سید علی نقی نقوی لکھنوی
| فائل:نقی نقوی.jpg | |
| کوائف | |
|---|---|
| مکمل نام | سید علی نقی نقوی |
| نسب | علی نقی بن ... محمد بن الطاہر بن جعفر بن امام علی نقی (ع) |
| تاریخ ولادت | 26 رجب 1323 ھ مطابق 1905 ء |
| آبائی شہر | لکھنؤ |
| تاریخ وفات | 1 شوال 1408 ھ /18 مئی 1988 ء |
| مدفن | لکھنؤ |
| علمی معلومات | |
| اساتذہ | مولانا سید محمد عرف میرن صاحب • نجم الملۃ • جناب باقر العلوم |
| اجازہ اجتہاد از | سید ابو الحسن اصفہانی، آیت اللہ نائینی، سید ضیاء الدین عراقی، شیخ عبد الکریم حائری یزدی، محمد حسین اصفہانی کمپانی، آیت اللہ ابراہیم (میرزا شیرازی)، شیخ ہادی کاشف الغطاء، میرزا علی یزدانی، شیخ محمد حسین تہرانی، شیخ کاظم شیرازی، میرزا ابو الحسن مشکینی، سید سبط حسن مجتہد۔ |
| خدمات | |
سید علی نقی نقوی (1905۔1988 ء) معروف نقن صاحب برصغیر پاک و ہند دے اک معروف عالم سن جنھاں نے 26 رجب المرجب 1323 ھ وچ اک علمی گھرانے وچ اکھ کھولی۔ ابتدائی تعلیم اپنے والد تے وڈے بھائی دے پاس حاصل کيتی تے فیر ہور علم حاصل کرنے دے لئی نجف اشرف تشریف لے گئے جتھے اپنی زندگی دا اک نمایاں باب رقم کيتا تے پنج سال دی مدت وچ اس دور دے بزرگ علماء توں کسب فیض دے بعد ہندوستان واپس آگئے۔ جتھے علوم اہل بیت اطہارؑ دی تبلیغ و ترویج وچ مشغول رہے۔ اس عرصے وچ بہت ساریاں کتاباں تصنیف کیتیاں۔ آپ نے اپنی زندگی وچ مختلف عناوین اُتے جو کتاباں یا رسالے تحریر کيتے انہاں دی تعداد 141 دے نیڑے اے۔ یکم شوال 1408 ھ وچ وفات پائی۔
جیون
[سودھو]پیدائش
[سودھو]26 رجب 1323 ھ مطابق 1905 ء لکھنؤ، ہندوستان وچ ممتاز العلماء ابو الحسن منن صاحب دے ایتھے پیدا ہوئے جو شمس العلماء سید ابراہیم بن جنت مآب سید تقی بن سید حسین علیین بن سید دلدار علی نقوی (غفران مآب) دے فرزند سن ۔[۱]
تعلیم و تربیت
[سودھو]حالے آپ دی عمر 3 یا 4 سال دے درمیان سی کہ آپ دے والد 1327 ھ وچ مع متعلقین تکمیل علوم دے لئی نجف اشرف تشریف لے گئے۔ آپ دی عمر 9 برسکيتی سی جدوں 1323 ھ وچ آپ دے والد ہندوستان واپس آئے۔ اس وقت تک آپ دی صرف و نحو دی ابتدائی کتاباں ختم ہوئے چکیاں سن۔ لکھنؤ واپس آ کے آپ دے والد طاب ثراہ نے آپ دی تعلیم اپنے ذمے رکھی۔ والد دی علالت دے زمانے وچ آپ دے برادر مولانا سید محمد عرف میرن آپ نوں پڑھاندے سن ۔[۲]
وفات
[سودھو]آپ نے یکم شوال روز عید الفطر 1408 ھ بمطابق 18 مئی 1988 ء لکھنؤ وچ رحلت فرمائی تے اوتھے سپرد خاک کيتے گئے۔[۳]
