عبدالله بختانی خدمتگار

عبدالله بختانی خدمتگار
جم
وفات
باب ادب

فائل:عبدالله بختانی خدمتگار.jpg

عبد اللہ بختانی خدمتگر

فائل:Abdullah-Bakhtanai-Khedmatgar.png

عبد اللہ بختانی خدمتگر

عبدالله بختانی خدمتگار (پ: ، 1304 ء ، صوبہ ننگرہار دے سره رود ضلع وچ ، م:1397 کابل) ، اک پشتون صحافی ، مصنف، ادیب تے شاعر سن ۔ اس نے دری وچ وی تصنیفات لکھی ني‏‏‏‏ں۔

تعلیم

عبداللہ بختانی خدمتگار ۱۳۰۴ نو‏‏ں صوبہ ننگرہار دے سره رود ضلع دے چارباغ صفا پنڈ وچ پیدا ہوئے سن ۔ انہاں نے ابتدائی تعلیم گھر تو‏ں اپنے والدین دے نال شروع د‏‏ی تے فیر عربی دینی علوم ، فقہ ، تعوید ، تفسیر ، حدیث ، اصول فقہ ، اصول حدیث ، عقائد ، وراثت تے گرامر دوسرے استاداں تو‏ں سکھیا۔ ننگرہار تے کابل دے نچلے اسکولاں وچ جدیدیت ، اظہار ، معنی ، دانشمندی تے منطق ، کابل نے عربی دے معیاری نصاب نصاب وچ تعلیم حاصل کيتی تے مولوی د‏‏ی ڈگری حاصل کيتی۔ تب تو‏ں ، اس نے اس وقت دے مقامی مدارس دے معیار اُتے فارسی تے عربی ادب ، قدیم طب تے ریاضی د‏‏ی تعلیم دتی اے ۔ انہاں نے بیچلر ڈگری تک تریخ ، جغرافیہ ، فزکس ، کیمسٹری تے حیاتیات دا ذا‏تی طور اُتے مطالعہ کيتا ہے ۔ انہاں نے فلسفہ ، سماجیات ، سیاست تے نفسیات وچ وڈے پیمانے اُتے تعلیم حاصل کيتی۔

انہاں نے دینی علوم ، ادب ، طب تے ریاضی د‏‏ی تعلیم معروف اورمعروف استاداں تو‏ں حاصل کيتی ، جنہاں دے کچھ ناں درج ذیل نيں: انہاں دے والدین ، قلعہ نو ، ریڈ دریائے دے حاجی ملیا مداد ، ملیا محمد حافظ ، حضرت صاحب مسجد دے خطیب ، حافظ صاحب ، حضرت صاحب مسجد دے حافظ صاحب مدرسہ دے ہیڈ ماسٹر ، حافظ عبدالغنی ، علی خیل دے ملیا عبد الغنی ، ڈاکٹر شمی پور ، مولوی عبد اللہ جان ، دریائے سرخ ، خوگیانی مولوی میر عبدالوحید ، نکرخیل مسجد دے خطیب ، لوگر دے ملیا عبد الودود مولیم ، قاسم یکہ میران دے مولوی امین گل ، لغمان دے پنڈ پسائی دے رہائشی مولوی عبدالرحیم ، لغمان دے مولوی فیض اللہ ، مسٹر نقیب صاحب خلیفہ تے انہاں دے بیٹے استاد مولوی محمد سعید سررودال تے کچھ دوسرے۔

بختانی خدمتگار نے چہارم تک انگریزی د‏‏ی تعلیم پگمن دے اک استاد جناب محمد عمر قریشی دے نال حاصل کيتی ا‏‏ے۔ انہاں دا پشتو وچ کوئی استاد نئيں سی تے اوہ خود اپنے استاد سن ۔ پشتو شاعری تے ادب دے انہاں دے استاد استاد گل پاچا الفت ، استاد قیوم الدین خادم ، استاد صدیق اللہ ریشتین تے استاد عبد الرؤف بینوا سن ۔

