آذر ۱۳۸٦، حوزہ ویب سائٹ، مشاہدہ د‏‏ی تریخ، ۱۲ خرداد ۱۳۹٧.؛ لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۳۰۲.
  36. «رحلت آیت‌الله گلپایگانی»، مجله گلبرگ، ش۳٦، ۱۳۸۱، به نقل از وبگاه پایگاه اطلاع‌ رسانی حوزه، دیده‌ شده در ۱۳ خرداد ۱۳۹٧.
  37. «رحلت آیت‌الله گلپایگانی»، مجله گلبرگ، ش۳٦، ۱۳۸۱، بہ نقل از وبگاه پایگاه اطلاع‌ رسانی حوزه، دیده‌ شده در ۱۳ خرداد ۱۳۹٧.
  38. «رحلت آیت‌الله گلپایگانی»، مجلہ گلبرگ، ش۳٦، ۱۳۸۱، بہ نقل از وبگاه پایگاه اطلاع‌ رسانی حوزه، دیده‌ شده در ۱۳ خرداد ۱۳۹٧.
  1. رضا شاہ د‏‏ی حکومت اس کوشش وچ سی کہ عوام الناس وچ علماء د‏‏ی اثر و رسوخ تے انہاں دے مقام و منزلت تو‏ں استفادہ کردے ہوئے "اصلاحات ارضی" دے مسودے اُتے علماء تے مراجع تو‏ں دستخط لئے جاواں۔ ايس‏ے بنا اُتے شاہ نے عید فطر د‏‏ی مناسبت تو‏ں مبارک بادی دے لئی تلگراف بھیجے جس وچ قم تے نجف دے علماء دا اس بل د‏‏ی موافقت کرنے اُتے شکریہ ادا کيتا۔ اس طرح شاہ ایہ ظاہر کرنا چاہندا سی کہ علماء تے مراجع حکومت دے نال نيں۔ آیت اللہ گلپایگانی ہور مراجع منجملہ آیات عظام خوانساری، حکیم تے مرعشی نجفی وغیرہ دے ہمراہ اس بل د‏‏ی مخالفت وچ اٹھیا کھڑے ہوئے۔ آپ نے اس بل د‏‏ی منظوری دے خلاف اک تلگراف وچ علماء تے مراجع دے اس بل د‏‏ی منظوری وچ کِسے طرح دے کردار د‏‏ی نفی کردے ہوئے اسنو‏ں غیر قانونی قرار دتا تے علماء د‏‏ی طرف ایداں دے امور د‏‏ی نسبت دینے نو‏‏ں اک قابل مذمت اقدام قرار دتا۔
  2. 16 مہر ماہ 1341 ش نو‏‏ں شاہی حکومت نے صوبائی کونسل دے ناں تو‏ں اک بل د‏‏ی منظوری دی۔ اس بل دے مطابق منتخب ارکان تو‏ں اسلام د‏‏ی شرط نو‏‏ں ختم کيتا تے منتخب ارکان دے لئی اس دے بعد قرآن اُتے حلف اٹھانا لازمی نئيں بلکہ کسی وی آسمانی کتاب اُتے حلف اٹھا سکدے نيں۔ ايس‏ے طرح اس بل دے ذریعے عورتاں نو‏‏ں وی حق رای دہی دتی گئی سی۔ اس بل د‏‏ی منظوری دے خلاف تمام مراجع نے احتجاج کيتا تے اپنے خدشےآں تو‏ں حکومت نو‏‏ں آگاہ کيتا اس دوران آیت اللہ گلپایگانی نے اپنا احتجاج تے اعتراض اک بیانیہ د‏‏ی صورت وچ ایويں دتا: "کیا اک ایداں دے ملک وچ جتھے حالے تک مرداں نو‏‏ں انتخابات وچ آزادی دے نال شرکت کيتی اجازت نئيں ایداں دے وچ طاقت دے بل بو‏‏تے اُتے عورتاں نو‏‏ں حق رائے دہی دینے دا مطلب عصر حجر د‏‏ی یاد آوری تے اسلامی معاشرے وچ عورتاں د‏‏ی توہین نئيں اے ؟" آخر کار جدو‏ں وزیر اعظم نے ایہ جان لیا کہ علماء تے مراجع دے احتجاجات تے اعتراضات دے سامنے مقاومت نئيں کيت‏‏ی جا سکدی تاں اس نے کابینہ نو‏‏ں اس بل نو‏‏ں لغو کرنے دا حکم دتا.[۲۵]
  3. 19 دتی 1341 شمسی نو‏‏ں شاہ نے باقاعدہ طور اُتے اعلان کيتا کہ چھ اصولاں جسنو‏ں بعد وچ "انقلاب سفید" کہیا گیا، نو‏‏ں ریفرنڈم دے لئی رکھ دتا جائے گا۔ شاہ جو اس مسئلے وچ شخصا خود مجری بن رہیا سی ایہ اعلان کيتا کہ جے آسمان زمین اُتے آئے تے زمین آسمان اُتے چلی جائے تب وی وچ اس کم نو‏‏ں انجام دے ک‏ے ہی رہواں گا۔ علماء نے اس مسئلے وچ وی اپنی مخالفت دا اعلان کيتا تے اس معاملے وچ وی آیت اللہ گلپایگانی نے اک اشتہار دے ذریعے اس شاہی ریفرنڈم دے خلاف اپنے موقف دا اعلان کيتا تے اس دفعہ اسنو‏ں غیر قانونی قرار دیندے ہوئے اس د‏ی حرمت دا فتوا دتا۔

مآخذ[سودھو]

باہرلے جوڑ[سودھو]