علمی صلاحیت
[سودھو]آپ بے پناہ علمی صلاحیتاں دے مالک سن ۔ آپ اک ہی وقت وچ دو مدرسےآں: مدرسہ ناظمیہ تے سلطان المدارس وچ پڑھدے سن تے آپ نے مدرسہ ناظمیہ دے فاضل و سلطان المدارس دے سند الافاضل دا اک ہی نال امتحان دتا۔ فیر دوسرے سال دونے درجےآں دے ضمیماں دا تے تیسرے سال ممتاز الافاضل تے صدر الافاضل دا اک نال ہی امتحان دتا۔[۴]
طالب علمی وچ ہی سر فراز لکھنؤ، الواعظ لکھنؤ تے شیعہ لاہور وچ آپ دے علمی مضامین شائع ہونے لگے سن ۔ 3، 4 کتاباں وی عربی تے اردو وچ ايسے زمانے وچ شائع ہوئیاں۔ تدریس دا سلسلہ وی جاری سی۔ کچھ عرصے تک بحثیت مدرس ناظمیہ وچ وی معقولات دی تدریس دی اس دور دے شاگرداں وچ مولانا محمد بشیر فاتح ٹیکسلا، علامہ سید مجتبی حسن کماں پوری و حیات اللہ انصاری شامل سن ۔[۵]
عربی ادب وچ آپ دی مہارت تے فی البدیہ قصائد و مراثی لکھنے دے ايسے دور وچ بوہت سارے مظاہرے ہوئے تے عربی شعر وادب وچ آپ دے اقتدار نوں شام، مصر تے عراق دے علماء نے قبول کيتا۔ ايسے مہارت نوں تسلیم کردے ہوئے علامہ امینی نے آپ دے قصائد دے مجموعے وچوں حضرت ابو طالب دی شان وچ آپ دے قصیدے نوں کتاب الغدیر وچ شامل کیا[۶] تے آقا بزرگ تہرانی نے شیخ طوسی دے حالات نوں آپ ہی دے لکھے ہوئے مرثیے اُتے ختم کيتا اے۔[۷]
اسی طرح آپ دی ہور علمی صلاحیتاں دا مشاہدہ عراق وچ حصول علم دے انہاں ایام دی تالیفات توں کيتا جا سکدا اے جنہاں وچ آپ نے سب توں پہلے وہابیت دے خلاف اک کتاب تصنیف کيتی جو بعد وچ کشف النقاب عن عقائد ابن عبدالوهاب [۸] دے ناں توں شائع ہوئی۔ عراق و ایران دے مشہور اہل علم نے اس کتاب نوں اک شاہکار قرار دتا۔ دوسری کتاب اقالۃ العاثر فی اقامۃ الشعائر[۹] حضرت امام حسین دی عزاداری دے جواز وچ تے تیسری کتاب السیف الماضی علی عقائد الاباضی[۱۰] دے ناں توں چار سو صفحات اُتے مشتمل کتاب خوارج دے رد وچ لکھی۔[۱۱]
استاداں
[سودھو]لکھنو وچ جنہاں حضرات توں آپ نے علم حاصل کیا:
سفر عراق تے حصول علم
[سودھو]سید العلماء اپنی زندگی وچ دو مرتبہ عراق دا سفر کيتا۔ پہلی مرتبہ اپنے والد دے ہمراہ تے دوسری مرتبہ 1345ھ مطابق 1927ء وچ تکمیل علم دے لئی۔ آپ نے عراق وچ صرف پنج سال دا عرصہ گزاریا۔ انہاں پنج برساں وچ آپ نے فقہ و اصول وچ اوہ ملکہ پیدا کيتا کہ اس دور وچ آپ دی علمی صلاحیتاں نوں دیکھدے ہوئے اس زمانے دے 3 مجتہدین آیت اللہ سید ابو الحسن اصفہانی، آیۃ اللہ نائینی و آیۃ اللہ سید ضیاء الدین عراقی نے آپ نوں واضح لفظاں وچ اجتہاد دے اجازے دے کے آپ دی علمی صلاحیتاں دا اعتراف کيتا۔ علم کلام تے دفاع مذہب وچ آپ دی مہارت دا لوہا سید محسن امین عاملی، شیخ جواد بلاغی، محمد حسین کاشف الغطاء تے سید عبد الحسین شرف الدین موسوی نے مان لیا۔