وہ روسی زبان وچ رواں سن ۔ ۱۹۶۳ - ۱۹۶۴ وچ انہاں نے ماسکو د‏‏ی لومونوسوف اسٹیٹ یونیورسٹی وچ اک سال روسی بولی تے ادب دا مطالعہ کيتا تے بولی د‏‏ی تعلیم تے طریقہ کار وچ ڈپلوما حاصل کيتا۔ اس نے مترجم دا طریقہ کار کامیابی دے نال مکمل کيتا۔

نوکریاں

عبداللہ بختانی خدمتگار نے اپنی زندگی دا بیشتر حصہ ملک د‏‏ی سائنسی ، تعلیمی ، تحقیقی ، ادبی ، صحافتی تے قومی خدمات وچ صرف کيتا۔ اس سلسلے وچ ، اوہ ٢٣ سال تو‏ں پشتو سوسائٹی تے سائنس اکیڈمی وچ ١٤ سال تو‏ں سائنسی تحقیقی سرگرمیاں وچ مصروف رہ‏‏ے۔ انہاں نے 1325 وچ 10 مارچ نو‏‏ں ، حکومت نے ننگرہار محکمہ تعلیم دے 11 ويں رینک دے افسر د‏‏ی حیثیت تو‏ں مشناں دا اک سلسلہ شروع کيتا۔ ١٣٢٦ وچ صوبہ ننگرہار دے پریس ڈیپارٹمنٹ وچ ننگرہار صوبائی راجگڑھ دے ملازمین دے لئی پشتو کورسز دے لیکچرر دے طور اُتے مقرر کيتا گیا سی۔ ایہ کورس سرکاری طور اُتے پشتو سوسائٹی تو‏ں وابستہ سن ۔١٣٣١ وچ ، اوہ زیری اخبار دے ایڈیٹر انہاں چیف تے پشتو سوسائٹی دے پیشہ ور رکن بن گئے۔ ١٣٣٤ تو‏ں ١٣٣٩ سال تک ، اوہ ننگرہار پریس دے ڈپٹی ڈائریکٹر تے پشتو کورسز دے ڈائریکٹر رہے ، جو پشتو برادری نال تعلق رکھدے سن ۔ وہ ننگرہار میگزین دے چیف ایڈیٹر ، آزاد پریس ایجنسی دے نشریات‏‏ی شعبے دے پیشہ ور رکن ، ننگرہار پریس دے چیف ایڈیٹر تے ننگرہار اخبار دے چیف ایڈیٹر رہے ني‏‏‏‏ں۔ ١٣٣٩ وچ اوہ پشتو سوسائٹی دا پیشہ ور رکن بن گیا سی۔ اوہ ادبی ڈائریکٹر تے فیر انجمن دے ڈپٹی ڈائریکٹر بنے۔ ١٣٥٤ وچ اس نے محقق د‏‏ی تعلیمی ڈگری حاصل کيتی۔ ملک دے اخبار دے ایڈیٹر وچ وزارت اطلاعات و سبھیاچار دے بعد ، ترقی و انتظام ، عوامی سبھیاچار (لوک داستان) انتظامیہ دے آرڈر ، پکتیا میگزین دے ایڈیٹر ، کنٹری اخبار دے ڈائریکٹر تے ایس ایم آر آر نو‏‏ں آرڈر دینے دا حکم دتا۔ تاں اس نے کم کيتا۔ ١٣٦٤ وچ اوہ افغانستان د‏‏ی سائنس اکیڈمی دے اکیڈمک ممبر بنے۔ اوہ دو سال تک اکیڈمی آف سائنسز دے ممبر رہے تے اوہ افغانستان دے رائٹرز ایسوسی ایشن دے پہلے نائب صدر تے پہلے سکریٹری رہ‏‏ے۔ اس دے بعد اوہ سائنس اکیڈمی دے اکیڈمک ممبر رہ‏‏ے۔ ١٣٧٣ وچ ریٹائر ہوئے۔ مذکورہ فرائض دے علاوہ ، عبد اللہ بختانی خدامتگر نے وقتا فوقتا اسکولاں تے نصاب وچ پشتو ، دری تے عربی د‏‏ی تعلیم وی دتی اے تے کابل یونیورسٹی وچ فیکلٹی آف لٹریچر وچ پشتو ادب د‏‏ی تریخ وچ لیکچرر د‏‏ی حیثیت تو‏ں خدمات انجام دتی ني‏‏‏‏ں۔ ١٣٨٢ دے دوران کچھ عرصہ دے لئی ، اوہ ہفت روزہ افغان اتحاد دے منیجنگ ایڈیٹر رہ‏‏ے۔ انہاں نے ١٣٨٥ دے آغاز تک اکیڈمی دے ہیڈ اکیڈمک ممبر د‏‏ی حیثیت تو‏ں اپنے تعلیمی فرائض جاری رکھے تے فیر اوہ ریٹائر ہوگئے۔ ١٣٥٥ دے دوران ، انہاں نے پشتو سوسائٹی تو‏ں محقق د‏‏ی تعلیمی ڈگری حاصل کيتی ۔بعد وچ ، اکیڈمی آف سائنسز تو‏ں ایہ تعلیمی ڈگری ہیڈ ریسرچر د‏‏ی تعلیمی ڈگری بن گئی تے ايس‏ے سطح اُتے قبول کيتا گیا ، جو یونیورسٹی دے پروفیسر د‏‏ی ڈگری دے مترادف ا‏‏ے۔ .