اجازۂ اجتہاد
[سودھو]درج ذیل شخصیتاں نے آپ نوں اجازۂ اجتہاد توں نوازیا:
- آیت اللہ سید ابو الحسن اصفہانی[۱۲]
- آیۃ اللہ نائینی [۱۳]
- آیۃ اللہ سید ضیاء الدین عراقی[۱۴]
- آیت اللہ شیخ عبد الکریم حائری یزدی
- آیت اللہ محمد حسین اصفہانیؒ کمپانی
- آیت اللہ ابراہیم (میرزا شیرازیؒ)
- آیت شیخ ہادی کاشف الغطاءؒ
- آیت اللہ میرزا علی یزدانیؒ
- آیت اللہ شیخ محمد حسین تہرانیؒ
- آیت اللہ شیخ کاظم شیرازیؒ
- آیت اللہ میرزا ابو الحسن مشکینیؒ
- آیت اللہ سید سبط حسن مجتہدؒ[۱۵]
علمی خدمات
[سودھو]آپ دی علمی زندگی نوں تن حصےآں: خطابت، شاگرد پروری، تحریر وچ تقسیم کيتا جا سکدا اے۔
خطابت
[سودھو]سید العلماء دی خطابت دا اک خاص رنگ سی جو عبارت آرائی و سستی نکتہ آفرینی دے بجائے علم تے تحقیق اُتے مبنی سی تے اک گھنٹہ دی مجلس وچ حقائق دے کِنے در وا ہوئے جاندے سن انہاں دی تقریر تے تحریر وچ بوہت گھٹ فرق ہُندا سی۔ دوسری خاص گل انہاں دی تقریراں وچ ایہ سی کہ کہ ہر مذہب و ملت دا مننے والا اسنوں اطمینان قلب دے نال سن سکدا سی تے فیض یاب ہوئے سکدا سی۔ کسی جملہ توں کسی دی دل آزاری دا خطرہ نئيں سی۔
شاگرد پروری
[سودھو]لکھنو یونیورسٹی: عراق توں واپسی دے کچھ عرصہ بعد 1932ء وچ آپ لکھنؤ یونیورسٹی دے شعبۂ عربی توں وابستہ ہوگئے تے ستائیہہ برس تک طلباء نوں فیض پہنچاندے رہے۔
علی گڑھ مسلم یونیورسٹی: 1959ء وچ علی گڑھ مسلم یونیورسٹی نے آپ نوں شیعہ دینیات دے شعبے وچ بحیثیت ریڈر مدعو کيتا تے آپ علی گڑھ منتقل ہوگئے۔ فیر آپ شیعہ دینیات دے پروفیسر بنائے گئے۔ ریٹائرمنٹ دے بعد آپ نے علی گڑھ ہی وچ سکونت اختیار کرلئی- 1977ء وچ لکھنؤ دے کچھ شرپسنداں نے آپ دے لکھنؤ دے مکان وچ اگ لگیا دتی۔ جس وچ ہزاراں قیمتی کتاباں جل کے راکھ ہوگئياں۔ اس وچ آپ دے عربی لکھتاں دے غیر مطبوعہ مسودات وی تلف ہوگئے جنہاں دا انھاں آخر عمر تک صدمہ رہیا۔
تحریری خدمات
[سودھو]آپ نے جتھے ترویج دین دے لئی خطابت نوں اختیار کيتا اوتھے اس دے نال نال اپنی علمی صلاحیتاں نوں قرطاس و قلم دے حوالے وی کيتا بلکہ ایويں کہنا چاہیدا کہ آپ اپنی زندگی وچ تبلیغ دین دی نشر و اشاعت دے لئی خطابت دی نسبت شعبہ تدریس تے تحریر نوں زیادہ اہمیت دی نگاہ توں دیکھدے سن ۔ اس دی اہمیت تے افادیت دا اندازہ آپ دی کتاباں دی طویل لسٹ نوں دیکھ کے لگایا سکدا اے۔ آپ نے اپنی مصروفیات دے باوجود خاص طور اُتے اردو بولی وچ نہایت اہم کتاباں، رسالے تے مضامین دا ذخیرہ آنے والیاں نسلاں دے لئی صدقۂ جاریہ دے عنوان توں چھڈیا تے اس دے علاوہ عربی بولی وچ وی عمدہ کتاباں تصنیف کیتیاں۔ آپ دے قلم توں تحریر ہونے والی کتاباں، رسالے تے مضامین دی کل تعداد لسٹ کتابچہ سید العلماء دے مطابق 141 بیان ہوئی اے۔[۱۶]
اردو تحریراں
[سودھو]سید علی نقی نقن دی اردو کتاباں دی لسٹ:
- (الف)
- آثار قدرت
- اصول دین تے قرآن
- یزید تے جنگ قسطنطنیہ
- ...[۱۷]
عربی تحریراں
[سودھو]- البیت المعمور فی عمارۃ القبور(عربی)
- تفسیر قرآن (عربی)
- تلخیص عماد الاسلام (عربی)
- الحجج والبینات (عربی)
- وجیزۃ الاحکام (عملیہ)
- ....[۱۸]
حوالے
[سودھو]- ↑ مجلہ میراث برصغیرص28
- ↑ مجلہ میراث برصغیر، ص28
- ↑ مجلہ میراث برصغیر ص 31
- ↑ مجلہ میراث برصغیر، ص28
- ↑ مجلہ میراث برصغیر، ص28
- ↑ الغدیر ج7 ص405
- ↑ مجلہ میراث برصغیر، ص28
- ↑ معجم المؤلفین عمر کحالہ ج10 ص270؛ علی فی الکتاب و السنۃ حاج حسین شاکری ج5 ص229.
- ↑ الذریعہ الی لکھتاں الشیعہ، بزرگ تہرانی. ج2 ص263؛ معجم المطبوعات النجفیہ، محمد ہادی امینی ص88.
- ↑ الذریعہ الی لکھتاں الشیعہ، بزرگ تہرانی، ج12 ص288 ش1938.
- ↑ مجلہ میراث برصغیر، ص29
- ↑ مجلہ میراث برصغیر، ص29
- ↑ مجلہ میراث برصغیر، ص29
- ↑ مجلہ میراث برصغیر، ص29
- ↑ مجلہ میراث برصغیر، ص82تا88
- ↑ خورشید خاور تذکرہ علماء ہند و پاک ص 263. 268
- ↑ مجلہ شش ماہی مآب شمارہ1۔ مکمل لسٹ کتاباں[۱]
- ↑ مجلہ شش ماہی مآب شمارہ1۔ مکمل لسٹ کتاباں[۲]
بیرونی رابط
[سودھو]مآخذ مقالہ: میراث برصغیر (سید العلماء نمبر) محرم الحرام و جمادی الثانی 1432 ہجری بمطابق 2011 عیسوی (قم)
مآخذ
[سودھو]- آقا بزرگ تہرانی، الذریعہ الی لکھتاں الشیعہ، دار الاضواء بیروت۔
- خورشید خاور تذکرہ علماء ہند و پاک
- عمر کحالہ، معجم المؤلفین، دار احیاء التراث العربی بیروت۔
- مجلہ میراث برصغیر شمارہ اول و دوم (محرم و جمادی الثانی 1432 ہجری بمطابق 2011 عیسوی)، انتشارات مرکز احیاء آثار برصغیر کراچی۔
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||