مطبوعہ کم

1. په اسلام کښې د ښځو حقوق - د مصرد (المنار) د جريدې د مدير، رشيد رضا، د (الوحى المحمدي) له کتاب څڅه ترجمه - د ١٣٢٧ لېږديز لمريز کال چاپ.
2. مصايب الدخان (د تمباکو زيانونه)، د مصر د الازهر پوهنتون د استاد سيد محمد عبدالغفار الهاشمي الافغانى د عربي کتاب ژباړه، د ١٣٣٢ ل ل کال چاپ. دوهم ايډيشن له زياتونو سره بيا ترجمه د ١٣٤٨ هـ ش کال چاپ.
3. اراده (روحيات)، د پروفيسر غلام حسن مجددي له دري ليکنې نه ژباړل شوی او د آريانا دايرة المعارف د يو شمير نورو ليکنو ژباړه، د ١٣٣٢ ل ل کال چاپ.
4. شعر او ادب، د پښتو د معاصر شعر او ادب تيوريکي څيړنه، ټولونه، سريزه او اهتمام د ١٣٣٣ ل ل کال چاپ.
5. د زړه راز، د شعرونو لومړۍ مجموعه، د ١٣٣٥ ل ل کال چاپ.
6. پښتانه د علامه اقبال په نظر کې، د ١٣٣٥ ل ل کال چاپ.
7. ميرزا عبدالرحيم رحيمي (احوال و اشعار) بزبان درى، د ١٣٣٥ هـ ش کال چاپ. چاپ دوم با افزونى ها ١٣٨٠ ل ل.
8. پښتني خويونه، ادبي ټولنپوهنيزه څېړنه، د ١٣٣٥ ل ل کال چاپ.
9. د ملنگ جان خوږې نغمې، ټولونه، سمون، سريزه او ترتيب، د ١٣٣٥ هـ ش کال چاپ. دوهم چاپ له زياتونو سره ١٣٤٨ ل ل.
10. خوږې ترخې، د ادبي او انتقادي نثرونو مجموعه، د ١٣٣٦ ل ل کال چاپ.
11. سيدو ملنگ، موزيکال اصلاحي ډرام په څلور وپردو کې، په ننگرهار نندارې کښې ښودنه، د ١٣٣٨ ل ل کال چاپ، په کابل کې اُتے ١٣٤١ ل ل کال چاپ.
12. علمي آزمېښتونه په ساده وسايلو، ساينسي درسي مرستيال، د موريس پارکر ليکنه، د استاد غلام علي آيين له دري ترجمې نه پښتو شوی، د ١٣٤١ ل ل کال چاپ.
13. راز (د شعرونو دوهمه مجموعه)، د ١٣٤٢ ل ل کال چاپ.
14. پښتو کلي څلورم ټوک، درسي، د ١٣٤٥ ل ل کال چاپ.
15. شرنگ (د شعرونو درېيمه مجموعه)، د ١٣٤٦ ل ل کال چاپ.
16. معاصر اديبان، تذکره، د ١٣٤٧ ل ل کال چاپ.
17. توربريښ، د پښتنو ملي تاريخي شفاهي سندرې، ټولونه، ترتيب او سريزه، د ١٣٤٧ هـ ش کال چاپ. دوهم چاپ _ ١٣٨٧ ل ل.
18. پښتو لنډې کيسې، د لنډو د استانونو مجموعه، د ١٣٤٧ ل ل کال چاپ.
19. د خوشحال خان خټک رباعيات، د اکادميک متن جوړونه، له ملگرو سره، د ١٣٤٩ ل ل کال چاپ.
20. د پښتو ټولنې رئيسان او غړي (تذکره)، د ١٣٤٦ ل ل کال چاپ.
21. ابر بهارى، د دري شعرونو مجموعه، د ١٣٥١ ل ل کال چاپ.
22. مرغلرې، د ادبي نثرونو مجموعه، د ١٣٥١ ل ل کال چاپ.
23. د پښتو پت، د لنډو داستانونو مجموعه، د ١٣٥٢ ل ل کال چاپ.
24. د يونس خيبري ديوان، نقل، سمون، سريزه، اکادميک متن او اهتمام، د ١٣٥٦ ل ل کال چاپ.
25. د پادري هيوز کليد افغانى، سريزه، تعليقات او لغتنامه، ١٣٥٦ ل ل کال چاپ.
26. پښتانه شاعر، څلورم ټوک، تذکره، د ١٣٥٧ ل ل کال چاپ.
27. د افغانستان سفر، له روسي نظم څخه پښتو منظومه ژباړه، د ١٣٥٧ لېږديز لمريز کال چاپ.
28. پښتو چاپي آثار، ټولونه، اوډنه او سريزه، د ١٣٥٧ ل ل کال چاپ.
29. د گلوکر – د شعرونو پنځمه مجموعه _ ١٣٥٩ ل ل کال چاپ.
30. څورب او خوار، له روسي څخه د انتون چيخوف د داستانونو ترجمه، د ١٣٥٩ ل ل کال چاپ.
31. د زړه آواز، د شعرونو انتخابي مجموعه، د ١٣٦٣ ل ل کال چاپ.
32. شفق، د شعرونو مجموعه، د ١٣٦٣ ل ل کال چاپ.
33. تذکرة الشاعر، تدوين، سريزه او حواشي، د ١٣٦٣ ل ل کال چاپ.
34. د باچا خان ليکونه، لومړى ټوک، ټولونه، اوډنه، سريزه او حواشي، د ١٣٦٣ ل ل کال چاپ.
35. زمونږ وطن د جرگو وطن، تاريخي، د ١٣٦٤ ل ل کال چاپ.
36. د سولې او آزادۍ قهرمان خان عبدالغفار خان، تذکره، د ١٣٦٦ ل ل کال چاپ.
37. د بابا مشالونه، د باچا خان وجيزې، انتخاب، ټولونه او سريزه، د ١٣٦٦ ل ل کال چاپ.
38. د اخلاص هديه، د خان عبدالغفار خان په باره کې شعرونه، ټولونه، اوډنه او سريزه، د ١٣٦٦ ل ل کال چاپ.
39. د سولې او تفاهم د ليارې مبلغ، دوکتور سعيد افغانى، تذکره، د ١٣٦٦ ل ل کال چاپ.
40. پښتانه شاعر، پېنځم ټوک، تذکره، د ١٣٦٧ ل ل کال چاپ.
41. سوله او سلام د اسلام په رڼا کې، ديني څېړنه، د ١٣٦٧ ل ل کال چاپ.
42. د خان عبدالغفار خان اندونه او انځورونه، ټولونه، اوډنه او سريزه، د ١٣٦٨ ل ل کال چاپ.
43. د پاکستان اسلامي ماهيت . . .، تاريخي، د ١٣٦٨ ل ل کال چاپ.
44. د ملي ادب او ژورناليزم خادم، د استاد قيام الدين خادم تذکره، د ١٣٦٨ ل ل کال چاپ. دوهم چاپ _ ١٣٨٦ ل ل کال، درېيم چاپ ١٣٨٧ ل ل کال.
45. فراقنامه، منظومه، د ١٣٧٨ ل ل کال چاپ.
46. زما استاد الفت، تذکره او ادب څېړنه، د ١٣٨٠ ل ل کال چاپ.
47. خوشحال خان او يو څو فرهنگيالي خټک، تذکره او ادب څېړنه، د ١٣٨٠ ل ل کال چاپ.
48. گلنامه، بولـله، د ١٣٨١ ل ل کال چاپ.
49. د ملي ادب او ژورناليزم يو هېر شوى خدمتگار شمس الدين قلعټکى، تذکره، د ١٣٨١ ل ل کال چاپ.
50. ترنم دل، مجموعۀ اشعار درى، د ١٣٨١ ل ل کال چاپ.
51. ويرنې، د شعرونو مجموعه، د ١٣٨١ ل ل کال چاپ.
52. خدمتگار د فقير خېل په کتاباں خانه کې، خاطرې او څېړنى، د ١٣٨٢ ل ل کال چاپ.
53. د قرآن شريف ځينې خطي نسخې، تجويدونه، تفسيرونه، مفسران او مدرسې، د ١٣٨٣ ل ل کال چاپ.
54. د بياض ديوان، نقل، سمون، حاشيې او سريزه (اکاډميک متن)، د ١٣٨٣ ل ل کال چاپ.
55. زه، ملنگ جان او خوږې نغمې، تذکره او خاطرې، د ١٣٨٣ ل ل کال چاپ.
56. د باچا خان ليکونه، ټولونه، اوډنه، سريزه او حواشي، د ١٣٨٤ ل ل کال چاپ. د لومړي او دوهم ټوک يو ځاى دوهم چاپ ١٣٨٧ ل ل کال.
57. بشربت مجبور ورنجور در آستانه هزارۀ سوم ميلادى، اجتماعى سياسى، د ١٣٨٤ ل ل کال چاپ.
58. پښتو پالنه او ژب څېړنه، د ١٣٨٤ ل ل کال چاپ.
59. حماسه ويونکى مبارز شاعر اجمل خټک ايډيټ، سريزه او اهتمام، د ١٣٨٤ ل ل کال چاپ.
60. د سيد جمال الدين افغان د ژوندانه هدف، د ١٣٨٥ ل ل کال چاپ.
61. د هيلې د هيلۍ سپين وزر، بديعي ترجمې، د ١٣٨٦ ل ل کال چاپ.
62. د دين ستورى مولا‏نا نجم الدين د هډي اخوانزاده، د ١٣٨٦ ل ل کال چاپ. ستارۀ دين مولانانجم الدين اخونزاده هده، ترجمۀ محترم فضل الرحمن فاضل، د ١٣٨٧ ل ل کال چاپ.
63. د سپين غره په لمنو کې، سياسي، ټولنيزې ليکنې، د ١٣٨٦ ل ل کال چاپ.
64. شجرۀ پير پټان، مرتب: غلام حبيب نوابى، تصحيح، تنقيح، ايډيټ، مقدمه و اهتمام، د ١٣٨٦ ل ل کال چاپ.
65. د گلکڅونو په ارمان، د څلوريزو مجموعه، د ١٣٨٧ ل ل کال چاپ.
66. پير افغانان د حکيم الله تصور ليکنه، ايډيت، سريزه او چاپڅارنه، د ١٣٨٧ ل ل کال چاپ.
67. بازتاب رويداد هاى تاريخى در سروده هاى اولسى پشتو، د ١٣٨٧ ل ل کال چاپ.
68. دوه ادبي ليکونه، ١٣٨٧ ل ل کال چاپ.
69. د کوشانى دورې ځينې يادگارونه، تاريخي لرغونپوهنه، د ١٣٨٧ ل ل کال چاپ.
70. د حج سفر، کيې او خاطرې، د ١٣٨٧ ل ل کال چاپ.
71. فخر افغان او افغانستان، د ١٣٨٧ ل ل کال چاپ.
72. ابن سينا اديب طبيب، د ١٣٨٨ ل ل کال چاپ.
73. د نارنج بهار، تاريخي، ادبي، څېړنيز او طبي، د ١٣٨٨ ل ل کال چاپ.

چھپائی دے تحت

1. تازہ پھُل ، ہ‏معصر شاعر د‏‏ی نظماں دے منتخب کردہ مجموعے ، انتخاب ، مجموعہ ، ترمیم ، انتظام تے نگہداشت۔
2. افغان ، افغانستان تے اقبال۔
3. قانونی تے مجرمانہ تعامل دا جرنل عبد الرحمن پجہاک ۔ نقل ، تصحیح ، نظر ثانی تے پیش کش۔
4. دو انگلیاں والا کاغذ ، اک نوکر دا خط۔
5. خدمتگر دا شعری مجموعہ۔

غیر مطبوعہ کم

1. پرل د‏‏ی تلاش ، ادبی تحقیق۔
2. سبھیاچار تے ادب ، ادبی شخصیتاں تے تحقیق۔
3. کتاب دا جائزہ ، کتابیات۔
4. پشتون شاعر ، چھیويں جلد ، تذکیرا۔
5. پشتون شاعر ، جلد 7 ، تزکیرا۔
6. افغانستان وچ تن شعری معاصر سوانح حیات۔
7. دیوانِ خلیفہ قاسم قاسمی چاہار باغی ، نقل ، نظر ثانی ، تعارف تے تفسیر۔
8. دری دے وسیع ادب وچ ، ادبی تحقیق۔
9. قومی شاعر د‏‏ی زندگی تے فن (ملنگ جان دے بارے وچ )۔
10. رنگین عذاب ، اجمل خٹک د‏‏ی زندگی تے فن۔
11. خدمتگار طبی تحریراں.
12. ملک د‏‏ی تعمیر نو د‏‏ی امید اُتے سماجی و سیاسی تحریراں۔
13. احمد گل د‏‏ی شاعری۔
14. ملک نعیم دے گیت۔
15. بینا دا چھوٹا جہا کھیل۔
16. یاداں دا دفتر۔
17. افغانستان ، نظماں دا مجموعہ۔
18. تشدد تے نفرت ، چار گنا۔
19. دل دے زخم ، بولا۔
20. وراثت دا کوڈ ، فقہ
21. جواناں نو‏‏ں بیدار کرو ، (کم دے تحت)
22. سوویت یونین دا سفر۔
23. اک ہفتہ ازبکستان وچ
24. چیکوسلوواکیا تے پولینڈ دا سفر کرن۔
25. عراق دا سفر۔
26. بون دا سفر۔
27. چکچکستان زنده باد (یاداں)
28. مخطوطات تے خدمتگار د‏‏ی لائبریری د‏‏ی نایاب کاپیاں ، زیر تعمیر کتابیات۔

حوالے

1. http://www.haqiqat.se/index.php/8-2017-07-31-15-54-54/674-2018-02-25-19-46-26 Archived 2019-09-21 at the وے بیک مشین

باہرلے جوڑ